Als ik doorbreek
is het met deze rol
Nederlandse Annie verschijnt in vele gedaantes
fPZC
Stanley Burleson
vooraan in Joe
kunst cultuur
21
vrijdag 22 augustus 1997
Groot, groter, grootst: de musical Joe moet alles overtreffen wat de Nederlandse
theaters tot dusver te zien gaven. Joop van den Ende presenteert zich met
Broadway-allure: vliegtuigen stijgen en landen in het Amsterdamse theater Carré.
Ambities waarvoor de 'sky' haast letterlijk de 'limit' lijkt te zijn. Een verhaal dat
hemel en aarde beweegt. Met spelers als Simone Kleinsma, Mathilde Santing en
Stanley Burleson, die in de titelrol zijn Nederlandse doorbraak gaat maken.
Tenminste.... dat voorspelt Van den Ende. Maar wat vindt de musicalacteur uit
Wormerveer zélfTevreden terugkijkend op zijn maanden in Miss Saigon maakt hij
de balans op.
Stanley Burleson werd geboren in
Krommenie, een dorp in Hollands
oudste industriegebied. Surinaamse va
der, Nederlandse moeder. Hij leerde dan
sen, zong.bij de schoolband, deed mee aan
talentenjachten. De geur van het theater
drong bij hem diep in de neus om nooit
meer weg te gaan. Burleson volgde lessen
in diverse theaterdisciplines en deed au
dities, toen Carré in 1987 voor het eerst
Cats presenteerde. „Ik was net goed ge
noeg om te worden aangenomen, in mijn
ontwikkeling was ik klaar voor die show.
Hij vindt Cats nog steeds een bijzondere
voorstelling. Niet alleen kwam met deze
show de musical in Nederland tot bloei,
het was ook de voorstelling waarin een
generatie nieuw theatertalent zich pre
senteerde: Fred Butter, Pia Douwes, Ruth
Jacott. en Jan Polak, bij wie Burleson na
derhand zanglessen kreeg en die nu bij de
Nederlandse Opera zingt.
„Tachtig procent van de rolbezetting was
tussen de achttien en vijfentwintig jaar,
maakte - net van school - zijn professione
le debuut. Cats was het begin van een aan
tal carrières, net als Les Misérables. Maai
er zijn ook namen die je nooit meer terug
ziet. We leven in een klein land en de con
currentie is groot. Je moet daarom goed
weten wat je zwakke punten zijn en die
proberen te verbeteren."
Ambitieus
Burleson maakt een ambitieuze indruk,
maar zo voelt hij dat zelf niet: „In mijn
carrière ben ik niet ambitieus, wél in mijn
vak. Wat je doet, moet je zo goed mogelijk
doen. Ik maak me dus niet druk over mijn
toekomst naJoe\ Maar het gaat er wel om
dat ik ben voorbereid op wat er daarna op
mijn pad komt. Bewust ben ik me al vroeg
breder gaan oriënteren. Want toen ik voor
dit vak koos, wist ik al dat ook dansers ou
der worden. Daarom ging ik, toen het
dansen lukte, verder met ziijgen. En nu
dat weer veel beter gaat, probeer ik mij als
acteur verder te ontwikkelen. Zo ver
schuif ik mijn grensIk moet wel, want als
je allround bent heb je meer kans op
werk."
Een officiële theaterschool heeft hij op die
weg niet gevolgd. Het spijt hem niet. „Je
leert er het een en ander om in het vak te
kunnen overleven, maar hoe vaak komt er
echt een opmerkelijk talent uit voort? Ta
lent moet zichzelf van de bodem opbou
wen, je moet het helemaal zelf doen."
Kleur
Was hij als John in Miss Saigon een zwarte
Amerikaanse marinier, verwikkeld in de
oorlog in Vietnam, in Joe speelt hij een
blanke Amerikaanse luchtmachtpiloot.
't Is gek, maar voor Les Misérables was ik
destijds net licht genoeg van kleur. Voor
Miss Saigon, ben is net donker genoeg. En
nu speel ik weer een blanke. Maar toen ik
in de Surinaamse musical Faya speelde,
ervoer ik mijn kleur soms toch als een pro
bleem. Dan zaten er mensen in de zaal die
mij voor een Surinaams verhaal over een
Creoolse jongen veel te licht vonden. Was
ik in de ogen van Surinamers toch weer
een Hollander in die rol. Maar al met al
ben ik met mijn kleur overal tussendoor
geglipt."
Zijn rol in Miss Saigon heeft hij achter de
rug. De herinnering aan die voorstelling
zal nog wel even blijven. Aan de kapstok
hangt zijn jack met het bekende zwart/ge
le logo en tegenover zijn huis, aan de over
zijde van de Zaan, draagt een monumen
taal pakhuis uit de vorige eeuw die naam.
Trouwens zijn vakantie was ook al geen
poging om de musical uit zijn gedachten
te zetten: in Bangkok bezocht hij de straat
vol bars die model stond voor de straat
waarin zich een groot deel van de show af
speelt. „Het decor laat de werkelijkheid
zien."
Burleson verliet de show dan ook niet om
dat hij er genoeg van kreeg. „In Neder
land is er niet zo veel aanbod dat je een rol
kunt kiezen. Toen ik auditie deed voor Joe
wist ik dat er diverse rollen in zitten die ik
eventueel zou willen spelen. Dus als je dan
zo'n kans krijgt...."
Daarbij was het afscheid van 'Miss Saig
on' een natuurlijk proces, want al ruim
een half jaar bereidt Burleson zich voor op
zijn nieuwe rol: een oorlogsvlieger die na
zijn dood als geest zijn opvolger moet be
geleiden. „Bijzonder", vindt hij zelf.
Piloot
„Die piloot weet zich geen raad met zijn
liefde, hij gaat er letterlijk voor op de
vlucht door - steeds als zij hem vraagt
voor haar te kiezen - opnieuw mee te gaan
met een bombardementsvlucht boven
Duitsland. Als hij daarbij omkomt, gaat
hij niet de hemel in, maar krijgt hij de mo
gelijkheid om de wereld en de liefde op
een heel andere manier te leren zien. Zo
komt hij tot inzicht en voorkomt hij dat
een ander zijn fout herhaalt."
Uiteraard bestond mij n rol alleen nog op
papier. Ik kan hem nu dus zelf karakter
geven. Daarbij geeft AdvanDijk, de com
ponist, de vrijheid om de rollen te zingen
zoals die ons het beste liggen. Hij is niet zo
pietluttig dat hij elke noot die hij heeft ge
schreven, ook wil horen."
Producent Joop van den Ende ziet Joe als
musical waarmee Burleson zichzelf kan
bewijzen als een der groten in het vak.
Zelf haalt hij de schouders op. Joe moet
natuurlijk een succes worden, voor ieder
een. Maar de rol is zwaar. „En toch..., als
ik ooit echt kan doorbreken, dan is het
met deze rol. Maar mijn doorbraak is al zo
nen, het begin van een mooie samenwer
king. Voor een aantal van haar shows
maakte hij de choreografie en danste hij
zelf ook mee. ..Ikhad al vaker dansen ont
worpen voor modeshows en televisie,
maar zo'n personality-show is anders,
avondvullend. Bovendien heb je daar
geen vierde wand zoals bij de musical. Ik
bedoel: je speelt dan op het publiek, ter
wijl je in een musical moet doen alsof er
geen publiek is."
„Bij Joe bemoei ik me niet met de dansen
en dat is ook beter. Als je meedanst mis je
het overzicht, de afstand. Bovendien is
het maken van een dans voor een musical
heel wat anders. Dansen moeten een lo
gisch onderdeel van de voorstelling zijn.
West Side Story is daar nog steeds een heel
mooi voorbeeld van. En hoe logisch is 'The
American Dream' in Miss Saigon."
Commercieel
„In Nederland hebben we door het spelen
van die grote Engelse en Amerikaanse
shows geleerd hoe het vak in elkaar zit. En
ook het publiek weet nu wat een goede
musical heeft te bieden. Het is daarom
jammer dat je toch nog veel kritiek hoort.
In Amerika en Engeland is musical een ei
gen cultuur, hier wordt het als kunst niet
serieus genomen: te licht, te commercieel.
Er zou dus meer wederzijds respect mo
gen zijn. Wanner komt er nu eens iemand
kijken van bijvoorbeeld het Nationale
Ballet? Terwijl musicaldansers op hun
beurt juist wél daar heen gaan. Wij wéten
hoe moeilijk het is wat ze daar doen, maar
je moet het ballet nu ook weer niet over
schatten."
„De meesten zitten daar toch omdat ze
een goed lichaam hebben en daarom voor
Hans van Manen een goed instrument zijn
om zijn balletten te laten zien. Maar na
het dansen zitten ze gewoon met een siga
retje te praten over de boodschappen bij
de supermarkt. En neem een operazanger
als Henk Poort. Het wordt hem kwalijk
genomen dat hij veel musical zingt. Of
Willem Nijholt: de ene keer speelt hij een
toneelstuk van Noel Coward en dan weer
musical. Onder veel acteurs is dat 'not do
ne'. Maar Willem is in musicals zo goed,
omdat hij alles wat hij doet, benadert als
acteur. Ik leer zoveel van hem, door alleen
maar naar hem te kijken."
Om de hoek
Joe staat zeker tot begin december in Car
ré. „Heerlijk dichtbij, om de hoek bijna",
verzucht Burleson. „Dat scheelt enorm in
reistijd. Daarbij is spelen in dat theater
altijd een uitj e. In elke tournee vormt Car
ré een hoogtepunt. En ook voor het pu
bliek is uitgaan in Carré iets bijzonders.
Ik heb er Cats gespeeld en Les Mis en
noem maar op."
In Cats ging hij nog anoniem en onher
kenbaar als kat over het toneel, nu staat
zijn naam bovenaan de affiches van Joe.
Heeft het vak ook hemzelf veranderd? „Ik
ben er geen ander mens door geworden.
Maar de open sfeer, het extraverte van de
mensen in dit vak, hebben me geleerd be
ter om te gaan met de wereld om mij heen.
Als je jong bent loop je nog onzeker rond,
je vraagt je af wat anderen van je vinden
en hoe je in hun ogen zou moeten zijn.
Maar als het goed is, komt er een moment
waarop je ziet dat jij zélf bepaalt hoe jij je
gedraagt."
„Dat moment, die ontdekking, luchtte me
enorm op, dat gaf me adem. De pubertijd
is toch al zo moeilijk. Er komt dan zo veel
op je af, dat je tegenwoordig blij mag zijn
als je daar normaal uitkomt. Vroeger kon
je nog vertrouwen op het gevoel van: dat
komt wel goed met mij. Maar die tijd is
voorbij."
Hans Visser
Musical 'Joe', sinds woensdag 20 augustus.
Carré, Amsterdam. Reserveerlijn. tel.:
0.900.300.5000, van 10.00 tot 22.00 uur.
Stanley Burleson:
„Talent moet zich
zelf van de bodem
opbouwen, je moet
het helemaal zelf
doen.'
foto Hans Heus
vaak voorspeld. En wat fs nou eigenlijk
een doorbraak in Nederland? Laten we
zeggen dat ik bij het publiek meer erken
ning kan krijgen. Niet bij de collega's, die
weten wie ik ben. Maar een doorbraak
maakt het je wel makkelijker om werk te
zoeken."
Burleson zit dan ook lang genoeg in het
vak om te kunnen relativeren. Lang niet
alle voorstellingen waarin hij speelde
werden een succes. Wie herinnert zich nog
Zeldzaam, of de dancemusical MoveDie
laatste show zou drie weken in Carré
staan en daarna een tournee maken door
Europa. Maar na drie weken was het over.
„En toen we Zeldzaam speelden, van Tom
Öosterhuis, kregen we op een avond tele
foon dat we de volgende avond niet meer
hoefden te komen. Failliet. Een kwestie
van mismanagement, denk ik."
Bij Move leerde hij Karin Bloemen ken
In de Amsterdamse Focus Studio's
wordt driftig gerepeteerd voor de mu
sicals die komend seizoen weer volle the
aterzalen moeten trekken. Een melange
van melodieën uit Annie, Joe en De Jan
tjes schalt door de holle ruimtes. Tussen
de 'grote' sterren huppelen meisjes met
rode krullen en sproetjes. Natuurlijk, dat
moeten de Annies zijn! Fout, want op de
audities bleek zich tussen de roodharige
Annies in spe niet de juiste hoofdrol
speelster te bevinden.
Blond, donker of kastanjebruin, de Ne
derlandse Annie neemt vele gedaantes
aan. De hoofdrol in de musical over het
innemende weesmeisje en haar trouwe
hond Sandy wordt namelijk gespeeld
door acht verschillende meiden. Een ros
sige pruik en een kohlpotlood voor de
sproetjes maken van hen niettemin echte
Annies. Ook de zeven andere weesmeis
jes zijn inwisselbaar. In totaal maken 65
kinderen hun opwachting, want de Ne
derlandse arbeidsinspectie staat nu een
maal niet toe dat hetzelfde kind iedere
avond op het podium staat.
De afgelopen tijd is hard gerepeteerd,
want het publiek mag natuurlijk niet
merken dat er druk gewisseld wordt in
het weeshuis-team. Ook de volwassen
hoofdrolspelers Nelly Frijda (Juf Hanni-
gan). Will van Seist (Oliver Warbucks) en
Margot Giselle (Grace Farrell) moesten
wennen aan zoveel verschillende mede
spelers.
Coach
„Het is jammer dat het zo geregeld is in
Nederland", zegt Margot Giselle, die niet
alleen de secretaresse van miljonair War
bucks speelt, maar ook coach is van de
jonge speelsters. „Ook voor de kinderen
zelf. Je merkt hoe ontzettend leuk ze het
vinden, ze gooien zich er helemaal in.
Will van Seist en ik hebben met acht An
nies te maken, maar Nelly Frijda speelt
als weeshuisdirectrice met alle kinderen.
Zij heeft het dus het moeilijkst. Ik vind
het jammer dat we niet met twee of drie
verschillende Annies kunnen werken."
Gelukkig leren de sterretjes-in-spe snel.
De zangjuf: „Eén Annie heeft een week
gekeken bij de repetities en moest daar
na zelf spelen. In een week heeft ze dat
hele stuk geleerd. Leuk kind, kon goed
spelen en zingen. Aardig meisje ook.
Maar dan is ze er opeens niet meer en
Margot Giselle en
de musical Annie:
„De kinderen
gooien zich er
helemaal in."
komt er weer een andere. Het voordeel is
dat het de andere spelers wel alert en fris
houdt."
Margot Giselle is al vanaf de audities be
trokken bij Annie. Zij gaf de kinderen
een stoomcursus zingen. Verder moesten
ze leren acteren en dansen. Vooral deze
zomervakantie werd intensief gerepe
teerd, keurig in klasjes van acht. „Ik heb
ook de zangcoaching gedaan bij West Si-
de Story. Maar met kinderen is het toch
heel anders. Je probeert technieken beel
dend uit te leggen. Zo zeg ik bijvoorbeeld
als ze een hoge noot moeten zingen: doe
maar net of je een bal weggooit, en volg
die met je stem,"
Maar liefst 2500 kinderen deden auditie
voor Annie. Talent, een goede stem en
enig muzikaal gevoel waren de belang
rijkste vereisten. Daarnaast mochten de
Annies niet langer zijn dan 1.50 m. „Kin
deren die wel talent hadden, maar toe
vallig in een groeispurt zaten, vielen dus
af." Margot Giselle noemt het een voor
deel dat ze niet alleen coacht, maar ook
'Grace' speelt in Annie. „De kinderen
kennen mij al van de zanglessen. Vooral
de band met Annie is hecht. Grace bouwt
een soort liefdesband op met Annie, zij
maakt bij haar moedergevoelens los."
Miljoenen
Het verhaal van Annie laat uiteraard
niet meer veel te raden. Op Broadway
was Martin Chamins twintigjarige mu
sical al meerdere malen een enorm suc
ces. Miljoenen mensen zagen de film over
het roodharige meisje, dat in het Ameri
ka van de jaren dertig weet te ontsnap
pen uit een afschuwelijk weeshuis om
uiteindelijk liefdevol te worden opgeno
men door de steenrijke Oliver 'Daddy'
Warbucks. Bovendien werd het hoopvol
le Tomorrow een wereldhit. Toch is deze
musical volgens Margot Giselle typisch
Nederlands geworden. Zo is Amerikaan
se humor bijvoorbeeld heel anders dan
Nederlandse. „Regisseur Charnin kent
het stuk als zijn broekzak, maar kijkt
desondanks ook heel erg naar de perso
nen die het spelen. Zo laat hij Nelly Frij
da een aantal grappen maken, die hij
nooit een andere Miss Hannigan heeft la
ten doen. Producties als The Phantom,
Les Misérables en Cats liggen van te vo
ren vast. Die moeten er overal ter wereld
hetzelfde uitzien. Als speler krijg je
daardoor het gevoel dat je heel erg aan
het kopiëren bent. Ik vind het erg fijn dat
er nu eens iemand kijkt naar de personen
die het spelen."
Margot Giselle is musicalgek. Ze volgde
een klassieke zangopleidi ng aan het con
servatorium, maar lichte muziek heeft
haar hart. Ze speelde onder meer in Bar-
num, Les Misérables, Cats en The Phan
tom. Als zangcoach was ze bij al eerder
bij West Side Story betrokken. „Na Les
Misérables, zo'n zes jaar geleden, ben ik
gaan ontdekken hoeveel musicals er ei
genlijk zijn. Hoeveel prachtige musical-
muziek er is. Ik wist niet daarvoor niet
dat het een serieus vak kon zijn. Uit Lon
den ontvang ik een catalogus van een cd-
winkel die alleen maar musicalmuziek
en -bladmuziek verkoopt. Ik probeer al
les te verzamelen."
Passion
De mooiste musical die Giselle ooit zag,
was Passion van Stephen Sondheim.
„Die was niet zo populair bij het grote
publiek, muzikaal wat minder toegan
kelijk. Ik hou wel van kleine musicals,
van mij hoeft het niet zo pompeus en
groots, met allerlei speciale effecten."
Grace Farrell is haar eerste hoofdrol. „Ik
heb tot nu toe altijd ensemble-rollen ge
daan. Als je die positie eenmaal hebt is
het heel moeilijk om daar vanaf te ko
men. Ik heb wel hoofdrolspelers vervan
gen, in The Phantom heb ik ruim twee
honderd keer Madame Girey gespeeld. Ik
laat op de audities zien wat ik kan, maar
de bekende musicalsterren krijgen nogal
eens voorrang. Schouwburgdirecteuren
willen tegenwoordig kunnen adverteren
met 'grote' namen."
Berrit de Lange
De musical Annie is onder meer te zien in: Rot
terdam: Luxor Theater, 10/9 t/m 5/10, 18/9:
première Utrecht: Stadsschouwburg5/11 t/m
9/11 Den Haag Ned. Congresgebouw; 12/11
t/m 29/11 Breda: Chassé Theater; 10/12 t/m
4/1 Amsterdam: Kon. Theater Carré; 8/1 t/m
1/3 Antwerpen: Music Hall; 4/3 t/m 15/3.
Martin Charnin,
die een kwart eeuw
geleden de tekst
voor Annie schreef,
voert ook de regie
van de
Nederlandse versie
van de musical,
foto's Cees Zorn
