kunst cu Ituur In Holland hangt er iets in de lucht I Whistier schilderde een Domburgse zondag vrijdag 22 augustus 1997 '$0\ onder anderen de schilder Gustave Coui'bet. Na zijn studie van Rem- brandts werk uit de collectie van zijn zwager Francis Hayden bracht de Franse verzamelaar en schrijver Théophile Thoré Whistier nog meer kennis over Rembrandt bij. In au gustus 1858 vertrok hij voor een etsreis die hem voor het eerst naai de Nederlandse musea had moeten brengen, maar voor hij ons land be reikte was zijn geld op en keerde hij terug naar Parijs. Franse dorpen Op de expositie hangen voorbeel den van etsen die Whistier tijdens deze reis van Franse dorpen en volkse types maakte. Die laten zien dat hij als etser inmiddels wel een grote vaardigheid in de 'Rem- brandteske' weergave van licht en stemmingen had opgedaan. De et sen van zijn French Set waren in Keizersgracht, terugging op de'ze ventiende eeuw en niet meer 'van deze tijd' was. Whistier legde die kant van de stad zelf vanuit een bootje op etsen vast, Vanwege dat lage standpunt tonen deze als Am sterdam Set bekend geworden et sen voornamelijk de onderste helft van de huizen aan de waterkant, met The Embroidered Curtain en Steps Amsterdam als hoogtepun ten, De samenstellers van de expositie wijzen erop dat Nederlandse kun stenaars als Breitner en Willem Witsen in navolging van Whistier ook lage standpunten gingen kie zen. Maar omdat Whistler van Am- sterdam een stad vol Venetiaanse romantiek maakte en het werk van dit tweetal veel realistischer en on- verbloemder was, doet dat twijfe len aan het grote gewicht dat zij aan Whistiers invloed hechten. De ze kanttekening doet echter niets af aan de mooie tentoonstelling die zij hebben gemaakt. Fran^oise Ledeboer (met bijdrage van Rob Bouber) Expositie: Whistier en Holland - Rijksprentenkabinet (Rijksmuseum, Stadhouderskade 42, Amsterdam), tot en met 9 november. De catalogus (uitge verij Waanders) kost f 59,90. Geopend dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur. Sunday at Domburg (1900) James McNeill Whistler had een diepe bewondering voor onze Gouden Eeuw en beschouwde Rembrandt als lichtend voorbeeld. Tijdens zijn reizen naar Nederland besteedde Whistier veel tijd aan museumbezoek en volgens een anekdote dineerde hij voortdurend met bewonderaars 'temidden van grote dronkenschap'. De rijk gevulde tentoonstelling Whistier en Holland in het Rijksprentenkabinet laat zien dat hij daarna ook altijd weer hard aan het werk ging, met eert groot aantal schitterende Nederlandse aquarellen en etsen als resultaat. A House at Flushing (ca. 1900) De Amerikaanse schilder en graficus werd op 11 juli 1834 in LoweJ.1 geboren als zoon van een spoorwegingenieur die was opge leid aan de militaire academie in West Point. Whistler junior meldde zich daar zelf aan in 1851 en blonk er vooral uit in Frans en tekenen. Zijn militaire loopbaan was 'kort en roemloos', vertellen J.F. Heij- broek en Margaret F. MacDonald in de catalogus. In 1854 werd Whist- Ier uit het leger gezet en ging wer ken op het tekenbureau van de Amerikaanse kust- en landmeet kundige dienst, waar hij zich be kwaamde in het etsen. Als etser zou hij later ook zijn eerste successen als kunstenaar behalen. Zodra hij kans zag vertrok hij in september 1855 naar Parijs, waar hij lessen volgde, genoot van zijn leven als bohémien in het Quartier Latin en vriendschappen sloot met Grey and Green - Dordrecht (1884) X. *- Engel and zo'ngroot verkoopsucces dat Whistier besloot Parijs voor. Londen te verruilen. Daar maakte hij een reeks etsen van het drukke scheepvaartverkeer op de Theems en de schilderachtige zeelieden rondom. - Intussen probeerde hij ook naam te makenals schilder en aanvankelijk ging dat mét wisselend succes ge paard. In de tijd dat de Nederland se Engelsman Sir Lawrence Alma Tadema in Londen furore maakte met felrealistische historiestukken met onderwerpen uit de Klassieke Oudheid en mythologie werden Whistiers esthetische olieverven met cryptische titels als Symphony in White., No 1The White Girl door critici en publiek veelal verre van enthousiast ontvangen. Whistler had in 1863 genoeg gé- spaard om de overtocht' naar Ne derland te kunnen maken. Aanlei ding was de tentoonstelling van twaalf Theems-etsen op de ten toonstelling van Levende Meesters in het gebouw van de Haagse Teek enacademie op de Prinsessegracht. Zijn inzending viel er zozeer in de smaak dat hij er een gouden me daille voor kreeg, een onderschei ding 'door het land van Rembrandt' die hem buitengewoon vereerde. Proper en netjes Na dat eerste bezoek kwam Whist- Ier terug in 1864,1882. 1884,1889, 1899, 1900 en voor het laatst in 1902, het jaar voor zijn dood. In de catalogus vertelt de kunstenaar wat hem hier zo fascineerde. Op de tegenwerping dat Nederland ei genlijk geen land was antwoordde hij: „Daarom bevalt het me juist zo goed - niet van die enorme, volwas sen, vormeloze bomen als in Enge land, maar alles proper en netjes, de boomstammen wit geschilderd, de koeien met dekkleden op de rug, en alles even keurig en charmant En die luchten! - Ze hebben het al tijd over de Italiaanse luchten, maar de Italiaanse luchten zijn niet blauw, die zijn zwart. Blauwe luch ten zie je alleen in Nederland en hier (in Engeland)of i n andere lan den waar je van die grote witte wol ken hebt; en de ruimte daartussen, die is blauw! In Holland zit er iets in de lucht, en dat geeft geheimzin nigheid." Walcheren Bij zijn reizen van Engeland naar Nederland, komt Whistier in Vlis- singen aan land. In 1900 reist hij niet meteen door naar Zuid- en Noord-Holland, maar maakt de aquarel A house at Flushing. Ver volgens trekt hij naar de westkust van Walcheren. Vermoedelijk werd hij op de badplaats Domburg ge wezen door Jan Toorop, die met de Engelse Annie Hall getrouwd was en Whistler in zijn altelier in Chel sea had opgezocht. Hij schildert er onder meer de beroemde aquarel Sunday at Domburg waarop ter kerke gaande inwoners in de ruim te van duin en strand worden neer gezet. Het Domburgsch Bad- nieuws, de krant die de gangen van de gasten navlooide, leerde conser vator Heijbroek dat Whistier lo geerde in pension Duinoord, de vil la van mevrouw M.M. Elout-Rose aan de Herenstraat. Zij was de schoonmoeder van de schilder Mies Elout-Drabbe, met wie Toorop goede contacten onderhield. Op de expositie hangen aquarellen van de Zuiderzee, de Noordzee, het strand bij Domburg en de omge ving van Zaandam en Dordrecht die Whistiers meesterschap in de weergave van het Plollandse land schap tonen. De kracht ligt vooral in de subtiele kleuren en vlakken waarmee hij er in slaagde deze wer ken de geheimzinnige schoonheid mee te geven waarover hij zo bloemrijk had gesproken. Als aquarellist maakte hij ook van Am sterdamse stadsgezichten (het pas ontdekte Snoio uit 1882 toont het Rokin in de sneeuw) taferelen die een idyllische sfeer uitstralen. Andere ogen Zijn bezoek van 1889 aan ons land is het beste gedocumenteerd. Zo is geboekstaafd dat hij zijn Neder landse collega's er toen van pro beerde te overtuigen Amsterdam eens met andere ogen te bekijken. Niet alleen de statige, monumenta le grachtenpanden verdienden hun aandacht, maar ook de schoonheid van de in verval geraakte volks buurten. Die opvatting kreeg aan vankelijk felle kritiek van Rik Ro land Holst en Jan Veth, die het 'hoge achterbuurtgehalte' niet konden waarderen. Maar Whistier betoogde dat de Hollandse pracht en praal, de roem van de Heren- en Zelfportret (1898/1900) Pieter Nouwen in het spoor van Bach Grillige poëzie van F. van Dixhoorn Empedokles werkt op de verbeelding Literatuur in middeleeuws Leiden Levensgrote lappenpoppen van Sylvia Waugh Steun voor uitgevers in Oost-Europa Annie is voor musical- gekken Stanley Burleson staat vooraan in Joe Bobby McFerrin verenigt jazz en klassiek Eerste lustrum van Lowlands György Kurtag in Kerkrade Zwarte humor van Topor Breda vol fotografie Honigmann filmt levendig Brazilië

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1997 | | pagina 15