Geen moslims in fabriek Mostar
PZC
Slot Antilliaanse rijstsaga
ligt nog niet binnen bereik
PZC feiten en meningen
Havens
Telefoon en Internet via het stopcontact
Kroongetuigen
nemen loopje met
Amsterdams OM
Kroaten beheersen economie van alleen theoretisch herenigde Bosnische stad
woensdag 8 oktober 1947
woensdag 8 oktober 1997
De kritiek van schepen Termont van de Gentse
haven op de uitkoopsom die de Nederlandse
overheid neertelt voor Zeeland Seaports komt 1
uit de lucht vallen. De schepen vindt het niet juist dat de i
overheid met achterlaten van fors bedrag (75 miljoen j
gulden) uit het havenschap (Vlissingen en Temeuzen) j
stapt. Volgens de schepen wordt daarmee de concur
rentiepositie van die havens verstrekt.
Termont legde tot verrassing van betrokkenen zijn
'probleem' voor aan Europees commissaris Van Miert
(Mededigingsbeleid). De commissaris kende de zaak
niet voldoende om tot een uitspraak te komen, maar
duidelijk is wel dat hij een onderzoek zal laten uitvoe
ren naar mogelijke concurrentievervalsing.
Voordat Termont zijn zegje deed, had nog nooit een
haan gekraaid naar de uitkoopsom, die het Rijk betaalt.
Al in 1989 gaf de toenmalige minister van Verkeer en
Waterstaat Smit-Kroes aan dat het Rijk wilde terugtre
den uit de Zeeuwse havens. De dertig jaar lange samen
werking moest maar eens worden beëindigd. De over- I
heid zag steun aan de Zeeuwse havens niet langer als
een kerntaak. Na een aantal jaren soebatten over de j
hoogte van het bedrag werden de onderhandelingen in j
1994 afgerond. Minister Jorritsma bereikte een ak-
koord met provincie en gemeenten. Voor 7 5 milj oen gul-
den zou het huwelijk tussen Rijk en havenschappen
worden ontbonden.
Met die constructie is niets mis. Waar partners uit el
kaar gaan, valt een boedel te verdelen. In het bedrijfsle
ven is dat volstrekt nomaal. Het is dan ook onduidelijk
waarom de Gentse schepen nu zo hoog van de toren
blaast. Hij wist al jaren van de op handen zijnde
uitkoop. Termont heeft nooit eerder bij de Europese
Commissie aan de bel getrokken. Het lijkt erop dat de
Gentse schepen een manier zoekt om de Nederlandse
overheid dwars te zitten.
Termont lijdt aan geheugenverlies. Hij 'vergeet' te mel
den dat de uitkoopsom niets met subsidie te maken
heeft. Het is de schepen blijkbaar ook ontschoten dat de
onderhandelingen tussen havenschappen en Rijk al ja
ren geleden zijn afgerond. Maar wat nog erger is: hij kan I
zich blijkbaar ook niet meer herinneren dat de Gentse
haven steun krijgt van het Vlaamse Gewest.
Wat Termont waarschijnlijk wil, is aandacht voor de
Gentse problemen. De Gentse haven roept al jarenlang
om een grotere zeesluis. De bereikbaarheid van de
Gentse haven moet worden vergroot. De Nederlandse
overheid is niet snel genoeg met het nemen van beslui- I
ten, vinden de Gentse havenbaronnen. Er is best begrip
op te brengen voor dat probleem. Maar om met onei-
genlijke argumenten een nieuw pressiemiddel van stal
te halen, is weinig elegant. Betrokkenen zullen slechts
schouderophalend reageren. En dat is nu net niet de be
doeling van de Gentse schepen. Hij kan beter zeggen
waar het op staat. Dat wordt beter verstaan.
door Judith Ingram
Boven de aluminiumfabriek
van Mostar wappert de ge
blokte Kroatische vlag en het
Bosnisch-Kroatische leger
heeft er een post pal naast de
deur. De boodschap is duidelijk:
de aluminiumfabriek - en wat
zij oplevert - is in Kroatische
handen en de plaatselijke mos
lims zijn er niet gewenst.
De fabriek symboliseert alles
wat er mis is aan de Moslim-
Kroatische federatie, die krach
tens het Dayton-akkoord de
helft van Bosnië zou moeten be
stieren om tegenwicht te bieden
aan de Servische territorium-
drang. Het vredesakkoord staat
of valt met de samenwerking
tussen moslims en Kroaten,
maar van een samensmelting op
politiek of economisch gebied is
nog nauwelijks sprake. In Mos
tar nog wel het allerminst.
De meeste blaam treft volgens
velen het naburige Kroatië, dat
er op uit zou zijn de Kroatische
gebieden van Bosnië te annexe
ren. De Kroatische regering
heeft de herbouw van de fabriek
na de drieënhalf jaar durende
burgeroorlog in Bosnië betaald
en de Kroatische president
Franjo Tudjman verrichtte in
maart de plechtige opening. Een
Kroatische hardliner die tijdens
de oorlog vuile handen heeft ge
maakt voert de directie.
Voor de oorlog was de staatsalu-
miniumfabriek van Mostar een
van de grootste werkgevers van
het land en was zij een van de
belangrijkste pijlers van de ex
portindustrie. Ook nu is zij de
belangrijkste motor van de in
dustriële ontwikkeling van de
regio. Maar daarvan profiteren
alleen de Kroaten. De fabriek
telt niet één moslim onder haar
personeelsleden, terwijl er in
het verwoeste Oost-Mostar dui
zenden zonder werk zitten. Zij
moeten voornamelijk leven van
internationale steun of giften
van familieleden. De directie
van de fabriek wil zelfs geen
elektriciteit afnemen van de
door mosüms geleide water
krachtcentrales, vlakbij aan de
Neretva-rivier. In plaats daar
van onderhandelt de directie
over elektriciteitsleveranties
met de Bosnische Serviërs.
De federatie, die in 1994 na een
felle oorlog van een jaar door de
voormalige bondgenoten tegen
de Serviers werd gevormd,
wordt voortdurend ondergra
ven door machtige Kroatische
economische belangen, die de
scheiding liever willen zien
voortduren. De Kroaten en mos
lims in Mostar zouden net zo
goed in verschillende landen
kunnen wonen; ze hebben ver
schillende kentekenplaten op
hun auto's en verschillende
munteenheden in hun porte
monnee.
Sommige landen, waaronder de
Verenigde Staten, koppelen een
Een besluit over 160.000 ton
rijst en 36.000 ton suiker
heeft de Europese Ünie en voor
al Nederland maandag in grote
verwarring achtergelaten. Ru
zie binnen het koninkrijk, een
volgens minister Van Mierlo 'bi
zar' arrest van een Haagse rech
ter en een onzekere vrede in de
Unie was de balans na een dagje
pokeren over de exportrechten
van de Antillen en Aruba in Eu
ropa.
Staatssecretaris Patijn van Bui
tenlandse Zaken kwam 's mid
dags met een zoetzuur gezicht
melden dat de vijftien lidstaten
een compromis hadden bereikt
over de rijst- en suikerexport
van de Nederlandse overzeese
gebiedsdelen. De dramatiek
van deze gebeurtenis mocht vol
gens Patijn niet onderschat
worden. „In mijn hele loopbaan
ken ik geen dossier dat zoveel
gevoelens van ontreddering en
hartzeer heeft veroorzaakt", zei
hij.
Kort daarvoor had de rijksmi
nisterraad (het kabinet inclu
sief de premiers van Aruba en de
Antillen) voor het eerst in de ge
schiedenis van het koninkrijk
met 'meerderheid van stemmen'
een besluit genomen, namelijk
dat het Europese rijst- en sui
kercompromis acceptabel was.
Die knoop werd pas na drie da
gen intensief overleg doorge
hakt, omdat het betekende dat
de Arubaanse premier Eman en
zijn Antilliaanse collega Pour-
rier weggestemd moesten wor
den terwijl juist hun handelsbe
langen in het geding waren. Een
kind kon weten dat deze stap in
de Cariben als niets minder dan
'veiraad' zou worden opgevat.
Dwarsgelegen
Maar het kabinet-Kok vond
volgens betrouwbare bronnen
dat Aruba en de Antillen al te
lang hadden dwarsgelegen. Nog
in december vorig Jaar blok
keerden zij tot woede van de
overige veertien lidstaten en de
Europese Commissie een com
promis dat duidelijkheid moest
scheppen over de Antilliaanse
exportrechten. Door hardnek
kig dwars te blijven liggen zou
Nederland alle krediet in Brus
sel verspelen, vreesde het kabi
net-Kok. Dat bleek geen mis
vatting. Uitgerekend Benelux-
bondgenoot België dreigde
gisteren met tegenacties als Ne
multi-etnisch werkgelegen
heidsbeleid in Bosnië aan eco
nomische hulp. Aan zulke eisen
laat de directie van de alumini
umfabriek zich echter weinig
gelegen liggen. „Als we op toe
stemming van het westen had
den gewacht, zou deze fabriek
derland (lees: de Antillen) geen
eieren voor zijn geld zouden kie
zen.
Oorzaak van het al lang slepen
de Antilliaans-Europese con
flict is een regeling die in 1991
onder druk van Frankrijk en
Engeland werd getroffen voor
de zogeheten 'Landen en Ge
biedsdelen Overzee' (LGO). Be
doeld was deze gebieden een
handje te helpen via gunstige
Europese handelsregelingen.
Zo zou bewerkte rijst vrij van
heffingen ingevoerd mogen
worden. Maar de Antillen en
Aruba maakten al te enthousi
ast gebruik van deze voorzie
ning.
Onder ambtenaren van land
bouwcommissaris Fischler
wordt op vrolijke momenten
vaak de anekdote van de Antil
liaanse rijst verteld. Het verhaal
wil dat op de Antillen een schip
met rijst uit Suriname of Guy
ana arriveert. Een Antilliaan in
hemdsmouwen klimt in het
laadruim, pakt een schop en
gooit wat rijst in de lucht, 'Olé'
roepend. De passaatwind voert
nog steeds niet draaien," zegt
Vladimir Bozic, plaatsvervan
gend directeur van de alumini
umfabriek.
De directie verwacht dat de fa
briek in het eerste jaar voor een
kleine 24 miljoen gulden zal ex
porteren. nog geen vijfde deel
wat rijstvliesjes weg en daar
mee is de lading veranderd in
'bewerkte rijst'. Het spul kan
vrij van heffingen naar de Euro
pese Unie worden uitgevoerd:
kassa!
Deze rijstroute heeft zich in een
enorm succes kunnen verheu
gen in nog geen zes j aar tij d ver-
twaalfvoudigde de export van
20.000 naar 240.000 ton. Met
name Spanje en Italië, zelf rijst-
producenten, voelden zich
daardoor enorm benadeeld. En
de Antillen wilden de truc her
halen met suiker, nu goed voor
een export van 3000 ton per
maand. Dit laatste zou de Euro
pese schatkist uiteindelijk liefst
honderd miljoen gulden per jaar
kunnen gaan kosten: kassa
Gevloekt
Maar het compromis (een be
perking van de suiker en rij stex-
port) was nog niet beklonken, of
een ambtenaar drukte minister
Van Mierlo een fax in zijn han
den. Daarop stond de uitspraak
van de arrondissementsrecht
bank te Den Haag in een kort ge
van de verdiensten voor de oor
log. De kosten voor reparatie en
het weer opstarten van de fa
briek - naar schatting ruim vijf
miljoen gulden - werden voor
een groot deel gedragen door
Kroatië.
Herenigen
Bij de feestelijke heropening in
maart spuide directeur Mijo
Brajkovic, een hardliner die
vroeger burgemeester was van
West-Mostar, kritiek op de po
gingen van de internationale
gemeenschap om de stad te her
enigen. Moslim-functionaris
sen boycotten de openings
plechtigheid.
Functionarissen van de federale
regering in Sarajevo zijn een
onderzoek begonnen naar de fa
briek, die grondstoffen produ
ceert voor de lichtmetaalfa-
briek in het Kroatische Sibenik.
Zij willen vaststellen wiens ei
gendom de fabriek in Mostar is,
wie de fabriek financiert, of de
fabriek op wettige wijze is ge
privatiseerd en waarom er
alleen halffabrikaten worden
gemaakt, in plaats van volwaar
dige eindproducten.
„Dit is kolonialisme van de erg
ste soort", meent Kasim Trnka,
de Bosnische ambassadeur in
Kroatië. Maar de federale over
heid is verdeeld en zwak. De
drie grote etnische groeperin
gen zijn in landelijke overheids
instellingen vertegenwoordigd,
maar lijken niet echt uit te zijn
op samenwerking en verzoe
ning. Een voorbeeld is de priva
tiseringskwestie.
Internationale donoren willen
dat de privatisering wettelijk
geregeld wordt, voordat zij in de
voormalige communistische
staat geld willen pompen. Zij
willen voorkomen dat het geld
verdwijnt in inefficiënte bedrij
ven of in de zakken van mana
gers. Maar omdat moslims, Kro
aten en Serviërs het maar niet
eens kunnen worden over een
privatiseringswet, wachten de
moslims in Oost-Mostar nog al
tijd op internationale hulp.
De Kroaten in West-Mostar
hebben intussen weinig zorgen.
Zij krijgen geld en adviseurs
van de Kroatische regering in
Zagreb. De Kroaten innen
douaneheffingen, haven- en
spoorweggelden, die zij eigen
lijk zouden moeten afdragen
aan de federale regering. AP
ding, aangespannen door een
suikerexporteur uit Aruba.
„Er is toen even binnensmonds
gevloekt", wist een ambtenaar
in de omgeving van de minister
te melden. Van Mierlo zelf had
het 's middags liever over een
'buitengewoon bizar vonnis'.
„De uitspraak zegt dat Neder
land het eerder aanvaarde com
promis van de Europese minis
terraad niet mag uitvoeren",
verzuchtte hij. „We zitten nu in
een wat merkwaardige situa
tie."
Hoe het nu verder moet met Eu
ropa, het koninkrijk en de An
tilliaanse rijst, was gisteren aan
het slot van de Europese minis
terraad nog volstrekt onduide
lijk. Alleen de Belgische minis
ter van Buitenlandse Zaken
Erik Dereycke wilde reageren
op de nieuw ontstane impasse.
,Ik zie dit als een interne Neder
landse aangelegenheid", zei hij
koeltjes. Aan de rijst- en sui
kersaga - en het begeleidende
hartzeer - is voorlopig in elk ge
val nog geen eind gekomen.
GPD
Vissers leven langer
Vissers en juweliers leven het
langst. Dat blijkt uit statistie^
ken uit het verzekeringswe
zen. Een visser leeft gemiddeld
27 procent langer dan de ge
wone 'man uit de straat'. Ook
juweliers, dominees en boeren
maken kans op een hogere
leeftijd. Een vrijgezel leeft
korter dan een gehuwde man;
maar oude vrijsters weer lan
ger dan getrouwde vrouwen.
Koe had honger
Een boer uit het Britse plaatsje
Garston eiste van een plaats
genoot 198 gulden schadever
goeding omdat diens koe zijn
moestuin had leeggegeten. De
koe verorberde 50 frambozen-
struiken, 250 koolplanten, 40
bloemkolen, 60 savoyekolen
en zevenenhalve meter bone
struiken.
Scholen nodig
Zeeland zit dringend verlegen
om nieuwe scholen. In de oor
log zijn 32 schoolgebouwen
vernield en tientallen anderen
onherstelbaar beschadigd. In
1946 heeft Zeeland al om nieu
we scholen gevraagd, maar er
slechts een gekregen; die
wordt nu in Ellewoutsdijk ge
bouwd.
Smokkelaars gepakt
De waterpolitie in Hansweert
heeft een stel scheepslieden
betrapt, die vanaf een tank
schip in de Biezelingse Ham
2100 sigaretten aan land pro
beerden te smokkelen.
van onze redactie economie
Een nieuwe technologie kan een grote
concurrentieslag uitiokken tussen
elektriciteitsmaatschappijen en telecom-
bedrijven. United Utilities uit Groot-
Brittannië en de Canadese Northern Tele
com zeggen een doorbraak te hebben be
reikt bij de doorgifte van telefoonge
sprekken en Internet-verbindingen via de
elektriciteitsaansluitingen aan huis.
Mocht de vinding commercieel te gebrui
ken zijn, dan worden de elektriciteitsnet
ten over de hele wereld tevens supersnelle
circuits op de elektronische snelweg. De
lijnen worden al wel gebruikt voor door
gifte van data op zeer kleine schaal, maar
de capaciteit leek te klein te zijn voor
commerciële doeleinden.
Norweb, de telecomdivisie van United
Utilities, is er in geslaagd gegevens door te
seinen met een snelheid die tien maal ho
ger ligt dan die van het modem van een ge
middelde Internetgebruiker. Er deden
zich bij de ontwikkeling tal van techni
sche problemen voor. die de twee concerns
zeggen te hebben opgelost door gebruik te
maken van verschillende frequenties.
Het is de bedoeling dat de gebruiker in
zijn huis, op het punt voordat de elektrici
teitskabel over de rest van de woning
wordt verdeeld, een kastje krijgt die de
stroom spli tst in een deel voor elektriciteit
en een deel voor telefoon- en andere ver
bindingen. Het systeem zal volgens ken
ners uit kostenoogpunt zeer concurrerend
zijn met wat telecombedrijven en Inter-
netproviders leveren.
Voor de elektriciteitsbedrijven is het sys
teem zeer goedkoop te leveren, doordat er
geen nieuwe netten hoeven te worden
aangelegd. Omdat er in de Westerse we
reld vrijwel geen huis meer zonder elek
triciteit is, kunnen de stroomleveranciers
de positie van de conventionele aanbie
ders weieens stevig gaan ondermijnen.
ANP/AFP
door Bert-Jan Klein en
Edward de Vries Lentsch
De kans dat het Openbaar
Ministerie in grote straf
processen opnieuw kroonge
tuigen gaat inzetten, wordt
steeds kleiner. Minister
Sorgdrager heeft medio dit
jaar strikte richtlijnen ge
maakt voor de deals met cri
minelen. Volledige vrijwa
ring, kwijtschelding van
straf of een (geldelijke) belo
ning zijn onmogelijk.
Het Amsterdamse Openbaar
Ministerie heeft inmiddels
gedemonstreerd niet rijp te
zijn voor een dergelijk
'novum' in het strafproces
recht. De inzet van kroonge
tuigen Fouad Abbas en Ad
Karman in het Hakkelaar
proces riep al eerder vragen
op over het principe 'boeven
vangen met boeven'. Waarom
gaan twee criminelen vrijuit
en hun handlangers niet?
De afspraken met Abbas en
Karman verdienen zo lang
zamerhand ook het etiket
'amateuristisch'. Kroonge
tuige Abbas moet 1,8 miljoen
gulden boete betalen, maar
heeft slechts een kwart van
het geld voldaan. Hij maakt
bovendien geen haast om op
nieuw in de getuigenbank te
verschijnen. Het Amster
damse OM maakt echter geen
aanstalten hem hard aan te
pakken.
De tweede kroongetuige
Karman neemt ook een loop
je met justitie. Hij hoeft als
gevolg van de deal met de of
ficieren van justitie Teeven
en Witteveen niet naar de ge
vangenis en mag vooralsnog
zijn criminele winsten hou
den. Volgens het OM had een
'pluk-ze-actie' tegen Kar
man toch geen zin. omdat hij
'hoogstens' 100.0Ö0 gulden
bezit. Karmans ex-vriendin
Renate Romeijn onthulde
gisteren dat de chef belader
van Johan V. in Oostenrijk
1,2 miljoen Duitse marken op
de bank heeft.
Spraakverwarring
Teeven en Witteveen hebben
bovendien niet alle afspra
ken met Karman op schrift
gesteld. Het OM 'vergat' een
half jaar geleden de recht
bank te melden dat ze niet
van plan zijn de criminele
Mr. F. Teeven
winst van Karman af te pak
ken. Karmans ex-vriendin
meldde maandag dat officier
van justitie Teeven 200.000
gulden heeft beloofd voor
diens optreden in de Hakke
laar-zaak. Teeven, die gister
middag door het hof tussen
tijds op het matje werd
geroepen, ontkende deze af
spraak in alle toonaarden.
Hij houdt het op een 'spraak
verwarring' over het geld dat
Karman krijgt in het getui
genbeschermingsprogram
ma.
Als klap op de vuurpijl kon
Renate Romeijn maandag in
geuren en kleuren verslag
doen over waar Kalman en
zij al die maanden onderge
doken hebben gezeten. En
hoe het tweetal zonder bege
leiding een tweedaags uit
stapje van het Duitse onder
duikadres naar Oostenrijk
maakte. Het OM had kenne
lijk vergeten met de vrouw
ook een contract te sluiten,
met bijvoorbeeld een ge
heimhoudingsplicht.
Zij hadden met hun klompen
kunnen aanvoelen dat de
vrouw misschien wel eens
zou gaan praten. Justitie kan
de komende tijd bij de be
strijding van de georgani
seerde misdaad beter terug
vallen op het ouderwetse
speurwerk. De kennis en er
varing ontbreken om met
kroongetuigen sluitende en
juridisch waterdichte af
spraken te maken. De huidi
ge aanpak vergroot niet al
leen het risico op een mislukt
proces, maar gaat ook ten
koste van de geloofwaardig
heid van justitie. GPD
Minister Van Mierlo (1) en staatssecretaris Patijn toonden zich pijnlijk getroffen door de uitspraak van
de Haagse rechter.
foto Roland de Bruin/GPD
Uitgever:
W. F. de Pagter
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
M. van Zuilen (adjunct)
Centrale redactie:
Postbus 18,
4380 AA Vlissingen,
Tel. (0118) 484000;
Redactiefax: (0118) 470102.
's avonds op zondag t/m
vrijdag: vanaf 19.00 uur.
in het weekeinde:
verwijzing via de
telefonische boodschap
op de kantoren.
Vlissingen:
Oostsouburgseweg 10,
Postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Tel. (0118) 484000.
Goes: Voorstad 22,
4461 KN Goes.
Tel. (0113) 273000
Terneuzen: Axelsestraat 16,
4537 AK Terneuzen.
Tel. (0115) 694457.
Axel: Nassaustraat 15.
4571 BK Axel.
Tel. (0115) 568000.
Zierikzee: Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee.
Tel. (0111) 415380.
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur.
Openingstijd Zierikzee
8 30-17.00 uur.
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur.
City OnLine
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
http://www.city.nl
e-mail: pzcredcity1@pzc.nl
Bezorgklachten: maandag
t/m vrijdag: op de kantoren
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 14.00 uur.
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen.
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur:
Tel. (0118) 484000.
Fax(0118)470100.
Abonnementsprijzen:
per kwartaal 92,85,
franco per post 122,00;
per maand 34,00
per jaar 356,50,
franco per post 471.50
bij automatische afschrijving
per termijn 1,50 korting
losse nummers
maandag t/m vrijdag 1.75.
zaterdag 2,50 p st. (alle
bedragen inclusief 6 pet. btw)
Postrek.nr.: 3754316
t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen.
Advertentietarieven:
180 cent per mm; minimumprijs
per advertentie 27,-;
ingezonden mededelingen
2,5 x tarief.
Voor brieven bureau van dit blad
7,- meer.
Volledige tarieven met
contractprijzen op aanvraag
(alle advertentieprijzen
exclusief 17,5 pet. btw).
Giro: 35 93 00. Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B V.
Vlissingen
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV
Wegener Arcade NV
De spanning tussen moslims en Kroaten in Mostar is al geruime tijd te snijden. Medio september ontplofte een bom in het door Kroaten be
woonde deel van de stad. foto Danilo Krstanovic/RTR
door Paul Koopman
