Gent viert
feest in de
bioscoop
Liefde door geschiedenis vermorzeld
PZC
Filmfestival Vlaanderen
Programma
Journaliste stookt in
aanstaand huwelijk
kunst cultuur
21
vrijdag 3 oktober 1997
Jacques Dubrulle van het Filmfestival Vlaanderen: Ook aandacht voor kleinere landen, foto Charles Strijd
De inmiddels opgedoekte uni
versitaire filmclub van Gent
en de uitbater van een bioscoop
kwamen in 1973 met het idee om
een bioscoopweek te organiseren
met films die normaal gesproken
de bioscoop niet halen. De bio
scoopweek was toen beperkt tot
twee zalen en heette 'filmgebeu-
ren'. Het filmfestival is nu veel
professioneler en grootser van op
zet, maar het vertonen van niet-
gangbare films is nog steeds een
belangrijk onderdeel, met name in
het onderdeel filmspectrum.
„We proberen een waaier te vin
den van films die de bioscoop en
het grote publiek niet halen. Dat
kan zijn omdat de bioscopen het
risico niet willen nemen of omdat
er voor die films geen distributeur
in België of Europa is", zegt Jac
ques Dubrulle, secretaris-gene
raal van vzw Internationaal Film
festival Vlaanderen. „We willen
laten zien dat er ook andere kwali
teitsfilms zijn, die niet uit Holly
wood komen."
Voor het filmspectrum komen zo
wel speelfilms als korte films en
documentaires in aanmerking.
„We kijken naar materiaal dat ons
wordt toegestuurd. Daarnaast
vragen we aan producers om ons
materiaal op te sturen." En ze
gaan naar buitenlandse film-
marktén, zoals Cannes en het fes
tival van Rotterdam, waar jaar
lijks zo'n 250 speelfilms en 140
korte films worden vertoond.
„Daar kijken we of we ontdekkin
gen kunnen doen", glimlacht de
Belg. Welke films het doek halen in
het filmspectrum in Gent hangt
van een aantal factoren af. „We
kennen het publiek en weten on
geveer waarin het geïnteresseerd
is. Daarnaast willen we ook een zo
representatief mogelijk beeld ge
ven van wat er over de hele wereld
op filmgebied gebeurt. We willen
mogelijk maken dat ook films uit
kleinere en andere regio's ontdekt
worden."
Kleine regio's
Dat doet het festival door dit jaar
aandacht te besteden aan een aan
tal recente films uit Hongarije,
Tsjechië en Slowakije. „Typerend
voor de filmproductie in die lan
den maar ook voor veel andere
kleine regio's is de low-budget
problematiek en de distributie
problemen. Deze obstakels komen
ook ter sprake in het seminarie dat
voor vakmensen wordt georgani
seerd. Het symposium gaat met
name over de vraag hoe kleinere
gebieden hun films op de interna
tionale markt krijgen", legt Du
brulle uit.
Naar aanleiding van het honderd
jarig bestaan van de film heeft de
organisatie van het festival in sa
menwerking met het ministerie
van Onderwijs vier jaar geleden
het onderdeel 'het geheugen van
de film' opgestart Met als doel een
stukje opvoeding van de jeugd.
„We willen een reeks films bren
gen die ge toch in uw leven moet
hebben gezien. Films die belang
rijk zijn in de geschiedenis van de
cinema", legt Dubrulle uit. „We
willen met dit onderdeel de jeugd
stimuleren om anders naar films te
kijken. Op scholen wordt weinig
aan filmvorming gedaan. De
jeugd leert niet om film te kijken.
Het bioscoopgebruik neemt nog
steeds toe, maar tegelijkertijd ont
staat er een vervlakking van de in
teresse. Mensen willen zich min
der inspannen. Ze hebben geen
belangstelling voor andere soor
ten films."
Het thema van het geheugen van
de film is dit jaar Film en Repres
sie, onderverdeeld in de onder
werpen 'blacklisting' en 'de film
als taboebreker'. In het kader van
blacklisting wordt een aantal
films vertoond uit de periode dat
er in de Verenigde Staten een
heksenjacht was op vermeende
communisten, zo'n vijftig jaar ge
leden. Ook de fimwereld werd op
gejaagd. Het wereldje bleek vol te
zitten met verklikkers en ver
meende communisten.
Dubrulle: „Veel jongeren weten
niet dat in de USA het 'vrije land',
ooit een heksenjacht gaande was
onder cineasten. Thema's als vrij
heid van meningsuiting liggen
zelfs nu nog gevoelig. Het is goed
om dat naar de jeugd toe te bren
gen en hen daarvan bewust te ma
ken."
Groot publiek
Het festival draait echter niet al
leen om problematiek en opvoe
ding, het is ook een 'feest van de
film', een manier om zoveel moge
lijk mensen naar de bioscoop te
trekken. Onder andere met wat
bekendere films en producenten in
het onderdeel officiële selectie.
„Hieronder vallen de films die een
distributeur hebben in België. Er
zitten enkele commerciële films
tussen, waarvan we weten dat er
bij een groot publiek interesse
voor is." Die films, zoals 'Lost
World' van Steven Spielburg en de
nieuwe Disney-tekenfilm 'Hercu
les' zijn op het festival voor het
eerst in België te zien.
Een aantal films uit de officiële se
lectie doet mee aan de competitie
'de impact van muziek op de film'.
„We hechten veel belang aan de
soundtracks en de functie van mu
ziek in de film", legt Dubrulle uit.
Bij de jurering staat het gebruik
van muziek centraal. Er worden
drie prijzen uitgedeeld: De gulden
spoor (voor de beste film), De zil
veren spoor (voor de beste regis
seur) en de Georges Delerueprijs
(voor de beste muziek).
Pretentieus
Bij de voorselectie van de genomi
neerden moest naast de muziek
ook rekening worden gehouden
met bepaalde richtlijnen van de
Internationale Federatie van
Filmproducenten Verenigingen
(FIAPF). Het materiaal moest bij
voorbeeld uit zeven verschillende
landen komen. De films moesten
qua stijl vernieuwend of interes
sant zijn. Er behoorden ook pro
ducties tussen zitten van niet ge
vestigde namen. „Maar we hebben
ook geselecteerd op basis van onze
ervaring. Dat klinkt misschien
pretentieus, maar dat is niet zo be
doeld", verontschuldigt Dubrulle
zich. „We proberen in te schatten
hoe het publiek zou reageren en we
kijken wat wij er zelf van vinden.
Natuurlijk vinden onze medewer
kers niet alle films 100 procent
fantastisch, maar het materiaal
kan wel interessant zijn voor het
publiek. Vanwege bijvoorbeeld
een vernieuwende stijl of een
aparte verhaallijn."
De stad Gent speelt op het filmfes
tival in door vlaggen in de straten
te hangen en etalages te versieren
in de festival-kleuren. Op de ope
ningsdag speelt er een fanfare.
„We proberen ook overal in de stad
present te zijn. We hebben een
aantal activiteiten in de opera en
de schouwburg." Dubrulle la
chend: „Maar het gebeurt natuur
lijk voornamelijk in de bioscoop.
Het is een filmfestival, je kunt niet
zomaar op straat projecteren."
Anouk Momnier
Het festival trekt jaarlijks
zo'n 70.000 bezoekers. In
zeven zalen worden 140 speel
films en ruim dertig korte films
vertoond.
Het programma bestaat uit ver-'
schillende onderdelen:
In de officiële selectie worden
gangbare en minder gangbare
internationale films vertoond
waarvan er een aantal meedoet
aan de competitie 'impact van
muziek op de film.' De genomi
neerden worden beoordeeld
door een internationale jury.
Het onderdeel filmspectrum
geeft een overzicht van films
over de hele wereld die het grote
biscoopcircuit niet halen.
In het geheugen van de film
wordt aandacht besteed aan
films die taboes hebben door
broken en films waarvan ac
teurs of producenten slachtoffer
waren van de heksenjacht op
communisten in de Verenigde
Stanen, zo'n vijftig jaar geleden.
Sydney Pollack en Gina Lollo-
brigida worden in de schijnwer
pers gezet in een hommage aan
grote namen.
Focus op Hongarije, Slowakije
en Tsjechië is een onderdeel dat
recente films uit die regio's laat
zien met aansluitend een semi
narie voor vakmensen op het ge
bied van film over de productie
problemen in kleine Europese
regio's.
De belangrijkste doelen van het
Internationaal Filmfestival
Vlaanderen zijn het promoten
van onbekende acteurs en pro
ducenten en het in contact bren
gen van vakmensen.
Het jaarlijkse thema van het fes
tival is de impact van muziek op
de film.
Buiten de wedstrijd 'impact van
muziek op de film' wordt ook
een aantal andere prijzen uitge
reikt, zoals de Joseph Plateau-
prijzen, de belangrijkste prijzen
voor het Belgische filmberoep,
een geldprijs in de competitie
voor Belgische kortfilms en de
Fipresci-persprijs.
Naast de films zijn er ook een
aantal nevenactiviteiten, zoals
Digiforum, waarin specialisten
ingaan op het gebruiken van
nieuwe media als cd-rom en vir
tual reality bij het maken van
films.
Wat vierentwintig jaar geleden begon als een bioscoopweek voor
studenten is uitgegroeid tot een internationaal filmfestival voor
een breed publiek. Gent staat van 7 tot en met 18 oktober in het teken
van het vierentwintigste Internationaal Filmfestival Vlaanderen.
De speelfim The Lost World van Steven Spiellberg wordt de avond voor de
opening van het filmfestival vertoond.
De Australische regisseur P. J. Hogan gaat van het ene huwelijk
naar het andere: zijn internationale faam kreeg hij al meteen
met zijn speelfilmdebuut Muriel's wedding en die verbintenis le
verde hem in Hollywood weer de mogelijkheid voor nog een film
huwelijk op, My best friend's wedding.
Die laatste film is opnieuw een komedie en in zoverre ongebruike
lijk dat een redelijk duister gevoel als jaloezie de eigenlijke drijf
veervan het gegeven is. Julia Roberts is een culinair journaliste die
een telefoontje krijgt van een vroeger vriendje: een sportjournalist
met wie ze ooit een heftige verhouding had. Ze denkt even met
lichte angst dat hij haar ten huwelijk wil vragen, maar wanneer hij
meedeelt met een rijke, jongere dochter van een mediamagnaat te
willen trouwen slaan haar gevoelens om: ze is gekwetst in haar ij-
delheid en neemt zijn uitnodiging om bruidsmeisje te zijn alleen
aan met het doel een stokje voor dat huwelijk te steken. Zij zal dat
domme rijke jonge ding wel even mores leren en alsnog Michael in
pikken.
Vertederend
Wat ze ter plekke ook bedenkt om de aanstaande bruid (Cameron
Diaz) zwart te maken, het lukt niet. Cameron kan niet zingen, dus
zorgt Julia ervoor dat ze tijdens een karaokefeestje de microfoon
in handen krijgt. Maar Cameron zingt zó vals dat. iedereen - inclu
sief de bruidegom - het weer vertederend vindt. Al de trucs die de
jaloezie haar ingeeft, keren zich tegen haar. De bruid wordt er al
leen maar aardiger en lieftalliger door. Dus grijpt Julia naar steeds
grover geschut: ze bedenkt een e-mail namens de vader van de
bruid aan de werkgever van Michael waai-door deze ontslagen
wordt. En dan zijn de poppen goed aan het dansen.
P.J. Hogans film is niet onaardig om te zien, maar wat tweeslach
tig. De begintitels met zingende dames beloven stilistisch meer
dan hij verder te bieden heeft. Het ongebruikelijke gegeven loopt
toch een beetje vast in gladheid zonder werkelijke warmte: Julia
Roberts is net te weinig comédienne om haar in feite bar onsympa
thieke gedrag weg te spelen. Voor bruidegom (Dermot Mulroney)
valt er nauwelijks iets te acteren. En Cameron Diaz komt niet veel
verder dan het aardige bruidje.
De enkele gekke momenten in de film hebben steeds met muziek te
maken: een complete familie die in Aretha Franklins 'Say a little
prayer' uitbarst bijvoorbeeld. Regisseur Hogan kan er visueel wat
spiritueler mee uit de voeten. Maar een echt hart krijgt zijn film
niet. Leukste rol is die van Rupert Everett: hij speelt de homosek
suele uitgever en vriend van Julia Roberts die mag meehelpen de
bruidegom jaloers te maken en zelfs voor een (wèl origineel) happy
end zorgt.
Bert Jansma
My best friend's wedding is te zien in Alhambra Wissingen, De Koning
Hulst en Roxy Bergen op Zoom.
Julia Roberts in My best friend's wedding.
werden ingestuurd - zoals nu trouwens
Bokma nog geïntroduceerd wordt -
werden zulke figuren altijd interessant,
terwijl er tegelijkertijd een kleine over
zichtelijke wereld heel intrigerend mee
tot leven werd gebracht.
In Frans en Duits, zijn vorige (voor tv) ge
maakte film, demonstreerde Seunke twee
jaar geleden nog zijn meesterschap in die
stijl. Dat hij die niet kon toepassen in een
grootschalig drama, waarin tien jaar we
reldgeschiedenis moest worden verwerkt,
heeft deze filmer goed begrepen. Maar
wjjit hij ervoor in de plaats stelt, mist een
persoonlijke signatuur.
Gevaarlijk
Het is overigens gevaarlijk om een defini
tief oordeel uit te spreken over De Gordel
van Smaragd, omdat er nu een bioscoop
film te zien is gegeven, terwijl straks een
veel langere versie als tv-serie beschik
baar komt. Krijgen we dan te maken met
niet wezenlijk belangrijke uitweidingen
die De Gordel van Smaragd bruikbaar
moeten maken als feuilleton? Of heeft
Seunke voor de bioscoopfilm zijn materi
aal moeten forceren om het ingedikt te
krijgen7 En bevat straks de tv-versie alle
lucht, dynamiek en dramatisch informa
tie extra die we nu moeten ontberen?
Het is eigenlijk onmogelijk met beide
vormversies in de roos te schieten. Of je
bereidt je voor op de marathon, of je loopt
de 1500 meter. Seunkes speelfilm laat zich
vooralsnog typeren als in elk geval res
pectabel, maar het zou niet verbazen als
deze regisseur met de tv-serie pas echt
laat zien wat hij in zijn mars had met dit
zeer bijzondere en zeer persoonlijke pro
ject.
Pieter van Lierop
Gordel van Smaragd draait vanavond.vrijdag,
in Cinema Middelburg.
Eindelijk is er dan een speelfilm die de laatste
traumatische tien jaren beschrijft van het
voormalige Nederlands-Indië: De Gordel van
Smaragd. Wat het meeste opvalt aan deze film
van Orlow Seunke is dat hij veel te vol is, met
een overvloed aan zeer particuliere feiten en
historische gebeurtenissen. Het is een bezwaar
waar enig begrip voor valt op te brengen gezien
de weinige aandacht die onze speelfilmers tot
nu toe aan Indië hebben besteed. Seunke heeft
dat kennelijk in één klap willen compenseren en
is in dat nobele streven al te driest geweest.
Als je ziet hoeveel Nederlandse speel
films in de jaren zeventig en tachtig
nog de Tweede Wereldoorlog tot onder
werp hadden, is het verbazingwekkend
hoe zeer men er tegelijkertijd in is ge
slaagd daarbij de gebeurtenissen in 'ons
Indië' buiten beschouwing te laten. Ster
ker nog: dat hele Indië is in de Nederland
se speelfilmerij nagenoeg genegeerd, met
als uitzondering de Max Havelaar-verfil-
ming door Fons Rademakers in 1976. En
in 1984 ging De Schorpioen (van Ben Ver-
bong) er een heel klein beetje over.
Op Hans Hylkema's film Oeroeg (waarin
voor het eerst de pijnlijke geboorte van
onafhankelijk Indonesië ter sprake
kwam) is het tot 1994 wachten geweest.
Twee j aar later volgde de tv-serie In Naam
Der Koningin, over het Atjeh van de vori
ge eeuw. De laatste paar jaar hebben wel
talrijke documentalisten stof gevonden
in de laatste hoofdstukken van Neder
lands-Indië, met Niek Koppens De Slag in
de Javazee als meest gedenkwaardige
prestatie.
Kras eigenlijk dat vanuit Australië wel
werd onderkend wat er nog aan drama
tisch materiaal in voormalig Nederlands-
Indië ter ontginning klaar lag. Peter Weir
maakte al in 1982 het sublieme The Year
of Living Dangerously (over de val van
Soekarno) en dit jaar is Bruce Beresford
met Paradise Road nog net Orlow Seunke
te snel afgeweest met een dramatische im
pressie van hoe het is geweest in de Jap
penkampen.
Authentiek
Het grootste compliment waar De Gordel
van Smaragd recht op heeft is dat de film
een sterk authentiek gevoel oproept. Hoe
het in die gistende samenleving tussen
1939 en 1949 aanvoelde om er Indonesiër,
Nederlander of Indo te zijn, is iets wat
Seunke met respectabele overtuigings
kracht op het publiek weet over te bren
gen.
Hij is minder trefzeker in zijn schets van
de romantische verhouding tussen rub
berplanter Theo Staats (Pierre Bokma) en
Ems (Esmée de la Bretonière), de Indo
echtgenote van een Nederlandse socië
teitsexploitant (Bram van der Vlugt). De
episodes van hun verhaal worden via een
overvloed aan telkens terugkerende jour
naalfragmenten gedetailleerd in het roe
rige tijdskader geplaatst: voor, tijdens en
na de oorlog tot en met het einde van de
politionele acties en de onafhankelijk
heidvan Indonesië.
Het gevolg van die benadering is dat de
impact van het liefdesdrama enigszins
doodslaat op het veel grotere en interes
santere drama dat zich op sociaal en poli
tiek niveau aan het voltrekken is. Dat is
natuurlijk ook het thema: een liefde die
kansloos vermorzeld wordt door de grote
gebeurtenissen van het politieke schouw
Esmee de la Bretonière en Pierre Bokma als het liefdespaar in Gordel van Smaragd.
toneel. Toch ontstaat de indruk dat in
Seunkes ambitieuze poging om beide ni
veaus recht te doen - met stukjes liefde,
stukjes authentiek filmmateriaal, stukjes
geënsceneerde oorlog en oproer - er een
frustrerende regelmaat ontstaat die op
kralen rijgen gaat lijken. Het snoer dat al
dus wordt geconstrueerd oogt fraai en
houdt weliswaar de aandacht vast. maar
het weet zelden mee te slepen.
Behalve met een minder versnipperde
structuur zou de film ook gewonnen heb
ben met ergens in het begin een paar scè
nes, waarin de drie hoofdpersonages het
diepst van him ziel hadden blootgegeven;
momenten waarnaar je automatisch was
gaan terugkoppelen bij alles wat hen later
overkomt. Zelfs de grote historische ont
wikkelingen zouden dan inkleuring heb
ben gekregen, terwijl je nu het gevoel hebt
dat Seunke al te neutraal en afstandelijk
blijft aankijken zelfs tegen wat hij zijn
protagonisten laat overkomen.
Eigenlijk is die benadering typisch voor
Seunkein zo verre dat hij bij na altijd per
sonages heeft opgesteld die min of meer in
zichzelf gekeerd zijn, minder getekend
worden door wat ze zeggen te denken dan
door wat ze doen. En omdat ze lichtelijk
absurd en met schutterigheid het leven
