Vliegende bommen treffen nu wel doel
V2-musea aan
de Franse kust
38
39
41
PZC vrije tijd
zaterdag 11 oktober 1997 J
Menig bezoeker knoopt rillerig het jasje dicht.
In de gangen, die het krijtplateau als een
konijnenberg doorkruisen, heerst een constante
temperatuur van tien graden. Het is niet alleen de
plotselinge koudegolf, die je doet huiveren bij het
betreden van het labyrint. Dat wordt ook
veroorzaakt door de gedachte op een plek te toeven
waar een halve eeuw geleden ruw behandelde
dwangarbeiders met pikhouwelen hebben gewerkt
aan de uithollingen, die nodig waren voor het
enorme ondergrondse militaire complex. Tijdens
een onderbreking van de werkzaamheden worden
vijfhonderd Russische krijgsgevangenen op de
trein naar Duitsland gezet. Daarna heeft niemand
meer iets van hen vernomen.
In de directe omgeving van St.-Omer, net over de Belgisch-
Franse grens, zijn. op vijftien kilometer van elkaar verwij
derd, twee lokaties te vinden waar het verhaal van Hitiers ge
heime wapen de V2 uit de doeken wordt gedaan. Op de meest
sobere en daardoor des te indrukwekkender wijze gebeurt dat
bij de bunker van Eperlecques. Een monster van beton, herin
nerend aan wat een fabriek voor de bouw en lancering van de
raketten had moeten worden, een fabriek ook voor het voort
brengen van vloeibare zuurstof. Uit luidsprekers schallende
teksten en onheilspellende geluiden en een audio-visuele pre
sentatie schetsen cle geschiedenis van de bouw tussen granaten
en pantsers. Het complex wordt door'zoveel bombardementen
geteisterd, dat de bezetter de wijk neemt naar een kilometers
verder gelegen plek bij Helfaut Wizemes. Daar verrijst in een
krijtgroeve een ondergronds complex, bedoeld als basis voor
de opslag, voorbereiding en lancering van het nieuwste wapen
op het op 200 kilometer afstand gelegen Londen. Hitier hoopt
ermee de Londense burgerbevolking te kunnen treffen en zo de
democratische natie te breken die al sinds 1940 weerstand
'heeft geboden aan de Nazi's.
Onvolmaakt
De V2 is er gekomen om de onvolmaakte VI te vervangen. Van
de meer dan 20.000 op Engeland (Londen) en België (Antwer
pen, Luik, Brussel) afgevuurde projectielen bereikt nog geen
zestig procent het doel. Ze zijn bovendien gemakkelijk te on
derscheppen door geallieerde vliegtuigen. De stuurinrichting
is dermate primitief dat slechts enkele mitrailleursalvo's vol
staan om de vliegende bom uit zijn koers te brengen. Het ge
beurt wel dat Engelse piloten erin slagen de bom tijdens de
vlucht volledig van richting te doen veranderen, zodat deze
terrugvliegt naar het vertrekpunt en bij het neerstorten de ei
gen lanceerbasis vernietigt.
Is de robotverschijning van de VI op zichzelf al vreesaanja
gend, de V2 blijkt een ingewikkelder raket te zijn, die een veel
nauwkeuriger lancering nodig heeft. De raket is 14 meter lang.
Centrale foto: De bunker van Eperlecques; overige foto's: La Coupole bij Helfaut-Wizernes.
heeft een doorsnee van 1,80 meter, stijgt tot een hoogte van
honderd kilometer en wordt dan gericht. Op een traject van 300
kilometer wordt 5 ton zuurstof verbruikt en 4 ton alcohol. Op
het hoogtepunt haalt de raket een snelheid van 5.800 km.
De eerste V2 wordt op 8 september 1944 op Parijs afgeschoten.
Het grootste deel van de meer dan 3000 raketten heeft Londen
en Antwerpen als bestemming. Een op een Antwerpse bioscoop
neerkomende V2 maakt 561 slachtoffers.
La Coupole bij Helfaut-Wizernes: zo genoemd vanwege de vijf
meter dikke betonnen koepel met een diameter van 72 meter
die het complex afdekt en die bedoeld was om de ondergrondse
werf buiten het bereik van de bommen houden. Hevige lucht
aanvallen met reusachtige 5 tons-bommen (Tall boys) zouden
de bezetter doen besluiten ook deze werkzaamheden stop te
zetten.
Tientallen jaren blijft het een vergeten plek. Sinds deze zomer
heeft 'La Coupole' de functie van historisch centrum over de
oorlog. Het publiek kan in het ondergrondse bouwwerk de on
bekende kant van de Tweede Wereldoorlog en de ruimtevaart
ontdekken via twee hoofdthema's: de geheime Duitse wapens
en de meer vredige vqortzetting hiervan door de veroveri ng van
de ruimte van 1945 tot en met 1969 toen de eerste mens voet op
de maan zette.
De bezoeker wacht daarmee een verbazingwekkend parkoers
dat van donker naar licht voert en de twee gedaanten toont van
de Duitse sleutelfiguur in Hitiers oorlogsmachinerie: Wernher
von Braun, schuldig aan de dood van duizenden dwangarbei
ders en daarvoor nooit door een rechter ter verantwoording
geroepen en zijn bewonderingswaardige carrière met als be
kroning het directeurschap van het Amerikaanse NASA ruim
tevaartcentrum. In de kille ondergrondse hoofdingang wordt
een infra-rode stereo hoofdtelefoon uitgereikt met informatie
in de taal die men belieft: Nederlands, Frans, Engels of Duits.
Dat biedt de mogelijkheid het bezoek af te leggen in een eigen
tempo. Tijdens de rondwandeling wordt informatie verstrekt
over de onderaardse fabriek en de benarde omstandigheden
waaronder de aanleg plaats vond.
Geheime wapens
Een lift brengt de bezoeker naar de uitgestrekte betonnen koe
pel, waar direct het oog valt op een bewegende maquette van
het oude schietkamp en een authentieke V2-raket. In filmzalen
met gevels in de stijl van de jaren dertig worden doorlopend
twee films vertoond: ze gaan over de geheime wapens van Hit-
Ier en Noord-Frankrijk in Duitse handen. Na de vertoning ope
nen de deuren zich naar twee permanente exposities rond de
thema's van deze film. Het V2 relaas wordt gevisualiseerd met
een voorstelling van Peenemünde, het bij de Oostzeekust gele
gen Duitse ingenieursdorp waar Von Braun en zijn team werk
ten aan de ontwikkeling van een vernietigingswapen, waarvan
de productie meer doden veroorzaakte dan het gebruik.
Men kan er zich ook een beeld vormen hoe een mobiele eenheid,
zoals die bij het Walcherse Serooskerke actief was, zich had in
gericht. De mobiele lanceerinrichtingen werken in die tijd
even verrassend als de Scutraketten tijdens de Golfoorlog.
Voordat is getraceerd waar de basis zich bevindt is die alweer
naar elders verkast.
In het museum staat het beeld centraal; talrijke foto's, video
en diabeelden verlevendigen het zicht op kaarten, maquettes
en reconstructies en tonen de bombardementen, de Britse te
genmaatregelen, de V2-campagne en de beschieting van Lon
den en Antwerpen. De informatie maakt duidelijk dat de mili
taire resultaten van de V2 campagne erg beperkt zijn gebleven:
per dag leveren ze slechts een maximum van 30 ton explosie
ven. Het antwoord van de geallieerde bommenwerpers is een
dagelijkse hoeveelheid van 3000 ton aan bommen die boven
Duitse steden wordt uitgeworpen.
Zowel de bunker van Eperlecque als 'La Coupole' vormen het
symbool van de alles vernietigende waanzin van het Nazi-regi
me, oorden van herinnering1 en educatie. Bij de entree van de
bunker ligt een boek waarin bezoekers hun indrukken en sug
gesties kunnen achterlaten. 'Geen geschiedenisboek of verhaal
is ooit zo indrukwekkend geweest voor mij als deze plek',
schrijft er een. En een ander noteert: 'Prachtig die raketten en
bunkers. Dat het weer snel oorlog mag zijn'.
Jacques Cats
La Coupole is het hele jaar door geopend. Van 1 april tot en met 31 okto
ber van 9-19 uur en van 1 november tot en met 31 maart van 10-18 uur.
De bunker van Eperlecques (Le Bl.ock.haus) is alle dagen toegankelijk
van 14-18 uur.
Woonproject in
Zutphen
combineert
duurzaam
bouwen met een
sociaal veilige
leefomgeving
Minimalistische
meubels van drie
jonge ontwerpers
Rivierkreeftje is
een echte lekkernij
in Europa
Kalfskarbonade
staat steeds vaker
op het menu
Chapeau voor de
hoed.
Met de Wagon R+ heeft
Suzuki de mini-
ruimtewagen
aangepast aan de
Europese maten
Nieuw motorgeweld
bij Yamaha, de
wegracer YZF R1
verslaat alle snelle
concurrenten
Andere
productiemethode
van zonnecellen
levert meer
rendement op
Rubriek Webzapp
belicht de
internetjunks
MOPy Fish, een
digitale goudvis
Het geloei van koeien
en gekakel van
kippen als
onderzoeksobject
van universiteiten
Postzegels en puzzel
