Zeeuwen onder het Atomium
PZC
reportage
26
0^
(0
996
995
994
993
992
991
990
989
988
987
986
985
984
983
982
981
980
979
978
977
976
975
974
973
972
971
970
969
968
967
966
965
964
963
962
961
960
959
958
957
956
955
954
953
952
Si
Schandaal
in de
Pruikentijd
zaterdag 31 mei 1997
Zo dichtbij nog, en toch
alweer zo lang geleden.
Bladerend in het foto
archief van de PZC rijst
een beeld op van een
bijna vergeten verleden.
Aan de hand van foto's
uit dat archief laat de ru
briek 'Terug in de tijd' flit
sen van de recente ge
schiedenis zien.
Vandaag: De Zeeuwse
delegatie op de Expo'58
in Brussel.
□1=1
DCZU
De Nederlandse Dag tijdens de Expo '58 begint met het danken van de Belgische piloot Gerard de Trémerie (links op de foto).
De hele wereld verzamelt zich in Brussel.
Dof en aangetast door roet en roest stralen negen bollen van het Atomium
aan het einde van het milïenium niets meer uit van het sterke geloof in de
vooruitgang dat heerste in de jaren vijftig. De schepping van ir. Waterkeyn,
een gigantische vergroting van het ijzeratoom, werd gebouwd voor de
Wereldtentoonstelling - de Expo - van 1958 op de Heizei in Brussel. Onder het
toen nog blinkende aluminium bouwwerk presenteerde zich ook Nederland
aan de wereld. Op woensdag 20 augustus was het de Nederlandse Dag
waaraan ook Zeeland een bijdrage leverde.
Een Bevelands mandje fruit voor een Mexicaanse.
Staande voor een stapel zandzakken, een
herinnering aan de ramp van 1953, neemt
Gerard de Trémerie de lof in ontvangst.
Namens de bevolking van Zuidwest-
Nederland dankt de familie Bezuyen uit
Ellemeet de Belgische helikopterpiloot
en met hem alle buitenlandse
hulpverleners, voor zijn inzet tijdens de
watersnood.
Het huldeblijk aan de Sabena-vlieger
vormt het begin van de Nederlandse Dag
op de Wereldtentoonstelling. Van moeder
Bezuyen krijgt De Trémerie een mandje
met fruit en eieren en van zoon Daniël het
boek Gekwelde Grond. Dochter Janna
heeft een bos gladiolen voor de piloot en
tot slot overhandigt vader hem een foto
van de hofstede van de Bezuyens.
De korte plechtigheid eindigt met het
zingen van het Zeeuwse volkslied door de
Zuidbevelandse Plattelandsvrouwen,
die in hun dracht met de wijde witte
kappen en blinkende oorijzers de show
stelen.
Kwadendamme
Nadat de laatste strofen hebben
weerklonken komt de Nederlandse Dag
vol op stoom. Een stoet van delegaties uit
alle gewesten van het land paradeert over
het Expo-terrein. Friese sjezen,
Spakenburger vrouwen en Brabantse
ruiters passeren. De muzikanten van Con
Affezzione uit Kwadendamme lopen al
blazend over de brug bij het Russische en
Amerikaanse paviljoen. Ze maken
indruk, zo is de volgende dag in de PZC te
lezen: „Duizenden halzen rekten zich,
duizenden ogenparen staarden naar
boven, naar de brug, waar
Kwadendamme marcheerde. In de
streng-zwarte boerenkostuums, de platte
hoedjes misschien een beetje baldadig op
het hoofd, na heel die dag van reizen en
trekken en blazen. Maar rüstig blazend,
net als thuis, in het vertrouwde Beveland,
ter gelegenheid van een zomeravond op
detent."
Fruit
De Bevelandse dames delen gul mandjes
fruit uit aan 'de hele wereld' en laten zich
kieken tussen een Japanse in kimono en
een Canadese mountie. De Middelburgse
volksdansgroep Medioburgum geeft een
demonstratie, op accordeon begeleid
door Marijke en Ad de Priester. Voor
Janna en Daniël Bezuyen is later op de
dag nog een rol weggelegd. Ze mogen in
het Belvedèrepaleis de tulpenbol Expo
'58 overhandigen aan baron Moens de
Fernig. Met het zingen en spelen van het
Belgische volkslied Brabanconne en het
Wilhelmus door de Bevelandse
Plattelandsvrouwen en de muzikanten
van Con Affezzione wordt dit onderdeel
van het programma besloten.
Aan de afsluiting van de Nederlandse
Dag komen geen provinciale
afvaardigingen te pas. Die is met nadruk
nationaal met een taptoe op de Esplanade
door de muziekkapellen van landmacht,
luchtmacht en marine.
Theo Giele
Bezuyen ove
ïerie fruit en
andigt aan vlieger
eieren.
Het accordeonduo Marijke en Ad de Priester.
Nederland oogt braaf. De vaderlandse
politieke geschiedenis is niet rijk aan
schandalen. In tegenstelling tot praktisch
alle buurlanden zijn de sappige,
schokkende en onthullende verhalen over
staatslieden die naar het oordeel van hun
tijdgenoten over de schreef gingen op de
vingers van één hand te tellen.
Koning Willem III maakte het re
gelmatig te bont met vrouwen
en drank. In het midden van de vori
ge eeuw heeft eens een minister van
financiën het veld moeten ruimen,
nadat de geruchten te sterk gewor
den waren dat hij om het kabinet
aan een verkiezingsoverwinning te
helpen, afgezien had van zijn aan
vankelijke plan de grondbelasting
in Limburg te verhogen. Kort na de
eeuwwisseling is een koninklijke
onderscheiding voor iemand die een
flink bedrag in de partijkas had ge
stort. het begin van het politieke
einde van ex-premier Abraham
Kuyper geworden. En nog niet zo
lang geleden moest een Kamerlid
opstappen, omdat hij met voorken
nis in aandelen Fokker had gehan
deld.
Er tussendoor is, eind jaren vijftig,
een minister van defensie Sydney
van den Berg door zijn partij, de
WD, tot afgetreden gedwongen -
formeel omdat hij hertrouwde met
een gescheiden vrouw, maar in wer
kelijkheid omdat het niet boterde
tussen hem en de partijleiding.
Sappiger verhalen zijn er uit Den
Haag bijna niet te melden geweest.
Misschien wel het enige echte poli
tieke schandaal uit de Nederlandse
geschiedenis dateert uit het midden
van de Pruikentijd, de tijd die de
mond vol had van deugdzaamheid.
Het betreft een Friese edelman,
jonkheer Onno Zwier van Haren, op
dat moment afgevaardigde van
Friesland in de Staten-Generaal,
een diplomaat, bestuurder en poli
ticus die nauwe betrekkingen on
derhield met de Friese Oranjes.
Maar dat is dan ook een schandaal
zoals ze alleen nog in Groot-Brit-
tannië voorkomen.
Incest
Op 11 februari 1760 wordt Van Ha
ren er in familiekring van beschul
digd zich vergrepen te hebben aan
één, later twee van zijn dochtersNa
aanvankelijke ontkenningen be
kent hij een paar dagen later de in
cest, tekent onder druk van zijn
schoonzoons een schuldverklaring
en belooft zonder hun toestemming
niet meer in Den Haag terug te ke
ren. Als Van Haren een jaar later
toch weer zitting in de Staten-Ge
neraal wil nemen, grijpen zijn poli
tieke tegenstanders de affaire aan
en wordt hij na een heleboel
commotie teruggestuurd naar
Friesland. Waar hij - min of meer
verbannen - de rest van zijn leven
doorbrengt: als dichter.
De affaire rond Van Haren is een
schandaal in hogere kringen dat
zich aanvankelijk achter de scher
men afspeelt. Maar al spoedig is
heel Den Haag in rep en roer. De
wildste geruchten doen de ronde.
Niet alleen omdat de 'verbanning'
van een der belangrijkste Oranje
klanten uit de stad temidden van de
zich toespitsende strijd tussen
prinsgezinden, regenten en patriot
ten de politieke krachtsverhoudin
gen niet onberoerd laat. Maar voor
al ook omdat Van Hai'en zich via een
geschrift, de 'Dedpctie', publieke
lijk gaat verweren tegen de beschul
digingen ('lasterlijke geruchten en
imputatiën') aan zijn adres.
Terwijl er een pamflettenmachine-
rie op gang komt - in een jaar tijd
verschijnen ruim honderd schot
schriften voor en tegen Van Haren -
komt het voor het Hof van Friesland
tot een rechtszaak, die na twee jaar
procederen niet het verlangde eer
herstel oplevert.
Het politieke schandaal uit de Prui
kentijd vormt het kernstuk in de
breedsprakige, maar imposante
biografie van dr. Pieter van der Vliet
over Onno Zwier van Haren (1713-
1779), staatsman en dichter. Hoe
wel de biograaf soms keuvelt en pa-
lavert is onder zijn handen toch een
evenwichtige studie over deze
merkwaardige Friese jonker ont
staan.
Van Haren wordt door Van der Vliet
afgeschilderd als een 'invloedrijk
staatsman die politiek uitgescha
keld werd door de incestkwestie'.
Als dichter en toneelschrijver op
zijn buiten in Wolvega, het verban
ningsoord, verwerft hij - na de ver
loren rechtszaak - zekere literaire
faam, als 'romanticus, zo niet avant
la lettre, dan toch van het vroegste
uur'.
Maar - en dat is Van der Vliets kern
punt - het ging de literator Van Ha
ren om zijn politieke en morele
rehabilitatie: 'De opbouw van zijn
literaire werk is voor Onno Zwier
van Haren geen existentiële behoef
te geweest. Hij heeft het op pragma
tische wijze gebruikt om zijn imago
dat in 1760/1761 zo'n geduchte
knauw heeft gekregen, te herstel
len. Hij wil zich bewijzen in zijn li
terair werk als een goed vaderlan
der met liefde voor de Oranjes, die
de jaloezie van de tegenpartij heeft
opgewekt, als een liefdevol echtge
noot, als een bekwaam opvoeder
van zijn kinderen en, niet te verge
ten, als een verdediger van de gods
dienst.'
Jan Schinkelshoek
Pieter van der Vliet: Onno Zwier van
Haren (1713-1779), Staatsmaii en dich
ter- Uitgeverij Verloren, 79,-.
