De zeearend komt zelf terug
Uitzetten
in ons land
lijkt niet
noodzakelijk
natuur zaterdag 18 oktober 1997 41
postzegels
puzzel
Komt de zeearend uit zichzelf
terug of heeft hij wat hulp van
de mens nodig? De deskundigen zijn
het er niet over eens. Het lijkt erop
dat de vogel op z'n eentje een heel
eind komt.
Bijschrijving van de zeearend op de
lijst van Nederlandse broedvogels
lijkt slechts een kwestie van enkele jaren.
Hij broedt al aan de Beneden-Elbe, 150
kilometer van de Nederlandse grens en
een verdere westwaartse opmars is waar
schijnlijk. Op echt korte termijn moeten
we echter geen wonderen verwachten, al
dus de vogelkundigen Peter Hauff (Duitse
Zeearendwerkgroep) en Johan Bekhuis
(Stichting Ark) in het laatste nummer van
Nieuwe Wildernis, een uitgave van de
Stichting Kritisch Bosbeheer.
Het Wereld Natuur Fonds volgt de ont
wikkelingen nauwlettend. In 1994 vroeg
het WNF toestemming voor herintroduc
tie van de zeearend. Dit, na onderzoek of
deze soort in ons land 'gewenst' was en
zich op natuurlijke wijze zou kunnen
handhaven. Twee jaar later verstrekte de
minister van landbouw, natuurbeheer en
visserij de aangevraagde vergunning, die
tien jaar geldig is. Het WNF acht de Gel
derse Poort, de Oostvaardersplassen, het
Lauwersmeer en de Biesbosch geschikt
voor uitzet-experimenten.
De zeearend zou de kroon op het ecosys
teem van deze natte gebieden moeten vor
men en als zodanig ook een grote symboli
sche waarde hebben.
Bescherming
Het World Wildlife Fund (WWF, waarvan
het WNF de Nederlandse afdeling is)
steunt al vele j aren de bescherming van de
laatste Europse zeearend-bolwerken, zo
als die in Noord-Duitsland, en was zelf
actief betrokken bij de herintroductie van
de soort in Noorwegen. Zeearenden zijn
ook met succes uitgezet in Schotland en
Tsjechië. Het WWF zegt dat herintroduc
tie alleen verantwoord is als soorten niet
uit zichzelf kunnen terugkomen. Voor het
Nederlandse project was gedacht aan
vijftig, in dierentuinen gefokte en door
valkeniers voor het buitenleven getrainde
vogels.
Tegenstanders vinden het uitzetten van
zeearenden onnodig. Laat het aan de die
ren zelf over of ze willen komen of niet,
zeggen zij. De Vereniging Das Boom te
kende officieel bezwaar aan tegen de ver
gunningverlening. De vereniging verweet
het WNF ondermeer 'dierentuintjete wil
aangenomen, ook door het WNF, dat zijn
plannen voor herintroductie juist baseer
de op de vermeende honkvastheid van de
ze vogels.
Maar het nieuwste onderzoek bewijst dat
zeearenden in staat zijn tot aanpassingen
die vroeger voor onmogelijk werden ge
houden. Hauff en Bekhuis sommen op:
- kleinere territoria, met nesten die dich
ter bij elkaar liggen: minder dan een kilo
meter en soms zelfs een halve kilometer in
topgebieden;
- vestiging in gebieden waar ze nooit eer
der hebben gebroed en vaker op grotere
afstand van de geboorteplaats;
- broedgevallen in kleinere en ook in jon
gere bossen dan de wouden van weleer.
Onlangs zijn horsten aangetroffen in po-
pulierenbos van veertig oud;
- zeearenden durven ook dichter in de
buurt van de mens te broeden dan voor
heen. Als ze met rust worden gelaten,
wennen ze net zo makkelijk aan mensen
als andere roofvogels dat doen.
Afgaande op deze verse gegevens zou men
zeggen dat Nederland met zijn nieuwe
natte natuurgebieden en moerasbossen
zo langzamerhand rijp moet zijn voor de
zeearend. En dat uitzetten inderdaad
overbodig is. Het WNF moet gewoon een
beetje geduld hebben.
Mark Glotzbach
De kop van een volwassen zeearend.
len spelen met halftamme zeearenden'.
Ook zou de zeearend, met in Europa nog
ruim drieduizend broedparen, geen be
dreigde soort zijn.
De minister verklaarde het bezwaar
schrift ongegrond, waarop de vereniging
in hoger beroep ging bij de rechtbank in
Arnhem, die nog uitspraak moet doen. In
afwachting daarvan, neemt het WNF
geen stappen tot een feitelijke herintro
ductie. Wel blijft het fonds zich inzetten
voor natuurontwikkeling ten bate van de
zeearend. Het WNF verklaart trouwens
ook zelf het liefst te zien dat de arenden
uit eigen beweging terugkeren in ons
land. Dat er steeds meer jonge zeearenden
in Nederland overwinteren, zou daarop
kunnen wijzen.
In ons land is de zeearend vermoedelijk
reeds de in Middeleeuwen als broedvogel
verdwenen, door drooglegging van moe
rassen en kaalkap. In nederzettingen en
terpen uit 4000 voor tot 1000 jaar na
Christus zijn botten van deze soort gevon
den.
De zeearend (wereldwijd 4100 broedpa-
Een jonge zeearend die een haas te pakken heeft, in de Wieringenneer
ren) staat wel op de internationale lijst
van bedreigde soorten. In Europa liep de
stand in de eerste helft van deze eeuw
sterk terug, eerst door de jacht en latei-
door bestrijdingsmiddelen als DDT en di-
eldrin. Deze stoffen hoopten zich via
prooidieren op in roofvogels. Gevolg: leg-
sels met dunne en dus zeer kwetsbare ei
erschalen, Na het verbieden van deze
middelen nam het broedsucces toe en be
gin jaren tachtig steeg het aantal broed
paren weer langzaam. En nu is er in heel
Noord- en Midden-Europa sprake van
een krachtig herstel van de zeearend, me
de dank zij een rigoureuze bescherming.
Verdubbeling
In Duitsland heeft de zeearend zijn oude
gebieden alweer gekoloniseerd. In 1995
waren er 267 broedparen, een verdubbe
ling vergeleken met tien jaar daarvoor.
Voor jonge paren zijn er geen eerste-keus-
locaties meer beschikbaar, zodat het in
schikken of uitwijken is geblazen. Wat in
derdaad gebeurt. Zeearenden tonen zich
veel minder honkvast dan altijd werd
- X-Y-:—
Nu nog een zegel voor rouw
kaarten en de Post heeft een
complete set 'Van de wieg tot het
graf' heb ik een maand geleden bij
de presentatie van het velletje met
tien 80 c.-zelfklevende geboorte
zegels opgemerkt. Laat nu de eer
ste zegel die voor 1998 is aange
kondigd (2 januari) een rouwzegel
zijn. Bovendien wordt op 17 maart
nog een zegel uitgegeven die in dat
rijtje thuishoort en wel een feeste
lijke zegel om een huwelijk aan te
kondigen.
Dit zijn slechts twee zegels uit het
forse, maar erg interessante uit
gifteprogramma 1998. Voor der
tien uitgiftedagen (elke maand
één a twee emissies - behalve in
augustus - in mei en september
zelfs drie) staan 36 zegels op het
programma, waarvoor ongeveer
33,- moet worden neergeteld.
Dat valt dus reuze mee.
U bent er daarmee echter nog lang
niet. Veel zegels zullen namelijk
niet alleen los verkrijgbaar zijn,
maar zullen ook nog eens in een
velletje worden uitgegeven. Enke
le zegels zijn zelfs alleen maar in
een velletje verkrijgbaar. Dat
houdt in dat er ook nog eens tien
velletjes op het programma staan
voor in totaal ongeveer 77,-. En
dan wordt het beeld toch wel iets
anders. Helaas zitten er ook weer
een paar zelfkevende zegels tus
sen.
Voor 1998 kunt u de volgende uit
giftedata en zegels in uw agenda
noteren:
2 januari, een 80 c.-rouwzegel;
ook van de rol;
2 januari, ter introductie van de
nieuwe services Priority en Stan
dard twee priority-zegels van
1,-en/ 1,60 voor het verzenden
van internationale brieven en
pakketten; de zegels zijn (net als
bijvoorbeeld in Zweden) te koop
in een velletje van vijf stuks en vijf
Priority-stickers en zijn zelfkle
vend; ook van de rol;
17 februari, vier 80 c.-zegels in
een boekje gewijd aan de vierjaar
getijden en gebaseerd op de the
ma's fruit en landschappen;
17 maart, drie 80 c.-zegels ge
wijd aan markante momenten in
de Nederlandse geschiedenis: 350
jaar Vrede van Münster, 150 jaar
grondwet van Thorbecke en 50
jaar Universele Verklaring Rech
ten van de Mens;
17 maart, een velletje met tien
80c.-zelfklevende huwelijkszeg
gels;
21 april, drie zomer-/ouderenze-
gels van 80 40 cent met deze keer
als onderwerp 'ouderen en zorg';
ook in een velletje van zes stuks;
8 mei, een 80 c.-zegel gewijd aan
het project Brieven aan de Toe
komst; op 15 mei zal aan alle Ne
derlanders worden gevraagd een
brief te schrijven aan de toekomst,
waarin verslag kan worden ge
daan van alle belevenissen van die
dag. De brieven zullen worden be
waard voor een toekomstige gene
ratie, zodat die een beeld krijgt
van de laatste jaren van twintigste
eeuw; dit project is een initiatief
van de drie volkskundige instel
lingen in Nederland: het Neder
lands Centrum voor Volkscultuur
het Nederlands Openlucht Muse
um en het P. J. Meertens-Instituut;
19 mei, twee 80 c.-sportzegels
respectievelijk gewijd aan het
honderdjarig bestaan van de Ko
ninklijke Nederlandse Hockey-
bond en het wk-voetbal '98 in
Frankrijk; een van de zegels te
vens in een velletje van tien stuks;
19 mei, een 80 c.-(Rabobank)ze-
gel die in het teken staat van hon
derd jaar coöperatieve banken
(Raiffeisenbanken en Boerenleen
banken) in Nederland, die volgens
het principe van de coöperatie van
Friederich Wilhelm Raiffeisen
werken; in 1973 ontstond de Ra
bobank als gevolg van een fusie
tussen beide organisaties;
9 juni, een zegel van 80 c. en een
van 1,-in het teken van de wa
terbescherming in Nederland. De
zegel van 1,-ook in een velletje
van tien stuks;
9 juni, opnieuw een 80 c.-zegel
die in het teken staat van Fries
land en wel ter gelegenheid van de
instelling van een centraal be
stuur in Friesland (1498);
7 juli, drie zegels van 80 cent met
culturele thema's: 200 jaar Ko
ninklijke Bibliotheek, 100e ge
boortedag van M. C. Escher en
100e geboortedag van Simon Vest
dijk;
1 september, een verrassingsze
gel waarover verder nog niets be
kend is;
1 september, twee 80 c.-zegels
samen in een velletje met als on
derwerp de Gouden Koets, die ter
gelegenheid van de inhuldiging
van koningin Wilhelmina in Am
sterdam in 1898 door de stad werd
aangeboden: 100 jaar inhuldiging
en 100 jaar Gouden Koets;
22 september, drie flora- en fau
nazegels met aandacht voor huis
dieren. Waarden: 80 cent, 1,-en
1.60; de zegel van 80 cent zit in
velletjes van tien stuks;
6 oktober, na Olivier B. Bommel
en Suske Wiske de derde stripe
missie in successie; twee zegels
van 80 cent samen in een velletje;
tevens één van de zegels in een vel
letje van tien stuks; stripfiguur
nog onbekend;
11 november, de gebruikelijke
kinderzegels; drie van 80 40 cent;
thema 'kinderfeesten'; ook een
velletje van zes stuks;
24 november, zelfklevende de-
cemberzegels.
Hero Wit
In deze mengelmoes van letters zijn al de genoemde woorden verstopt. Ze zijn te lezen van links naar rechts, van rechts naar links, van boven naar beneden of
omgekeerd of schuin.Sommige letters worden dubbel gebruikt. Streep alle woorden door. De resterende letters vormen dan regel voor regel van boven naar
beneden nog een woord.Stuur dit woord uitsluitend op een briefkaart naar:
Puzzelredactie PZC
Postbus 466
4380 ALVLISSINGEN
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit zijn. Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs een VVV-bon van f 50,Tweede, derde en vierde prijs een VVV-bon van f 25,
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-bijlage 'Vrije Tijd' van volgende week.
AANGEDAAN
AANVALSWAPEN
BRANDLADDER
O
IM
E
P
A
W
S
L
A
V
IM
A
A
DROOGREK
T
S
C
IM
A
S
E
G
A
L
A
T
E
ETALAGE
HANDWERKSTER
U
G
N
1
N
IM
1
G
T
IM
O
D
S
HONDENGEVECHT
A
H
O
E
E
A
1
O
L
O
IM
E
T
KASTELEIN
KORST
R
S
E
L
K
D
R
E
L
O
R
H
L
KRANTEFOTO
E
E
J
E
R
E
E
1
K
A
C
L
O
KROEGBAAS
KWEEKSCHOOL
D
G
T
T
A
D
P
R
R
E
N
E
O
LADDERAUTO
D
N
IM
S
V
N
O
E
V
K
A
T
H
LEEGLOPER
LERARES
A
1
E
A
K
O
L
E
R
O
A
S
C
ONTGINNING
L
N
S
K
E
R
G
O
O
R
D
R
S
OORKONDE
PANIEK
D
N
E
R
A
IM
E
E
T
S
E
O
K
PANTALON
N
O
R
L
E
G
E
W
L
T
G
O
E
PILOOT
PRESENTJE
A
P
P
D
B
A
L
G
D
A
IM
V
E
RONDEDANS
R
S
N
A
IM
O
L
A
T
IM
A
P
W
SPONNING
STEENAREND
B
O
A
O
T
O
F
E
T
IM
A
R
K
THEEMELANGE
H
S
E
G
l\l
A
L
E
M
E
E
H
T
VARKEN
VOGELAAR
VOORSTEL
Oplossing
zaterdag
11 oktober
De prijswinnaars van het crypto
gram van afgelopen zaterdag zijn:
A.C. Faase, Arneiaan 53 te Middel
burg (VVV-bon van f 50,=); de VVV-
bonnen van f 25,= gaan naar H.
Kras, Vrijlandstraat 33-d, Middel
burg; P. Mom, De Kanterlaan 8 te
Zierikzee en C.A. Mol, Dorpsplein
14 te Koudekerke.
De prijzen worden zo spoedig mo
gelijk toegezonden.
-h-s-k-
gastrol
-a-i-e-k-b-
- secondewij zer-
hr-d-s-g
toonkarakter
i -na-a-b-
nederlanders
g-e-u-i-e-e-
service-rijk
k-k-t-n
- spoorweg-
-1-s-u-r-k
vastzitten
-k-e-p-j-o
ongerept
-r-s-s
