Israël betaalt hoge prijs voor liquidaties Culturen treffen elkaar op weg naar Bruto Nationaal Geluk Blunders en successen van Mossad reportage zaterdag 11 oktober 1997 35 De Israëlische premier Benjamin Ne tanyahu zou op de televisie hebben verklaard dat de wereld op wonderbaar^ lijke wijze was verlost van het brein ach ter een reeks bomaanslagen, die tiental len Israëliërs het leven hebben gekost. Maar hij zou iedere bemoeienis van Israël hebben ontkend. Zou dat het einde van de affaire zijn ge weest, of zou de islamitische beweging koning Hussein ex-van hebben beschul digd dat hij de Mossad de vrije hand geeft in Jordanië? Zou de Harnas de dood van Misha'al hebben gewroken met een reeks bloedige zelfmoordacties in Tel Aviv, Je- ruzalem en misschien zelfs Amman? ,,We mogen de Here op onze blote knieën danken dat deze actie is mislukt, alhad hij natuurlijk nooit mogen worden uitgevoerd" ,zei deze week een lid van een Isra ëlische opposi tiepartij. Hij bedoelde dat de regering nu in ieder geval een operatie kon uitvoeren om de schade te be perken, al was dat wel een kwestie van alle zeilen bijzetten. Mossad-direc- teur Danny Yar tom vloog on middellijk naar Amman, om ko ning Hussein uitleg te geven. Premier Ne tanyahu volgde korte tijd later, met in zijn tas het tegengif waai-van alleen de Mossad- apotheker het recept kent. De ministers Ariel Sharon en Jitschak Mordechai vlo gen op en neer om een overeenkomst te sluiten, die uiteindelijk leidde tot de te rugkeer van Hamas-stichter sheich Ach- med Yassin in Gaza en de vrijlating van tientallen Palestijnse en Jordaanse ge vangenen. Koning Hussein heeft ei-van afgezien Ne tanyahu verder uit te knijpen omdat be hoorlijke betrekkingen met Isi'aël en vooral behoorlijke betrekkingen met de Palestijnse kinderen in de Gazastrook tijdens de herdenking vorig jaar oktober van de moord op Jihad-leider Fathi Shqaqi; hij werd een jaar eerder, in 1995, doodgeschoten in Malta, naar wordt aangenomen door de Mossad. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu, vergezeld van het hoofd van de Mossad Danny Yatom, begin deze week op weg naar een kabinetsvergadering, waar werd gesproken over de recente mislukte Mossad-aanslag op Hamas-leider Khaled Misha'al. foto Eyal Warshavsky Mossad in zijn eigen voordeel zijn. Al voor het vredesverdi-ag van 1994 bestond er een goede samenwerking tussen de Israë lische en Joi-daanse veiligheidsdiensten en die is daarna alleen nog maar ver sterkt. Geen wonder dat de koning de in druk heeft dat hij door Netanyahu in de rug is gestoken. Israël is het enige democratische land ter wereld dat nog gelooft in het nut van li quidaties, hoewel westerse inlichtingen diensten bij tijd en wijle een oogje toek nijpen als de Israëliërs aan het werk zijn. geleverd. Daarom wekt het zo'n verba zing als alles in het honderd loopt, zoals vorige maand in Amman. Toch was het bepaald niet de eerste keer dat de dienst een operatie door puur amateurisme ver knoeit. In de Noorse stad Lillehammer speelden Israëlische agenten het in in 1973 klaar de verkeerde man te vermoor den. Hun slachtoffer was een Marokkaan se kelner, Achmed Bouchiki. Voor het oog van zijn zwangere Noorse vrouw werd de Marokkaan op straat neergeschoten. De twee aanvallers vluchtten en wisten terug te keren in Israël. De volgende dag bleek de vergissing. Het moordcommando was erop uitgestuurd om een eind te maken aan het leven van de Palestijn Ali Hassan Salameh, de organi sator van het bloedbad in München. Hun helpers, die in Noorwegen waren achter gebleven, konden door hun amateuris- tisch gedrag zonder enig probleem wor den ingerekend door de Noorse politie. Het was alleen te (Janken aan de lankmoe digheid van de regering in Oslo dat de schade voor Israël achteraf meeviel. De helpers van de moordenaars werden ver oordeeld tot straffen tussen de twee en vijfeneenhalf jaar, maar al na 22 maanden vrijgelaten. Na de terreuractie in Mün chen bestond in het Westen een zeker be grip voor de onconventionele Israëlische acties. De lijst van mislukkingen is lang. In 1993 bijvoorbeeld arresteerde de Cypriotische politie vier Israëlische agenten, die de op dracht hadden de batterijen van de afluis- terapparatuur in de Iraanse ambassade in Nicosia te verversen. Het amateurisme in de jaren '50 is in heel wat boeken over de Mossad uitvoerig beschreven. Op zijn persconferentie maakte Netanya hu deze week een onderscheid tussen 'on gelukken en mislukkingen'. Ongelukken zijn fiasco's die verborgen blijven, alleen de mislukkingen komen in de publiciteit. En publiciteit is het laatste dat een gehei me dienst kan gebruiken. De Israëlische media hebben het dan ook moeilijk als de veiligheidsdienst blundert. Wie de afgelo pen weken uit de Israëlische kranten ter men wilde schrappen als 'volgens buitenlandse publicaties', 'volgens onbe vestigde berichten' of 'ervan uitgaande dat de berichten op waarheid berusten', kwam inkt te kort. Commissieziekte Het instellen van een onderzoekscommis sie hoort ook tot het vaste ritueel.De drie heren die begin deze week in opdracht van Netanyahu zijn begonnen met een onder zoek naar het Misha'al fiasco genieten een vlekkeloze reputatie. Maar ze beschikken niet over het soort bevoegdheden dat no dig is om spijkers met koppen te slaan. De commissie kan bijvoorbeeld geen getui gen onder ede verhoren en geen oordeel vellen over ministeriële besluiten. Maar veel doet dat er niet toe. Er is geen twijfel over mogelijk dat de moordaanslag op Misha'al een toonbeeld was van amateu risme en dat het de Mossad jaren zal kos ten haar aanzien enigszins te hei-stellen. Wie de operatie heeft goedgekeurd, is evenmin een geheim. Zelfs als honderd procent succes gegarandeerd was ge weest, had Netanyahu nooit een operatie mogen toestaan in Jordanië. In feite plaatste hij met zijn besluit het land van koning Hussein op de Isi-aëlische lijst van staten die terroristen hei-bergen. De poli tieke repercussies van zijn gebrek aan be oordelingsvermogen zullen in de komen de maanden pas goed duidelijk worden. In Israël hoopt men dat Netanyahu niet zal proberen met nieuwe onbezonnen ac ties zijn blunders te verdoezelen. Maar niemand durft er zijn hand voor in het vuur te steken. Ad Bloeniendaal Als de chemicaliën in het lichaam van Khaled Misha'al hun werk hadden gedaan, was de Hamas-leider binnen een paar dagen onder onopgehelderde omstandigheden overleden. Een lijkschouwing zou geen spoor van gif hebben opgeleverd. Misschien had hij voor zijn dood nog kunnen zeggen dat hij was besprongen door Mossad- agenten die een science-fictionachtig instrument op zijn hoofd hadden geplaatst. Maar wie had dat geloofd? Kletspraat uit de mond van een paranoïde Hamas-leider. Maar na iedere actie die in de openbaar heid komt, laait de discussie weer op. Het gaat dan niet om de morele aspecten - de Israëliërs wensen de slachtoffers van hun aanslagen doorgaans een erger lot dan de dood - maar om het operationale nut. Waarschijnlijk heeft de moord op een aantal buitenlandse fysici in de jaren '60 en '70 de raktbewapening van Egypte en Irak vertraagd. En misschien heeft het anderen ervan weerhouden hun kennis in dienst te stellen van Arabische regimes. Maar uit een optelsom van alle Israëlische moordaanslagen in het buitenland zou waarschijnlijk blijken dat de negatieve effecten de positieve overtreffen. En als alleen wraak het doel is, zoals bij de reeks aanslagen op Palestijnen na de terreurac tie bij de Olympische Spelen van Mün chen in 1972, is het nut alleen uit te druk ken in een voldaan gevoel onder het Israëlische publiek. Als voorbeeld van een in alle opzichten geslaagde liquidatie geldt bij de veilig heidsdiensten de moord op Fathi Shkaki, de leider van de Islamitische Jihad. Shka ki werd in oktober 1995 voor zijn hotel op Malta neergeknald en de daders verdwe nen spoorloos. Iedereen wist dat Israël er achter zat, maar de regering in Jeruzalem kon iedere bemoeienis ontkennen. Shkaki was in de Jihad een alleenheerser en daar om verkeert zijn organisatie nog steeds in verwarring. De Gaulle Niet alleen fiasco's als de Misha'al-affai re, maar ook geslaagde operaties kunnen zorgen voor moeilijkheden met het 'gast land'. Het is bekend dat de Mossad in de jaren '50 en '60 de Marokkaanse koning Hassan II heeft geholpen bij het opzetten van een veiligheidsdienst. In ruil daar voor was afgesproken dathijdejoodse ge meenschap in zijn land zou beschermen, een belofte die hij is nagekomen. In 1965 deed de Marokkaanse dienst een beroep op de Israëliërs behulpzaam te zij n bij het vermoorden van Mahdi Ben-Bar- ka, een politieke dissident en tegenstan der van de koning die in Marokko bij ver stek ter dood was veroordeeld. Mossad- agenten wisten Ben-Barka ertoe over te halen van Genève, waar hij was onderge doken, naar Parijs te reizen. Kort na aan komst werd hij buiten een restaurant door drie agenten van de Frans geheime dienst, die met Marokko samenwerkte, opgepakt en aan de Marokkanen overhandigd. In aanwezigheid van een Mossad-agent schoten Marokkaanse agenten Ben-Bar- ka dood. Alles leek volgens het boekje te zijn verlo pen, tot president Charles de Gaulle be sloot dat een prominente Marokkaanse dissident niet zomaar in zijn hoofdstad mocht verdwijnen. Hij gelastte een on derzoek, waarbij de Israëlisch-Marok- kaans-Franse connectie aan het licht kwam. Het gevolg was dat de Mossad haar Europese hoofdkwartier uit Parijs moest verwijderen en dat Frankrijk een einde maakte aan zijn samenwerking met Israël op veiligheidsgebied. Reputatie Verreweg de meeste operaties van de Mos sad, de Shabak en de Aman (de militaire inlichtingendienst) verlopen volgens plan. Het heeft de Israëlische veiligheids diensten een reputatie van perfectie op- 'duurzame ontwikkeling'. Van die sa menwerking worden inmiddels tot in Zeeland vruchten geplukt. Zo speelde Bhutan onlangs een subsidie toe aan de Zeeuwse Vlegel-boeren, bedoeld om tar- werassen in stand te houden voor milieu vriendelijke landbouw. En zijn in Costa Rica voortdurend studenten van de Ho geschool Zeeland te vinden om watermi- lieukundige projecten uit te voeren. Het boek is een uitgave van het Neder lands ministerie van Buitenlandse Zaken, Directie Ontwikkelingssamen werking. Ook het ministerie van Milieu beheer en de stichting Ecooperation droeg verantwoordelijkheid voor de in houd. Hoewel bedoeld als propaganda voor het 'goede doel' van 'internationale samenwerking' op het terrein van 'duur zame ontwikkeling', zijn de teksten zeer informatief, ook wanneer het om de keerzijde van medailles gaat. Alledag Schrijver Bas Vereecken geeft het offici ële feitenmateriaal veelvuldig een plaats in zijn eigen waarnemingen van het alle daagse leven. De verslagen van zijn be zoeken aan de verschillende landen heb ben dan ook veel weg van reisverhalen. 'Living apart Together' kan als een actu ele bijbel voor wereldverbeteraars wor den gezien. Maar meer nog is het een fó- todocumentaire. Fotograaf Reinout van den Bergh heeft landschappen, bouwsels en mensen, zelfs als ze in de primitiefste omstandigheden verkeerden, vastgelegd in al hun veelzeggende pracht. Vooral Bhutan komt in beeld als een land waarin het dagelijks leven nog altijd doordrenkt is met religie, symboliek en traditie. Maar op de achtergrond zijn hier en daar al wat jongelui zichtbaar. Ze zitten op een moderne Japanse scooter en zijn gekleed in spijkerbroek en T- shirt. Het zijn de eerste tekenen van spanning tussen een oude en nieuwe ge neratie De beelden uit Bhutan, Benin en Costa Rica leggen niet zelden materiële armoe bloot, maar ogen vele malen le vendiger, en daarmee natuurlijker, dan de taferelen uil de Nederlandse samenle ving. Henk Postma Living apart Together, ontmoeting tussen vier culturen. Tweetalige uitgave Engels/Neder lands. Samenstelling Bas Vereecken (tekst), Reinout van den Bergh (fotografie), Ton Hom burg (vormgeving). Met medewerking van de Costa-Ricanen Mishelle-Bernard (tekst) en Rocio Escobar (fotografie). Uitgever: De Geus Breda (in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken); 222 blz gebonden; 49,90. ISBN 90 5226 450 3. Met vijftien miljoen mensen op een kluitje, zijn er in Nederland geen plekjes meer die als wild of ongerept kunnen worden betiteld. „De onmoge lijkheid oin op het land aan zijn mede mens te ontsnappen, is waarschijnlijk één van de oorzaken van de liefde van de Nederlander voor het water. Alleen op het water kan hij de massa ontvluchten en alleen zijn," melden de samenstellers van Living Apart Together, een luxe uit gevoerd boekwerk dat de verschillen in beeld brengt tussen Nederland, Costa Rica, Benin en Bhutan. Vier kleine lan den die de handen ineen hebben geslagen om oplossingen te zoeken voor 's werelds belangrijkste vraagstuk: hoe hou je eco nomisch het hoofd boven water zonder roofbouw te plegen op mens en natuur. Nederland blaakt van welvaart. Ma terieel gezien is het veruit de rijkste van het samenwerkend vierspan. Maar ook de grootste vervuiler. Bhutan, een boeddhistisch koninkrijk op de zuid flanken van de Himalaya, staat daaren tegen in de financiële wereldhuishou ding als armste land te boek. De rijke natuurlijke omgeving garandeert de 700.000 inwoners niettemin een bestaan dat het predikaat 'naar lichaam en geest gezond' verdient. De vraagrijst: hoe lang nog? Want ook al is Bhutan het feodale tijdperk nog lang niet ontgroeid, de vaart der volkeren lonkt. Het land wacht niet leidzaam af tot het daarin wordt meege sleurd. Het zoekt aansluiting bij de wes terse wereld. Maar dan wel met behoud van ongerepte natuur en diep geworteld geestelijk erfgoed. Bruto Nationaal Geluk prevaleert boven Bruto Nationaal Produkt, zo heet dat in Bhutan. Koning Wangchuck IV, die om ringd door geestelijk leiders, als abso luut vorst regeert, is vastbesloten twee derde van het land bebost te houden, en heeft inmiddels een kwart tot wildreser vaat uitgeroepen. Daarmee is een schril contrast getekend met een land als het West-Afrikaanse Benin, dat zich door oprukkende woestijn bedreigd weet. Tegenstellingen Dat is slechts één van de vele tegenstel lingen die de samenwerking tussen Ne derland, Bhutan, Benin en Costa Rica rijk is. Er zijn ook vele economische, po litieke, sociale en religieuze verschillen, zowel tussen de landen onderling, als binnen hun grenzen. De samenstellers van Living Apart Together (ondertitel: 'ontmoeting tussen vier culturen') heb ben die contrasten op kleurrijke wijze in beeld gebracht. Maar rodê draad is dat gene wat de vier landen bindt: de wil om elkaar te helpen in hun streven naar Uit Living Apart Together: Nederland, Costa Rica, Bhutan en Benin bouwen bruggen naar elkaar en naar de toekomst.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1997 | | pagina 35