Het monster zonder waarde PZC wetenschap en techniek zaterdag 31 mei 1997 40 Nieuw avontuur van Freddi Fish Laboratoria verzwijgen gifschandalen Registers Kamers van Koophandel op Internet Sofware-bundel voor thuis computertaal Uit gewetensnood biecht de chemicus een verborgen gebleven gifschandaal op. Niemand die het weet, maar ergens in een Drentse gemeente is een woonwijk ernstig vervuild. „Ouders denken dat hun kinderen veilig in de zandbak kunnen spelen. Maar de grond zit vol gevaarlijke troep", onthult de werknemer van een milieulaboratorium uit het noorden van het land op zachte toon. Nerveus: „Waar het is? Nee, nee. Dat zeg ik niet. Anders verlies ik orders van mijn opdrachtgevers". Zijn lab ont dekte een enorme hoeveelheid loofdo- ders, een giftig bestrijdingsmiddel, in de grond. Maar de opdrachtgever van het onderzoek, een Drentse projectontwikke laar, zag de bui al hangen. Afgraven van de grond zou kapitalen kosten. Daarom werden de onwelkome meetresultaten verzwegen. De grond werd vervolgens ten onrechte schoon verklaard. Sindsdien worstelt de laborant met de wetenschap dat de Drentse woonwijk op giftige grond is gebouwd. ,,Ik lig er soms nog wakker van. Dan vraag ik me af: had ik de politie of provincie moeten inschakelen? Ik ben chemicus. Ik lever meetresultaten. De klant bepaalt wat hij met mijn cijfers doet. Dan ben ik toch niet verantwoorde lijk?" Het lab zwijgt, want de klant is ko ning. Zo 'n duizend wetenschappers beoordelen in Nederland of water en grond vervuild is. De laboratoria zijn verwikkeld in een moordende concurrentiestrijd. Ze staan onder zware druk van opdrachtgevers. Want bedrijven, particulieren en zelfs ge meenten en provincies eisen goedkope en snelle milieuonderzoeken. Als gevolg daarvan gaan water- en grondmonsters sinds drie jaar tegen afbraakprijzen de deur uit. Elk jaar daalt de prijs van mon sters met gemiddeld 2 5 procent en het ein de van de prijzenslag lijkt niet in zicht. De labs knokken om marktaandelen en niet meer om perfecte meetresultaten. Om te overleven wordt bezuinigd op kwali teit. Ook ontslaan de labs deskundig per soneel - dure en vaak kr-itische hbo'ers. „Ik leverde te goed werk af", zegt een ana list uit Utrecht. „Te vaak trof ik verdachte Wie op zoek is naar een leuke cd-rom voor de kinderen, stuit in de com puterwinkel niet zelden op een grote hoeveelheid bagger. Niet ten onrechte wordt een cd-rom wel eens sarcastisch als 'cd-rommel' betiteld. Veel titels die op het eerste oog aardig lijken, blijken bij nader inzien vol te staan met onvertaal de shareware-demoprogramma's die zo van het Internet zijn geplukt. Soms wordt er alleen een Nederlandstalig startprogrammaatje aan toegevoegd, en klaar is weer de volgende cd-rom. Gelukkig kan het anders. Er zijn uitge vers die ook Voor kinderen kwaliteits programma's op de markt brengen. Een daarvan is de Belgische onderneming Transposia, die ook in ons land zijn titels distribueert. Meestal zijn dat van oor sprong Amerikaanse programma's, die echter geheel in het Nederlands zijn ver taald en ingesproken. Daarnaast past Transposia ook veel scènes aan die té ty pisch Amerikaans zijn, en geeft ze een meer Europees karakter. Het programma Freddi Fish was een van de eerste titels die een j aar of vier geleden in aldus 'gelokaliseerde' uitvoering door Transposia werden uitgebracht. Het is bedoeld voor kinderen vanaf een jaar of drie. Sinds een paar weken is er een ver volg op: Freddi Fish 2, 'Het mysterie van de Spoken op School'. De interactieve tekenfilm werd oorspronkelijk uitge bracht door het Amerikaanse Humon- gous Entertainment. Het tweede deel van Freddi Fish is bij zonder aardig geworden. Het program ma doet weer een ruim beroep op de fan tasie van jonge kinderen, die op zoek moeten naar een spook dat al het speel goed heeft meegenomen. In het program ma zitten allerlei educatieve elementen zoals behendigheidsspelletjes, maar ze kunnen ook creatief bezig zijn door het maken van hun eigen tekeningen. Die creaties kunnen ook vanuit het program ma worden afgedrukt. Transposia heeft twee verschillende uit voeringen gemaakt, waarvan een met een geluidscassette waarop een aantal liedjes uit de interactieve tekenfilm zijn opgenomen. Die uitgebreide versie heeft een adviesprijs van/ 119. Wie alleen de cd-rom wil, betaalt 99. Humongous Entertainment, de oor spronkelijke uitgever van Freddi Fish, werd in 1992 opgericht door Ron Gilbert en Shelley Day, twee Amerikanen die zich ergerden aan het feit dat er vrijwel geen echt goede computerprogramma's voor jonge kinderen te koop waren. De titels die sindsdien voor het bedrijf zijn gemaakt, kregen stuk voor stuk belang rijke prijzen. Ook de tweede Fx^eddi Fish- titel is alweer diverse malen bekroond. Naast de vertaalde Humongous-titels heeft Transposia onlangs zijn eerste ge heel eigen productie op de markt ge bracht: de educatieve multimedia-titel 'Klik en Speel'. Met het programma kun nen kinderen hun eigen foto-album of en verjaardagskaart maken, maar ook een leuke screensaver. Daarnaast zijn er al lerlei leuke spelletjes en een interactief kleurboek op de cd-rom opgenomen. Paul Houkes 'Klik en Speel' heeft een adviesprijs van f 39,95. De Transposia-producten zijn te koop bij de meeste computerwinkels en boekhan dels die ook cd-rom software in hun program ma hebben. Al enige jaren beschikken bedrijven en instellingen die veelvuldig het handels-, stichtingen- of verenigingen- register van de Kamer van Koophandel raadplegen, over de mogelijkheid via een online-verbinding rechtstreeks in de ge gevensbestanden te duiken en op deze maniereen officieel uittreksel aan te vra gen. Deze dienstverlening maakte een regelmatige gang naar het kantoor van de Kamer van Koophandel overbodig. Toch bleef er nog wat te wensen over. Wanneer geregistreerde informatie uit verschillende Kamer-gebieden nodig was, moest steeds naar een ander online- systeem worden overgeschakeld. De ge zamenlijke Kamers van Koophandel in Nederland hebben hieraan een eind ge maakt door hun openbare registers via het Internet toegankelijk te maken. Alle Kamers van Koophandel geven 's avonds automatisch de die dag bijge werkte informatie van hun handels-, stichtingen- en verenigingenregisters door aan een landelijk samenwerkings verband, de NV Databank. De compu ters van dit bedrijf ordenen 's nachts de vers aangeleverde gegevens, zodat de klanten die er de volgende dag gebruik van willen maken, actuele bestanden aantreffen. Inderdaad, klanten. In te genstelling tot het overgrote deel van de informatie op het Internet, zijn de regis ters van de Kamers van Koophandel niet gratis toegankelijk. Net als bij de be staande online-diensten van der Kamers het geval is, moet ervoor worden betaald. Daarvoor is een eenvoudig maar doel treffend systeem bedacht. Iedereen die gebruik wil maken van deze dienstverle ning via het Internet, moet eerst een wachtwoord aanvragen. Bij die aan vraag hoort een formulier, waaruit voor de NV Databank moet blijken dat de klant zijn betalingsverplichtingen zal nakomen. Elk gewenst uittreksel ver schijnt pas op het scherm nadat het wachtwoord is ingetoetst. Zo'n uittrek sel kost een tientje per stuk. De rekening valt enkele dagen later in de bus. „Duur?" zegt Joop Maas, medewerker public relations en regionale economi sche informatie van de Kamer van Koop handel voor Midden- en Noord-Zeeland. „Dat valt denk ik wel mee. Het gaat om informatie die een belangrijke rol speelt in het zakenleven. Is de klant met wie een ondernemer op het punt staat zaken te doen wel wie hij zegt te zijn en heeft hij over dë bevoegdheid zijn handtekening onder een overeenkomst te zetten? Het gaat dan vaak om grote belangen. Een bedrag van een tientje speelt nauwelijks een rol als het erom gaat snel goede infor matie te krijgen." De landelijke handels-, stichtingen- en verenigingenregisters van de NV Data bank zijn te bereiken op het Internet adres van de gezamenlijke Kamers van Koophandel http://wtvw.kvk.nl. De Ka mer van Koophandel in Middelburg was augustus 1995 de tweede in Nederland die zich op het Internet presenteerde. Toch staat de Kamer niet in het rijtje van dezelfde instellingen die door middel van het landelijke Intemet-domein zijn Alle Kamers van Koophandel geven 's avonds de bijgewerkte informatie door aan een landelijk samenwerkingsverband, de NV Databank. foto Dirk-Jan Gjeltema te bereiken. Dat komt omdat de Middel burgse Kamer via de Zeeuwse Internet- provider ZeelandNet op de digitale snel weg is aangesloten. Maas: „We hinken wat dat betreft een beetje op twee ge dachten. We vinden dat we eigenlijk zou den moeten meedoen aan de landelijke Internet-voorziening van de Kamers van Koophandel, maar aan de andere kant willen we niet weg bij ZeelandNet, om dat we het gevoel hebben iedereen die daar behoefte aan heeft ons op die ma nier weet te vinden. En daar gaat het uit eindelijk toch om." Landelijke info Door middel van een link, een aanklik- bare verwijzing, is de landelijke infor matie van de Kamers van Koophandel, met inbegrip van de registers, toch van uit de site van de Zeeuwse Kamer te be reiken. De Kamer van Koophandel in Terneuzen heeft geen eigen presentatie op het Internet. Na de fusie van de twee Zeeuwse Kamers van Koophandel per 1 januari volgend jaar zal waarschijnlijk worden besloten of de nieuwe Kamer de Zeeuwse Internet-weg zal blijven volgen of toch voor de landelijke zal kiezen. De pagina's van de Kamer van Koophan del Midden- en Noord-Zeeland (http: /www.zeelandnet.nl/kvk) verschaffen informatie over onder meer cursussen, seminars en publicaties, de inhoud van de papieren Kamerkrant, exporteren en wat daarbij komt kijken en over het star ten van een eigen bedrijf. De meest geraadpleegde pagina is die waarop de uitgesproken faillissementen worden gemeld. „Dat is waarschijnlijk een com binatie van nieuwsgierigheid en leed vermaak", vermoedt Maas. Ben Jansen Microsoft is voortdurend bezig haar producten op zoveel mogelijk com puters te krijgen. In dit kader heeft de software-gigant de methode ontwikkeld bestaande producten in pakketten te bundelen die qua samenstelling en prijs voor speciale doelgroepen aantrekkelijk zijn. Twee van die bundels zijn onlangs op de markt gebracht: Home Essentials 97 en Microsoft Office 97 voor kleine en middelgrote bedrijven. Beide pakketten, die de beschikbaarheid van het besturingsprogramma Windows 95 vereisen, bevatten de nieuwe tekst- verwerker Word 97. Dit programma rechtvaardigt bijna alleen al de aanschaf van de doos met Home Essentials. De prijs van de bundel van zes programma's (249 gulden) is net iets hoger dan het be drag dat voor een afzonderlijk exem plaarvan Word 97 moet betaald (219 gul den). Het duurdere Office-pakket voor kleine en middelgrote bedrijven (550 gulden) bestaat naast Word 97 uit het eveneens uit de nieuwe Office-familie afkomstige rekenprogramma Excel 97, de informatie-manager Outlook 97 en het opmaakprogramma Publisher 97. De kersverse bezitter van Home Essenti als zal zich om te beginnen verrukt op Word 97 storten. Met onder meer zijn uit gebreide spellings-, grammatica en stijl controle, zijn virtuele Assistent, de mo gelijkheid HTML-pagina's te maken en rechtstreeks faxen en e-mail te verstu ren, vervult deze tekstverwerker nage noeg alle wensen die gebruikers van dit soort programma's kunnen hebben. De Encarta 97 World Atlas met zijn vele beelden, geluidsfragmenten, talen en dialecten en verbindingen met het Inter net is eveneens een aanwinst voor elke thuis-PC.Wie de discipline kan opbren gen zijn hele financiële handel en wandel in de computer te stoppen, is waarschijn lijk ook wel in zijn schik met Microsoft Money. De beloning voor dat monniken werk is een voortdurend duidelijk over zicht van de financiële stand van zaken en de geruststellende zekerheid dat alle betalingen netjes op tijd worden verricht. Degenen die voor hun admini stratie voldoende hebben aan een ruit jesschrift, kunnen het programma wel gebruiken voor het opstellen van een spaarplan of voor het vergelijken van verschillende hypotheken. Telebankiers van de Rabobank hebben binnenkort veel meer aan Money. Er is een software- module in de maak die alle transacties rechtstreeks in het programma binnen leidt, zodat Money de interface wordt om financiële zaken met de Rabobank te re gelen. De rest van Home Essentials valt als vul ling aan te merken, zoals het programma Works. Bovendien wordt Works bij veel nieuw aangeschafte computers stan daard meegeleverd. Ook zullen' er weinig computergebruikers zijn die verrast op kijken van de aanwezigheid van de Web- browser Internet Explorer 3.0. Dit pro gramma is de afgelopen tijd gratis bij vrijwel elk computertijdschrift meegele verd. Dan is er nog het spel Microsoft Football. Leuk voor wie van voetbal én computerspellen houdt. Maar het voert te ver om dit programma als een essenti eel bestanddeel van de software-biblio- theek voor de thuis-PC te beschouwen. stoffen aan die nadere analyse rechtvaar digden. Maar daar was geen tijd en geld voor." De 'harde cijfers' van de Nederlandse la boratoria blijken sowieso boterzacht. Door allerlei technische beperkingen kan een meting van een giftige stof nooit een absoluut getal opleveren. Er is alti j d spra ke van een bepaalde foutmarge, maar die blijft intern en komt nooit in het milieur apport terecht. Het werkelijke gehalte kan zelfs tot 100 procent hoger of lager liggen: het verschil tussen schone en vieze grond. Dit blijkt uit ongepubliceerde we tenschappelijke onderzoeken van de Landbouwuniversiteit in Wageningen en de Vrije Universiteit in Amsterdam waar op deze krant de hand legde. Een studie naar giftige PAK-verbindingen (aanwe zig in teer en pek) wijst uit dat slechts een laboratorium zich 'goed' mag noemen, zestien presteerden redelijk en negentien slecht. Zegen Voor een dubieuze opdrachtgever zijn de grote meetverschillen een zegen. Weten schapper V.J.G. Houba van de Land bouwuniversiteit in Wageningen: „Wie een lager getal wil, vindt vanzelf het j uiste lab. Zo groot zijn soms de onderlinge ver schillen." Zo weet een directeur van een adviesbureau in Noord-Holland dat een stuk grond 'ergens in het westen van het land' een tikkende tijdbom is. Hij heeft daar zelf voor gezorgd, vertelt hij met trots. „Bij een voorlopig bodemonder zoek ontdekte ons huislab 30 milligram arseen op één kilo grond. Saneren dus. Gelukkig vonden we een ander erkend la boratorium dat slechts 14 milligram ar seen per kilo constateerde. Dat cijfer le verden we bij de provincie in. De grond werd schoon verklaard. De sukkels! Ik heb er met m'n opdrachtgever een borrel op gedronken." Provincies en gemeenten, zelf vaak op drachtgever, nemen ten onrechte aan dat de cijfers van milieuonderzoeken klop pen. De ambtenaren zijn nauwelijks in staat de laboratoriumresultaten kritisch te beoordelen, zegt J.M.W. Wegener van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IMV) van de Vrije Universiteit in Amster dam. „Het is alsof de ambtenaar een lijst met ingewikkelde cholesterolgehaltes ontvangt, zonder dat de huisarts uitlegt wat er aan de hand is. En toch is er een on begrensd vertrouwen in de cijfers. Als we tenschapper zet ik daar grote vraagtekens bij. Er bestaan geen absolute getallen." Een rondje langs milieuwoordvoerders van een zestal provincies levert steeds de zelfde reactie op: hoezo moeten wij de labs kritisch controleren? We werken met erkende laboratoria die al zorgvuldig worden gecontroleerd, is steevast de re pliek. Inderdaad hebben de meeste labo ratoria in de receptie een diploma aan de muur hangen: ze zijn trotse bezitter van het STERLAB-certificaat dat wordt uit gegeven door de Raad voor Accreditatie. Dat keurmerk hóórt ze te onderscheiden van de mindere vakbroeders. Maar in de praktijk zegt die aanbeveling weinig tot niets over de betrouwbaarheid van de analyses, zo blijkt uit een serie bezoeken aan de erkende laboratoria. Het kijkje in de keuken van de STER LABS leert dat elk laboratorium zijn eigen opvattingen heeft over milieuon derzoeken. Sommige labs laten de mon sterneming over aan de klant. Daardoor wordt het grond- of watermonster soms niet gekoeld aangeleverd. Het gevolg is dat vluchtige stoffen kunnen verdampen waardoor de verontreiniging lager uit valt. Directeur V.J.M. Heirman van Bio- chem, dat zelf geen monsters neemt: „We zouden dat best zelf kunnen. Het ver hoogt de betrouwbaarheid van de metin gen in het lab. Maar er is geen markt voor. Dus doen we het niet". De lijst van ver schillen is eindeloos. Ratjetoe De inspecteurs van STERLAB's kunnen volgens eigen zeggen nauwelijks wijs worden uit de ratjetoe aan analysemetho den en apparatuur. Ze zijn onderling to taal niet vergelijkbaar. Geconfronteerd met bovenstaande feiten drukt directeur operaties J.G. Leferink van de Raad voor Accreditatie zich eens niet in diplomatie ke bewoordingen uit. „Oké, het gaat to taal de verkeerde kant op. De markt is te moordlustig. Klanten van labs willen snel analyses en het liefst voor niets. De labo ratoria moeten daardoor efficiënter wer ken. Ze wijken af van vastgestelde normen en de 'argeloze' opdrachtgever begrijpt die afwijkingen niet. De gemid delde foutmarge van labmetingen ligt bo ven de 20 procent". De controle blijkt een kat-en-muis spel. „Elke keer als wij met strengere meetnormen komen, gebruiken de labs weer afwijkende analysemetho des. Het beste is om alle erkenningen voor afwijkende methoden te stoppen." Overi gens worden de controles vooraf gemeld aan de labs. Een enkel dubieus lab stelt ontregelde apparatuur dan gauw bij, be weren betrokkenen. Volgens bodemdeskundige Stefan Oubo- ter van adviesbureau NOK in Gouda wordt het tijd dat het ministerie van VROM hardhandig ingrijpt: „Het gaat de milieumarkt om de goedkoopste en niet om de beste. Als ze maar een STERLAB- stempel hebben, dan is het goed. En de ge middelde ambtenaar heeft onvoldoende kennis om de ingewikkelde milieuonder zoeken te controleren. De overheid moet daarom snel met beter toezicht komen." VROM heeft onlangs inderdaad veel strengere normen opgesteld (in vakjargon het 'AP 04-besluit'). Maar de nieuwe, ver plichte regelgeving blijkt een compromis tussen economische haalbaarheid en we tenschappelijke precisie. Want aanvan kelijk was de bedoeling dat het hoog aan geschreven RIVM in Bilthoven de AP 04 zou ontwerpen. De labs vonden dat room ser dan de paus: op een dolgedraaide ko persmarkt is geen behoefte aan overdre ven zorgvuldigheid. Uiteindelijk kreeg het lab ALcontrol Heinrici BV in Hoog vliet mede de opdracht 'marktconforme' regels te ontwerpen. Het is nog twijfel achtig of de nieuwe voorschriften op een warm onthaal kunnen rekenen. Zo zijn de labs nog steeds kwaad dat een concurrent deels de nieuwe regels heeft bedacht. Ze hadden liever zélf de lucratieve opdracht van VROM gekregen. Henk van Ess Het volledig geautomatiseerde, hypermoderne laboratorium van Biochem in Zoetermeer.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1997 | | pagina 40