Mijn moeder zorgt ervoor dat
ik mijn afkomst niet vergeet
Ik wil iets voor werknemers blijven doen
PZC
Stekelenburg
wil wereld van
commissarissen
openbreken
reportage zaterdag 31 mei 1997 31
Johan Stekelenburg, scheidend
voorzitter van de vakcentrale FNV,
wil de starre wereld van
commissariaten openbreken. De
raden van commissarissen zijn te vaak
gesloten clubjes van gepensioneerde
ondernemers die elkaar benoemen,
vindt hij. Het wordt hoog tijd dat ook
werknemers daarin een echte stem
krijgen. Dan kunnen zij meer invloed
uitoefenen op het benoemen en
ontslaan van directieleden van grote
ondernemingen.
Stekelenburg trekt na -31 jaar
vakbondswerk de deur bij de FNV
definitief achter zich dicht. Hij ruilt
zijn baan in voor het
burgemeesterschap van Tilburg.
Stekelenburg blijft daarnaast
toezichthouder bij de
Samenwerkende
Elektriciteitsproductiebedrijven
(SEP) en wordt actief als commissaris
bij de ING en de KLM. „Een bewuste
keuze", aldus Stekelenburg. „Vanuit
die positie wil ik iets blijven doen voor
de werknemers."
Commissarissen vormen de
bestuurlijke top van het bedrijfsleven.
Ze benoemen en ontslaan bij grote
ondernemingen de directieleden.
Bovendien controleren zij het beleid
dat de directie voert. „Als man met een
vakbondshart zal ik vooral letten op
de sociale kanten daarvan," aldus de
nieuwe Tilburgse burgemeester.
De voorzitter pleit ervoor dat
werknemers minstens een derde deel
van de commissarissen mogen kiezen.
„De raden worden nu te vaak bemand
door gepensioneerde ondernemers.
Die mogen op hun beurt zelf hun
opvolgers benoemen. Ik wil die wereld
openbreken." Aandeelhouders en
werknemers kunnen nu alleen
kandidaten voordragen of bezwaar
maken tegen voorgestelde
benoemingen.
Stekelenburg begint op 1 juli als
burgemeester.
lastig om herkend te worden. Wel vind ik
het erg als ik in Ierland aan het zeilen ben
en ik word nageschreeuwd door een stel
letje dronken Hollanders."
Op televisie is Stekelenburg veelvuldig te
bewonderen. Bij het programma van Paul
de Leeuw, 'Laat de Leeuw', was zelfs de
running gag: wordt hij nu wel of geen bur
gemeester van Tilburg? ..Maar tv-spelle-
tjes a la 'Wie van de drie' doe ik niet. We
moeten onze boodschap kwijt kunnen.
Daar ligt de grens. Dus spelletjes vallen
dan automatisch af." Is hij ijdel? „Ik ben
wel ijdel, ja. Dat kan ook bijna niet anders
in zo'n functie. En televisie vind ik ook
heel leuk om te doen."
Gevaar om naast z'n schoenen te lopen is
er niet. „Daar zorgt mijn moederwel voor.
Die is altijd zeer kritisch en wil nog wel
eens zeggen: moest dat nou? Nu heb ik zelf
ook niet de neiging die je bij mensen in de
vakbeweging nog wel eens treft, om te
vex-geten waar ik vandaan ben gekomen.
Thuis hadden we het best moeilijk. Een
gezin met negen kinderen. Mijn vader
werkte in de ploegendienst bij Demka in
Utrecht. Plet viel niet altijd mee om de
eindjes aan elkaar te knopen. Nu heb ik
het redelijk goed, maar vergeten waar ik
vandaan kom... nee, dat gevaar bestaat bij
mij niet."
Even is hij in gedachten verzonken. Dan:
„Mijn vader steunde me altijd. Daar had
den mijn vader en moeder wel eens ruzie
over. Mijn moeder vond het WAO-com-
promis een schande, mijn vader kon het
wel billijken. Hij begreep dat wel. Mijn
moeder was daarin veel emotioneler. Ik
bewonder haar erg." Twee jaar geleden
overleed Stekelenburgs vader. „Met hem
had ik een heel goed contact. Hij was ka
derlid bij Demka. In 1973 had hij daar een
stakingsactie georganiseerd en ik een sta
king bij Gazelle. Dat schept natuurlijk
een band."
Geen idolen
Idolen heeft hij nooit gehad. Maar aan
Wim Kok heeft hij zich wel gespiegeld als
een groot voorbeeld. „Dat voncl en vind ik
een prima man, waar ik veel bewondering
en respect voor heb. In de vakbeweging
was hij wel een voox-beeld. Er was toenter
tijd nogal wat animositeit tussen de bon
den en de vakcenti-ale. Kok ging daar zeer
goed mee om."
Hax-d, soms zeer hard gaat het er binnen de
vakbeweging aan toe. Stekelenbui-g kan
daarover meepraten. Toch is zijn loyali
teit altijd groot geweest. „Het is niet altijd
zachtzinrxig gegaan, zeker niet in de tijd
van Dick Visser (voorzitter Industriebond
FNV begin jaren tachtig). Ik mocht toen
geen voorzitter van de Industriebond
worden. Toen ben ik overgestapt naar het
FNV-bestuur. Ik ga niet over lijken, maar
kan wel knokken als het moet. Maar er is
sinds de jaren tachtig wel het een en ander
veranderd binnen de vakbeweging. Nu is
de vakbeweging opener en plurifox-mer
dan toen. De neergang van de FNV in die
tijd had natuui-lijk ook sterk te maken
met de gestaalde kaders, met de onbuig
zame mannen die hun hakken in het zand
zetten.' Toch zegt Stekelenburg dat hij 31
jaar lang een hele leuke tijd heeft gehad.
,Ik ben niet één dag met de pest in mijn 1 ij f
aan de slag gegaan."
Zijn mooiste moment beleefde hij op het
Haagse Malieveld. In de Tweede Kamer
werd heftig gediscussieerd over versobe
ring van de WAO terwijl op een steenworp
afstand 250.000 woedende FNV'ers ston
den. „Daar kijk ik met genoegen op teiug.
Niet op de uiteindelijke beslissing die het
kabinet nam, maar op al die mensen die
we op de been brachten."
Hij verhaalt verder overstakingen en de 1
mei-viering in Berlijn, net nadat De Muur
was gevallen. Er zijn zoveel mooie hex-in-
neringen die zijn vakbondscairière kleu-
x-en. „Ik kom nog vaak mensen tegen die ik
bij de vakbond heb betrokken. Zelfbe
wust en niet op hun mondje gevallen. Dal
is de leerschool die de vakbond ook is en
dat is mooi. De vakbeweging vertegen
woordigt dingen die ik belangrijk vind in
het leven. Dat is altijd mijn drijfveer ge
weest."
Zaterdag spreekt Johan Stekelenburg
voor het laatst het FNV-congres toe. Dan
trekt hij de deur achter zich dicht. In Til
burg treedt hij in de voetsporen van CDA-
'er Gerrit Brokx, die bekend stond als de
kampioen bijbanen. Stekelenburg is de
laatste tijd echter ook een veel gevraagd
commissaris bij bedrijven. De onderne
mingsraden van de ING-bank en de KLM
benadex-den hem en hij was al toezicht
houder bij de SEP (Samenwerkende
Elekti-iciteitsproductiebedi-ijven), de
Sluisgroep (sociale werkplaatsen) en de
Weekbladpers (uitgever van onder meer
Vrij Nederland).
Gaat hij Brokx achterna? „Dan moet ik er
nog heel wat bijbanen bij krijgen. Maar ik
ben gevraagd door de ondernemingsra
den. Ik zit daar vanuit de invalshoek van
de werknemers, niet omdat ik verstand
heb van bankieren. Doe ik het niet, dan
blijven de raden van commissarissen het
wereldje van gepensioneei'de onderne
mers. Gesloten clubjes van mannen die el
kaar benoemen. Dat wil ik bewust open
breken. Nu al merk je dat er een discussie
over de rol van de commissarissen op gang
komt. Ik heb al iets gewonnen."
Tot het laatst toe blijft Stekelenburg
strijdbaar. Het gezicht van de vakbewe
ging trekt zich zeker niet terug in Tilburg.
„Het is een oude arbeidersstad die hevig
in verandering is. Daar voel ik me wel
thuis."
Sylvia Marmelstein
en Dick van der Peijl
Een uitbater van een terras op het Plein
in Den Haag drukt Johan
Stekelenburg de'hand. „Johan,
gefeliciteerd." De voorzitter van de FNV is
een bekend gezicht; een populaire
verschijning. Vandaag, zaterdag, draagt
hij de hamer over aan Lodewijk de Waal.
Op 1 juli begint hij aan zijn nieuwe ambt,
burgemeester van Tilburg. Maar ook aan
een aantal bijbanen. Sinds het nieuws van
zijn aftreden bekend werd, lijkt
Stekelenburg te grossieren in
commissariaten. De ondernemingsraden
van ING bank en van de KLM vroegen
hem. „Ik probeer bewust het gesloten
wereldje van commissarissen open te
breken." Ook als burgemeester in het
zuiden zal hij strijdbaar blijven. Niet op de
barricaden, maar in de vergaderzaal. Een
afscheid met pijn in het hart van 31 jaar
vakbondswerk.
Vertrekkend FNV-voorzitter Johan Stekelenburg: „Ik stap op een goed moment over." foto Cees Zorn
Even heeft hij met de gedachte gespeeld
om de handdoek in de ring te gooien.
„Barst maax; dacht ik. Maar uiteindelijk
heb ik dat na wat gesprekken met vrien
den toch niet gedaan", zegt Johan Stekè-
lenburg (55) als we het over de slepende
procedure voor het burgemeesterschap
van Tilburg hebben. Week na week schoof
het kabinet de beslissing voor zich uit,
terwijl de namen van de kandidaten al op
stx-aat lagen. Het lek in Tilburg was een le
vensgroot gat. „Je bent enorm kwetsbaar.
Je naam is in het geding en dat kan je
enorm beschadigen."
Wim Kok drukte persoonlijk de beslissing
door ensindsdiexx is Tilburg hèt voorbeeld
in de discussie over bxxrgemeestex-sbenoe-
mingen. Stekelenburg haalt zijn schou
ders op. Hij heeft zin in de baan, „een
nieuwe uitdaging." Bij de bevolking van
de oude wolstad is hij populair, zo bleek
uit een enquête. „De verwachtingen zijn
wel hoog gespannen. Dat benauwt me wel
wat. Het is tenslotte een nieuw vak voor
me. Ik zal moeten wennen aan de verhou
dingen. Aan de omgang met politie en j us-
titie."
Zichtbaar ontspannen zit Stekelenbux-g
in de zon op het terras. Na 31 jaar zegt hij
de vakbeweging vaaxwel. „Metpijn in het
haxt." Een suikerzakje kantelt tussen zijn
vingers. Voor een moment geen woorden.
Dan: „Ik stap op een goed moment op.
Economisch gaat het goed. Met de vakbe
weging ook. Wij, de FNV, hebben een
enorme ledenaanwas gehad. Ik kijk met
een tevreden gevoel temg.
Niet vlekkeloos
Toch verloopt zijn afscheid niet vlekke
loos. Ella Vogelaar wordt niet zijn opvol
ger. Ook niet de eex-ste vrouw die leiding
gaat geven aan de grootste vakcentrale.
Zij schreef geen historie maar stapte op.
Niet de vice-voorzitter maar de coördina
tor ax-beidsvooxwaardenbeleid, Lodewijk
de Waal, neemt nu de hamer over. De Waal
wil niet onder Vogelaar werken. „Als Ella
'ja' had gezegd, was ze het geworden. Ze
hoefde nog maar één stapje te doen", ver
zucht Stekelenburg.
Storm raast rond het FNV-gebouw bij de
eerste van de twee gesprekken met de af
tredende voorzittei'. Het lijkt symbolisch
voor de opvolgingskwestie. In een kran
teninterview hekelt Vogelaar de macho
cultuur binnen de vakbeweging. Bijna
bex-ustend zegt hij: „Misschien had ik at
tenter moeten zijn. Maar het zijn volwas
senmensen en dan hoef ik niet als een psy
chiater boven de divan te hangen. Ais de
sfeer nu slecht was geweest, maar dat was
niet zo." Toch is hij wel wat teleurgesteld.
„Ik dacht dat ik mijn opvolging prima had
geregeld. De persconferentie met Ella en
Lodewijk was al voorbereid. Maar toen
zat ik daar plotseling alleen."
Stekelenburg is op een leeftijd waax-op de
gemiddelde werknemer denkt aan het af
bouwen van zijn loopbaan. „Ik moet er
niet aan denken om achter de geraniums
Dag uit het leven van een FNV-voorzitter: Johan Stekelenburg tijdens de mars voor werk in Brussel in maart van dit jaar arm in arm met Marc Blondel van het Franse FO.
foto Paul van Weel
te verdwijnen. Ik begrijp het natuuiiijk
wel. Veel wex-knemei-s die zware lichame
lijke ax-beid doen, verlangen naar het ein
de. Maar dat betekent niet dat je mensen
op straat moet zetten. Na dat bei'icht in de
krant over demotie, denkt iedereen dat
wij dat willen. Absurd! Mensen kunnen
nog heel veel voor een bedrijf betekenen.
Wellicht een mentor rol spelen. Maar je
moet ze niet minder belonen. Wexloxemers
moeten hun hele leven buffelen en dan
zouden ze op het laatst nog even worden
gepakt.'
Crisis
Bij zijn aantreden als FNV-voorzitter in
1988 verkeerde de vakbeweging in crisis
stemming. Discussies over de pijlex-s van
het overlegmodel, zoals de Sociaal Eco
nomische Raad (SER) en de Stichting van
de Ax-beid (overleg werkgevers en werk
nemers) bx-aken in volle hevigheid los. 'Uit
de tijd', luidde veelal de conclusie. Steke
lenbux-g: „Het was een kostenpost, strope-
i'ig en meer van dat soox-t termen. Boven
dien werd er hardop geroepen dat de
vakbeweging achterhaald was. Men twij
felde zelfs of de FNV het j aar 2 0 0 0 nog zou
halen." Nu is dat beeld radicaal veran-
derd.
Zelfs in het buitenland wordt de loftrom
pet gestoken over het zogenoemde pol-
dermodel, het overleg tussen werkne
mers, werkgevers en overheid. De tien
jaar geleden nog discutabele instituten
als SER en Stichting van de Arbeid genie
ten weer aanzien. „Er staat een Zweedse
cameraploeg te wachten. Ze willen een in-
tex-view over het poldermodel. Wat het
Zweedse model in de jaren tachtig was, is
nu het poldei-model. Maar het succes is
wel relatief, want als het morgen niet
klikt tussen personen, is er geen polder
model meex-. Wij, de organisaties van
werkgevers en wex-knemers, hebben die
discussie naar ons toegetrokken. Een ge
matigde loonontwikkeling met als ruil ar-
beidstijdvex-korting, flexibiliteit en
zekerheid. Wij hebben de negatieve ont
wikkeling, waarmee ook het paar-se kabi
net is gestart, omgebogen. Melkert (mi
nister van sociale zaken) heeft daar ook
duidelijk een verdienste in gehad."
De goede persoonlijke verhoudingen tus
sen de werkgeversvoorzitter en de werk
nemersvertegenwoordiger hebben daar
zeker ook toe bijgedragen aan. „Wij gun
nen elkaar het licht in de ogen. Persoonlij -
ke verhoudingen zijn belangxïj k, maar die
kunnen alleen gedijen bij het bestaan van
de instituten. Daarnaast mogen persoon
lijke verhoueüngen nooit zo gaan over
heersen dat je niet meer over de geschillen
kunt praten. Natuurlijk is het belangrijk
dat je elkaar weet te vinden. Ook thuis, ja.
Wij hoeven ons niet naar de overlegtaf el te
vechten, zoals in Frankrijk en Engeland.
Daar moet eerst worden gestaakt om te
kunnen onderhandelen. Wij hebben een
heel andere positie."
Populair
Op straat wordt de voorzitter van de FNV
hei-kend en veelvuldig aangesproken. „In
Oostenrijk doe ik ook x-ustig mee aan de
polonaise bij de après-ski. Ik vind het niet
