Voor Ford is de president
een gewone sterveling
Tarzan plat als een dubbeltje
PZC
Air
Force
One
Films
sterven
steeds
jonger
Parodie zonder pointe
kunst cultuur
22
vrijdag 10 oktober 1997
Harrison Ford speelt in Air
Force One de president
van Amerika. Net heeft hij als
gast in het Kremlin de wereld
opgeroepen nooit meer te
zwichten voor eisen van
terroristen. Dan wordt tijdens
de terugreis naar Washington
de presidentiële Boeing
gekaapt door terroristen uit
Kazachstan. De Russen zitten
met de handen in het haar en
op het State Departement is
men ook niet zeker van een
goede afloop. Maar Amerika's
eerste burger zal hoogst
persoonlijk het geteisem
mores leren. „Een politieke
boodschap moet achter deze
film niet worden gezocht",
aldus de 55-jarige
hoofdrolspeler van Air Force
One.
Als je twintig jaar geleden een
film met een dergelijk verhaal
te incasseren had gekregen met
een Russisch of Chinees staats
hoofd als held, dan zou de kwalifi
catie 'kinderlijke propaganda'
snel gevallen zijn. Als dat nu ook
zou gebeuren, dan zou Harrison
Ford - die het toch al niet zo op
journalisten heeft begrepen - dat
heel vervelend vinden.
„Die toespraak in het Kremlin is
niet bedoeld als een algemeen po
litiek advies van de film, laat staan
van mij persoonlijk. Het dient
geen ander nut dan ter typering
van dit personage en van het di
lemma waar hij vervolgens mee
geconfronteerd wordt. Het is de
set-up van wat vervolgens -niets
méér bedoelttezijndan entertain
ment; een film die fictie is en waar
van wij hopen dat hij onderhou
dend en uitdagend is en een
interessante morele component
bevat. Het leek pikant om deze
president op te voeren als deels
medeverantwoordelijk voor de
chaos en het lijden van de mensen
in Kazachstan. Want eerder had
hij immers .verzuimd om hande
lend op te treden, aangezien hij
toen - met het oog op zijn herver-
kiezing - geen trek had om impo
pulaire beslissingen te nemen.
Maar referenties naar gebeurte
nissen die zich werkelijk hebben
afgespeeld zijn met deze film ze
ker niet beoogd geweest."
Maar het idee van Amerikaanse
interventie in landen aan de ande
re kant van de aardbol, wordt wel
terloops meegenomen als zijnde
normaal. „Helemaal niet. Het zou
in het filmverhaal geen kwestie
De hoofdrolspelers van Air Force One: Wendy Crewson (links), Harrison Ford en Liesel Matthews.
foto Fred Prouser
zijn geweest van eigenmachtig po-
litiemannetje spelen. De Ameri
kaanse interventie zou slechts
hebben plaatsgevonden op ver
zoek van de democratisch gekozen
regering van het Kazakstaanse
volk. Die generaal Radek heeft
daar geprobeerd de macht te grij
pen met een militaire coup die het
lijden en de dood van veel mensen
tot gevolg heeft gehad. En zijn
door Gary Oldman aangevoerde
groep volgelingen bestaat over
duidelijk uit ordinaire terroristen;
lui die politieke winst proberen te
halen door moedwillig onschuldi
ge burgers het leven te benemen.
Angst
De terroristen die zo gruwelijk de
pest hebben aan Amerika en tegen
wie Moskou slechts halfzacht
weet op te treden, zijn communis
tische hardliners die het oude Sov-
jet-imperium willen herstellen.
Vindt Harrison Ford, de voormali
ge timmerman die superster werd
via heldenrollen in 'Star Wars' en
'Indiana Jones', niet ook dat Air
Force One een pietsie speculeert
op de oude angst voor het Rode
Gevaar en voor de Russen die je
toch nooit helemaal kunt vertrou
wen?
Nee, dat vindt de voormalige tim
merman geenszins. „Ik geloof zelf
niet zo erg in de kans van een we
deropstanding van het Rode Ge
vaar. Ik denk dat de meeste kijkers
die deze film zullen zien dat. ge
vaar evenmin erg serieus nemen.
Het is alleen zo dat, wanneer je in
een verhaal een held wil profileren
als iemand die deugt, je vanzelf
sprekend ook mensen nodig hebt
die niet deugen. Lui die zich met
terrorisme bezighouden zijn
waarschijnlijk in de meeste geval
len types die niet deugen. Er zit
achter deze fihn geen bedoeling
om de condities van de Koude
Oorlog te herscheppen. Maar de
chaos in de voormalige Sovjet-
Unie en de beschikbaarheid van
atoomwapens daar, bieden de
kans om in die hoek een vervaar
lijke vijand te verzinnen. Je zou
natuurlijk ook een fictief land
kunnen bedenken, maar dan ver
valt het gevoel van realisme dat je
met een film als deze wil creëren."
Sukkels
De laatste paar jaren hebben we
films gezien als 'Dave', 'The Ame
rican President', 'Independence
Day', 'Air Force One'. Hollywood
geeft tegenwoordig opvallend
vaak Amerikaanse presidenten te
zien als romantische minnaars of
helden in actie. Dat zou 20 jaar ge
leden ondenkbaar zijn geweest.
Wat zou dit nieuwe verschijnsel
kunnen betekenen?
„Al die films zijn heel erg verschil
lend. Van 'Dave' - wat eenlieve ko
medie was - tot zoiets grotesks als
'Mars Attacks', zie je telkens to
taal verschillende representaties
van het presidentschap. Ik heb
niets bijzonders te vertellen over
het algehele verschijnsel. Ik weet
niet waarom men nu meer geïnte
resseerd is in presidenten dan in
het verleden het geval zou zijn ge
weest. Misschien gaat het om de
kick mee te voelen en mee te den-
George of the Jungle
In de jaren zeventig kende
Amerika een succesvolle
cartoonserie (van Jay Ward) die
'George of the jungle' heette. Een
parodie op de Tarzanfilms van
weleer, met een oerdomme held
in lendendoek die zorgeloos aan
lianen rondslingerde en tegen
dikke bomen knalde die dan ook
meteen zo'n gat in de vormen van
de held vertoonden, "typisch
tekenfilmprincipe, van 'Popeye'
tot 'Tom en Jerry'.
Onder regie van Sam Weisman
heeft de Disney-studio dat
oude succes opgediept, afgestoft
en nagemaakt met, echte (nou ja)
acteurs. En er in feite niets aan
veranderd. Brendan Fraser
speelt de dom-lachende jungle-
held George, hij redt een rijk
meisje uit de klauwen van een
leeuw, ze neemt hem mee naar
San Francisco en al is ze verloofd
met een nogal saai heerschap, ze
wordt verliefd op haar leeghoof
dige, klunzige, lieve Tarzan-va-
riant.
Ondanks die levende acteurs is
George of the jungle nog altijd
naar de vorm een tekenfilm. De
handeling wordt stopgezet, de
grappen worden desnoods over
gedaan, de acteurs praten met de
verteller van de film, George laat
gaten achter terwijl hij overal
klunzig tegenaan slingert en
Mare Shaimans componeerde er
typische 'Mickey Mouse'-mu-
ziek voor. De karakters blijven
zo plat als een blaadje tekenpa
pier.
De makers hebben beslist niet
anders gewild dan dat. Duide
lijk. Maar leuk, nee. Daarvoor is
het te chaotisch, te weinig trefze
ker en - vooral - te hinderlijk kin
derachtig voor. Met een olifant
die denkt dat hij een jonge hond
is en als een gek een weggeslin
gerde boomstam apporteert. En
een gorilla (de dieren komen uit
Jim Hensons Animal shop) die
Aap heet en ook absoluut niet
grappig wil worden. Misschien
met de stem van John Cleese in
de Engelse versie, maar in elk ge
val niet met die van Jerome Ree-
huys in de Nederlandse. De rest
van de nasynchronisatie is ook
veel te veel van wat-klinken-we-
lollig. Gauw vergeten dus.
Bert Jansma
George of the Jungle, te zien in Al-
hambra Vlissingen.
ken met iemand die enorme macht
heeft en immense verantwoorde
lijkheid draagt. Ik denk dat het
bovendien intrigeert om te zien
wat zich afspeelt achter deuren
die normaal voor ons gesloten blij
ven. In Air Force One kom je ei
genlijk alleen te weten dat het gaat
om iemand die toch wel heel erg
lijkt op alle mensen die géén presi
dent zijn. Ik gelopf trouwens ook
niet dat je zo maar kunt conclude
ren dat het Amerikaanse publiek
zich weer graag met presidenten
identificeert, want in films als
'Nixon', 'Absolute Power' en
'Mars Attacks' worden ze afge
schilderd als gewetenloze schur
ken of sukkels."
Tijd om even een reeks speculaties
en geruchten te checken: Dat Rid
ley Scott bezig zou zijn met een
Blade Runner deel 2, is iets wat
Harrison Ford nooit eerder heeft
gehoord. Dat hij op enigerlei wijze
nog betrokken zou raken bij delen
4, 5 en 6 van de Star Wars-trilogie
is nimmer zelfs maar besproken.
Tegenover een Indiana Jones deel
4 staat de acteur in principe niet
ongenegen, al is het niet aan de or
de: „Maar ik zou in principe best
wel weer eens met George Lucas
en Steven Spielberg willen wer
ken."
Hulpverlener
Het énige zekere is dat in februari
de start is gepland van de opna
men voor 'The Age of Aquarius',
een door Phil Robson te regisseren
film die zich afspeelt in Bosnië.
„Ik zal een humanitaire hulpver
lener spelen die zich via zijn liefde
voor een Bosnische vrouw ver
strikt in de etnische conflicten.
Niet zonder meer de 'good guy',
maar een protagonist met ook een
paar minder fraaie bladzijden in
zijn verleden."
Is dat niet interessanter dan het
spelen van helden die groter zijn
dan het leven zelf zoals de Ameri
kaanse president in Air Force
One? „Dat is een suggestieve
vraag waaruit jouw oordeel over
Air Force One te proeven valt.
Sommige aspecten aan deze presi
dent zijn zeker realistischer dan
andere. Zoals het hele verhaal as
pecten heeft die realistisch zijn
tegenover andere die dat veel min
der zijn. Maar alles te samen re
presenteert Air Force One een be
grip van de emotionele natuur van
mensen en gebeurtenissen. Of het
fantastisch is of niet, de situatie
van die man is emotioneel voor
stelbaar en interessant. Ik heb er
verder geen moeite mee om me met
entertainment bezig te houden;
met een film waar mensen graag
naar gaan kijken."
„Wat het tweede aspect van de
vraag aangaat: Als je begint aan
een film met situaties die inhaken
op werkelijk historische of zelfs
recente gebeurtenissen, dan ge
loof ik inderdaad dat je een zekere
verantwoordelijkheid extra op je
neemt. Van de andere kant worden
films ook verondersteld een artis
tieke of in elk geval persoonlijke
visie te ventileren. Dan maak ik
me niet in alle gevallen verant
woordelijkvoor de manier waarop
een schrijver of regisseur tegen de
dingen aankijkt. Dat zou een on
gepaste vorm van censuur zijn. Ik
heb heel vaak ideeën die grondig
afwijken van de manier waarop
mijn personages tegen dingen
aankijken."
„Ik zit in showbusiness. Ik doe
dingen die verondersteld worden
aan te spreken bij een groot pu
bhek. Ik heb geen speciale ambi
ties. Ik heb geen stiekem verlan
gen ooit Hamlet te spelen en ik
denk ook niet dat zoiets zou pas
sen in het culturele klimaat waar
in Amerikaanse filmacteurs zich
hebben te voegen. Ik doe niets an
ders dan telkens te kiezen voor het
project dat me het meest aan
spreekt, zonder me te bekomme
ren over een lange termijnplan
ning."
Pieter van Lierop
Air Force One is te zien in Alhambra
Vlissingen, De Koning Hulst, Cinem-
actueel Bergen op ZoomLumière en
Pathé Rotterdam, Metropolis Antwer
pen.
Parodie is een onderschat genre. Even in een sketch gechargeerd een
genre of stijl neerzetten en belachelijk maken, is tot daar aan toe.
Maar een hele speelfilm als complete parodie? Wie dat aandurft zou
eigenlijk beter moeten zijn dan het origineel. En dat is de irritante
komiek Mike Myers ('Wayne's world') bij lange na niet.
Myers duikt voor zijn Austin
Potoer: international man of
mystery in de jaren zestig, Én dan
vooral in de wereld van de geheim
agenten uit die tijd. Van Matt
Helm, via Our man Flint en John
Steed tot en met de vroege James
Bond. Deels werden die (Dean
Martin als Matt Helm) al ironisch
neergezet dus dat maakt het alleen
maar moeilijker. De van oor
sprong Canadese komiek zet een
soort Little Lord Fauntleroy van
de geheime dienst neer, in zo'n
nauwsluitend fluwelen pak met
flodderbefje. In de jaren zestig
laat hij zich invriezen en dertig
jaar later wordt hij ontdooid om
zijn oude strijd met Dr. Evil (hij
zelf weer, nu in een Donald
Pleasance-pai'oche) weer op te ne
men.
Het verhaal is een ratjetoe van pu
re nonsens, maar dat mag. Rond
uit hinderlijk erin is die bleke be
brilde Myers zelf die denkt dat hij
Peter Sellers is, alsmaar vol ver
wachting in de camera kijkt, in het
volle vertrouwen dat er ergens wel
gelachen wordt. Plier niet. Daar is
het allemaal te plat (alweer die pe-
nisvergroter) en te losflodderig
voor. Een verzameling laagpolige
revuesketches zonder pointe.
Het enige aardige voor wie het
destijds allemaal meemaakte, is
de visuele aankleding: Mary
Quant, Op Art, Carnaby Street,
swinging Londen. Wat zagen we er
gek uit. Begeleid door de muziek
van Sergio Mendes Bx-asil '66',
The Cardigans, James Taylor en
Burt Bacharach. Die speelt zelf
voor de lol achter de piano even
mee. Niet alleen hij heeft gedacht
dat het leuk zou worden: ook Mimi
Rogers en Robert Wagner heten
zich door Myers strikken. Wagner
als booswicht met een ooglap. In
het land der blinden.
Bert Jansma
Austin Powers is te zien in De Koning
Hulst.
Films kennen dankzij
'etalages' als de
verhuurvideo en de televisie
op zich een steeds langer
leven, maar in de bioscoop
zijn ze steeds sneller
verdwenen: „Iedereen wil de
première, maar na twee of
drie maanden krijg je
niemand meer naar een
film."
Kom snel kijken, want hij
is zo weer weg, luidt vrij
vertaald de tekst bij een car
toon in een recent nummer
van het Amerikaanse film
blad 'Variety'. Afgebeeld is
de lichtbak van een bio
scoop en met 'hij' wordt ge
doeld op de grote actiefilm.
Dat type film kent namelijk
een steeds korter leven in de
Amerikaanse bioscopen,
'Variety'spreekt zelf van een
'early bum out'.
Niet dat de mensen niet
meer komen kijken, inte
gendeel, maar de films wor
den in zoveel bioscopen te
gelijk uitgebracht, dat de
vraag na een paar weken al
sterk terugloopt. Spielbergs
'The Lost World' ging bij
voorbeeld in 5.000 Ameri
kaanse bioscopen tegelijk in
première en ongeveer ieder
een die wilde gaan, was bin
nen een maand wel geweest.
Gevolg: na vier maanden
draait de film nog in slechts
een paar honderd zalen en
brengt daar in een week tijd
nog geen 800 dollar per the
ater op.
De totale recette op de Ame
rikaanse marlet bedraagt in
middels ruim 220 miljoen
dollar en er lijkt dus geen re
den tot zorg. Toch maakt de
ontwikkeling Amerikaanse
bioscoopeigenaren wel- de
gelijk ongerust. Net als el
ders ter wereld - en ook in
Nederland - moeten zij in de
eerste draaiweken een rela
tief hoog percentage van
hun recette afdragen. Dat
percentage, dat in de VS kan
oplopen tot wel 70 procent,
daalt na verloop van tijd via
een glijdende schaal tot on
geveer eenderde van de op
brengst.
Het is vooral in die latere pe
riode dat de bioscopen nor
maal gesproken hun groot
ste winst maken, maar die
periode wordt nu dus korter
en korter, omdat een steeds
groter deel van het publiek
al in de premièreweken gaat.
Amerikaanse cijfers, illu
streren dat: werd in 1990
nog maar 24 procent van de
totale recette van een film in
de eerste draaiweek ver
diend, vorig jaar was dat
percentage al gestegen tot
32.
Rode cijfers
De Amerikaanse filmver
huurders zijn niet onder de
indruk van de klachten van
de bioscoopeigenaren. Vol
gens hen is het een kwestie
van 'eigen schuld, dikke
bult'. „Dan hadden jullie
maar niet zoveel nieuwe
bioscopen moeten bouwen",
luidt vrij vertaald hun ver
weer. Maar achter de scher
men wordt er wel degelijk
gepraat, want ook verhuur
ders zijn niet gebaat bij fail
liete bioscopen. Dat per
spectief is niet ondenkbaar,
want diverse Amerikaanse
bioscoopketens zijn recent
inde rode cijfers beland.
Ook in Nederland is de nei
ging om grote films groot uit
te brengen al een aantal ja
ren zichtbaar. Een release
van 100 kopieën van één
film is hier allang geen uit
zondering meer. „Voor ex
ploitanten is het van groot
belang om direct met een
première mee te draaien",
aldus een woordvoerder van
de Nederlandse Federatie
voor de Cinematografie
(NFC).
Die behoefte om mee voor
aan te lopen verkort ook in
Nederland de levensduur
van films, aldus de woord
voerder, maar hem is niet
bekend dat Nederlandse
bioscoopexploitanten daar
door al in financiële proble
men zijn gekomen. Direc
teur J. Ph. Wolff van de
gelijknamige bioscoopon
derneming bevestigt dat
beeld: „Er is wel enige stij
gende tendens bij de film-
huur waarneembaar, maar
ik zou dat nog niet zorgwek
kend Willen noemen. Veel
erger vind ik dat de keuze
voor de consumeht steeds
meer beperkt wordt, door
dat er steeds meer films
dubbel worden gedraaid.
Daardoor dreigt er een ver
schraling. In de kersttijd is
het nog wel te begrijpen dat
een James Bond in meerdere
zalen vertoond wordt, maar
daarbuiten zou dat niet
moeten."
Rob de Kam
