Van primaat tot vleesverslinder
Drukke tijden op
het Binnenhof
PZC wetenschap en techniek zaterdag 21 juni 1997 43
Verder met Web pagina's
De weg van alle vlees
Pyttersen's op cd-rom
geeft niet altijd thuis
Drivers
bij elkaar
weetje
Tseetsee vlieg
computertaal
@penst@@rt
Een tseetseevlieg kan via
het zweet op de huid
achterhalen waar hij bloed
kan vinden. Ook kan het in
sect bloed ruiken. Dit blijkt
uit een onderzoek van W.
van der Goes van Naters
waarop hij 27 juni promo
veert aan de Rijksuniversi
teit Groningen.
Inzicht in de zintuigen van
de vlieg is volgens de promo
vendus van groot belang
voor het ontwikkelen van
een milieuvriendelijke be-
strijdingsmethode tegen het
insect.
Tseetseevliegen zijn Afri
kaanse insecten die leven
van het bloed van zoogdie
ren, reptielen en vogels. De
vliegen kunnen bij het ste
ken een vlieg overbrengen
die bij mensen, de vaak fata
le, slaapziekte veroorzaakt.
Volgens een schatting van de
wereldgezondheidsorgani
satie WHO sterven jaarlijks
250 tot 300.000 mensen aan
deze ziekte. Ook komt veel
vee door het insect om het le
ven.
Bronst zeug
Zeugen werpen meer big
gen als ze de eerste
bronst overslaan. Boven
dien leidt inseminatie dan
ook vaker tot zwanger
schap. Deze informatie is
belangrijk voor varkens
houders om te weten hoe ze
moeten inspelen op het pas
ingestelde fokverbod. Dat
zegt Peter Vesseur, die daar
op promoveerde aan de
Landbouwuniversiteit Wa-
geningen.
Doorgaans worden zeugen
vijf dagen nadat de biggen
niet meer door de zeug wor
den gezoogd weer bronstig.
Bi] eerstewoipszeugen is de
ze periode vaak wat langer.
Een kwart van de jonge zeu
gen wordt zelfs helemaal
niet 'berig'.
Uit het onderzoek van Ves
seur blijkt dat de periode
van inseminatie na de eerste
worp duidelijk effect heeft
op de volgende worpgrootte.
Als het interval toeneemt tot
twaalf dagen leidt dat tot
minder werpende zeugen en
kleinere worpen. Maar bij
een verdere toename neemt
de worpgrootte weer toe.
Zeugen met een interval van
19 dagen of meer produce
ren zelfs 1,8 big meer per
worp dan zeugen die al na
vij f dagen worden geinsemi-
neerd. Ook lijken er geen on
gunstige effecten op het
aantal biggen in de derde
worp.
Zwijnen draaien aan het spit, vet knettert in het vuur, tanden
scheuren het goudbruine vlees van de botten, honden vangen de
afgekloven beenderen op. Voeg daarbij nog bier, dat schuimt in de
verzilverde schedel van een verslagen vijand en je hebt het visioen van
een verstokte vleeseter die een week lang 'konijnenvoer' heeft
gegeten. Al zal hij dan allang tevreden zijn met een bal gehakt uit de
muur. Nederlanders eten gemiddeld 45 kilo vlees per jaar. Een derde
van hen is een 'kritische vleeseter' en vier procent van de bevolking is
vegetariër, aldus het Voorlichtingsbureau Vlees.
Vanwaar toch die zucht naar
vlees? Genetisch bepaald
waarschijnlijk. Volgens een veel
aangehangen theorie begon de
ontstaansgeschiedenis van de
mens bij de protoprimaten, die
zo'n zeventig miljoen jaar geleden
voortkwamen uit een groep van
kleine, voornamelijk insecten
etende zoogdieren, vleeseters dus.
Die protoprimaten leken overi-
gens sprekend op de huidige toe-
paja's, eekhoornachtige halfapen
in Zuidoost-Azië. Toepaja's zijn
planten- en vleeseters.
Uit de protoprimaten evolueerden
de primaten (opperdieren). Eerst
de halfapen, vervolgens de apen
en ten slotte de mensapen en men
sen. Het gezichtsvermogen werd
het belangrijkste zintuig. De
stand van beide ogen - frontaal in
het gezicht - maakte dieptezien
mogelijk. En dat is ook voor de
jacht onontbeerlijk.
Fossiele sporen bewijzen dat de
mensachtigen en later de eerste
'echte' mensen jagers/verzame
laars en daarmee alleseters waren.
De mannen zorgden voor de vlees
voorziening, de vrouwen verza
melden vruchten, knollen en wor
tels. Ook de primaat die het
dichtst bij de mens staat, de chim
pansee, eet kleine dieren die voor
het grijpen zijn en jaagt zelfs af en
toe. Bij het eten van vlees doen
chimpansees net als mensen: ze
nemen bij elke hap een portie bla
deren om het vlees smakelijker te
maken.
Geologisch
Als gevolg van geologische pro
cessen begon vijftien miljoen jaar
geleden het klimaat in Oost-Afri-
ka, dat geldt als de wieg van de
mensheid, te veranderen. Waar
bos was, kwamen savannen. De
primaten moesten overschakelen
van oogsten uit het bos naar de
jacht op de dieren van de savanne.
Hun opgerichte houding maakte
de oermensen zeer geschikt voor
het leven op de vlakten, de chim
pansee hield vast aan het bosbe-
staan.
Onze voorouders, die vanuit Oost-
Afrika de wereld veroverden, kon
den met hun vrije handen voor
werpen bewerken en gebruiken
om vijanden af te weren of prooi
dieren te doden. Om grotere dieren
te vangen, gingen ze gemeen
schappelijk op jacht. Zo droeg het
vleeseten bij aan de sociale ont
wikkeling van de mens. Zeker
toen 'we' het vuur leerden temmen
en ons daaromheen schaarden
teneinde gezamenlijk gebraden
vlees en geroosterde zaden te nut
tigen.
Berencultus
In Europa bevorderde de IJstijd
het vleeseten. Tot de prooidieren
van de Neandertalers behoorden
holenberen en dat leidde tot een
Ware berencultus: de mens over
won een beest dat veel groter was
dan hijzelf en dat verhief hem bo
ven de natuur. Zulke vleeseters-
magie is ook terug te vinden in het
kannibalisme: door bijvoorbeeld
de hersenen van de vijand te eten
neem je ook diens geestelijke
krachten over. En zelfs heden ten
dage denken sommigen dat het
eten van vlees iemand agressief
maakt. Het bemachtigen ervan
vergt inderdaad agressie. Althans
voor zoverre dit door jacht ge
schiedt.
Geleidelijk aan werden de wapens
beter en de prooidieren groter. Met
lansen, speren en pijl en boog in
plaats van knuppels en grote ste
nen gingen de eerste moderne
mensen, de 35.000 jaar geleden
verschenen Cro Magnons (zo ge
noemd naar een belangrijke vind
plaats in Frankrijk) het grote wild
te lijf. Hun grottenkunst wemelt
van de jachttaferelen. Aangeno
men wordt dat deze mensen heb
ben bijgedragen aan het uitster
ven van soorten als de mammoet,
de wolharige neushoorn en het
reuzenhert. In later tijden joeg de
menselijke behoefte aan vlees,
spek, huiden en andere dierlijke
producten nog veel meer soorten
naar of over de rand van uitster
ven. Dodo's, walvissen, robben,
bizons, Amerikaanse trekduiven,
noem maar op. De jacht ontaardde
soms in een grenzeloze moord
zucht: de mens als de vos in een
kippenhok.
Ontwikkeling
De mens bleef jager/verzamelaar
tot na de laatste IJstijd de land
bouw en veeteelt werden 'uitge
vonden'. Nu, tienduizend jaar-
later, is deze ontwikkeling uitge
mond in de bio-industrie en een
geheel uit de hand gelopen vlees
zijn beitels, die snel afslijten maar
steeds doorgroeien, zodat ze op
lengte blijven.
Vleeseters (roofdieren) bezitten
scherpe snijtanden voor het af
scheuren van vlees. Hun sterk ont
wikkelde hoektanden dienen als
grijporganen en wapens. De kie
zen zijn puntig.
Insecteneters (egels, mollen) be
schikken over scherpe hoektan
den en puntige kiezen.
Alleseters (mensen en apen) heb
ben een minder gespecialiseerd
gebit. Het is meer van alles wat en
dat in een redelijk evenwicht, ze
ker wat de snijtanden en kiezen
aangaat. De hoektanden zijn
vooral bij veel mannetjesapen
groot en sterk.
Spieren
Onder vlees wordt gewoonlijk
verstaan wat bij de slager te koop
is aan spieren van zoogdieren en
vogels, als mager, doorregen, ge
malen of vet vlees. De Nederland
se vleeskeuringswet neemt het
begrip vlees ruimer: gehele slacht
dieren of delen daarvan. Dus merg
en orgaanvlees als lever, nieren en
hersenen horen er ook bij. Alleen
de huid en haar aanhangsels (haar,
horens, hoeven, klauwen) vallen
erbuiten, uitgezonderd de huid
van het varken (zwoerd). Vis is ook
vlees maar wordt alleen niet zo ge
noemd.
Vooral eiwitten geven vlees zijn
voedingswaarde. In de vorm van
aminozuren bevat vleeseiwit stof
fen die de mens dagelijks nodig
heeft voor de opbouw en het on
derhoud van zijn lichaam. Kool
hydraten en vet, de andere twee
basisbestanddelen van ons voed
sel, zijn er vooral voor de energie
voorziening. Wat we 'vlees' plegen
te noemen, mager spiervlees, be
staat voor 75 procent uit water,
18,5 procent eiwitten, 3 procent
vet en 3,5 procent oplosbare
eiwitvrije stoffen, waaronder
koolhydraten, fosfaten, stikstof
verbindingen, mineralen en
spoorelementen. Die samenstel
ling verschilt bij zoogdieren, vo
gels en vissen weinig.
Energie
In de rijke wereld bestaat het dieet
qua energieverhoudingen voor
twaalf procent uit eiwitten, voor
achtenveertig procent uit koolhy
draten en voor veertig procent uit
vetten. In de Derde Wereld vormen
koolhydraten uit granen het ba
sisvoedsel, tachtig procent van het
dieet.
Een volwassene heeft dagelijks
maximaal driekwart gram eiwit
per kilogram lichaamsgewicht
nodig ter vervanging van li
chaamseiwit, dat voortdurend
wordt afgebroken. Kinderen moe
ten vier tot vijf keer zoveel eiwit
hebben omdat zij groeien en nieuw
weefsel vormen.
Mark Glotzbach
Met lansen, speren en pijl en boog in plaats van knuppels en grote stenen gingen de eerste moderne mensen, de
35.000 jaar geleden verschenen Cro Magnons het grote wild te lijf. Aangenomen wordt dat deze mensen heb
ben bijgedragen aan het uitsterven van soorten als de mammoet.
consumptie. Zeeën worden leeg
gevist, overbegrazing verandert
grote gebieden in woestijnen, re
genwouden maken plaats voor
weiden met hamburgervee. Hoog
waardig, direct te gebruiken
plantaardig voedsel wordt ver
werkt tot veevoer en belandt als
vlees dan toch in de menselijke
maag. Van kadavers wordt
krachtvoer voor het vee gefabri
ceerd. Pure planteneters krijgen
vlees te eten.
Aan zijn gebit is duidelijk te zien
wat een dier eigenlijk moet eten.
We bepalen ons tot de zoogdieren:
Planteneters (koeien, schapen,
herten enz.) hebben hele blokken
van maalkiezen met sterk geplooi
de kauwvlakken. Hun hoektan
den zijn weinig ontwikkeld.
Vruchteneters (knaagdieren)
hebben plooikiezen en helemaal
geen hoektanden. Hun snijtanden
Hoogspanning in de Haagse
politiek. Het kabinet heeft
het IJssel Delta Plan gepresen
teerd. Dit plan voorziet in de
drooglegging van de rest van het
IJsselmeer om er een bedrijven
park voor technologisch hoog
waardige industrieën en dienst
verlenende ondernemingen te
vestigen. De Sillicon Valley van
Europa, heeft iemand al bedacht.
Behalve voor computerbedrijven
is er plaats voor landbouwbedrij
ven, woningbouw en recreatiege
bieden. Twee kerncentrales leve
ren de energie en een nieuwe
luchthaven, midden in de Marker
waard, zorgt voor vlotte interna
tionale verbindingen. De
protesten van natuur- en milieu
beschermers en vissers zijn groot.
Zelfs de koningin heeft zich er
openlijk mee bemoeid. Haar be
zwaar geldt de beperking van de
vaarmogelijkheden voor haar
jacht de Groene Draad.
De informatie die naslagwer
ken, zoals encyclopedieën en
woordenboeken bieden, is bij uit
stek geschikt om op cd-rom te
worden gezet. Voorbeelden zijn de
Spectrum Encyclopedie en de
woordenboeken van Van Dale.
Sinds kort is nog zo'n kloek deel
samengeperst op een dun glim
mend schijfje: Pyttersen's Neder
landse Almanak.
Deze uitgave, een belangrijk na
slagwerk voor bestuurlijk en
maatschappelijk Nederland, ver
schijnt al bijna een eeuw in boek
vorm. De index van het boek
maakt het mogelijk snel de juiste
naam, adres en bestuurs- en direc
tieleden van overheidsorganen,
verenigingen en stichtingen te
vinden. De zoekmogelijkheden
van een elektronische database
voegen daar gemak en snelheid
aan toe. Dat wil zeggen, zo zou het
Het vermetele IJssel Delta Plan is
het gesprek van de dag. En dan
dient zich plotsklaps een nieuwe
affaire aan. Het wordt bekend dat
de minister van Defensie zich ruim
tien jaar wilde laten inlijven bij
het Franse Vreemdelingenlegioen.
Hij heeft zich niet daadwerkelijk
in Frans soldatentenue gestoken,
omdat hij wegens te slechte ogen is
afgekeurd, maar in Den Haag is de
beroering groot over het feit dat
uitgerekend de minister van De
fensie zich ooit in vreemde krijgs
dienst wilde begeven.
Het zijn dan ook drukke tijden
voor de Eerste en de Tweede Ka
mer, het kabinet, de ambtenaren,
de actiegroepen, de media en na
tuurlijk voor de kiezer. De functie
en betrokkenheid van al deze spe
lers in de politiek komen uitvoerig
moetenzijn. De cd-rom-versie van
Pyttersen's Nederlandse Almanak
presenteert weliswaar een com
pleet zoekscherm, maar eist van
de gebruiker dat hij vrij nauwkeu
rig weet wat hij zoekt. Wie bij
voorbeeld wil weten waar de orga
nisatie is gevestigd die zich met de
belangen van de handbalsport be
zighoudt, dient naam (Nederlands
Handbal Verbond) of afkorting
(NHV) te kennen. Op het tref
woord 'handbal' in het onder-
werp-veld geeft de elektronische
Pytterson's niet thuis. Ook de in
dex van de papieren almanak ver
schaft niet altijd meteen ant
woord, maar door zo'n boek kan
tenminste worden gebladerd.
Pyttersen's Nederlandse Almanak op
cd-rom, uitgeverij Bohn, Stafleu en
Van LoghumJ 690, jaarabonnement
met 2 keer per een jaar geactualiseerde
versie f 990.
aan bod op de cd-rom Het Binnen
hof. Het programma is bestemd
voor scholen en thuisgebruik. De
gebruiker kan zich verplaatsen in
alle personen die óp het politieke
toneel een rol spelen in de kwesties
die de gemoederen op en rond het
Binnenhof zo hevig bezighouden.
Vooral wie in de huid van een mi
nister, de minister-president, een
Tweede-Kamerlid of een parle
mentairverslaggever kruipt, heeft
het druk. Voor hen is het zaak in
beide kwesties - afhankelijk van
hun functie - binnenbrandjes te
blussen of juist het vuurtje op te
rakelen. En voortdurend moeten
keuzen worden gemaakt.
Sigaar
Wie de rol van senator, ambtenaar-
of - o, hoogmoed - die van de ko
ningin kiest, zit minder in de vuur
linie. De Eerste Kamer praat voor
al over haar eigen bestaansrecht
en net als in de werkelijk mag een
senator de vergaderzaal pas betre
den nadat de sigaar in het speciaal
daarvoor rek is gelegd. In alle
functies kan worden teruggegre
pen op een bibliotheek waar nade
re informatie wordt verschaft over
de bijdrage van de verschillende
spelers op het Binnenhof aan de
democratie en wat hun rechten en
plichten zijn.
Het programma biedt ook de mo
gelijkheid kennis te maken met de
standpunten van de politieke par
tijen die op dit moment in de
Tweede Kamer zijn vertegen
woordigd: van Centrumdemocra
ten tot GroenLinks. Wie in de pro
gramma's van de bestaande
partijen niets van zijn gading
vindt, kan een eigen politieke
groepering oprichten. Met de dui
delijke presentatie van de opvat
tingen die de partijen erop nahou
den, kan de cd-rom Het Binnenhof
ertoe bijdragen dat de zwevende
kiezer zijn aarzelingen laat varen
Bovendien verschaft het pro
gramma adressen van organisa
ties die betrokken zijn bij de poli
tiek.
Ben Jansen
Het BinnenhofNIB-softiuare, f 79,95
Voor de knutselaar, die alsmaar
bezig is zijn computer te ver
beteren door er steeds weer nieu
we onderdelen aan toe te voegen,
heeft de Nederlandse software-le-
verancier TLC Domus een aan
trekkelijk pakket samengesteld.
Op drie cd-roms zijn meer dan
4000 drivers bijeengebracht,
stuurprogrammaatjes die ervoor
moeten zorgen dat beeldscher
men, geluidskaarten, cd-rom-spe-
lers, muizen, joy-sticks, printers,
modems en dergelijke optimale
prestaties leveren.
De belangrijkste fabrikanten op
deze terreinen hebben hun drivers
voor de Domus-bundel beschik
baar gesteld. Om al die drivers
heen is een mooie schil gebouwd,
zodat ze kunnen worden gerang
schikt naar hardware-categorie,
fabrikant of besturingssysteem.
De markt voor zo'n verzameling
drivers lijkt klein. Wie kennis en
belangstelling ontbeert om te ver
diepen in de wereld van de stuur
programma's, doet er verstandig
aan het te houden op de configura
tie van de computerleverancier.
Wie daarentegen het onderste uit
de kan wil en de verrichtingen van
zijn computer voortdurend wil
verbeteren, weet ongetwijfeld ook
de weg op het Internet en in de we
reld van de bulletin board syste
men, waar fabrikanten van grafi
sche kaarten, modems, printers en
dergelijke de nieuwste versies van
hun drivers beschikbaar stellen.
Mega Drivers Collectie op 3 cd-roms,
TLC Domus, f 49,95
Op de website van Microsoft
fhttp://www. microsoft com/
office/) is een nieuw bestandsfilter
voor Microsoft Office 97 beschik
baar. Daarmee kunnen documen
ten worden opgeslagen in Word
6.0/95-formaat. De Word 6.0/95
Binary Converter voor Microsoft
Office 97 sluit beter aan op oudere
versies van Microsoft Office en
zorgt er voor dat de verschillende
veries eenvoudiger binnen organi
saties gebruikt kunnen worden.
Overigens zijn op http://micro-
soft.com/office/migration/ aller
lei hulpmiddelen voor het op
waarderen van Office te vinden.
Het is tegenwoordig niet meer zo moeilijk Internet
pagina's te maken. Links en rechts zijn daarvoor
allerlei programma's (al of niet gratis) te verkrijgen.
Voor wie de eerste, min of meer oriënterende, fase van
het maken van Internet pagina's onder de knie heeft
en er mee verder wil is het boek Lemay Graphics en
WWW-ontwerp van Laura Lemay uitgekomen.
In het boek wordt er vanuit gegaan dat de basisprin
cipes van de creatie van Internet pagina's bij de lezer-
bekend zijn. Het sluit daarop aan met hoofdstukken
over de grondbeginselen van grafisch ontwerp en be
gint met een snelcursus Web Site-ontwerp. Verder in
formatie over de planning en voorbereiding van een
pagina. Daarnaast is er aandacht voor de techniek
van het maken van graphics. Natuurlijk ontbreken
ook zaken als multimedia, animatie en speciale effec
ten niet en er is aandacht voor de teksten.
Inspiratie
De schrijvers JonM. Duff en James L. Mohler melden
terecht dat het boek niet alleen bedoeld is als leer
boek. maar ook als bron van inspiratie. Mede daarom
zijn er tal van voorbeelden in kleur in opgenomen.
Vanzelfsprekend staat of valt een prima webpagina
met de creativiteit van de maker. Die krijgt met dit
boek een stevige duw in de rug. De lezer leert effectief
gebruik maken van hulpmiddelen als Photoshop, Co
relDRAW en Illustrator.
Het boek is zeer volledig. Niet alleen wat de 3 3 0 pagi
na's tekst betreft, maar ook in de bijlage. Zo zijn en
kele pagina's opgenomen met web-adressen waarop
grafische toepassingen, textures, achtergronden en
knoppen te vinden. Verder bevat het boek een CD-
rom met windows- en Macintosh-software met pro
gramma's en hulpmiddelen. Sommige daarvan heb
ben een beperkte gebruiksduur, maar het is goed er
alvast eens kennis mee te maken.
Verder staan op de CD-rom voorbeelden van textu
res, achtergronden, knoppen en andere besturings
elementen.
En als klap op de vuurpijl bevat de CD-rom een extra
boek met de elektronische versie van Laura Lemay's
"Teach Yourself Web Publishing with HTML 3.2 in 14
Days'. Dus zijn het in feite twee boeken voor de prijs
van één.
René Schrier
'Lemay Graphics en W\VW-ontwerp', uitgeverij Academie
Service. ISBN 90 395 0694 9. Prijs:f58,00.
Dc gebruiker van het Binnenhof kan zich verplaatsen in alle personen die op het politieke toneel een rol spe
len. Vooral wie in de huid van een minister, de minister-president of een Tweede-Kamerlid kruipt, heeft het
druk. foto Roland de Bruin