Op vier wielen door de geluidsbarrière
PZC reportage zaterdag 21 juni 1997 35
Recordrace
Thrust in
de woestijn
Super
Sonic
Car
De legendarische T.E.Lawrence moet
ooit in de Al-Jafr woestijn in Jordanië
hebben rondgezworven en zich er
ongekend eenzaam hebben gevoeld. Zo ver
het oog reikt, strekt de vlakte van droge
modder zich uit. Op deze vroege juni-
ochtend is het enige teken van leven een
groep van twintig kamelen, die zich scherp
aftekent tegen de opkomende zon. In het
basiskamp van de Thrust SSC klinkt
driemaal het schorre geluid van een
claxon. Iedereen tuurt naar een ver punt in
de woestijn, waar een kleine stofwolk
opstijgt. De wolk wordt groter,
langgerekter, uiteindelijk een horizontale
zandpluim. Dan wordt het gehuil van
straalmotoren hoorbaar, begeleid door het
gedreun van de massieve wielen op de
harde woestijnbodem. Als een raket die
door een misrekening horizontaal is
gelanceerd, schiet de Thrust SSC voorbij.
pp
De Britse Thrust supersonische auto spuit door de woestijn bij Al Jafr in Jordanië ter voorbereiding van de poging - later dit jaar - het wereldsnelheidsrecord over land te verbeteren, dat 11 jaar geleden
werd gevestigd.
in de Verenigde Staten
foto Yousef Allan
Dan opent zich de remparachute en
met afnemende snelheid verdwijnt
de wagen achter de horizon. Iedereen
haalt weer adem. „Well done, Andy! Nice
run!" Richard Noble straalt van riots en
genoegen. „Dat was vijfhonderd mijl per
uur! Is het niet fantastisch?" Noble weet
waarover hij praat. In 1983 werd de Britse
snelheidsduivel de snelste mens op vier
wielen. Met zijn Thrust-2 bereikte hij
ruim 633 mijl (meer dan duizend kilome
ter) per uur en dat record staat nog steeds
overeind.
Maar niet lang meer. Begin september
vertrekt de 51-jarige Noble met zijn team
voor zes weken naar de Black Rock woes-
tijn, in de Amerikaanse staat Nevada.
Zijn nieuwe auto, de Thrust SSC, wordt
bestuurd door Andy Green, vlieger bij de
Royal Air Force. Als alles goed gaat, is
Andy eind oktober niet alleen de nieuwe
houder van het snelheidsrecord te land,
maar ook de eerste man die op vier wielen
de geluidsbarrière heeft doorbroken.
De letters SSC achter Thrust ('Stuw
kracht') staan namelijk voor Super Sonic
Car. Volgens Noble moet de wagen 850
mijl (1370 kilometer) kunnen halen, dat
wil zeggen 100 mijl meer dan de snelheid
van het geluid ofwel anderhalf maal de
snelheid van een Boeing-747 Jumbojet in
volle vlucht.
Concurrentie
Maar er is concurrentie. De jacht op het
wereldsnelheidsrecord heeft alle ingredi
ënten van een spannend jongensboek.
Veertien jaar lang is Noble's prestatie on
betwist gebleven, maar nu werken niet
minder dan vier teams aan een recordpo
ging. De Australiër Rosco McGlashan
heeft een paar weken geleden zijn kamp
opgeslagen op Lake Gairdner, een zout
vlakte in het westen van zijn land. Hij wil
er net zo lang blijven tot hij met zijn 'Aus
sie Invader 3' het record vestigt. De ge
luidsbarrière zit er waarschijnlijk niet in.
McGlashans wagen, aangedreven door
een straalmotor uit een Mirage gevechts
vliegtuig, is ongeveer de helft kleiner dan
de Thrust SSC en volgens Noble minder
stabiel.
De 'North American Eagle' is een project
van de Amerikanen Les Shocklev en Rick
Kikes. Ze gebruiken een General Electric
J-7 9 motor uit een F-4 straaljager, met een
vermogen van bijna 50.000 pk. Ambities
om door de geluidsbarrière te gaan heb
ben ze niet. Aardige bijzonderheid: de
American Eagle heeft als enige record
auto een passagiersstoel, die bij proefrit
ten is bestemd voor vertegenwoordigers
van de pers en de sponsors. Maar de man
die Richard Noble de meeste vrees inboe
zemt is Craig Breedlove, een ouwe rot in
het vak. Breedlove vestigde in 1963 met
zijn 'Spirit of America' een nieuw wereld
record en zou het later hog vier maal ver
beteren.
Dat in 1983 het record naar Engeland ver
huisde zit hem nog steeds niet lekker, zo
als bleek toen Richard Noble hem in 1990
ontmoette bij een bezoek aan de beroem
de zoutvlakte van Bonneville, toneel van
tientallen record-pogingen. „Breedlove
nam me even apart", vertelt Noble. „Ri
chard, zei hij, ik heb besloten een nieuwe
poging te wagen. De motoren heb ik al ge
kocht en ik ben vastbesloten. Wat denk je
ervan? Ik dacht: wacht even. Breedlove
was de eerste die harder ging dan 400,500
en 600 mijl. Dus hij is er nu op uit om snel
ler te gaan dan 700 mijl. En omdat de ge
luidsbarrière bij 750 mijl ligt wil hij daar
vast en zeker ook over heen. Waarom zou
den we die uitdaging niet aangaan?"
Grootvader
Terug in Engeland ontdekte Noble dat de
geestdrift die er heerste na zijn wereldre
cord van 1983 was weggeëbt, terwijl een
nieuwe record-auto niet alleen groter en
sterker, maar ook aanzienlijk duurder zou
moeten worden. En hij moest een heel
nieuw technisch team samenstellen. Het
werk kon pas echt beginnen toen hij Ron
Ayers ontmoette, een gepensioneerd aëro
dynamisch ingenieur van B AC, het huidi
ge British Aerospace.
Met de woestijnvlakte van Al-Jafr op de
achtergrond onthult Ayers, een vriende
lijke bebrilde grootvader, dat 'heel veel
onderzoek' het geheim is achter een auto
die meer dan 13 00 kilometer per uur moet
halen zonder het luchtruim te kiezenWe
hebben de luchtstroom over en onder de
auto niet alleen theoretisch onderzocht,
maar ook experimenteel. In een windtun
nel kon dat niet, want je zou dan een lo
pende band moeten' hebben met een snel
heid van 1300 kilometer, om de snelheid
ten opzichte van de grond na te bootsen.
In plaats daarvan hebben we een wind-
ratie op deze run was iets meer dan 1 G,
dat wil zeggen een toename per seconde
van tussen de 32 en 40 kilometer. Het rem
men gaat met ongeveer 3/4 G. Fysiek ge
zien valt het dus wel mee. Het is in ieder
geval minder extreem dan vliegen in een
straaljager. De motoren belemmeren zijn
zicht naar weerszijden, maar dat is geen
bezwaar. Zodra de auto is gestart kijkt hij
alleen nog maar naar de meer dan vijftien
kilometer lange witte lijn. die op de woes-
tijngrond is afgetekend.
Boeggolf
Als Green straks in de Black Rock woes
tijn de geluidsbarrière doorbreekt, zal hij
daar even weinig van merken als in een
vliegtuig. ..Vergelijk het met de boeggolf
van een schip", zegt hij. „Mensen op sche
pen in de buurt voelen die, maar zelf heb je
niets in de gaten. Je gaat niet op en neer in
je eigen boeggolf, je veroorzaakt hem al
leen."
Black Rock is net als Al-Jafr een vlakte
van droge modder. Dat oppervlak is ide
aal voor supersnelle auto's omdat de mas
sieve wielen er een betere grip hebben dan
op een zoutvlakte, traditioneel de plaats
voor recordjachten. Black Rock staat het
grootste deel van het jaar onder water.
Eind augustus valt de vlakte droog, om
twee maanden later weer te overstromen.
Dat geeft het Thrust SSC team een week
of zes de tijd om het record te vestigen. Ri
chard Noble treft in Black Rock concur
rent Craig Breedloves, die ook gaat
proberen de korte droogteperiode te be
nutten.
Breedlove's 'Spirit of America' wordt ge
financierd door Shell en dat betekent dat
de Amerikaan aanzienlijk minder zorgen
kent dan Richard Noble. Thrust SSC mag
dan technisch klaar zijn voor Amerika,
wat het geld betreft gaapt er nog een groot
gat. Net als de Australiërs moet Noble het
hebben van een groot aantal kleinere
sponsors.
Meer dan tweehonderd bedrijven werken
mee, niet alleen door financiële maar
vooral door technische steun. Alleen al
daarom kan Noble niet precies zeggen
wat het totale project kost. Hij heeft het
zichzelf overigens niet gemakkelijk ge
maakt door vier soorten potentiële spon
sors principieel te weigeren: de tabaksin
dustrie. fabrikanten van alcoholische
dranken, de loterij en overheidsinstan
ties. Als ik een sponsor benader dan wil
ik dat doen op een gezonde commerciële
basis, legt hij uit. „Er is geen miljonair die
dit project steunt en we nemen geen over
heidsgeld aan. Dat ik geen tabak- en
alcoholreclame wil heeft niet alleen een
morele, maar ook een commerciële ach
tergrond. Er is in Engeland een grote anti
rooklobby, die gesteund wordt door de
nieuwe regering. Je ziet nu dat zelfs de
Formule-1 organisatoren hetzelfde moe
ten gaan doen als wij, namelijk het op
bouwen van een grote fanclub om géld
binnen te krijgen."
Fanclub
Deal meer dan vierduizend leden tellende
Thrust SSC fanclub heet 'Mach-1' en
houdt zich vooral bezig met de verkoop
van T-shirts, modelauto's en andere me
morabilia. Daarnaast houdt het Thrust-
team na elke paar runs een verkoop van
onderdelen die het niet meer gebruikt.
Stuurstangen en schokbrekers die ooit
aan de record-wagen vast zaten hangen
nu bij leden thuis. De informatie over het
project verloopt via een goed verzorgde,
800 pagina's tellende site op het Internet
(thrustssc.digital.co.uk).
Noble: „Die website is ontzettend belang
rijk, omdat we op die manier sponsors
duidelijk kunnen maken hoe populair ons
project is. In periodes waarin de auto rijdt
kijken bijna 200.000 mensen per dagin de
site."
Rest de onvermijdelijke vraag naar het
waarom van een miljoenen kostende on
derneming om iemand met 1300 kilome
ter per uur over een woestijnvlakte te
jagen. Volgens Andy Green is het de on
stuitbare drang om de eerste te zijn, om
iets te doen dat nog nooit iemand heeft ge
presteerd. „Hoe opwindend dat is, is
moeilijk uit te leggen", zegt hij„Maar ge
zien de enorme hoeveelheid voorberei
dend werk kun je het vergelijken met de
eerste expeditie naar de top van de Eve
rest of de eerste landing op de maan. Een
enorme uitdaging, waarvoor we techno
logische grenzen moeten verleggen."
Richard Noble zelf formuleerde het on
middellijk na zijn geslaagde recordpo
ging in 1983 wat kernachtiger: „For Bri
tain and the hell of it!"
Ad Bloemendaal
Leden van het Thrust SSC-team staan bij de recordwagen in de Jordaanse woestijn. foto Reuters
De supersonische automobiel tijdens een test in de El Jafr-woestijn in Jordanië, eerder deze maand.
tunnelmodel op een door een raket aange
dreven slee langs een testbaan gestuurd,
zeer laag boven de grond. Zo hebben we
de drukcentra boven en onder het model
gemeten en die bleken wonderwel over
een te komen met onze computermodel
len. Toen wisten we dat het moet kunnen.
Ayers is vol vertrouwen, maar waar
schuwt voor hoogmoed. „We onderzoe
ken alle mogelijkheden door de snelheid
telkens iets op te voeren. We hebben daar
voor meer dan honderd instrumenten aan
boord. Mochten we tot de conclusie ko
men dat we een fundamentele fout heb
ben gemaakt, dan houden we er onmid
dellijk mee op. Slordigheden kunnen we
ons niet veroorloven."
Om de wegligging van de wagen te verbe
teren is gekozen voor een systeem van ac
tieve ophanging. Tijdens de rit meet een
computer constant de druk op de grond.
Als die vermindert wordt de positie van de
wagen automatisch aangepast. De wielen
van de Thrust SSC hebben heel wat te
doorstaan. Op topsnelheid zorgt de cen
trifugale kracht voor 34.000 G, dat wil
zeggen 34.000 maal de zwaartekracht, op
de velgen. Rubber banden exploderen al
bij veel lagere krachten. Daarom zijn er
wielen van massief aluminium gemon
teerd. Uniek is de opstelling ervan: twee
onbestuurbare naast elkaar van voren en
van achteren twee bestuurbare, schuin
achter elkaar geplaatst. De neus van de
Thrust SSC is gemaakt van koolstofvezel,
het middenstuk van aluminium en de ach
terzijde, bij de uitlaten van de motoren,
van titanium.
Averij
Via de radio hoort Richard Noble dat de
Thrust SSC lichte averij heeft opgelopen.
Doordat het parcours nogal hobbelig was
is de pitotbuis - het naaldvormige instru
ment aan de neus van de auto dat de lucht-
snelheid meet - losgetrild. Repai'atie kost
een uur en dat is te lang. Na half tien in de
ochtend is de temperatuur in Al-Jafr tot
boven de 25 graden gestegen en dat bete
kent dat de boordcomputers dienst wei
geren. Vandaag dus geen tweede rit. De
Thrust SSC wordt door een trekker opge
haald en naar het basiskamp gereden,
waar in een opblaasbare hangar een
werkplaats is ingericht.
Van dichtbij ziet de sterkste auto ter we
reld er pas echt vervaarlijk uit. Als enige
record-wagen heeft de meer dan zestien
meter lange Thrust SSC twee motoren.
Dat maakt hem bijna tweemaal zo zwaar
als de concurrentie, maar Noble rekent
erop dat de 110.000 pk, geleverd door
twee Rolls Royce Spey jets, voldoende
compensatie bieden. Waar het bij ultra-
hoge snelheden om gaat is stabiliteit. En
wat dat betreft laat de Thrust SSC vol
gens hem de concurrentie ruim achter
zich.
Chauffeur Andy Green (34) is een lange,
krachtig gebouwde sportman. Hij stu
deerde wiskunde in Oxford, maakte er
deel uit van de roei-acht, en bood daarna
zijn diensten aan bij de RAF, de Britse
luchtmacht. Inmiddels heeft hij meer dan
tweeduizend vlieguren op straaljagers
achter de rug. Noble koos hem drie jaar
geleden uit. dertig gegadigden.
Het supersonisch rijvaardigheidsexamen
bestond uit een IQ-onderzoek, een race
met rally-auto's, een proef in werken on
der zware druk en een onderzoek naar de
sociale vaardigheid. „Alles staat en valt
met het vermogen in een team te werken",
zegt Noble. „Meer dan twintig mensen
werken constant aan dit project en ieder
een moet straks het gevoel hebben dat hij
aan het record heeft bijgedragen. Als de
chauffeur zich arrogant opstelt krijg je al
gauw dat anderen zeggen: waarom zou ik
me dag en nacht kapot werken om hem
een held te maken? Maar Andy is in alle
opzichten een zeer gelukkige keuze geble
ken."
Gezicht
De taak van Green is niet alleen de Thrust
SSC te besturen en de technische staf
nauwgezet te informeren over zijn bevin
dingen. Hij fungeert ook als het gezicht
foto Reuters
van de onderneming. Terug in het basis
kamp laat hij zich uitgebreid fotografe
ren en filmen voor en naast het supersoni
sche gevaarte. Daarna probeert hij
geduldig, maar vergeefs, een verslaggeef
ster van de Jordaanse televisie duidelijk
te maken dat de Thrust SSC in de Al-Jafr
woestijn geen nieuw record kan vestigen.
„De medewerking van iedereen hier, en
vooral van de Jordaanse luchtmacht, is
fantastisch, maar de baan is net iets te
kort voor een recordpoging", zegt hij.
„Kunt u hier geen record vestigen, voor u
naar Amerika gaat?" houdt de Jordaanse
vol. De vraag staat nu eenmaal op de lijst
die ze haar in Amman hebben meegege
ven. „We kunnen het hier niet doen", her
haalt Green. „De enige woestijn met een
baan die lang genoeg is, is de Black Rock
woestijn in Nevada. Daarom proberen we
het daar. We zouden het graag hier in Jor
danië hebben gedaan, maar dat gaat jam
mer genoeg niet."
Anders dan je zou denken verloopt een rit
met de Thrust SSC voor de chauffeur be
trekkelijk comfortabel. De cockpit is voor
Andy Green op maat gemaakt en hoewel
hij precies tussen de twee straalmotoren
in zit, valt het lawaai mee. „Het meeste
geluid ontsnapt aan de achterkant van de
motoren en de cockpit is goed geïsoleerd,
legt hij uit, „Ik hoor het natuurlijk wel,
maar het is niet oorverdovend. De accele
