Leraar vindt dialectspreker dom
PZC
Zappend op zoek naar een betere ik
Rolprenten die niemand mocht zien
Sanering vervuilde
waterbodems wacht
op bouw slibdepot
Een perfecte Haydn
van La Petite Bande
zeeland
21
Bijeenkomst
fibromyalgie
kunst cultuur
donderdag 25 september 1997
door Marco Evenhuis
Dialectsprekende kinderen zijn
minderintelligent, onsympathie
ker, onbetrouwbaai'der, onbeleefder,
onbeschaafder en minder sociaal voe
lend dan leeftijdsgenoten die de stan
daardtaal spreken. Althans, volgens
I een aantal Emmense leraren, die door
Aim van Reydt over dit onderwerp
aan de tand zijn gevoeld.
Van Reydt, die deze week op het on
derwerp hoopt te promoveren, kwam
daar via een listige test achter. Hij liet
de leraren vijf fragmenten van band
opnamen horen waarop kinderen een
tekst voorlezen. Het eerste en het laat
ste fragment werden voorgelezen
cloor dezelfde leerling. Die leerling
kwam uit Drente en las het eerste
fragment in het Nederlands* het laat
ste in het Drents. De andere dx'ie frag-
rnenten werden voorgelezen door kin
deren uit Alkmaar. Een van hen sprak
eveneens dialect.
Oordeel
Na het beluisteren van de fragmenten
liet Van Reydt de leraren een oordeel
uitspreken over de karaktereigen
schappen en capaciteiten van het
kind. Ook werd gevraagd naar een
schooladvies voor de brugklassei-s en
leexiingen uit groep acht. Keer op keer
j schatten de leraren de dialectversies
i lager in en kwamen ze met de genoem
de clichés naar vox'en. De dialectspi'e-
kers kregen bovendien keer op keer
het advies een lagere veiwolgoplei-
ding te kiezen.
De uitslag van de test is ovex'igens in
strijd met het beeld dat de leraren van
zichzelf hebben. Twee op drie lerai-en
die aan het onderzoek meededen, is
zelf dialectspreker. Ze geloven dat zij
positief staan tegenover dialectge
bruik. Ook bij kinderen. En boven-
i dien beweren ze, dat ze dialectspre
kers zeker niet minder intelligent dan
I spi'ekers van de stan daardtaal vin
den.
Dieptreurig
Piet Scheerders, verbonden aan ba
sisschool De Kreke in Westdoi*pe en
een van de initiatiefnemers van het
provinciale project 'Dialect en
I school', moet lachen om die uitkom
sten: „Ik kan er aan één kant de humor
wel van inzien. Zo laat je jezelf als le-
raar toch maar mooi kennen. Zo'n test
I bevestigt maar weer hoe hard een cul
tuuromslag op het gebied van dialect
nodig is."
„Aan de andere kant", zegt Scheer-
ders, „moet je er natuuxiijk helemaal
I geen lolletje van maken. Het is diept-
I reux-ig dat leraren alleen op basis van
Onderwijzer Piet Scheerders is ééix van de initiatiefnemers voor het dialectenonderzoek.
foto Charles Strijd
het taalgebruik van leerlingen derge
lijke conclusies duiven tx-ekken."
Voor Scheex-ders kwamen de x-esulta-
ten van het onderzoek van Van Reydt
niet als een verrasing: „Integendeel.
Ik geloof dat de recente belangstelling
voor dialect ook in het ondex*wijs veel
al niet meer dan oppervlakkig is. Men
vindt het een aardig verschijnsel en
beschouwt zichzelf als pro-dialect.
Maar bij een test als deze, komt toch
mooi de aap uit de mouw. Dan blijkt
dat hoe belangrijk het is om al die
vooroordelen en clichés weg te wei"-
ken".
Verrijking
Volgens Conny Doorns, schoolbege-
leider in de Oosterschelderegio van
het Regionaal Pedagogisch Centrum
Zeeland, valt het in Zeeland wel mee
met de stigmatisering van dialect op
school. Er wordt op verschillende ma
nieren aandacht besteed aan de waai -
de van het dialect: „Vooral voor het ui
ten van emoties is het belangi-ijk dat
kinderen hun zegje in dialect mogen
doen. Voor de sociale en emotionele
ontwikkeling is het goed als een kind
dialect spreekt. In de meer vrije situa
ties als kringgesprekken wordt plat
praten dan ook gewoon toegestaan. In
de leersituatie is de standaardtaal de
voertaal. Daar gelden andere regels.
De eigen exvaring van de leraren uit de
test zoud volgens Conny Dooms wel
eens een belangi-ijke rol bij de tot
standkoming van hun mening kunnen
spelen: „Er zijn er die het dialect echt
waarderen. Dat is positief. Het kan op
die manier voor een grotei'e vertrou
wensband zorgen en de omgang met
de leerlingen px-ettiger maken. Maar
het kan ook zij n dat een leraar er vroe
ger zelf ooit last van heeft gehad. Dat
hij met zijn taalgebruik gepest is, bij
voorbeeld. Dan zal zijn houding te
genover dialect, al bedoelt hij of zij
het goed, onbewust toch negatief
zijn."
„Mede daarom is een vak als taalbe
schouwing zo belangrijk. Kinderen
leren dat verschillende situaties ver
schillende taalvormen vereisen. Als je
er op de juiste manier gebruik van
maakt, is dialect echt een verrijking".
Dr. Ko Vos, psycholoog en docent
sociologie/psychologie bij de Hoge
school Zeeland, is bang voor de stig
ma's en vooroordelen die in het onder-
zoek van Van Reydt naar voren zijn
gekomen: „Het lijkt me heel belang
rijk, dat kinderen daar niet mee ge
confronteerd wox-den. Zeker niet van
de kant van leraren. Daar kunnen ze
op latere leeftijd veel last van krij
gen." Vanuit een puur psychologische
invalshoek, kan Vos zich de reacties
van de leraren wel voorstellen: „Ze
reageren duidelijk op gedrag, op ui
terlijkheden. En ze negeren het inner
lijke van de kinderen. Een euvel, dat je
in het onder-wijs heel vaak tegenkomt.
Gedrag is nu eenmaal meetbaar; het
innerlijke is dat niet".
Dialect
Voor Vos, naast psycholoog ook land
bouwer, iieeft dialect naast de stan
daardtaal zo zijn eigen waarde. Hij
ziet de streektaal als een weei'spiege-
ling van de zogenaamde oertoon van
de mens. „Die oertoon is moeilijk te
omschrijven. Het heeft te maken met
je levensge voel. met humor. Het om
gaan met allerhande zaken die je in
het leven tegenkomt. In het Algemeen
'Beschaafd' Nederlands negeer je die
diepere ondertoon, die diepere bele-
vings wereld. Het ABN is veel ratione
ler."
Ko Vos is van mening dat er op school
in ieder geval meer respect voor het
dialect noodzakelijk is. "Maar om
veel meer dan respect kun je volgens
mij niet vragen. Je ontkomt er natuux*-
lijk niet aan om ABN te moeten kun
nen spreken. In die taal kan je dingen
zeggen, die je in je eigen dialect niet
kunt verwooi'den. Maar dan heb ik het
natuurlijk over rationele zaken."
Van Reydt gaat in de aanbevelingen
bij zijn onderzoek nog een stapje ver
der. Hij stelt dat kinderen bij de start
van hun schoolloopbaan zoveel moge
lijk in hun eigen taal benaderd moeten
worden. Uit ander ondei-zoek is name
lijk gebleken dat dat op den duur de
beste x-esultaten geeft, ook voor het
Nederlands.
Dat advies is Piet Scheei'ders uit het
hart gegrepen: „Dat is ongeveer het
zelfde als wat we met ons project 'Dia
lect en school' willen: een stukje cul
tuuromslag proberen forceren. Zoiets
gaat heel wat tijd kosten, maar ik ben
ex-van ovexduigd dat het gaat lukken.
Zeker als je ziet hoezeer het respect
voor de streektaal in de koxte tijd dat
we op De Kreke met het project proef
draaien, toegenomen is."
door Lianne Sleufjes
DEN HAAG - De sanering van
de vervuilde waterbodems in
Zeelandwacht op het gereedko
men van het slibdepot in de
Koegorspolder. Als er geen ber-
gings- en verwerkingscapaci
teit is, kan het slib immers niet
worden verwijderd, aldus
Rijkswaterstaat in zijn sane
ringsprogramma waterbodems
1998-2010. Voor het slibdepot
in Zeeuws-Vlaanderen is een
procedure voor de milieu-ef
fectrapportage gaande. De ver
wachting is dat het depot in
2002 in gebruik genomen kan
worden.
Tot die tijd moet bi j voorbeeld de
grote schoonmaak van het Ka
naal Gent-Temeuzen, het
kanaal Sluis-Brugge en de bui
tengebieden van Yerseke en
Bruinisse wachten. Bovendien
zijn er naar vei-wachting hoge
kosten gemoeid met de sanering
van de bodems bij Yerseke
(2 miljoen gulden) en Bruinisse
(nog onbekend). De vervolgon
derzoeken naar de mate van
vervuiling in bijvoorbeeld de
havens van Ouddorp, Den Osse,
Middelplaat, Brouwershaven
en in de voormalige werkhaven
West-Repart worden eveneens
uitgesteld tot het slibdepot
klaar is.
Als het depot beschikbaar is,
bergt Rijkswaterstaat directie
Zeeland tot het jaar 2010 circa
2 miljoen kubieke meter ver
vuild tot ernstig vervuild slib
die nu nog op de Zeeuwse water
bodems ligt.
De komende vier jaar houdt de
dienst zich vooral bezig met on-
derzoek naar waterbodembe-
heer en het toepassen van be
paalde reinigingstechnieken.
Zo heeft Rijkswaterstaat bij de
Kreekx-aksluizen twee jaar gele
den ernstig vervuilde specie ge
stort uit de Binnenhaven van
Wemeldinge. Dxe werd gerei
nigd via landfarming. Het slib
werd gestoit op een open terrein
en 'bewerkt' door er onder meer
zuurstof aan toe te voegen en te
ploegen. Deze specie is nu
schoon genoeg om gebruikt te
worden als bouwmateriaal.
De sanering van het Kanaal
door Walcheren en het Arneka-
naal is noodzakelijk, aldus
Rijkswaterstaat. Er is echter
meer onderzoek nodig om in te
kunnen schatten hoe dringend
die schoonmaak is. De bodem
van het kanaal is vervuild met
olie- en chlooi-houdende stoffen
en koper. De vervuilde laag is
volgens Rijkswaterstaat be-
hoorlijk dik.
Slikken
Andere Zeeuwse waterbodems
zijn wel vervuild maar niet dus
danig dat op stel en sprong gesa
neerd moet worden. Dat geldt
bijvoorbeeld voor de havens van
Tholen en Ooltgensplaat. De
slikken en de haven van Viane
zijn veivuild met oliehoudende
stoffen, maar die verontreini
ging heeft geen duidelijk slechte
invloed op de omgeving. Ber
ging en verwerking van het vui
le slib zijn bovendien zo duur
dat uitvoering op korte termijn
niet mogelijk is.Rijkswater
staat schat de kosten op een mil
joen gulden.
HEINKENSZAND - De afde
ling Zeeland van de nationale
vereniging voor fibromyalgie-
patiënten belegt zaterdag
4 oktober in het ontmoetings
centrum De Stenge te Hein-
kenszand een bijeenkomst.
De psycholoog drs. F. Winter
houdt er een inleiding over het
onderwerp omgaan met pijn. De
bijeenkomst begint om 14.00
uur.
Muziekdag
jeugd in Hulst
HULST - De West-Brabantse en
Zeeuwse Muziekbond (Wezebo)
houdt zondag 28 september in
samenwerking met de KNF-af-
deling Zeeland een jeugdmu-
ziekdag in het Reynaertcollege
in Hulst.
De jeugdmuziekdag is bedoeld
voor alle jeugdleden van
Zeeuwse korpsen die zijn aan
gesloten bij de twee muziekbon-
den. Momenteel hebben zo'n
vijftig jeugdige muzikanten
voor de muziekdag ingeschre
ven. Onder leiding van Joop de
Pooter en Johan de Witte zullen
de jonge muzikanten verschil
lende nummers voor jeugdor
kesten instuderen. Om 16.30
uur is er een slotconcert.
HDDELBURG,
tadsschouwburg
raar waren ive gebleven', van Paul
[n Vliet. Muzikale leiding van Ben
[n der Linden. Regie van Eddy
nbbema.
Oor Willem Nijssen
l/Tet het liedje waarmee hij
jf Avier jaar geleden zijn vori-
t show afsloot ('Misschien
[nnaeht'), opent Paul van Vliet
Ijii nieuwste show. 'Waar wa
ll we gebleven.' Voor zo'n con-
ant cabaretier als Paul van
iet is dat een terechte vraag,
ant vanaf daar kan je dan
eer verder gaan. Ik zeg na-
tukkelijk niet 'gewoon weer
Crder gaan'. Hoe vertrouwd ze
[middels ook zijn, gewóón zijn
p shows van Paul van Vliet ei-
rnlijk nooit. Daarvoor is de
iix van oprechte poëzie en ge-
fllig amusement te karakteris-
|k.
[ie van pittige standpunten
oudt, zal zich met de shows van
bul van Vliet mogelijk tekox*t
[daan voelen. Maar wie graag
poi-t hoe een ander ook tobt
et al die open vragen als 'Wie
[n ik eigeiüijk?' en 'Wat is de
jn van deze voox-tsnellende we
id?' moet zich bij hem gewel-
g op zijn gemak voelen. Op
er onderhoudende wijze ge
pacht zijn dat namelijk de te-
[gkerende thema's van de
vond. Als een goede huisvriend
b een genoeglijk samenzijn
[bbelt en zingt Paul van Vliet
|n oeuvre van twijfel en verba-
Big bij elkaar en geeft je het ge-
pel dat je - zonder al te diep te
[an - toch best wel serieus bent
«veest.
iemmig zingt hij 'Wie wil dat
niet? Beginnen met een schone
lei'. Een tikje kritisch wordt
'Jan Tamelijk' verweten dat hij
nergens meer in gelooft. Samen
met zijn band - rimpelloze bege
leiding in perfecte arrangemen
ten - parodieert hij de populari
sering van klassieke muziek met
een verkrachte 'Mondscheinso-
nate'. In 'Lichter wil ik voor je
zijn' bezingt hij gevoelvol de
goede voornemens van iedere
tekortschietende partner
'Boksbal' gaat over iemand die
niet zo nodig meer voor alles wil
vechten, maar die ook geleerd
heeft dat de wereld hard is en
daai'om dus maar in conditie
ft- tWsaagaB»*? -<■ \V
Paul van Vliet.
foto Pan Sok
blijft. Het zijn door en door hei-
kenbare ervaringen voor iedex--
een die zijn wilde hai-en heeft af
gelegd, maar daar nog geen
doodskleed van heeft willen we
ven. De typetjes die Paul van
Vliet zo gx-aag speelt (en die ik
even graag wil kennen) hebben
zich ook in die richting geëvolu
eerd. Dit keer is dat Jonkheer
Charles van Tetterloo junior.
Nét iets te diep in het glaasje,
nét iets te vrijpostig en stout.
Maar eigenlijk wel een toffe ke
rel, die zijn boekje met levens-
vex-haal en andere dubieuze
schrijfsels ongegeneerd mag
aanprijzen. En die ten afscheid
een paar oubollige drinke-
broex-sliederen mag zingen.
Daar tegenover moet 'Japie
Groen' - een herinnering aan het
wegvoeren van de joden in de
tweede wei'eldooxiog - een roe
rend en ernstig tegenwicht bie
den. En dat is wat Paul van Vliet
index-daad zo fantastisch en
zonder enige opdringerigheid in
zijn shows kan samenbrengen:
een afgewogen, getemperde kijk
op het leven. Een leven dat be
staat uit 'de hele dag zappen op
zoek naar mijn betere ik'. De
angst dat het allemaal niks was
(„En wat moet je dan?") wordt
weggewuifd met een lied over
stokoude dromen, die je ooit
naar 'toppen van kracht' zullen
brengen. Als je ze maar blijft
verzorgen. Al word je daarmee
niet op golven van enthousias
me en levenslust weggevoerd,
zo'n boodschap kan je toch een
geruststellende, prettige avond
bezorgen.
'Waar wa ren we gebleven' is nog t/m
zaterdag 27 september dagelijks te
zien in de Stadsschouwburg te Mid
delburg
JOEWACHT, RK Kerk
Petite Bande onder leiding van
fciswald Kuijken. Luc de Vos, for-
feia/io. Symfonieën nr. 82 en 86 van
fydn; pianoconcert nr. 25 van Mo
kt In kader van Festival van
ieuwsch-Vlaanderen.
oor Arie Karreman
La Petite Bande bestaat vijf
entwintig jaar en viert zijn
[rjaardag onder meer met de
prijse symfonieën van Joseph
jaydn. Van deze zes symfonieën
f de jaren 1785 en 1786, gc-
fhreven in opdracht van de Pa-
(jsc Vrijmetselaarsloge, hoor-
|n we gisteravond allereerst de
Bste.
[it een spanningsvol Adagio
ptstaat eigenlijk onverwacht
[n speels Allegro. Heel licht en
Pntrastrijk, maar daarachter
[huilt ook een prachtige dra-
ptiek die een hoogtepunt be-
reikt in het Largo. Rijk en zeer
verrassend is Haydn hier in zijn
harmonie en gaat daarin verder
dan menig tijdgenoot. Hier is
het genie Haydn aan het woord.
En al even geniaal is de vertol
king door Sig'iswald Kuijken,
die voortdurend en intens zijn
Playdn-verhaal vertelt. Een ste
vig Menuet voei*t ons via een
zwierig trio naar de finale. Heel
transparant van opening en
gx-oeiend naar vreugde. Wat een
orkest en wat een sonoriteit. Zó
speel je Haydn.
Mozarts 25e Pianoconcert, een
van zijn laatste, is een zeer vir
tuoos en stralend werk. Luc de
Vos speelde een fortepiano.
waai'schijnlijk een kopie naar
Andreas Stein. Een kleine zilve
ren toon die zo transparant was
dat de snelle passages vaak ver
dronken in het orkest. In de wa
terval van noten miste ik de
speelsheid in timing en een
stukje beleving. Na een interes
sante cadens het Andante met
mooie momenten, maar wat on
rustig en met weinig ruimte.
Het derde deel heeft een dan
send thema waarvan je die
speelse elegantie zo mooi kunt
overnemen in de pianopartij,
maar dat was helaas niet het ge
val. Het orkest volgde dan wel
de wat onpersoonlijke virtuosi
teit van de pianist, maar moest
wel een deel van het dansante
karakter inleveren. Haydns
82ste valt direct binnen met een
en al vrolijkheid en ritmische
uitbundigheid. En die blijft ei
genlijk het karakter van de sym
fonie bepalen.
Voor dit orkest kim je eigenlijk
alleen maar lovende woorden
op papier zetten. Ze hebben
vij f ent wintig j aar lang letterli j k
een toonaangevende bijdrage
geleverd aan de nieuwe 'renais
sance' van de barok en de klas
sieken. En dat is een felicitatie
waard.
Angstaanjagende scène uit Nekromantik.
Expositieruimte GHL vertoont griezelfilms die verboden of taboe zijn
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Het is niet
de bedoeling om van de expo
sitieruimte GHL in de Middel
burgse Gravenstraat een film
huis te maken, benadrukt Bob
Pingen. Toch heeft de Vlissing-
se kunstenaar onder de titel
Cut, the unseen cinema van
vrijdag 26 september tot en
met vrijdag 14 november acht
filmvertoningen geprogram
meerd in het gebouw Geloof,
Hoop Liefde. „Het Genoot
schap GHL wil zich behalve op
beeldende kunst ook op ande
re media richten", aldus Pin
gen. „Ik heb gekozen voor
films die verboden of taboe
zijn en daarom een cultstatus
hebben gekregen."
De titels van de films zijn veel
zeggend. Op acht achtei-een-
volgende vrijdagen worden
vertoond: Evil Dead, Faster
Pussycat Kill! Kill!, Films
from Death Trip, Driller Kil
ler, Tetsuo, Blade Runner, Ne-
kromantik en SS experiment
love camp. Het zijn allemaal
films die op een of andere ma
nier zijn getroffen door een
vorm van censuur. Pingen:
„Dat kan censuur zijn van de
filmdistributeurs, of censuur
van actiegroepen die een soort
van politieke coi-rectheid ei
sen, maar meestal is het de
meest verwerpelijke vórm van
censuur: die van de goede
smaak."
Regels
Als kunstenaar voelt Pingen
zich verwant met filmmakers
van de door hem uitgekozen
rolprenten, omdat het mensen
zijn die gemaakt hebben wat
ze wilden maken zonder zich
iets aan te trekken van regels
of taboes. „Mijn pei'soonlijke
opvatting is dat op het gebied
van de kunst helemaal geen ta
boes bestaan", verklaart Pin
gen. „Een schrijver als De Sa-
de wordt nu geëerd als een
groot socioloog en een vooruit
strevend kunstenaar, maar hij
schreef zijn gruwelijke boeken
wel in de gevangenis. Toen
dacht men er dus anders over."
„Deze filmers hebben in een
aantal opzichten ook baan
brekend werk verricht, maar
dat is nooit erkend omdat hun
films veel te extreem wax-en.
Toch waren die films invloed
rijk, omdat elementen ex*uit la
ter in grote commerciële films
zijn overgenomen. Abel Ferra-
ra bijvoorbeeld, wordt nu in de
filmwereld beschouwd als dé
man van de montage.
Zijn film Driller Killer gaat
over iemand die mensen met
een drilboor vermoordt. Dat is
door een regisseur als Brian de
Palma later overgenomen."
Volgens Pingen zijn de films
van 'enge' regisseurs in veel
opzichten interessanter dan
die van 'correcte' filmmakers.
„Die zogenaamde engerds
ixandelen vanuit een bepaalde
dwangmatigheid. Ze hebben
niets te maken met het estab
lishment, ze zijn er niet op uit
geld te verdienen, maar maken
gewoon wat ze per se willen
maken. Het gaat bij die film
vertoningen natuurlijk ook om
plezier. Onze maatschappij is
zo zonder gevaren, dat we te
genwoordig een uitlaatklep
nodig hebben in de vorm van
een avondje lekker griezelen.
Die elementen - de humor, het
vitale, het echte gevoel, de af
keer van elke code en de onver
schilligheid of je er geld mee
kunt verdienen- dat kenmerkt
ook levende kunst."
Informele borrel
Dat is ook de essentie van het
Happy Hour, een infoiTnele
borrel die aan de filmvertonin
gen - op een groot videoscherm
- vooraf gaat. Initiatiefnemer
is Cees de Valk, een van de
kunstenaars van GHL. „We
hebben hier gewoon een
barretje neergezet en elke vrij
dag moet er iets gebeuxen. Nu
is het film, straks kan het ook
muziek zijn. Het doel is om de
drempel te slechten van dit ge
bouw waarin tal van kunste
naars een atelier hebben. Men
sen die nooit de Vleeshal in
Middelburg bezoeken, komen
hier nu voor een film of een
borreltje. Ik ben ervan over
tuigd dat veel van hen uitein
delijk ook naar de Vleeshal
gaan."
Happy Hour in GHL, elke vrijdag
vanaf 17.00 uur De filmvertonin
gen beginnen om 20.30 uur.
