Sumatra onder grijsgele deken
1L
Tom Poes en de Tijwisselaar Toonder Studio's
varia
het weer
Gewone Indonesiërs klagen over gebrek aan mondkapjes tegen verstikkende rook
Onderzoek omvang
Nederlandse verzet in
Tweede Wereldoorlog
puzzel
snelheidscontrole
recept Jan„vva„derLee
i
m,
ZEELANDNET
de provider die meer doet!
tel. 0113-377770
Nautisch bericht
Wind, zuidwest, 2 tot 3 Beaufort. Het zicht is goed.
's Morgens vroeg is er kans op mistbanken.
Detemperatuurvan het kustwater ligt rond 18graden.
Waterstanden
MAANDAG
29 SEPTEMBER
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Zierikzee
Wemeldinge
Philipsdam West
uur cm
01.46 213
01.58 237
02.56 280
01.45 162
03.15 164
03.15 184
03.30 174
uur cm
14.02 210
14.18 234
15.17 277
14.05 154
15.35 155
15.40 176
15.50 165
DINSDAG
30 SEPTEMBER
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Zierikzee
Wemeldinge
Philipsdam West
uur cm
02.19 226
02.39 250
03.35 296
02.20 171
03.55 169
03.55 190
04.10 180
uur cm
14.35 221
14.56 245
15.56 289
14.40 161
16.10 161
16.15 182
16.30 171
Laag water
uur cm uur
07.56 157 20.19
08.20 170 20.46
09.16 202 21.45
08.00 109 20.10
09.20 116 21.40
09.25 128 21.40 151
.20 124 21.40 145
R
R
Laag water d
lil!
uur cm uur cm)])!
08.25 163 20.55 188j„.
08.56 175 21.20 198°
09.56 208 22.22 225:^
08.25 110 20.45 135A
09.55 115 22.15 136w
09.50 129 22.10 151
09.55 122 22.10 144
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
Of HW»9
lichte sneeuw
matige sneeuw
mist
A A
Koufront
Warmtefront
licht bevolkt
zware sneeuw
lichte regen
O"""*
hagel
Samengesteld front
zwaarbewolkt
matige regen
zware regen
Isobaar
Europa: Rust
Advertentie
De zomer voorbij.
yV\e+ Zeeland i-ve+
su^j-je ke.t kele
jQQfdood
Hier en daar is duidelijk te zien
dat daarvoor geen bulldozers
zijn gebruikt, maar vuur.
Toch telt de provincie Riau mo
menteel weinig brandhaarden.
Bij het restaurant waar we lun
chen, hoor ik van een plaatselij
ke ambtenaar dat in deze hoek
van Riau alle branden zijn ge
blust. Het waren er trouwens
ook niet zo heel veel.
Riau is vooral het slachtoffer
van de rook van elders. Niet al
leen de vuiligheid van zuidelij
ker gelegen Sumatraanse pro
vincies drijft hierheen, van
overzee komt ook veel walm
vanuit Kalimantan, het Indone
sische deel van Borneo.
Toch heeft bijna geen enkele au
to lichten aan als we even na vijf
uur zondagmiddag Pekanbaru
binnenrijden. Het zich is vrij re
delijk, misschien wel 400 meter.
„In de namiddag is het altijd
wat minder erg", vertelt een
voorbijganger bij het eindpunt
van de busrit. ,,'s Morgens is het
't ergst. Al ruim een maand zit
ten we nu met die ellendeGPD
(Advertentie)
Kijk naar:
de Geef Poot Show,
vrijdag 3 oktober,
vanaf 19.00 uur,
bij de Tros op TV2.
Word lid.
Bel: 0900-3001110.
(44 cent p.m.)
OP DE BRES VOOR EEN
DIERWAARDIG BESTAAN.
jggBiE
maandag 29 september 1997 4
Zeeland: Meer bewolking
Grote delen van Europa maken momenteel het mooiste en meest
rustgevende weertype van het jaar mee. In een groot hogedrukge-
bied boven Centraal-Europa staat heel weinig stroming. Geduren
de nacht ontstaat er op veel plaatsen mist. Vooral in de Benelux en
het noorden van Frankrijk is de mist behoorlijk dicht en lost pas in
de tweede helft van de ochtend op. Elders in Frankrijk en het zui
den van Duitsland is het fantastisch nazomerweer met in de mid
dag veel zon en middagtemperaturen tussen 20 en 25 graden.
Heel ander weer treffen we aan in Noorwegen. Het front van een
zeer diepe depressie ten noordoosten van IJsland, trekt over Scan
dinavië en veroorzaakt in het westen van Noorwegen veel regen.
In Zweden en Finland zijn de condities een stuk beter; geregeld
schijnt de zon en het blijft droog. In het noorden van Rusland en
het uiterste oosten van Europa heeft men last van een depressie
boven de Randstaten. In het Middellandse Zeegebied zijn er vrij
grote verschillen in het weer. Boven het centraal- en oostelijk deel
van Spanje vallen een aantal fikse onweersbuien. Portugal en het
noordwesten van Spanje blijven droog met zonnige perioden.
In Italië en Griekenland is het schitterend nazomerweer met mid
dagtemperaturen tussen 19 en 25 graden.
van onze redactie binnenland
Het verzet van de Nederlan
ders in de Tweede Wereld
oorlog moet veel massaler zijn
geweest dan tot nu toe algemeen
wordt verondersteld. Dat is de
mening van oorlogspublicist
Jan Hof. Hij pleit voor een offi
cieel onderzoek naar de mate
van verzet in Nederland, met
name in vergelijking met de ons
omringende landen.
Hof sprak zondag in het Herin
neringscentrum Kamp Wester-
bork in Hooghalen bij de start
van een tentoonstelling over het
Stadskanaalster Achterhuis.
Dit was één van de vele onder
duikadressen, die na de oorlog
in de vergetelheid zijn geraakt.
Hof zocht de afgelopen twee ja
ren vergeefs naar vergelijkend
cijfermateriaal over het verzet.
Hij deed dat in reactie op uit
spraken van koningin Beatrix
en in mindere mate minister
president Kok tijdens het gou
den jubileum van de bevrijding
in 1995 dat het verzet een zaak
van weinigen zou zijn geweest.
,,In mijn ogen waren dat onjuis
te uitspraken", aldus Hof. „Het
is bekend dat in de oorlog
300.000 jonge mannen zijn on
dergedoken om niet in Duits
land té hoeven werken. Dit be
tekent dat 300.000 ouderparen
bij deze vorm van verzet betrok
ken waren, alsmede de 300.000
gezinnen die voor een onder
duikadres zorgden. Dan kom je
al op zo'n 2 miljoen mensen. Het
waren riskante acties tegen het
Duitse gezag en die vallen dan
ook onder de noemer vei-zet."
Volgens Hof bleef veel van het
onderduikers-verzet uit de
openbaarheid. Het Stadska
naalster Achterhuis is daarvan
een voorbeeld. Willem en Hin-
dertje Drenth verborgen van
medio 1943 tot het eind van de
ooidog deidien joodse onderdui-
kei-s in een ruimte van vier bij
vijf meter op hun boexrierij.
Volgens onderduiker Bennie
Kosses waren er zeker honderd
mensen uit Stadskanaal en om
geving betrokken bij het levens
onderhoud van de dertien. Kos
ses onthulde zondag met vx-ouw
en schoonzus -dochters van
Willem en Hindertje Drenth
een maquette van het Stadska
naalster Achteidiuis. ANP
de PFASIOÈYDFSK
VOOR EEN GOED SALARIS LATER
HORIZONTAAL: 1Roofvogel; 2. bloeiwijze,tafel;3. afzetgebied; 4. drinkschaaltje, waterke
ring; 5. titel, akelig, bergruimte; 6. muzieknoot, tandeloos zoogdier; 7. Verenigde Staten
(afk.), toverheks, muzieknoot; 8. loofboom, pad; 9. babydoek; 10. biljartstok, bang; 11.
warmwaterzak.
VERTIKAAL:1. Groente; 2. wintervoertuig, selenium; 3. snaarinstrument, plaats; 4. pape
gaai, loofboom, deel v.e. etmaal; 5.
vreemde munt, Japanse gordel; 6.
kunsttaal, bittere stof, bijbelse naam;
7. jong mens, vervallen overblijfsel; 8.
reeds, ijzer; 9. edelsteen.
De politie kondigt voor vandaag de volgende snelheidscontroles aan:
A2 - tussen Amsterdam-Utrecht-Den Bosch-vice versa
A9 - tussen Alkmaar-Diemen vv
A10 - ringweg Amsterdam
N201 - tussen Uithoorn-Aalsmeer
A12 - ter hoogte van Harmeien
A16-tussen Moerdijk - Belgische grens
Oplossing
zaterdag
27 september
papaja
o-o-o-
steentje
t-m-k-e-
was-ets
ij - - k - s -
schotel
-o-o-t-
pluim
Varkensvlees met
komkommer uit de wok
Ukunt de reepjes varkensvlees zelf snijden van fri
candeau, van schnitzels of magere hamlappen of
u kunt bij de slager kant en klare reepjes varkensvlees
kopen. Vraag in dat geval wel om ongekruide reep
jes, want vaak zijn ze al bestrooid met een kruiden
mengsel.
4 personen
Ca. 450 g reepjes varkensvlees
3 eetlepels sojasaus
2 eetlepels sherry
2 theelepels citroensap
2 theelepels gemberpoeder djahé
3 of 4 lente-uitjes
1 komkommer
125 gram taugé
maïs- of zonnebloemolie
2,5 dl (250 ml) bouillon
maizena om te binden
Doe de reepjes in een kom en besprenkel het vlees
met soja, sherry en citroensap. Strooi het gember
poeder over de reepjes vlees en meng zorgvuldig.
Laat dit minstens een half uurtje zo staan. Maak on
dertussen de groente schoon. Snijd de lente-uitjes in
schuine stukken van ongeveer 1 cm. Was en droog de
komkommer en snijd de komkommer in de lengte in
vieren. Verwijder de zaadlijsten en snijd de komkom
mer in stukken van ongeveer 2-3 cm. Maak de taugé
schoon.
Neem het vlees uit de marinade en laat goed uitlek
ken. Verhit olie in een wok en bak hierin al omschep
pend de stukjes vlees gedurende 2 minuten. Neem
het vlees met een schuimspaan uit de pan en houd
het apart. Voeg stukjes komkommer en lente-ui toe
en schep dit gedurende ca. 3 minuten om. Voeg het
vlees samen met de taugé toe, schep kort dooreen en
schenk dan de resterende marinade en de bouillon in
de pan. Breng al omscheppend aan de kook. Bind het
vocht met maïzena en proef of nog extra kruiden
moeten worden toegevoegd. Lekker met rijst of mie.
Een vrouw loopt over de nog nasmexilende grond nadat een gedeelte van een bos in Kalimantan, het Indonesische deel van Borneo, is plat
gebrand. De zo geschapen open plek zal benut worden om rijst te planten. foto Ma rk Fa 11 a n de r/AN P
Kapitein Wal Rus lachte bulderend. „Of ik een tijwisselaar ben?",
riep hij uit. „Hoor eens meneer, jullie landkrabbengekwek hangt me
niet uit de truiIk ben een eerlijk zeeman: en voor hoog water heb ik
de nieuwe maan nodig en geen tij wisselaar."
Oene Horletoet verduwde zijn ontstemming.
„Kennis van de natuurkrachten is niet iederen gegeven", sprak hij
zachtmoedig. „U spot met dingen die u niet begrijpt. Maar ik zou
graag willen weten wat de maan met de vloed te maken heeft. En
hoe kunt u een storm voorspellen, die ik nog niet gemaakt heb?"
Deze vragen bevielen de zeerob. Hij begon in korte trekken de wer
king der getijden uit te leggen en toen kreeg hij, getroffen door de
aandacht van zijn toehoorder, schik in zijn onderwerp. Terwijl hij
met bonkende stappen de aanlegsteiger betrad, zette hij het waaien
der passaatwinden uiteen. Hij behandelde de luehtdrukverschillen
en schilderde met zware stem het ontstaan van stormen en orkanen.
„De barometer is gevallen, meneer!", riep hij tenslotte uit. „U kunt
er donder op zeggen, dat het weerglas op half twaalf staat. En dat
betekent dal vannacht de knopen van m'n oliejas af zullen waaien!"
„De kapitein zegt, dat het slecht weer wordt", zei heer Ollie op dat
moment tot de hotelhouder Hork. „Het is niet prettig voor een heer
wanneer zo'n schip gaat slingeren, als u begrijpt wat ik bedoel. En
daarom blijven we liever nog een beetje op dit eiland. Kunnen we
vannacht een kamer krijgen in uw gastvrije herberg?"
door Ronald Frisart
De zon! Zowaar, ik zie de zon.
Vaagjes, en ik kan er recht
in kijken zonder pijn aan mijn
ogen te krijgen, maar toch.
Haastig maak ik een aanteke
ning. „Zondag 15 uur, iets ten
zuiden van de evenaar: zon
zichtbaar." Dezer dagen is dat
opmerkelijk op het Indonesi
sche eiland Sumatra, dat voor
een groot deel is overdekt door
verstikkende rook. De grijsgele
smurrie komt van de bosbran
den op Borneo en op Sumatra
zelf.
Per bus ben ik op weg van Ja
karta naar Pekanbaru, hoofd
stad van de Sumatraanse pro
vincie Riau en 1.658 kilometer
van de Indonesische hoofdstad.
Liever had ik het vliegtuig ge
nomen, maar bij luchtvaart
maatschappij Garuda kreeg ik
donderdag nul op het rekest.
„Het vliegveld van Pekanbaru
is gesloten vanwege de rook.
Maar waarom vliegt u niet naar
Medan? Dan neemt u daar een
bus naar Pekanbaru", oppei'de
een man van de afdeling boekin
gen.
Omdat het me mijl op zeven
leek, vex-wierp ik zijn voorstel.
Vrijdagmiddag meldde de Indo
nesische radio dat vlucht GA-
152 zojuist bij Medan was neer
gestort, mogelijk omdat ï'ook
het zicht belemmerde. Tot de
slachtoffers behoren Yance
(spreek uit: Jantje) Iskandar en
Ferdinandus Sius van het com
merciële televisiestation SCTV.
Ze wilden verslag gaan doen
van de situatie in Pekanbaru.
„Ik heb twee kinderen. De oud
ste is rijf, de jongste drie. Dooi
de rook hebben ze erg zere keel
tjes. Maar de dokter heeft ze een
medicijn voorgeschreven en dat
helpt wel wat", vextelt een amb
tenaar op de veex-pont die ons
Een aantal anderen probeert de
ergste vuiligheid te weren door
een doek voor het gezicht te
knopen. Maar verreweg de
meeste Sumatranen stappen
onbeschermd rond.
Op dit enonne eiland, twintig
keer zo groot als Nedeiiand,
gaan vooral de provincies Riau,
Jambi en Zuid-Sumatra schuil
onder een gx-ijsgele soep van
rook. Als we een tussenstop ma
ken in Jambi, hoofdstad van de
gelijknamige provincie, valt een
man op die met zijn linkerhand
een zakdoek voor zijn mond en
neus houdt, tex-wijl in zijn rech
terhand een sigaret bungelt.
Ook de rokers onder de buspas
sagiers stappen de met aircon-
ditioning uitgeruste bus uit om
op straat welgemoed een sigaret
op te steken. „Tja", zegt een van
hen schouderophalend, „in de
rook van die bosbranden zit
geen nicotine."
Even potsierlijk is de oude man
die onze bus met een fluitje naar
overzet van Java naar Sumatra.
De man werkt in de Sumatraan
se provincie Riau op een kan
toor van het ministerie van
Landbouw. Hoewel satelliet-
beelden uitwijzen dat vooral
plantagebedrijven de rampzali
ge branden vex-oox-zaken, neemt
hij het op voor de grote jongens
in zijn sectox-. „Plantages en
houtbedrijven gebruiken tegen
woordig bulldozers om grond
vxij te maken voor nieuwe acti
viteiten. Ik denk dat kleine boe
ren de boosdoeners zijn."
Een andere reiziger gelooft daar
niets van. Volgens hem kx-ijgt de
kleine man weer eens de schuld
in de schoenen geschoven. „Met
het verspreiden van maskertjes
tegen de rook gaat het al net zo",
moppert hij. „Ambtenarenkun
nen er veel makkelijker aan ko
men dan gewone mensen."
Mensen die in de door rook ge
troffen gebieden op Sumatra
een echt kapje over neus en
mond dragen, zijn zeldzaam.
de juiste plek dirigeerde. Hij
heeft plaatsgenomen op een
houten bankje en een zonnebril
opgezet. De rook bepex-kt het
zich tot zo'n 150 meter en de zon
is in geen velden of wegen te be
kennen.
Als we Jambi in noordelijke
richting verlaten, wordt het nog
erger. Soms duiken op slechts
vijftig meter afstand de kop
lampen van een tegenligger op.
Als we op de brug over een brede
rivier x-ijden, valt onmogelijk te
zeggen waar het grijs van het
water eindigt en dat van de rook
begint.
Dat slechts weinigen mond en
neus tegen de rook beschermen,
komt niet alleen doox-dat het
aantal beschikbare kapjes
slechts een druppel op een gloei
ende plaat is. In de dorpjes die
we passeren, lijken de mensen
ook zo goed en zo kwaad als dat
gaat, te willen doorgaan met het
gewone leven. Op de minuscule
veranda van een simpel houten
huisje staat een tweepersoons
matras te 'luchten'. Naast een
andere woning steken twee
mannen wat afvalhout in brand.
In de bus wordt op een groot tv-
toestel een film vertoond. Ter
wijl buiten de rook van geen
wijken wil weten, staan drie
filmhelden met stroppen om
hun nek op een schavot, haar
scherp afgetekend tegen een
strakblauwe lucht.
Kaalslag
Inmiddels zijn we in de provin
cie Riau beland. Palmolieplan
tages maken hier een belangrijk
deel van de economie uit. Gere
geld rijden we lang kilometers
lange rijen oliepalmen. De stam
van dat neefje van de klappèi-
boom is maximaal twee meter
hoog. Tussen de dikke schubben
groeien trossen zaden waaruit
olie kan worden geperst.
Om ruimte te maken voor nieu
we plantages is totale kaalslag
gepleegd op talloze heuvels.
Advertentie
4698 m//
Langzaam maar zeker vindt er deze Door: Vladimir den Baars^
week een overgang plaats naar wis
selvalliger weer. Het hogedrukgebied dat lange tijd boven de
Noordzee heeft gelegen en ons weer in gunstige zin heeft beïn
vloed, verdwijnt van de weerkaarten en maakt plaats voor een aan-f®
tal storingen vanaf de Atlantische Oceaan. De overgang vindt ech- d
ter geleidelijk aan plaats; vandaag is er nog kans op wat zon, alhoe-iu
wel de bewolking al dikker wordt vanuit het westen. Bij een zwakkefcc
tot matige wind uit richtingen tussen west en zuidwest wordt het jii
17 tot 18 graden in de regio. De meeste kans op zon is er vandaag j|,
overigens in het zuidoosten van het land.
Komende nacht verandert er weinig; er blijven veel wolkenvelden
aanwezig en de minimumtemperatuur daalt daardoor niet veel p
verder dan tot 12 graden in het oosten van de regio en circa 14 gra-l
den dichter aan zee. Neerslag van betekenis valt er nog niet. f
Ook op dinsdag is hettamelijk bewolkt, maar nog steeds overwe
gend droog weer met niet al
te veel verandering van tem-
I
peratuijr.
Woensdag echter lijken de Meer bewolking 17-1 y
eerste serieuzere storingen A -- --- 19 t
door te dringen tot ons land. l - JR :;C
De kans op regen neemt toe 4uo
en ook de wind trekt stevig
aan. Aan de Zeeuwse kust
kan de westenwind krachtig
worden, windkracht 6.
De middagtemperatuur ligt
overigens opnieuw rond 17
graden.
Ook in de tweede helft van de Ht4°pgyV W2 I jki
week blijven de omstandig- t
hpHpn hprfetprhtin mptwan
heden herfstachtig met van
tijd tot tijd regen en vrij veel
wind.
Vooruitzichten
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
weer
max.
19
17°
16°
15°
min.
13°
14°
12°
11
wind
ZW 2
WZW 3
WNW 3
WNW 3
op 7.44
onder 19.27
Maan
op 6.08
onder 18.36
