Buiten de film heeft de
wereld weinig te bieden
Tweede Speed
maakt zeeziek
Sautet regisseert behoedzaam
Jan
de Bont
Britse kwaliteit in
Different for girls
Speelse glimlach in Melbourne
kunst cultuur vrijdag 4 juli 1997 12
Jan de Bont werd enkele jaren
geleden opeens een regisseur
van naam dankzij zijn debuut
film 'Speed'. Sandra Bullock
bestuurde hierin een bus dwars
door Los Angeles, terwijl ze
haar voet niet van het gaspe
daal mocht nemen. Bij te lage
snelheid zou de bus ontploffen,
de bus was op afstand gekaapt
door een geniale gek. Keanu
Reeves hielp haar als politie
agent buiten de bus bij deze
vermoeiende rit. Nu is er Speed
2: Cruise Control. Gemaakt
met de gedachte om het enorme
financiële succes van Speed
een vervolg te geven.
Laten we eens een analyse ma
ken van de titel, altijd een
mooie manier om achter de die
pere betekenis van films te ko
men. De titel begint met het
woordje Speed, snelheid. Snel
heid is relatief. Een bus over de
wegen van Los Angeles langs
het andere verkeer laten razen,
dat is een aardige manier om
snelheid in beeld te brengen. De
handeling van deze film speelt
aan boord van een cruiseschip
in de Caribische Oceaan. Een -
alweer - geniale gek kaapt dat
ding en laat het op topsnelheid
varen. Een cruiseschip op volle
zee, hoe hard gaat dat nou? Het
is moeilijk te zeggen, omdat zo
als gezegd snelheid relatief is.
Daarom is het goed dat De Bont
ons af en toe de snelheidsmeter
van dat schip laat zien. Voor al
le duidelijkheid zet hij er een
bemanningslid naast, die zegt
wat we al zien. 17 Zién we digi
taal in beeld, zeventien knopen
horen we op de geluidsband.
Dure stunt
Dat zal wel heel snel zijn. Zo
snel dat De Bont het nodig
vindt om sommige actiescènes
in slowmotion te laten zien. Ie
dereen die de trailer heeft ge
zien, weet dat het schip zich tei
pletter vaart op een stadje. Het
vaart recht over dê pier, recht
de hoofdstraat in, links en
rechts alles eromheen vernie
lend. Dat gaat niet echt snel.
Het voelt alsof De Bont de twee
uur en een kwartier dat de film
duurt volledig gebruikt om de
ze dure stunt te laten zien. Inte
ressant en geloofwaardig is het
allemaal niet. Mensen op een
zeilplank in de haven en men
sen in huizen aan de wal die dat
enorme schip niet aan zien ko
men moeten ons aan het schrik
ken of lachen maken. Dat soort
onzin zou niet erg zijn, als het
maar snel voorbijging. De Bont
doet er alles aan om het zo lang
mogelijk te rekken.
Om toch een beetje dé idee van
snelheid te krijgen, heeft hij
een epileptische cameraman
ingehuurd. Die arme jongen
heeft de laatste jaren veel werk
in Hollywood. Hi] laijgt soms
een toeval, waardoor zonder
enige reden de camera van
links naar rechts en van boven
naar beneden schokt. Omdat er
niets voor de camera gebeurt is
dit het laatste redmiddel om
snelheid in de film te krijgen.
Bijkomend voordeel is dat de
kijker zich helemaal kan inle-^
ven. Die wordt net zo zeeziek
van de schuddende camera als
een passagier op een cruise
schip. Nog een voordeel is dat
niemand het overzicht kan be
waren van wat er nu aan dë
hand is in de film. Dat verdon
keremaant een beetje het feit
dat De Bont geen kaas heeft ge
geten van mise-en-scène. Dit
valt niet helemaal af te schui
ven op De Bont. Een goede mi
se-en-scène is natuurlijk een
onmogelijke opgave met een
script zonder enige dramati
sche inhoud, zoals dit script
van Randall McCormick en Jeff
Nathanson.
Bullock
Komen we bij de 2 in de titel. Er
zijn er nog twee uit het origi
neel die Ook in het vervolg mee
doen. De Bont is weer regisseur-
en Sandra Bullock speelt weer.,
de hoofdrol. Ze moet dezelfde
personage spelen van de daad
krachtige Annie, maar dat
wordt niet waargemaakt in het
scenario.
In Speed moest ze de bus bestu
ren. In deze film zitze, omdat ze
zich moet laten gijzelen door de
geniale gek. En als dat gebeurt
verliezen we haar lange tijd uit
het oog, omdat De Bont dan ons'
dat schip laat zien dat zich in
dat stadje boort.
Grote afwezige is Keanu Ree-A
ves. Voor hem is Jason Patric in
de plaats gekomen. Hij komt
van dezelfde acteurschool,
waar geleerd wordt om nooit
enige uitdrukking in het gelaat
te tonen. Niemand die het zal
merken. Hij speelt het nieuwe
vriendje van Bullock, die met
haar iets probeert goed te ma
ken en twee cruisetickets uit
zijn broekzak tovert. Vandaar
dat deze film op een cruiseschip
speelt.
Merkwaardig is dat alle acteurs
met de manier waarop ze spe
len irritatie oproepen. Willem
Dafoe speelt de geniale gek, zör
als hij eerder tamelijk goed in
andere films deedf Maar hij
doet het hier op dezelfde ex-
pressieloze, neutrale wijze als
Patric en dat irriteert. Bullock
compenseert dat emotieloze
van die twee door, als ze niet ge
gijzeld wordt, te kakelen als
een kip zonder kop. Het wordt
daarom wel zeer onwaar
schijnlijk dat Bullock en Patric
iets met elkaar hebben of iets
voor elkaar kunnen voelen. Er
is mets van te zien.
Piet van de Merwe
Speed 2 is te zien inAlhambra Vlis-
singen. De Koning Hulst, Cinemac-
tueel Bergen op Zoom, Lumiere ens
Pathé Rotterdam
Acteur Michael Douglas zei het al tijdens een film 'Black rain'. Die Jan de Bont heeft inmiddels zijn
interviewsessie in Rome in 1990: 'Jan de Bont moet derde spektakelfilm geregisseerd, Speed 2: cruise
zelf films gaan maken'. 'Jaan' de Bont, zoals Douglas het control en is met zijn gezin uit Amerika over voor de
uitsprak, had toen net de camera gehanteerd voor de Nederlandse première.
Elders in het Amsterdamse Am-
stelhotel loopt dochtertje An
neke (4) met een Amerikaans ac
cent 'Ik zag twee beren broodjes
smeren' te zingen, beneden staat
vader De Bont de pers te woord.
Ook met een Amerikaans accent.
Zijn Brabantse zachte g is bijna
verbleekt in de zon van Califomië
en een gezin waar alleen Engels
gesproken wordt (zijn echtgenote
is Amerikaanse). „Mijn dochtertje
krijgt steeds meer interesse voor
Nederland, vooral die kinderlied
jes vindt ze prachtig." Zijn zoon
Alexander (6) speelt een piepklein
rolletje in Speed 2: „Alleen omdat
Anneke een rolletje in 'Twister'
had en hij zeurde van: waarom
mag zij wel in een film van jou
meespelen en ik niet. Maar nu is
het afgelopen." De Bont (54)
neemt zijn gezin zo vaak mogelijk
mee, omdat hij anders nooit meer
thuis is. „Daarvoor zijn zij te be
langrijk. Tijdens filmopnames is
de druk van alle kanten erg hoog.
Dan kan je je vaak ontspannen bij
je familie. Want kinderen kennen
dat sooi-t spanningen niet. Die wil
len gewoon dit en dat. Heel goed
om met je beide benen op de grond
te blijven. Want in Hollywood
gaan mensen al gauw in hun eigen
publiciteit geloven."
Avonturenland
Het klinkt aardig wat kleinschali
ger dan zijn films zelf zijn: 'Speed',
'Twister' en nu Speed 2, waarvoor
het budget naar verluidt meer dan
honderd miljoen dollar was. Kas
sakrakers en door hun grootte, on
derwerp en technologische pro
blemen niet bepaald "makkies' om
te maken. „Dat vind ik aantrekke
lijk". zegt De Bont. „Film is voor
mij uitdaging, avonturenland, een
ontdekkingsreis. Want verder is er
op de wereld niet veel meer te ont
dekken." Met zijn eigen produk-
tiemaatschappij Blue Tulip is hij
bezig met een aantal nieuwe pro
jecten. In één ervan speelt de com
putertechnologie een grote rol
('dat gaat drie, vier jaar duren'), de
tweede wordt een western met sci
ence fietion-trekjes. „Hij speelt in
1860 en is gebaseerd op Ameri
kaanse legendes. De Apaches ge
loofden dat de geesten uit de' he
mel 's nachts op aarde een eigen
leven leiden. 'Aliens' die er in hun
tekeningen uitzagen als een soort
adelaars. De Indianen leefden in
harmonie met ze. Zoals ze in har
monie leefden met de natuur. Bij
de opnames voor 'Twister' heb ik
Sandra Bullock en Jason Patric in Speed 2.
geïnformeerd hoe Indianen om
gingen met tornado's en andere
natuurverschijnselen. Dat deden
ze met respect, ze probeerden er
niet aan te sleutelen. Net zoals ze
de wereld niet probeerden te ver
anderen. Daar gaat die film over."
Met Speed 2 volgde De Bont de
Hollywood-trend van de 'sequels',
de vervolgen. Films die technisch
vaak steeds moeilijker en duurder
worden, maar meestal de aanlei
ding nooit overtreffen. De Bont
zucht: „Speed 2 was heel wat ge
compliceerder dan nummer één.
Dat is een beetje het nadeel van dit
soort films. De verwachtingen
worden steeds hoger, hoe meer het
publiek te zien krijgt, hoe meer het
ook kan beoordelen wat er goed
uitziet en wat niet. Je vraagt je af
waar het naar toe moet. De com
putertechnologie staat vrijwel
aan het begin. We dachten dat
computerwerk goedkoper zou
worden. Ja, de computers zelf wel,
maar de mensen die er mee werken
niet. Die moeten elke keer weer
iets compleet nieuws uitvinden.
Dat kost tijd. In Speed 2 zit een
scène waarin een cruiser tegen een
tanker aanbotst. Daarvoor zijn
computerbeelden gebruikt.
Twaalf mensen hebben zes maan
den aan die ene 'shot' gewerkt. Eén
man is al die tijd alleen met het
water bezig geweest. Want water
was nooit via de computer ge
daan."
Eindhoven
De tanker in kwestie in de film
heet overigens 'Eindhoven', naar
Jan de Bonts geboorteplaats. „Ik
heb Eindhoven op de wereldkaart
gezet", lacht De Bont, „en het gaat
er niet meer af. Amerikanen vra
gen zich af wat dat woord bete
kent. Uitspreken kunnen ze het
nauwelijks. Wanneer ik het ze uit
leg, vinden ze het erg leuk." De
filmstudio liep al lang aan hem te
trekken voor een Speed 2, maar De
Bont hield de boot eerst af. „De
scenario's waren niet goed. In
plaats van die bus uit nummer één,
was er dan weer een postauto, dan
weer een vrachtwagen en zelfs een
scenario met een fiets. Ik zag het
niet zo. Tot ik tijdens een vakantie
op een Caribische eiland opeens
droomde van een schip dat een
complete haven ramde. Het slot
van Speed 2 dus. Daarmee ben ik
naar de studio gegaan en vandaar
uit is dit vervolg ontwikkeld. Zo'n
voorval gebeurt nooit, denk je. En
niet zo veel later ramt een vracht
schip een winkelcentrum in de ha
ven van New Orleans. Beangsti
gend. Net zoals die tornado die in
'Twister' een 'drive in' binnen
gaat. Dat gebeurde later in Cana
da net zo."
De stap van fotografie naar regie
was een logische voor De Bont. Hij
wilde al lang regisseren, maar
door loyaliteit aan regisseurs die
hem voor hun camerawerk vroe
gen kwam het er niet van. „Er wa
ren regisseurs die bij gecompli
ceerde scènes tegen mij zeiden:
doe jij die maar. En die dan zelf
thuis bleven. Hier is iets niet in de
haak, dacht ik, ik moet 't gewoon
zelf doen." 'Flatliners', 'Die hard',
'Lethal weapon', waren van die
films. De Bont: „Met een regisseur
als Paul Verhoeven had ik een heel
goede relatie. In Europa ben je gé-
wend aan teamwerk, in Amerika
sta je toch meer in dienst van een
regisseur. Zo hoort 't ook, maar ik
vond het frustrerend worden om
dat ik voelde dat er meer in een
scène of een film zat dan zij er uit
haalden."
Tijdens zijn opleiding aan de
Filmacademie in Nederland
vormde Jan de Bont met Samuel
Meyering (nu computer-wizzard),
Rem Koolhaas (nu architect);
Frans Bromet en Renée Daalder de
1-2-3 Groep. „Daar is het regisse
ren eigenlijk begonnen", herin
nert hij zich. „De Filmacademie
stond in de kinderschoenen en we
moesten vooral elkaar les geven.
Dus verwisselden we de rollen
voortdurend onderling. Dan weer
deed je productie, dan fotografie,
regie of je was acteur. Daar leer je
gigantisch veel van." Hij denkt
nog vaak terug aan de 'kleinscha
ligheid' en snelheid van zijn werk
aan films als 'Turks fruit', 'Keetje
Tippel', 'De vierde man' voor Paul
Verhoeven. „In Amerika neem je
crews van driehonderd tot zes
honderd mensen op sleeptouw.
Actrice Sandra Bullock komt met
een persoonlijk assistent, een ma
nager, een bodyguard, een massa
ge-persoon, een make-up persoon,
een kostuumpersoon. En met haar
vader. In Amerika krijg je niet al
leen een actrice of een acteur, je
krijgt een heel leger."
Bert Jansma
Op de middelbare school staat
een jongen zich na de gymles
te douchen. Door het ene been
over het andere te slaan verbergt
hij zijn geslachtsdelen. Een re
den voor zijn klasgenoten om
hem flink te pesten. Eén jongen
neemt het voor hem op. Die
wordt meteen voor 'mietje' uit
gemaakt. Maar hij blijkt beslist
geen 'mietje' te zijn.
Zo begint de film Different for
girls van Richard Spence, in
zwart-wit. In kleur gaat hij ver
der. Een jonge vrouw zit in een
Londense taxi, met een chauf
feur die over alles en nog wat een
snelle mening heeft. De vrouw
voelt zich niet gemakkelijk in de
taxi en dat blijkt geen onterecht
gevoel te zijn, want op een on
overzichtelijke kruising rijdt de
taxi een pakjesbezorger op een
motor aan.
Even ligt de bezorger uitgeteld
op straat. Als hij bij zijn positie
ven komt herkent hij de vrouw,
die zich snel uit de voeten maakt.
De bezorger laat het er niet bij
zitten en weet haar alsnog te ont
moeten. Zij was het 'mietje' dat
hij op de middelbare school ver
dedigde.
Gedragsproblemen
Het 'mietje' Karl Foyle (Steven
Mackintosh) heet inmiddels
Kim. Hij is door middel van me
dische ingrepen zij geworden.
Kim is succesvol in het opbou
wen van een carrière bij een an-
sichtkaartenbedrijf en heeft
geen enkele behoefte om met het
verleden te worden geconfron
teerd, ook niet door de vroegere
beschermengel Paul Prentice
(Rupert Graves).
Maar de ontmoeting is eenfeit en
heeft vergaande gevolgen. Die
gevolgen hebben te maken met
de nog steeds aanwezige latente
aantrekkingskracht tussen de
twee, maar vooral ook met de ge
dragsproblemen van Paul. Hij
werkt zichzelf, maar ook Kim
voortdurend in de nesten. Als
Paul op een gegeven moment
voor de rechter moet verschijnen
is Kim de enige die in zijn voor
deel kan getuigen. Maar Kim is
bang dat ze mede door haar/zijn
verleden in de problemen kan
komen. Met de mooiste zin in de
film, uitgeroepen door Paul, „Hij
past!zij aangegeven dat het al
lemaal goed afloopt, maar hoe de
toedracht van de afloop is moet
nog maar even verhuld blijven.
Different for girls is een typische
Britse kwaliteitsfilm. Hypocri
sie wordt erin gehekeld, politie-,
en justitiesystemen komen Onder
vuur én je ziet de ontembaarheid
en overlevingsdrang van jonge
ren die op wat voor manier dan
ook buiten de mand dreigen te
vallen, of al zijn gevallen. De
muziek, met onder meer het aan
de titel relaterende lied 'It's dif
ferent for girls' van Joe Jackson,
maakt alles compleet.
Rijk van Rotterdam
Different for girls, vandaag vrijdag
en zaterdag té zien in Cinema Mid
delburg.
Jonge vrouw ontmoet oude man, is een
riskant onderwerp. Voor je het weet
zit je met een klef verhaal vol
romantische kitsch. Wie Claude Sautet
echter kent weet dat er onder zijn regie
er weinig gevaar voor ontsporing is.
Nelly et MrArnaud getuigt van dezelfde
behoedzame en zuivere benadering die
we ook zagen in 'Un coeur en hiver'. Een
ingetogen bespiegeling over
vriendschap en relaties en over emoties
die niet in de pas lopen met de rede.
Nelly (Emmanuelle Béart) be
sluit in een opwelling een
punt achter haar weinig inspire
rende huwelijk te zetten. Aanlei
ding is de ontmoeting met een wel
gestelde oudere heer, de vroegere
minnaar van een vriendin. Deze
Mr Amaud knoopt toevallig een
praatje aan, leent een luisterend
ooi-, en wanneer hij hoort van haar
schulden biedt hij haar geld en een
klein baantje aan. Ooit heeft hij
zijn loopbaan als rechter in de ko
loniën aan het papier toever
trouwd. en iemand zal het nu moe
ten uittikken. Geheel zonder
bijbedoelingen, verklaart hij na-
Emmanuelle Béart en Michel Serrault in Nelly et Mr Arnauld.
drukkelijk. Maar we begri jpen dat
bijbedoelingen een eigen levenlei-
den. De komst van een nieuwe
minnaar roept zowel bij Nelly als
bij Mr Amaud verwarrende reac
ties op.
Sautet (71 toen hij deze film twee
jaar geleden maakte) heeft zich
een stijl aangemeten die ontdaan
is van alle franje. Nuchtere, realis
tische observaties in simpele, vol
strekt traditionele camera-instel
lingen. Het doet een beetje denken
aan de films van Rohmer, maar
ernstiger en zorgvuldiger gecon
strueerd. Dat laatste maakt dat
het, ondanks voortreffelijk acte
ren, ook een beetje stijfjes aan
doet. Zo'n grijze oude heer met een
verleden als diplomaat en zaken
man lijkt toch eerder weggelopen
uit een beschaafde, ouderwetse
roman dan uit het hedendaagse le
ven. Kortom, je moet als kijker
enig geduld opbrengen voordat al
le stukjes netjes op hun plaats val
len in een fraai slot vol melancho
lie.
Eigenlijk is Nelly et Mr Amaud
een film waarbij je pas met terug
werkende kracht voelt waar het
Sautet om te doen is. Dat is niet al
leen het wat voorspelbare senti
ment rond een oude man die zich,
alle goede voornemens ten spijt,
bijna laat verleiden. Minstens zo
belangrijk is de gevoelige schets
van een quasi-zelfbewuste jonge
vrouw die haar kwetsbaarheid
ontdekt.
Leo Bankersen
Nelly et Mr Amaud, te zien in Lanta
ren/Venster Rotterdam.
Het studentenleven in Melbourne staat centraal in JLove and other Catastrophes.
Nergens valt zo goed de geest
van de tijd af te lezen als in
studentenfilms. Love and other
catastrophes, het debuut van de
Australische ex-filmstudente
Emma-Kate Croghan (23 toen
ze de film maakte) laat zien dat
de tijd van het overheersende
politieke engagement en het ge
vecht om seksuele bevrijding al
lang voorbij is. Wat er in haar
ontwapenende film voor in de
plaats is gekomen is helemaal
van nu: de 'bijziendheid' van
jonge ego's, op zoek naar de
meest comfortabele plek om op
de campus te overleven.
Emma-Kate Croghans relaas
van hun liefdes en ongemakken
is mooi licht van toon. Een echt,
strak centrum heeft haar film
niet, ze dartelt speels om een
aantal jonge studenten in Mel
bourne heen van wie twee meis
jes, de filmstudentes Alice en
Mia, de meeste aandacht krij
gen. De een zit al vier jaar tegen
haar scriptie over 'Doris Day als
feministische strijdster' aan te
hikken en heeft geen tijd voor
een relatie. De andere wil van
hoofdvak veranderen, heeft een
vooral donuts etende professor
dienet voor hij zijntoestemming
kan geven met een volle mond
sterft. Ze twijfelt over haar les
bische relatie, omdat ze zich nog
niet wil binden. Verder is er een
verlegen student medicijen en
een koele klassieke talenstudent
die er wat bij verdient als gigolo.
Leuke humor
Seks als probleem is bij Croghan
duidelijk een gepasseerd station
en ze schildert de liefdesperike
len, vooral de lesbische verhou
ding, met vanzelfsprekendheid,
leuke humor en warmte. Qua
vorm heeft haar film veel aan
anderen te danken. Van de Fran
se Nouvelle Vague tot en met
Woody Allen. Ironiserende tus
senteksten en de pseudo-filoso-
fische babbels, wijzen vooral in
de richting van de vroege films
van de New Yorker. Zonder
diens tobberigheid overigens.
Toegegeven, het gegeven is dun.
Ook al omdat Croghan gewoon
niet verder wil kijken dan de
grenzen van de campus. Ze
neemt bovendien net teveel 'ti
me outs' door met de camera fri
vool aan het zwaaien te gaan om
een feestje of gelukkige momen
ten in beeld te brengen. Maar dat
sterke gevoel van syhmpathie,
die voortdurende lichte glim
lach raak je niet kwijt. Een aar
dig debuut dat naar meer
smaakt.
Bert Jansma
Love and other catastrophes, te z\
in Lantaren/ Venster Rotterdam
