Soap levert oscars op
BEU
Niet vies van stront
Mils &al CiM
Stikke
haef
Autoindustrie ontdekt vlas
Tweetalige heeft j
beter taalgevoel
■s
Verhaal
lezen is
moeilijk
Een woordenboek waar je voor je plezier in leest, bestaat
dat?
Marco Evenhuis (24) uit Oost-Souburg vindt van wel: „Het
is leuk om te lezen voor het slapen gaan, soms lach je je echt
rot, vooral door die sappige voorbeeldzinnetjes." Marco heeft
het over het Zeeuwse Woordenboek, waarbij hij helpt aan de
samenstelling van een tweede deel.
„Dat woordenboek, daar zijn ze al 60 jaar mee bezig, er heb
ben honderden mensen aan gewerkt," zegt hij, „en eigenlijk
zal het wel nooit klaar komen,want er komen nog steeds
nieuwe gegevens en er ontstaan ook nieuwe dialectwoorden.
Zo vond ik laatst het woord juunbuuze..". Juunbuuze??? „Ja,
dat woord kun je in de snackbar gebruiken wanneer je zin
hebt in een fricandel."
Marco moet bestaande gegevens verwerken: „Het is vooral
kantoorwerk, waarbij de computer erg belangrijk is."
Bestaan er al dialectwoorden voor 'database' en 'tekstbe
stand'? En is onderzoek naar dialect niet meer iets voor stof
fige oude dames en heren?
Marco vindt van niet natuurlijk: „Ik heb er altijd al interes
se voor gehad, misschien wel omdat ik niet in Zeeland gebo
ren ben, maar wel opgegroeid. Dan vind je het juist heel bij
zonder."
Zijn belangstelling groeide nog meer toen hij op de H.E.A.O.
zat en een onderzoek deed naar dialect. „Veel ouders denken
dat hun kind een achterstand oploopt wanneer het Zeeuws
praat. Maar het tegendeel is bewezen: kinderen, die tweeta
lig worden opgevoed hebben een beter taalgevoel."
Hij vindt het Zeeuwse Woordenboek interessant genoeg om
er ook een eigentijdse invulling aan te geven: „Ik denk dat
het ook wel op c.d. rom zal verschijnen en in schoolverband
is het aardig om er lessen aan te wijden. Als daar belangstel
ling voor is wil ik er graag uitleg over geven. Het is natuur
lijk niet de bedoeling dat elk kind dialect leert spreken,
maar het zou ook zonde zijn wanneer onze taalcultuur verlo
ren ging."
Dialectrock van Surrender: één bier om te gooien en één om te drinken. foto Willem Mieras
„Wij spelen stevige dialectrock,
meestal voor plattelandsjongeren.
In de stad wordt nu eenmaal wei
nig dialect gesproken. Surrender-
fans zijn meestal ook Normaalaan
hangers, met die band worden wij
vaak vergeleken. Als wij spelen
moet je je er helemaal ingooien of
naar huis gaan. Je neemt één bier
om. te drinken en één ,om te gooien.
Zo gaat dat met werkende jonge
ren, die gooien in het week-end
even de remmen los. En ze kennen
onze teksten allemaal, wanneer wij
de muziek inzetten, zingen 400
man het nummer voor ons.
Kinderen komen niet zoveel op op
tredens van dialectrockgroep Sur
render uit Heinkenszand. „Maar
als er hier in de buurt een play-
backshow is playbacken 19 van de
20 Surrender. Die kleine gasten
kennen ons door hun ouders, die
draaien onze c.d's bij het ontbijt.
Dus als die schoolgasten willen dat
wij voor hun spelen, dan moeten ze
maar reageren, dan komen wij op
een middag. En onze teksten hoe
ven we daarvoor niet te verande
ren, die kennen ze toch wel. Daar
bestaan trouwens veel misverstan
den over, als er b.v. in een tekst
staat e kul u had, dan is daar niets
mis mee want het betekent gewoon
heb ik 't gehad.
Over de bedoeling van de naam zijn
Neukedeunen in Zeeland
„Ik mis nog steeds een cursus
Zeeuws op de Zeeuwse Volksuni
versiteit", zegt meneer Van Gelder.
Hij is onze Commissaris van de
Koningin. Dat is een soort burge
meester, maar dgn voor heel
Zeeland.
Het is al meer dan een jaar geleden
dat hij zijn beroemde uitspraak
deed: De gemeente die in het
Zeeuws vergadert, trakteer ik."
Waarom deed hij dat
„De zou het jammer vinden als het
Zeeuws verdwijnt. Zeker als dat ge
beurt door allerlei vooroordelen, zo
als: dialectsprekers zijn dom", legt
meneer Van Gelder uit.
de meningen verschillend. Drum
mer Fons van Swaal: „Twintig Jaar
geleden zijn wij begonnen als
Engelstalige band. Surrender is
Engels voor overgave, overgave aan
muziek."
Gitarist en meezinger Kees
Wondergem: „Die naam heeft veel
met bier te maken, als je daar te
veel van drinkt moet je veel over
geven." Helaas is voorzanger en
bassist Johan v.d. Swaluw afwezig,
anders was er misschien nog een
derde betekenis.
Stront
„Dat zingen in dialect is er lang-
„Let wel, ik promoot meertalig
heid" voegt hij er aan toe. „Het is
niet goed als iemand alleen
Zeeuws praat, of alleen Neder
lands. Engels en Duits zijn ook be
langrijk."
Europa
Straks bij de eenwording van
Europa, kunnen er behalve de
gewone talen ook streektalen er-
zaam ingeslopen, vooral omdat het
aansloeg. De mensen vinden het
prachtig.
Onze teksten gaan niet over poli
tiek, hoewel we wel een hekel heb
ben aan mensen met een bepaalde
mentaliteit. Onze teksten gaan
over vroeger en deze tijd, over een
boer met varkens en het strontpro
bleem."
Afgelopen zaterdag presenteerde
Surrender een nieuwe c.d., getiteld
Bie Heweld, in Heinkenszand.
Alleen verkrijgbaar bij een paar
winkels en bij de optredens.
Wie weet, misschien wel bij jou op
school.
kend worden. Het Fries en het
l.imburgs zijn al erkend, net als
het Nedersaksisch
Meneer Van Gelder zou willen dat
ook het Zeeuws een erkende
streektaal werd. Een dialect moet
dan aan bepaalde eisen voldoen.
Eén daarvan is dat het dialect 'van
hoog tot laag5 gesproken wordt:
niet alleen in de fabriek en op het
land maar ook door artsen en
dirécteuren.In Zeeland is dat niet
het geval.
Ook daarom deed de Commissaris
van de Koningin de uitspraak over
de gemeenteraadsvergaderingen.
„Het ging om statusverhoging. En
dat heeft gewerkt. Eerst sprak nie
mand in het Zeeuws tegen mij, nu
gebeurt dat steeds vaker".
Ook al heeft meneer Van Gelder
nog geen cui-sus Zeeuws kunnen
volgen, hij heeft inmiddels wel een
Zeeuws woord aan zijn taal toege
voegd neukedeunen.
„Dat woord las ik voor het eerst in
de PZC. Ik vind het een prachtig
woord dat ik regelmatig gebruik.
Het leuke is dat veel Zeeuwen niet
eens weten wat het betekent
j
t:~J m
Op basisschool De Kreeke in
Westdorpe krijgen de kinde
ren regelmatig les in dialect.
Onderwijzer Piet Scheerders:
„In Zeeland heb je niet één
dialect. Het wordt van dorp
tot dorp anders gesproken.
Door de lessen wil meneer
Scheerders de kinderen be
kend maken met verschillen
de dialecten. Tegenwoordig is
het dialect niet meer de
voertaal en dat is jammer. Zo
heb je kans dat het hele
Zeeuwse dialect verloren
Oefenen
Thuis bij Denise d'Hondt
spreken ze dialect. Denise
zelf verstaat het wel, ze
spreekt het niet: „Toen ik
klein was sprak mijn moeder
altijd Nederlands tegen me.
Nu praat ze wel in dialect te
gen me maar ik kan het zelf
niet". Denise is aan het oefe
nen voor de voorleesavond in
de bibliotheek.
„Mijn opa heeft een Zeeuws-
Vlaams verhaal vertaald in
het oude dialect van hier. Dat
is leuk om te doen, maar ik
vind het wel moeilijk."
Zoals bij Denise is het bijna,
bij alle kinderen van groep
zes van De Kreeke. Ouders en
grootouders spreken dialect,
de kinderen niet.
Wondertje
Melissa Dinaka heeft tot
haar vierde jaar in Antwer
pen gewoond en is een talen
wondertje-. „Mijn moeder is
Belgische, mijn vader komt
uit Ghana. Bij ons thuis wor
den vier verschillende talen
gesproken. Mijn moeder
spreekt Antwerps, mijn vader
Engels en Ghanees. En m'n
broer en ik praten Neder
lands en Engels".
Toen Melissa hier kwam
sprak ze ook Antwerps, nu
kan ze het nog wel verstaan,
want het lijkt veel op het
Zeeuws-Vlaams.
„Tegen mijn vader praat ik
ook in het Engels en hij leert
mij nu Ghanees. Dat is wel
een moeilijke taal hoor, dat
gaat nog niet zo goed!"
En die Zeeuwse les?
„Hartstikke leuk, maar ik
denk dat ik het zelf nooit zal
spreken".
Dialect Dat is toch iets voor
oude mensen in klederdracht
Mooi niet. Vooral in de dorpen
spreken de jongeren hun eigen
taal. Het dialect van hun ou
ders maar dan met eigentijdse
turbo-woorden.
Suzanne Wondergem (16) uit
Sint Laurens praat Walchers.
Toch begrijpt zij niet waarom
in gemeenteraadsvergaderin
gen Zeeuws gepraat zou moe
ten worden.
„De helft verstaat het dan
niet, er zijn genoeg mensen die
van buiten Zeeland komen."
Suzanne praat hetzelfde dia
lect als haar ouders en groot
ouders. „Maar wij zeggen er
gaaf, heavy, heftig en strak
doorheen".
Bobberig
Kim van Kemena en Mirjam
van Belzen uit Arnemuiden
(15) zijn trots op hun dialect.
„Op school praat je Neder
lands tegen leraren, tegen de
rest Amemuids. Maar ook te
gen leraren floept er wel eens
wat uit!" vertelt Kim.
„We krijgen ook wel eens
negatieve reacties", zegt
Mirjam. „Ze zeggen dan vis
stick of boer."
Het turbo-Arnemuids kent
woorden als vaag en zeldzaam
in de betekenis van tof.
Bobberig betekent sacho,
onder ouderen ook bekend als
chagrijnig.
Stikke haef
Alex Verhagen (15) spreekt
het liefst overal Westkappels.
Thuis, bij vrienden, bij het uit
gaan en op school.
„Maar in de les mag het niet
van de juffrouw. Wij praten
hier Nederlands zei ze."
De turbo-woorden worden op
z'n Westkappels uitgesproken.
Stikke haef, krijg je dan.
Alex heeft een hekel aan
mensen die kakkerig praten
met allemaal moeilijke woor
den. Een Westkappelaar denkt
dan doe toch normaele
-Ajiemunouwetouwehouwe
ajmunouwetouwehata?"
vroog Wullem nohhus
an zun buur.
Wullem twêê
lachte mè zuur
net as un boer
die kiespien at
ie wier tgouwoer
un bitje zat.
-JutouweWullumoevuknie
mègeefjupraetstoel,
danbinkblie."
Marina van den Boogaart
Spook, ongeluk, enge mannen en zwanger meisje
Wat een drama! Verbroken relaties,
een spook, een ongeluk, vandalen,
enge mannen en een zwanger meis
je. En dat allemaal in één uur tijd:
de soap waar moet dat heen van de
Christelijke Scholengemeenschap
Walcheren in Middelburg. Vorige
week woensdagavond was de grote
vertoning van dit spektakel. Leer
lingen, leraren en ouders van klas 3
ivbo zaten vol spanning in de zaal.
Na de soap zouden er namelijk ook
echte gouden oscars uitgereikt
worden.
Wiebelbeeld
Het soap-project werd geleid door
Pim van Kampen en Cor de Jonge.
Zij hadden zo'n soap het eerst
gemaakt op hun eigen school, de
Toorenvliedt in Middelburg.
Wegens groot succes werden ze op
meer scholen gevraagd, en nu dus
op de CSW. De mannen verzorgden
een introductieles, een les scenario
schrijven en een les filmdraaiboek
maken. En dan draaien maar
De cameravrouwen merkten dat
het niet eenvoudig was. Je hebt
heel snel een wiebelbeeld. Maar ze
leerden snel.
Reclame
De leerlingen bedachten zelf de vier
verhaallijnen, die zich rond de
school afspelen. Zo is er een groep
die op een spookachtige werkweek
gaat. Er zijn meiden die bij een
onguur type op dansauditie gaan
en weer anderen gooien stenen door
de schoolruiten en laten een
onschuldige medeleerling er voor
opdraaien. En dan is er nog het
familiedrama van een zwanger
meisje dat de bons krijgt van haar
vriendje.
De soap zit professioneel in elkaar.
Een intro met echte soap-muziek
en zelfs reclame ontbreekt niet.
En de genomineerden zijn...De jury
houdt de spanning er nog iets lan
ger in. Het is bloedheet in de zaal.
Dan gaan de enveloppen open.
Beste cameravrouw: Annemarie
Contant. Beste scenario: dansaudi
tie. Beste actrice Ruby Scheibeler.
Er is gejuich en geklap, maar
natuurlijk ook een beetje teleurstel
ling. Iedereen had wel recht op een
prijs gehad.
Als er ooit Zeeland-TV komt is er in
elk geval talent genoeg
De winnaars Annemarie, Judith, Amber, Ruby, Wendy, Monique vlnr): wij hadden dit niet verwacht. foto Ruben Oreel
Oud gewas komt weer in de mode
Wordt de glasvezel binnenkort
vervangen door de vlasvezel? En
zit ér straks in windmolens, haar
drogers en broodroosters ook vlas?
Feit is, dat de eerste Mercedes,
waarin vlas is verwerkt, inmiddels
al rond rijdt.
Niet alleen de autoindustrie is
geïnteresseerd in vlas; ook de vlieg
tuigindustrie heeft belangstelling.
Vlas is duurzaam, het ié heel sterk
eri het is gemakkelijk te recyclen.
„Vlas is al zo oud als de wereld en
wordt vooral geteeld om z'n vezel,"
zegt Dirk Timmers uit Haamstede.
Hij is bedrijfsleider bij een loon
bedrijf Zijn vader was vroeger de
eigenaar van de vlasfabriek in
Haamstede.
Dirk weet alles over vlas. „Het is
een aangeboren afwijking," vindt
hij. „Een bacterie, die in je bloed
zit!"
Vroeg gewas
Vlas hoort bij de vroege gewassen:
Het wordt al in maart gezaaid en
de oogst is eind juli, begin augus
tus. De vlasakker moet goed
worden onderhouden.
Dirk: .Vroeger ging de boer op
kousenvoeten door het vlas, omdat
hij geen j onge plantjes mocht ver
trappen."
Tegenwoordig bestrijdt men het
onkruid door te spuiten. De stengel
van vlas bestaat uit een bóuten
pijpje. Daaromheen zit, de vézel.
„De vezel zit niet een lijmstof, die
pectine heet, aan het pijpje vast,"
zegt. Dirk. Die pectine moet.
opgelost worden, zodat de vezel
loskomt.
Dirk: „Hierbij is warmte en vocht
nódig, en dat chemisch proces, dat
op het land gebeurt, heet roten."
Linnen
Vlas wordt geplukt door een vlas-
pl likmachine, die het plantje er met
wortel en al uithaalt.
Na het roten moet het vlas nog
gezwingeldworden. Dan wordt het
hout eruit gehaald.
„Alle Zeeuwse vlas gaat naar de
fabriek in Sluiskil," zegt Dirk.
Daar wordt de draad gesponnen,
Waarmee linnen wordt gemaakt.
„Als ér in de mode drie procent
meer linnen gebruikt zou worden,
dan zou de vlasproductie verdub
beld worden," Zegt Dirk. En daar
hoopt hij op.
Hè-hè eindelijk-éindelijk ten
slotte dan toch een Penseel voor
Fiep Westendorp. Haar eêrste,
maar wel een heel i bijzondcre,
want hij is van het; göpdste gou'd:
dat je je kimt voorstellen: hij
wordt maar één keer uitgereikt,
en zij krijgt in.
Fiep Westendorp (geboren in
1916) begon voor kinderen te te
kenen in 1945: vlak na de oorlog.
Niet lang daarna leerde ze Annie
M.G. Schmidt kennen voor wie ze
vijfjaar lang bijna elke week een
tekening over;; Jip en Janneke
maakte. Ze werden vriendinnen
voor eeuwig én dat betekende
ook dat veel boeken van de een
geïllustreerd werden door de an
der. Het is niét nódig ze allemaal
te noemen, wantjij kunt het lijst
je vast en zeker pompleet maken:
Pluk van de Pétteflet, Otje, Het
fornuis moet weg, Tante Patent,.:.
Met die honderden tekeningen is
het raar gelopen. Iedereen.; vond
ze heel bijzonder, prachtig én erg
grappig, maar ze kregen nooit
een prijs. Waarom niet? Wie zal
het zeggenmaar oneeiiijk is liet
wel. Want bij Jip en Janneke zie
je meteen.;een plaatje van die
twee in je hoofd; eii Pluk is Phik,
omdat Fiep Westëndorp hem zo
tekende.
En toen stond vorige week in allo
kranten: Oeuvre Penseel voor
Fiep tyégiéndorp. In één keer al
les goedgemaakt, want ze krijgt
die prijs niet voor illustraties in
een boek, maar voor al haar teke
ningen samen.
Niet éérder mocht iemand de
Oeuvre Penseel in ontvangst ne
men'en nooit zal een ander hem
krijgen, want bij wordt maar één
keen uitgereikt. Omdat de Gou
den Penseel dit jaar vijfentwintig
jaar Bestaat, En dat «bést -be
dacht/men bij dé iCPNB. (van de
Kinderboekenweek ;en De Neder-
f landse Kindëijury)-; moét gevierd
wordenMet de Oeuvre Penseel
dus. Voor Fiep Westendorp, die
kan tekëiien als geen ander
Fiep Westendorp en Annie M.G.
Schmidt hebben samen jarenlang
ook boekjes gemaakt die niet in
de boekhandel verkocht werden,
maar die je cadeau kreeg bij
boodschappen. Zo kon je in 1961
voor een spaarzegel en twee post
zegels van twaalf cent twee boek
jes bestellen over een klein meis
je Ibbeltje. Die verhaaltjes over
bet dochtertje van een katse
moeder plus alle andere uit een
radioprogramma over haar bele
venissen, werden kort geleden in
een lekker dik boek bij elkaar ge
zet. Het heet Ibbeltje-, het wordt
uitgegeven door Querido; het
kost 34,90 en telt 254 pagina's.
Wat moet je er nog meer over
zeggen? Niets eigenlijk, want An
nie M.G. Schmidt en Fiep Wes
tendorp samen in een boek...Kan
het mooier?
•Jan Smeekens
illustraties uit Ibbeltje
door Fiep Westendorp
nee? Vevr-ek
we hebben nog een plaatje over voor et
prijsvraag. Wat betekent dit
en waar komt het vandaan:
de koelie pènzeviei
Sett ie akkemaai.
Stuur je oplossing
naar de krullebakredactie
en win een prijsje. S"
Wvp vrikVyèc}
Kek v\ak wn m t?
otp uv\ dt\v\ S&g&pk.
