Dow
Wiens
brood
Imen eet
pzc
Portier kijkt verder
dan de poort
Afscheid nemen
is moeilijk
dinsdag 27 mei 1997
(vervolg van pagina 25)
van Dow. Het is onduidelijk hoe
de vaten daar terecht zijn geko
men. Dow zal ze verwijderen en
naar de Afvalverwerking Rijn
mond brengen. Later worden op
andere plaatsen nog meer ille
gaal gedumpte vaten gevonden.
19 maart: De produktie-direc-
teur van Dow Benelux, Larry
Adcock, slaat de eerste paal
voor de bouw van de tweede
dowlexfabriek. De plant, de
grootste van Europa, moet be
gin 1988 in gebruik zijn. Dowlex
wordt gebruikt voor vuilniszak
ken, draagtasjes en huishoude
lijke artikelen.
1987
5 september: In de Vlaanderen-
hal te Sas van Gent viert Dow
het zilveren jubileum. Veel be
kende vaderlandse artiesten
treden op voor de 3.500 perso
neelsleden en genodigden.
17 september: De waterfabriek
van de PZEM in de Nieuw Neu-
zenpolder wordt verkocht aan
Dow. Er is een bedrag van onge
veer 4,5 miljoen gulden in het
geding. Dow gaat nu zelf gedes
tilleerd water produceren. Dat
is nodig als ketel voedingswater.
1988
9 januari: Ter gelegenheid van
de 25-ste verjaardag schenkt
Dow een bedrag van 25.000 gul
den aan de bibliotheek Terneu-
zen. Die richt er de Herbert H.
Dow-afdeling mee op, waar vi
deobanden worden uitgeleend.
19 november. In Tei*neuzen
komt een nieuwe styreenfa-
briek, die een capaciteit van
450.000 ton styreen (grondstof
voor plastic) per jaar krijgt. Ter-
neuzen krijgt de voorkeur bo
ven het Spaanse Tarragona.
1989
29 september: In Edegem bij
Antwerpen opent Dow een
nieuw coördinatiecentrum voor
de Benelux. Daarin zetelen de
verkooporganisaties, het klan
tenservicecentrum, distributie,
boekhouding en materiaalbe-
heer.
1990
6 april: Het aanstellen van vrou-
welijkse employees in alle sec
toren van het Dow-concern
wordt versoepeld. Op die ma
nier wil het bedrijf komen tot
een proportionele vertegen
woordiging van mannen en
vrouwen. Er is een actieplan op
gesteld.
15 oktober: Door mensen ve-
vroegd met pensioen te sturen
hoopt Dow het personeelsbe
stand te kunnen verminderen.
Gepraat wordt met ongeveer
100 werknemers van 57 jaar en
ouder over een snelle vut. Eén
van degenen die vertrekt is top
man R. Ruules, sinds 1964 in
Terneuzen werkzaam.
1991
16 januari: Dow dreigt met het
schrappen van investeringen als
het tracé van de Westerschelde-
tunnel rakelings langs het be
drijfsterrein voert. Er is sprake
van extra risico's als zich een
ongeval bij het bedrijf voordoet.
2 februari. Volgens de Zeeuwse
Milieufederatie moet Dow ver
regaande maatregelen nemen
om de uitstoot van een aantal
probleemstoffen te beperken of
zelfs helemaal te voorkomen.
Het gaat om de uitstoot van
etheen, ethyleenoxide en me
thaan en gebruik van CFK's.
1992
6 maart: Driehonderd (voorma
lige) werknemers van Dow in
Terneuzen worden medisch on
derzocht. De bedrijfsleiding
heeft in samenspraak met de
Arbeidsinspectie besloten tot
een grootscheeps onderzoek,
nadat recentelijk vier gevallen
van nierkanker werden vastge
steld bij medewerkers van de
polystyreenfabriek. Het onder
zoek levert geen afwijkingen op.
5 juni Bekend wordt dat de
winst over 1991 van Dow Bene
lux met 53 procent zakt tot 242
miljoen gulden. In de gloed
nieuwe styreen-4-fabriek bij
Terneuzen breekt brand uit en
wordt een ramp net voorkomen.
17 oktober- Het Havenschap
Terneuzen gaat de Braakman
haven uitbreiden; kosten 47
miljoen gulden. Dat is nodig
omdat Dow een grotere over
slagcapaciteit behoeft.
1993
5 februari: Er komt een grondi
ge reorganisatie bij Dow Ter
neuzen. De twee jaar oude per
soneelsstop blijft van kracht.
Een groot aantal ouderen wordt
met vervroegd pensioen ge
stuurd. Er komt een efficiency -
onderzoek voor het hele bedri j f
Voor nieuwe investeringen is
geen ruimte Werknemers vre
zen voor gedwongen ontslagen.
De reorganisatie, bedoeld om
uit de rode cijfers te komen, treft
ook contractors: bedrijven die
vooral onderhoudswerk ver
richten. Er gaan daar honder
den arbeidsplaatsen verloren.
23 april: Delta Nutsbedrijven,
de Noord-Brabantse energie
maatschappij PNEM en Destec
Energy (dochteronderneming
van Dow) gaan bij Terneuzen
een grote warmtekrachtinstal
latie bouwen. Die moet de fa
brieken van Dow van stoom en
elektriciteit voorzien. De bouw
kosten zijn ongeveer 800 mil
joengulden.
27 augustus: De Westerschelde
wordt een stuk schoner nu Dow
een eigen afvalwaterzuivering -
(zie verder pagina 29)
gegeven moment ook ons uit-
zendwerk (Tènce) binnen de In
digo-groep ontstaan."
„In wezen dankt Stoffels Clea
ning zijn bestaan aan Dow, al
hebben we onze afhankelijk
heid na het bereiken van het vol-
wassendom snel verminderd
van zo'n zeventig procent ge
middeld tot ongeveer zeven pro
cent nu. Je ziet dat met veel be
drijven hier in de regio. Eerst
groeien ze mee met Dow, maar
op een gegeven moment is het
tijd om de bakens te verzetten.
Je moet natuurlijk nooit leunen
op één grote klant." De laatste
sprong vooruit die Stoffels
dankzij Dow kon maken dateert
van vorig jaar, toen het schoon
maakbedrijf een contract kreeg
voor alle vestigingen van het
chemieconcern in de Benelux.
De Zeeland Supply Groep is he
lemaal een slimme. Dat bedrijf
levert het meest uiteenlopende
assortiment veiligheidsartike
len en -kleding aan Dow. Hel
men, brillen, handschoenen,
oorbeschermers, noem maar op.
En waar komen de bestandsde-
len voor die producten van
daan...? Juist! Vijftien tot twin
tig procent van de omzet valt
volgens verkoopleider Adrie
Snoeren direct toe te schrijven
aan de grootste contractant.
Of pak busonderneming Cito
Tours uit Axel. Sinds 1972 dage
lijks van vijf uur 's ochtends tot
half één 's nachts in de weer met
acht bussen om werknemers uit
de oostelijke flank van de ka
naalzone (het westelijk deel
wordt verzorgd door de ZWN)
naar de fabriek te brengen. De
twee speciale bussen voor het
personeel in de volcontinudien-
sten rijden alleen al de zes keer
heen en weer, maximaal 25 kilo
meter per rit maar toch nog
altijd 150.000 kilometer op
jaarbasis. Desondanks is het
collectief vervoer niet favoriet
bij de Dowmensen. ervaart Ci-
to-directeur Piet Esselbrugge.
„De meesten houden vast aan
eigen vervoer: auto, fiets of
handlopen."
Leegstand
Wanneer Dow besluit niet min
der personeel af te kunnen,
bloedt Terneuzen. Mensen trek
ken weg uit de regio, laten lege
huizen achter. Zeker weten doet
directeur Evert Jan van Exter
van de plaatselijke woning
bouwvereniging het niet. maar
dat de leegstand toenam op het
moment dat Dow begon met de
reductieoperatie van zo'n acht
honderd banen, kan volgens
hem geen toeval zijn. „De wo
ningmarkt kan hier alleen maar
een tik in de goede richtig krij
gen, wanneer er meer werkgele
genheid ontstaat. Dus als Dow
een handje zou willen helpen.
Dan zijn wij ook weer geluk
kig."
Een prachtjob, vindt wachtchef Henk Coppens (53). Want een
dermate groot complex als Dow bewaken, levert iedere dag
iveer andere situaties op. Eerder te vergelijken met
politiesurveillanten in een groot dorp dan met een portier die niet
verder hoeft te kijken dan de poort.
De volksmond heeft het nog steeds over een portier. Maar dat zijn
ire natuurlijk al lang niet meer. We draaien hier met 35 man in vijf
ploegen een volcontinudienst. Behalve met de poortwacht houden
»e ons bezig met onderzoek naar interne diefstallen en
verschillende verkeerscontroles. Daarnaast wordt er regelmatig
gepatrouilleerd op en rond het terrein èn hebben wij de
verantwoordelijkheid voor bediening van het noodcentrum, zeg
naar de alarmcentrale voor als er iets misgaat. Aan de poort houden
vtedagelijks steekproeven op willekeurige tij den om te kijken of het
personeel per ongeluk niet iets van het bedrijf onder de autostoel, in
Je kofferbak of in de fietstas heeft laten slingeren. We vinden niet
vaak wat, dus mag je er vanuit gaan dat het wel goed zit met die
preventieve aanpak."
Coppens kwam 25 jaar geleden bij Dow werken. Voor die tijd had hij
gediend bij de Koninklijke Marechaussee. Bij de 'soldatenpolitie'
naren zijn groeimogelijkheden evenwel minimaal, zodat de
iShiissenaar besloot de overstap naar de particuliere
bewakingsdienst te maken. „Je moet het natuurlijk ook praktisch
«bekijken. Gezien de promotiekansen die ik bij Dow had, kon ik meer
gaan verdienen dan me bij de marechaussee was gelukt. Je zou dus
«tl gek zijn om het niet te doen." Verschillende van zijn collega's
'volgden in de loop der jaren, maar ook bankwerkers en andere
'inigeschoolden vonden een plek binnen de Dowbewaking. „Dat
zegt toch iets over de sfeer en kansen."
Marcel Modde
Jan Huisman.
Jan Huisman (34) is een Dow-kind van de tweede generatie.
Iemand die met het chemisch bedrijf is opgegroeid en vervolgens
ook zijn gezin in dat bestaan heeft meegesleurd. Zoon van een vader
die ruim een kwart eeuw van z'n leven aan Dow Benelux gaf. Amper
twee jaar was hij toen pa in de pas geopende fabriek in Terneuzen
neerstreek. En op achttienjarige leeftijd stond Jan zelf voor het
eerst ook in die machtige fabriek. Als korrelzakkenvuller.
In 1985 begon het echte werk, toen hij als stagiair op de afdeling
public relations aan de slag kon. Het gevolg van een brutale
sollicitatie, want Huisman had als student Engels nog zeker twee
jaar te gaan. En PR was voor hem slechts een leuk bijvak. Toch
besloot hij de gok te wagen toen de vacature vrijkwam, met als
minimale inzet een stageplaats „Ik zat bij de laatste dertig
kandidaten, toen ze er achter kwamen dat ik nog geen diploma
had."
Na voltooiing van zijn studie verkaste Huisman naar de universiteit
van Michigan (VS) om ook de nodige papieren voor PR-man te
halen. De sollicitatie op een functie in het nabijgelegen Midland-
hoofdkwartier van Dow resulteerde in een telefoontje vanuit de
Belgische vestiging in Edegem of hij bereid was die kant op te
komen. Tussentijds trouwde hij met zijn Terneuzense schone en in
1992 verhuisde het jonge paar naar de Dow-vestiging in Duitsland.
Na drie jaar werd Huisman een nieuw aanbod gedaan en zo
belandde hij uiteindelijk toch nog in Midland.
Inmiddels twee zoons rijker heeft Huisman geen moment spijt van
zijn nomadenbestaan. „Het is best moeilijk steeds afscheid te
nemen van nieuwe vrienden, maar op iedere andere plek krijg je er
weer zoveel meer voor terug." Pas wanneer 'de kids' een jaar of tien
zijn is het moment om wat gas terug te nemen, zegt hij voorzichtig.
Marcel Modde
Cito Tours uit Axel verzorgt sinds 1972 het vervoer van werknemers uit de oostelijke Kanaalzone.
In de hoogtijdagen hadden 41 leveranciers en onderhoudsbedrijven een doorlopend contract, sinds vijfjaar slechts 18.
Marcel Modde
Van de bakker en de slager op de hoek tot aannemers,
schoonmakers en 'troepenvervoer', de aanwezigheid
van Dow in Terneuzen is de afgelopen 35 jaar diep geworteld
in de samenleving. Iedere grote koerswijziging binnen het
1 concern wordt naar buiten toe direct gevoeld. Veel van die
bedrijfjes ontstonden bij de komst van Dow en konden kwis-
lig meegroeien met de reus. En hoewel de meesten hun af
hankelijkheid van die ene opdrachtgever geleidelijk aan
hebben verminderd, valt een niet onbelangrijk deel van hun
omzet nog steeds toe te schrijven aan de zakelijke contacten
met de chemiegigant.
TTolgens officieuze bereke-
_|V ningen is zo'n tien procent
-i van de Zeeuws-Vlaamse bevol
king direct of indirect betrok
ken bij het leven en welzijn van
de multinational. Daarbij gaat
I het niet alleen om het commer
ciële vlak. Peuterspeelzalen,
kinderopvang, scholen, vereni
gingen, woningverstrekkers èn
de gemeente hebben er alle baat
bij dat het de grootste werkge
ver in de regio goed gaat. Afge
zien van de gebruikelij ke klaag-
I zang over stankoverlast en de
risico's voor het milieu, is de
vreugde om de aanwezigheid
i van zo'n belangrijke buurman
groot.
Zelfs bij de bedrijven die tot de
j reorganisatie van vijf jaar als
contractor nog zaken deden met
Dow, bestaat allerminst de be
hoefte tot kwaadsprekerij.
Waarom zouden ze ook, via een
achterdeur is de Amerikaan in
de meeste gevallen nog immer
hun broodheer. In de hoogtijda
gen hadden 41 toeleveranciers,
onderhouds- en constructiebe
drijven een doorlopend con
tract met Dow. Verschillenden
van hen al sinds de start van de
fabriek in Terneuzen. Vijf jaar
geleden werd dat aantal terug
gebracht naar 18 contractors.
Loodgieter
Dat betekende evenwel niet dat
de oude zakenpartners bot aan
de kant werden gezet. Het lood-
gietersbedrijf Willemsen
- hijvoorbeeld bleef via een zoge
heten subcontract bij hoofd
aannemer Van Kerckhoven
werkzaam op het Dow-terrein.
Grondlegger Krijn Willemsen
was er als de kippen bij toen de
Amerikaan neerstreek in de pol
der bij Hoek. „Ik ben in 1963 be
gonnen met het aansluiten van
de verschillende keten. Tot op
de dag van vandaag houden we
ons bezig met het onderhoud
van de sanitaire voorzieningen,
het laboratorium, de daken en
alles wat aan waterleiding in de
grond zit."
De gevoeligheid voor verande
ringen bij Dow blijkt ook bij de
loodgieter. „In het begin deed ik
alles alleen. Er zijn tijden ge
weest dat wij hier met vijftien
Cotractors aan het werk op het Dow-terrein. fotografie Charles Strijd
richtte begin jaren zestig hand-
en-spandiensten aan de nieuwe
fabriek.
„Zo ging dat in die tijd", aldus
huidig directeur Marco Apers.
„Schoonmaakbedrijven waren
redelijk flexibel. Uitzendbu
reaus bestonden toen nog niet,
dus werd op onze branche vaak
een beroep gedaan voor allerlei
andere klusjes. Naast schoon
makers leverde Stoffels net zo
makkelijk zakafvullei'S en hef
truckchauffeurs. Zo is op een
mensen rondliepen. Nu zijn dat
er nog vier op een totaal van
acht man technisch personeel.
Ik denk dat wij zo'n veertig pro
cent van ons werk bij Dow uit
voeren en ongeveer zestig bij
particulieren. Dat is wel eens
anders geweest.
Stoffels Cleaning is daarnaast
typisch zo'n bedrijf dat zich als
een mossel heeft vastgeklampt
aan de walvis en door te profite
ren van de groei inmiddels is ge-
evolueerd tot een pareloester.
Oprichter Levien Stoffels ver-
