Duivesteijn houdt van
oorlog zonder bestand
Eiffeltorens zetten Kootwijk op stelten
PZC
Dwarsligger in de Kamer
reportage zaterdag 11 oktober 1997 27
f elfs Adri Duivesteijn raakt wel eens gedeprimeerd van de politiek. Zijn fractieleider hield hem tegen, anders
A had Adri de Kamer verlaten. 'Jij hebt vier jaar lang geprovoceerd, dan moet je het ook afmaken.' Dat hielp.
Over hardheid en hartstocht aan het Binnenhof.
PvdA'er Adri Duivesteijn: „Ik ga er maar van uit dat de regering in het algemeen prima werk doet. Een Kamerlid hoort hoofdpunten te formuleren." foto Rob Keeris
Hij proest het uit. „Ik ben het best be
reikbare Kamerlid!
Schaterlach.
AcLri Duivesteijn heeft een antwoordap
paraat, een fractiesecretariaat plus een
Seiko-horloge voor de oproepen en het
weerbericht. „Alles doet het, alles staat
aan." En alsof hij het heeft geregisseerd,
begint zijn horloge nog te piepen ook.
,Dat lijkt het nummer van het partijkan
toor wel." Inderdaad. Of Adri wil mee-
eten.
Zücht.
Hij haat de bereikbaarheidsdwang op het
Binnenhof. Een mobiele telefoon? Moet
'ie niet aan denken. Of zo'n Kamerpieper.
„Dan zit je dus in een Kamervergadering
en even later piep-piep-piep. Collega rent
weg voor een zeer belangrijk gesprek.
Komt terug. Weer piep-piep-piep. En ie
dereen zit maar op z'n eigen pieper te kij
ken of het voor hem is. Ik word daar hele
maal gestoord van."
Hij nam een ferm besluit in 1994, toen hij
voor de PvdA in de Tweede Kamer kwam.
Duivesteijn zou zijn eigen agenda bepa
len. En Adri zou geen publiek bezit wor
den. „Daar heb ik instinctief een aversie
tegen." Dus begon hij zich aan de dicta
tuur van alledag te onttrekken. Onder be
scherming van het antwoordapparaat
werden thuis sociaal-democratische
plannen uitgebroed. Probeer hem dan
maar eens te pakken te krijgen.
„Die machine van het Binnenhof: van
vergaderen, van altijd beschikbaar zijn
voor de pers, van die honderden stukken
die we over ons heen gestort krijgen. Die
machine heeft zo'n kracht dat sommige
Kamerleden daar helemaal in verdwij
nen. Je wordt gewoon verzwolgen."
Als een Kamerlid niet uitkijkt, rent 'ie al
leen nog maar achter de feiten aan. „Rea
geren op futiele vraagjes van de pers. Rea
geren op elk stuk van de regering. Nou, ik
ga er maar van uit dat de regering in het
algemeen prima werk doet, daar schijnt
ze ook heel veel ambtenaren voor te heb
ben. Een Kamerlid hoort hoofdpunten te
formuleren."
Adri formuleerde zijn hoofdpunten. Me
dezeggenschap voor huurders. Beperldng
van de woonlasten. Een eigen huis voor de
laagverdiener. Greep op de ruimtelijke
ordening. En hij trof tegenstander Tom
mei, de staatssecretaris. Drie jaar oorlog
zonder bestand. Duivesteijn vocht harts
tochtelijk voor vernieuwing, Tommei
krampachtig voor de status quo.
- Tommei was een zegen voor je. Hij gaf je
vanzelf profiel.
„Ik ben Tommei dankbaar. Tussen aanha
lingstekens dan. Tommei is koppig, zo
willen hardnekkige geruchten. Dat werkt
stimulerend op mij. Het creëert energie.
En mijn voorstellen hebben door die ge
vechten met hem wel meer aandacht ge
kregen."
- Maar na al die gevechten blijft dat beeld
hangen van een persoonlijke vete.
„Dat is dan jammer. Het had ook anders
gelrund. Als Tommei had gezegd 'natüur-
lijk maken we een medezeggenschapswet
voor huurders', dan was die er allang ge
weest. En dan had ik mijn handen vrij ge
had voor andere dingen. Tommei mist de
hartstocht om iets te veranderen in de
volkshuisvesting. Dus ik moest wel de
hardheid hebben om een aantal ideeën in
de Kamer dan door te drukken.
„Ik kan toch niet na vier jaar Kamerlid
maatschap tot de conclusie komen dat er
niets is gebeurd in de volkshuisvesting? Ik
kan toch geen genoegen nemen met gezel
lige besprekingen, waarna alles weer ver
vliegt."
- Maar hoe beoordeel je dan je Kamerlid
maatschap?
„Vier jaar geleden was volkshuisvesting
geen onderwerp. En van meeslepende ge
dachten binnen de ruimtelijke ordening
hadden we ook genoeg. Er was bovendien
nergens geld voor. Er zat een generatie po
litici die doordrenkt was van de gedachte
dat. er niks kon. Nou, daar heb ik geen last
van. De volkshuisvesting en de ruimtelij
ke ordening zijn teimg op de agenda."
- Dat is te danken aan watje jouw hard
heid noemt.
„Ja, het is niet genoeg om dingen aan de
orde te stellen. Als de regering het engage
ment mist om nieuw beleid te ontwikke
len, dan ga ik zelf aan de slag. Dan kom ik
zelf met een voorstel. Maar dat kost tijd en
moeite. Daar moet je een zekere hardheid
voorhebben."
Een anekdote volgt. Over huurders in Al-
mere die hem voorrekenden hoe weinig ze
maandelijks te besteden hadden vanwege
de gestegen woonlasten. Hoe hij al luiste
rend wat in zijn borstzakje zat te fromme
len en ineens het prijskaaidj e van zijn kos
tuum in z'n hand had. Dat had meer
gekost dan die mensen per maand over
hielden. Moment van gêne,Ik hoef alleen
maar naar de koopkrachtplaatjes te kij
ken om die hardheid boven te laten ko
men."
Grappend: „Ik heb dat borstzakje trou
wens dicht laten naaien."
Wanhoop
De 'Hagenees' Duivesteijn heeft besloten
zich opnieuw voor de Partij van de Arbeid
op de lijst te laten zetten. Dat ging niet
vanzelf. Na lange twijfel, na heuse wan
hoop zelfs, kwam z'n fractieleider met het
verlossende argument. „Wallage zei: jij
hebt in deze vier jaar een aantal keer zo
geprovoceerd, dat je het gewoon moet af
maken. Het is voor je eigen geloofwaar
digheid dat je de discussies helpt afron
den die je zelf bent begonnen. Daarin
heeft Wallage gelijk."
Maar eerder was de aanvechting ermee te
stoppen bijna te hevig geweest. „Ik had
minister De Boer om een nieuwe nota over
de ruimtelijke ordening gevraagd. Dat
had ze geweigei'd, teiwijl de situatie er
drie jaar geleden om schreeuwde. Na aan
dringen kwam de minister uiteindelijk
wel met een Randstad-nota. Moet je het
debat voorstellen. Het ging niet over
Schiphol, niet over de HSL, niet over de
mobiliteitsproblematiek. Nee, de Kamer
liet zich het bos in sturen met een inventa
riserende nota die volstrekt buiten die
werkelijkheid omging. Terwijl het na
tuurlijk een stuk had moeten zijn, dat
diende te leiden tot een debat over alle
grote vraagstukken in de RandstadMaar
het werd een overleg waar de Kamer zich
liet marginaliseren tot een debat over het
Groene Hart als landschapspark. En dat
was het dan. Wat een depiimerende erva
ring. Toen dacht ik. ik stop ermee. Ik wil
niet geïdentificeerd wordenmetzo'npoli-
tieke gang van zaken."
Het is steeds hetzelfde. Zoals nu rond
Schiphol. „De politiek wordt onder druk
gezet om snel besluiten te nemen over
meer luchthavencapaciteit. En de Kamer
laat zich gewoon intimideren door de lob
by van een aantal luchtvaartmaatschap
pijen. Waar is de nuchterheid in de poli
tiek om te zeggen: even pas op de plaats,
laten we alles eens op een rijtje zetten, zo
dat we een integraal plan maken. Zelfs
Jorritsma, toch een sterke minister, lukt
dat niet.
Nog een anekdote, om te laten zien dat je
voor intimidatie niet moet wijken. Adri
was wethouder in Den Haag en hij wilde
een stuk bouwgrond hebben, waar een
katholieke kex-k op stond. De roomse he
ren schoven aan. „Dat zijn lastige onder
handelaars, katholieken. Maar ik was net
wethouder, dus nog overmoedig. Ik denk:
die bluf ik weg. Heren, zeg ik, als u niet
meewerkt, dan start ik gewoon een ontei
geningsprocedure. Waarop ze opstaan,
me een hand geven en zeggen: we wensen
u veel succes."
Dat moet de Kamer maar eens zeggen te
gen luchtvaartmaatschappijen die drei
gen te vertrekken als Schiphol aan gren
zen wordt gebonden, vindt hij
Feest
Intussen is Duivesteijn weer wat bijge
draaid. Hij wilde een substantiële plek in
de nieuwe fractie volgend jaar, maar
kreeg nu alvast een plaats in het fractie
bestuur. En er komt voor de verkiezingen
nog een echt Duivesteijn-debat aan. Dat
wordt feest, voorspelt hij
Met Pvd A-collega Rick van der Ploeg pre
senteerde hij vorig jaar het stuk 'De
Koopwoning Bereikbaar', ook zo'n plan
dat ver van het Binnenhof en buiten be
reik van piepende apparaatjes werd uit
gedacht. Duivesteijn wil dat de mensen
met de kleine inkomens niet voor hun le
ven zijn veroordeeld tot een huurwoning.
Geef ze financiële hulp om hun huurhuis
te kopen in plaats van huursubsidie.
Huurders juichten, corporaties waren te
gen. Tommei kwam met een slap tegen
voorstel. De WD schrok. „Ik had gecon
stateerd dat de hypotheekrente-aftrek
heilig is in de Kamer. Daar mag niet aan
worden getornd. Het huurwaardeforfait
voor huizenbezitters ging zelfs omlaag.
Maar de huren mochten gewoon weer stij -
gen en aanvankelijk wilde men zelfs weer
bezuinigen op de huursubsidie. Voor mij
werd toen duidelijk: we moeten de zaak
omdraaien. Als de rente-aftrek niet ter
discussie mag staan, dan moet de minder
verdienende burger daar ook z'n voordeel
mee kunnen doen. Dan creëren we gelijk
heid."
De reacties waren voorspelbaar. „De gro
te corporaties zagen ineens hun bezit ver
kocht worden aan de mensen waarvoor ze
zeggen op te komen, Dat was niet hun be
doeling! Maar mogen die huurders zelf de
vrijheid hebben om hun woonlasten te be
ïnvloeden? Waarom zouden zij geen ge
bruik mogen maken van fiscale regelin
gen, waar de hogere inkomens zo van
profiteren?"
„De WD, de paxdij van het eigen woning-
bezit, bleek tegen. Want straks heeft ie
dereen een eigen huis en dan zit daar niet
meer het etiket op van: je hebt het ge
maakt. Plet is een gotspe als de WD zegt:
die mensen kunnen met zo'n laag inko
men niet de verantwoordelijkheid van
een eigen huis aan. Wie ben jij, VVD-col-
lega Hofstra, dat zelfbeschikkingsrecht
iets voor jou is, maar niet voor iemand met
een klein inkomen? Weet je, die mensen
met een klein inkomen kunnen heel goed
overleven. Daar hebben ze hun hele leven
al ervaring mee."
- Je stuurt aan op een echt ideologisch de
bat, ivaarin de PvdA een liberaal stmid-
punt inneemt en de VVD het tegenoverge
stelde. De klassieke rollen zijn helemaal
omgedraaid.
„Ja, dat is het fascinerende! Dit is de mo
dernisering van de PvdA De partij die niet
meer zegt dat de overheid alles moet rege
len voor de burgers, maar die ze behandelt
als zelfstandige, mondige mensen. En de
WD die met de billen bloot moet. Want
straks gaat het er om: is de WD nou wel of
niet bereid om de lage inkomens een kans
te geven? Of is het ideologische verhaal
ineens dat ze zich zorgen maken over de
vraag of deze groep wel zelfstandig kan
handelen? Als de liberalen ons hierbij vol
gen, dan heb je volgens mij een echte syn
these bereikt binnen paars."
Ongeduld
Wie weet gaat Adri ook de WD-stemmers
nog eens redden. Want de dadendrang en
het ongeduld van Duivesteijn reiken ver
der dan de minima. Plij hekelt de praktij
ken in de 'Vinex-locaties', de grote uit
breidingsgebieden in de Randstad. „Men
gaat daar straks vier, vijf of zelfs zes ton
betalen voor een huis, maar je mag niks
zelf bouwen. Het bouwen in Nederland is
totaal door instituties overgenomen.
Goed opgeleide, goed verdienende vol
wassen mensen moeten zich als willoze
consumenten gedragen. Ze worden opge
borgen in wijken van een grote anonieme
uniformiteit. Waar architecten soms door
projectontwikkelaars gedwongen wor
den even in twee weken een plannetje te
maken voor tweehonderd woningen! De
tussenpersonen verdienen er gigantisch
aan. De ontwikkelaars, de beleggers,
maar ook de speculanten, En we laten het
ons gewoon aanleunen!
Waar is de verbeelding, vraagt hij zich af.
Waarom bouwen we duur en fantasieloos.
Waarom wel 900 miljoen voor een onder-
tunneld weiland, maar niet een miljard
om stationsgebieden waar de nieuwe
HSL komt echte allure te geven. Duives
teijn organiseerde in 1996 het leukste
reisje voor Kamerleden van de afgelopen
jaren: naar Londen, Lille, Parijs en Lyon.
Om te laten zien hoe de HSL daar heeft
geïnspireerd tot geweldige stationsarchi
tectuur.
Hij verzucht: „Lieten we dat elan nou
maar eens overslaan op Nederland.
Straks ligt dat la-eng van negen miljard er,
maar Rotterdam en Amsterdam hebben
tot op de dag van vandaag geen plan klaar
voor een spectaculair nieuw stationsge
bied."
- De vraag is: zit Adri Duivesteijn wel op
de juiste plek? Je bent helemaal niet bij de
besluitvorming betrokken, als het bij
voorbeeld gaat om de uitvoering van de
HSL. Het kabinet is bij die kwestie over de
PvdA-fractie heen gewalst. Zou je niet
willen aajischuiven in de ministeiraad?
„Dat is mijn rol niet. Ik zit in de Kamer.
Dan mag het niet alleen maar je doel zijn
om in het kabinet te komen."
- Maar je zegt datje graag met je handen
werkt. Dat betekent: je wilt, besturen.
„Ik heb moeite te accepteren dat mijn rol
beperkt is. Met je handen werken is leu
ker,"
- Dus jij wilt gewoon in het volgende kabi
net, en dat heb je geantwoord toen ze je
kwamen overhalen om je weer verkies
baar te stellen.
Na korte stilte: „Ja, maar zó werkt het
niet." Gegrinnik.
Koos van Wees en
Maurice Wilbrink
Eind 1996 ontvouwde Koninklijke
PTT Nederland plannen voor de
bouw van vier 320 meter hoge zendmas
ten bij Radio Kootwijk, het oude karak
teristieke zendstation midden op de Ve-
luwe. De commerciële Engelstalige
popzender Delta Radio 171 wil met be
hulp van deze masten via een ongekend
krachtige langegolfzender de interna
tionale ether in. De rust in het 150 zielen
tellende dorpje heeft sindsdien plaatsge
maakt voor angst en verzet. „Ze zouden
KPN de titel 'koninklijke' moeten afpak
ken."
De slagaderlijke Radioweg van Koot
wijk Ra'dio loopt dood op het zen
derpark van Koninklijke PTT Neder
land, kortweg KPN. Symbolischer kan
het niet. Ooit waren het zenderpark en
het 150 inwoners tellende dorp Kootwijk
Radio (gemeente Apeldoorn) in de Ve-
luwse bossen onafscheidelijk aan elkaar
gelast. Maar tegenwoordig vertoont de
lasnaad tekenen van ernstige metaal
moeheid.
De PTT bouwde Kootwijk Radio zo'n
driekwart eeuw geleden om radiover
bindingen met Nederlands-Indië te on
derhouden. En heel het dorp Kootwijk
Radio werkte voor de PTT. Nu werkt het
zenderpark alleen nog voor de maritieme
zender Scheveningen Radio. De oude
monumentale gebouwen gebruikt PTT
Telecom als opslag en uitvalsbasis. Veel
woningen -zijn vel-kocht en nog meer
dorpsbewoners hebben niets meer op
met KPN, Ze werken ergens anders.
Onmin
Anno nu leven KPN en de dorpelingen in
onmin. De liefde heeft een jaar geleden
definitief plaatsgemaakt voor angst en
haat. KPN ontvouwde vorig jaar plan
nen voor plaatsing van vier Eiffeltoren-
hoge langegolf-zendmasten voor de En
gelstalige commerciële Europese pop
zender Delta Radio 171. Het verzet is in
een jaar gegroeid, als een ontkiemend
mosterdzaadje. Dertig organisaties en
verenigingen hebben de handen ineen
geslagen binnen het actieplatform Koot
wijk. De regiobewoners zijn bang: de
straling die bij de zender vrij komt is
schadelijk voor de volksgezondheid,
veronderstellen zes artsen uit de dorpen
rond het zenderpark en de nationale mi
lieugoeroe prof. dr. Lucas Reijnders.
Streng
„Onzin," foetert bioloog Frans Koops
van onderzoeksinstituut KEMA Koops
was dit jaar mede-opsteller van een rap
port van de Gezondheidsraad over de ge
zondheidsrisico's van straling die vrij
komt bij radiozendmasten. „Als Delta
Radio zich aan de richtlijnen houdt, is er
geen sprake van gevaar voor de volksge
zondheid. Die richtlijnen zijn zo ontzet
tend streng. dat is werkelijk veiligheid
op veiligheid. Het gezondheidsrisico
voor mensen die in de buurt van de zen
der wonen is net zo groot als het 'gezond
heidsrisico' bij het eten van aardappelen
of snijbonen. Die angst voor straling is
werkelijk ongegrond,"
Delta Radio-woordvoerder Menno Hi-
dajattoelah: „Ik zal de actiegroep uitno
digen voor een bezoek aan Luxemburg.
Daar staat een twee megawatt-zender
van RTL. Die heeft nog nooit hinder ver
oorzaakt. Dat mogen zij zelfbij buurtbe
woners navragen'."
Een andex-e vx-ees van de omwonenden is
dat de nieuwe zendmasten elektx'onische
apparatuur zou storen. Telefoontoestel
len en x~adio's zouden straks spontaan
Delta Radio 171 'zingen', videorecorders
zouden zich onmogelijk gedragen en on-
gecontx'oleerd aan en uit spx'iixgen en
elektronische garagedeuren willekeurig
openen en sluiten. Verder zouden com
puters op hol slaan en faxen volkomen
wartaal produceren. Zo'n 250.000 bewo
ners van tientallen doxpen tussen Apel
doorn en Amersfoort komen straks in de
stx-alenbundel van Delta Radio terecht.
Apeldoorns burgemeester H.J.E. Bniins
Slot, oucl-burger van Zeewolde dat on
der de rook ligt van het kortegolfstation
van Nozema' „Als wij in Zeewolde in de
kerk zaten kon het gebeux-en dat de We
reldomroep via de geluidsboxen tot de
kerk doordrong, Of dat je door de tele
foon plotseling het Wilhelmus hoorde.
Dat sooii; stoiingen was heel gewoon. Ik
begi'ijp het verzet van het platform. Zo'n
zendstation moet je niet willen.
Delta Radio, dat het zendstation in Zee
wolde 'onvergelijkbaar andei's dan onze
langegolfzender' noemt, heeft toegezegd
alle stox'ingen die zich aan elektx'onische
apparatuur voordoen, te zullen verhel
pen. Technisch is dat mogelijk.
Waslijst
Het platfoxm houdt echter ernstige twij
fels over de slagkx-acht van 'de commer-
ciëlen'. Platform Kootwijk hakt onop
houdelijk op de zender in en breidt de
waslijst aan bezwaren moei teloos uit. De
angst voor straling zou toeristen van de
Veluwe jagen. De zendmasten betekenen
hox-izonvërvuiling. De skyline van de Ve
luwe is na de bouw van de masten voor
Delta Radio nooit meer Jietzelfde, zeg
gennatuurbeschermers. Delta Radio 171
is bovendien een enorme energieverslin
der.
„Je kunt er 15.000 huishoudens op laten
draaien," becijferde het platfoxm. Om
Delta Radio in de lucht te houden is jaar
lijks 9 miljoen kubieke meter aardgas
nodig.
Ze voerden ki'uistochten en verzamelden
de gemeente Apeldooi'n, de provincie
Geldexiand en het ministerie van Land
bouw, Natuux-beheer en Visserij om zich
heen. Platform-leden kochten aandelen
KPN en mobiliseerden steun op de aan-
deelhoudei'svergadei'ing van KPN eer
der dit jaar Maar veel deed KPN-top-
man Wim Dik niet met de massieve
kritiek. „Hij zal die kritiek tot een bal
hebben opgetrommeld en in een prullen
bak hebben gemikt", veronderstellen
sommige dorpsbewoners.
Voorlopig lijken er weinig mogelijkhe
den om KPN en Delta Radio 171 een wet
telijke voet dwars te zetten: het oude
zendex'park staat in principe hemelhoge
masten toe, zeggen de twee concerns.
„The sky is the limit, lees het gemeente
lijke bestemmingsplan er maar op na",
weet KPN „Dat is een staaltje van te-
vroeg-juicherij", kaatsen woordvoer
ders van gemeente en ministerie van Ver
keer en Waterstaat terug.
De gemeente Apeldoorn studeex-t nog
steeds op de aangevraagde bouwvergun
ning en milieuvergunning. Het ministe
rie van Verkeer en Waterstaat moet het
hoofd nog breken over een zendvei'gun-
ning. De procedures kunnen maanden in
beslag nemen en de uitkomst staat nog
lang niet vast. „Ik zou er geen kansbere
kening over durven maken," zeggen
woordvoerdei's van gemeente en minis
terie.
Aandrang
Kootwijkei', actievoerder en voormalig
Philips-directeur Piet Stam (68) had
vroeger „geen enkel begrip voor actie
voerende mensen die zich vastketenden
aan de hekken van kerncentrales. Ik
vond actievoeren onmaatschappelijk
gedrag. Maar ik ben daar nu andei's over
gaan denken. Nu voel ik ook die machte
loosheid die zij toen hebben gevoeld. Ik
voel aandrang tot geweldloze burgexdij-
ke ongehoorzaamheid. Want nu zie ik in
dat als je alles volgens de normale kana
len doet, je tegen de beperkingen van de
democratie oploopt."
Lex van Kooten
