Clinton zet
Den Haag
op scherp
Spijkerman maakt televisie van onbekende Nederlanders
PZC
reportage
25
Beveiliging
staatshoofden is
grootse operatie
zaterdag 24 mei 1997
De grootste politieklus die de
Residentie ooit zag: president
Clinton en nog eens vijftig collega
staatshoofden zijn woensdag in de
stad. Over risico-analyses,
teruggeroepen veiligheidsmensen
en motoragenten.
Opvallend onopvallend staat het
groepje op cle binnenplaats van paleis
Noordeinde. Een handvol Amerikaanse
veiligheidsagenten wil de slaapplaats van
hun president nog een keer zien. Uit de
draaiboeken van de Secret Service is de
plek bekend - Clinton's voorganger Geor
ge Bush heeft er in 1991 gelogeerd - maai
de logeervleugel van het paleis moet ui
teraard opnieuw 'geschoond'.
Op deze manier hebben inmiddels drie
detachementen Amerikaanse veilig
heidsagenten, in totaal honderd twin tig
mensen, de afgelopen weken Den Haag en
Rotterdam uitgekamd. Het betreft de
plaatsen die Bill Clinton volgende week
tijdens zijn bliksembezoek zal aandoen.
Amsterdam is ook onder handen geno
men. De Amerikaanse First Lady Hillary
brengt daar dinsdag een aantal privé-be-
zoeken en heeft evenveel aanspraak op
uiterste veiligheid als haar echtgenoot.
Behalve het paleis zijn ook het Binnenhof,
het Noordeinde, Huis ten Bosch (waar
Clinton de koningin ontmoet), het Malie
veld, het Plein en andere presidentiële
plekken tot in cle kieren onderzocht. Het
Haagse ziekenhuis Westeinde heeft de eer
als 'emergency hospital' te zijn gekozen
en houdt gedurende dïie dagen een opera
tiekamer, mensen en materialen beschik
baar voor een eventuele hoge patiënt.
Zo lijkt het alsof alleen de Ameiïkaanse
Secret Service bepaalt hoe een land geor
ganiseerd moet zijn voordat op een be
zoek van hun president mag worden gere
kend. Er zou door cle wereldberoemde
inlichtingendienst in dat opzicht geen
verschil worden gemaakt tussen Neder
land en een willekeurig ontwikkelings
land. Alleen als blijkt clat het te bezoeken
land zelf een goed getx-ainde en ingevoer
de inlichtingen- en veiligheidsdienst
heeft, zullen de Amerikanen zich iets be
scheidener opstellen.
Loodzware last
En zo moet het ook. Want het is tenslotte
de lokale autoriteit die de verantwoorde
lijkheid dx-aagt voor de veiligheid van de
hoge gast. Deze loodzware last drukt, vol
gende week op niemand minder dan de
Haagse burgemeester Deetman, de
hoofdofficier van justitie in Den Haag en
de koi-pschef van politie Haaglanden.
Uiteindelijk neemt cle Nederlandse rege
ring die verantwoordelijkheid over, maar
het directe commando valt wel degelijk
onder deze Haagse driehoek.
Over het feit dat cle Amerikanen deson
danks bewapend Nedex-land inkomen,
met eigen vliegtuigen, helikopters en ge
pantserde auto's, zijn op het hoogste
niveau afspraken gemaakt en onder ver
antwoordelijkheid van de minister van
j ustitie vergunningen verstrekt.
Die organisatoi-ische kwesties zijn van te
voren besproken in liet overleg op het
Landelijk Coördinatie Centrum van het
ministerie van binnenlandse zaken. Daar
worden belangrijke buitenlandse bezoe
ken aan een diepgaand onderzoek onder
worpen en i-isico-analyses gemaakt. Gaat
het om een staats-, een officieel of eenpri-
vébezoek? Bestaat er tegen de bezoeker
een bepaalde dreiging? Al dan niet van
terroristische aax-d? Het zijn vragen die in
samenwerking met cle Binnenlandse Vei
ligheidsdienst, de divisie Centrale Re
cherche Informatie, soms met de Militaire
Inlichtingen Dienst en zo nodig met bui
tenlandse zusterorganisaties moeten
worden beantwoord. Op basis van het ad
vies dat het centrum geeft, moet het 'loka
le gezag' beslissingen nemen op het ge
bied van orde en veiligheid.
Dat betekent dat in vrijwel alle gevallen
de buitenlandse vips persoonsbeveiliging
krijgen, uitgevoei'd door een speciale sec
tie van het Kox-ps Landelijke Politie Dien
sten. Over de werkwijze maken de Neder
landse beveiligers afspraken met de
buitenlandse collega's die hun vip naar
Nederland begeleiden. Voor elklandgeldt
overigens een bepaald quotum beveili-
Net zoals dat in 'De steen en been
show' en 'Spijkers met koppen' op
de radio gebeurde, is Jack Spijkerman er
in geslaagd om ook zijn televisiepro-
•gramma 'Spijkers!' een eigen gezicht en
sfeer te geven. Nogal opmerkelijk voor
iemand met de bevoegdheden handenar
beid en godsdienst.
Het is een uitspraak die past bij Jack
Spijkerman: ,,Ik voel me nog steeds
Kuifje in Wonderland." Toch al 48 jaar
oud oogt hij nog steeds als een montere
gi'ote knul die prettig verbaasd van de
dingen kennis neemt. En die vooral niks
gewoon vind. ,,Je mag niks gewoon gaan
vinden", stelt hij vast. ,,De helden die je
hebt, die moet je houden, ook al blijk je
op een moment een beetje op gelijke voet
met ze te komen."
Vanaf vanavond (zaterdag) is Spijker-
man weer terug op televisie met zijn
'Spijkers!' Zes zaterdagen,'om even na
klokke acht. Daarna, in september zal
hij weer 'late night' te zien zijn.
,,Blij clat ik weer op televisie kan begin
nen, want in de paar maanden dat ik al
leen mijn twee radioprogramma's had,
verveelde ik me helemaal kapot. Ik ben
namelijk iemand die er aan gewend is om
zestig, zeventig uur per week te werken,
om bezig te zijn, met steeds weer wat an
ders."
Het verhaal van Jack Spijkerman ver
toont eigenlijk steeds weer tegenstrij
digheden. Zo is hij enerzijds iemand die
hecht aan een gekende omgeving, maar
anderzijds woelt de onrust de zucht naar
het nieuwe. Tot nu toe is die laatste be
hoefte bepalend geweest voor zijn be
staan. Want anders zou hij nog steeds
meester Spijkerman zijn geweest, een
onderwijzer met bevoegdheden voorNe
derlands, handenarbeid, kunstgeschie
denis en, zowaar, godsdienstondex-icht.
Ontslag
„Toen ik vijfendertig werd had ik elf jaar
voor de klas gestaan. Negen jaar in het
lager onderwijs, twee jaar in het middel
baar. Toen dacht ik: er is méér. Als ik nog
iets anders met mijn leven wil doen, moet
da t nü gebeuren. Dus heb ik precies op de
dag dat ik vijfendertig werd ontslag ge
nomen. Ben ik gaan proberen om de
droom te vei'wezelijken die ik alsmaar
had: beroemd worden. Tsja, want het
leek me iets te weinig clat als ik dood zou
gaan. ze clan zouden zeggen: nou, 't was
wel een leuke onderwijzer. Ik heb dan
ook altijd tegen mijn leerlingen gezegd
als ik een handtekening in hun rapport
zette: let op, later zullen jullie nog zeg
gen, van clie man hebben wij nog les ge
had."
In het theater, daar moest zijn toekomst
liggen. Wie argeloos naar Spijkerman
luistert, zou het idee kunnen krijgen dat
het allemaal heel gemakkelijk is gegaan.
Want als hex-inneringen klinken zo. van:
..Ik deed mee aan het Leids Cabaretfesti
val, clat won ik en zo kon ik het daax-na
overal in het land gaan proberen", dan
schuilt daar de aanduiding van een leien
dakje in. Niets is minder waar Nadat
Spijkerman samen met twee muzikan
ten het Cabaret Dubbel en Dwars for-
Jack Spijkerman: Nog steeds Kuifje in
Wonderland.
meerde, was het eerst twee, drie jaar
bloed, zweet en tranen voordat het pu
bliek ging komen, Precies twaalfeneen-
half jaar bestond Dubbel en Dwars. In
consequent dezelfde samenstelling.
Toen een van cle twee muzikanten stopte,
was het voor Spijkerman ook over „Het
was een clubje, zó'n vast geheel, clat er
niemand vervangen kon worden. Als je
me nu vraagt of ik het theater mis, clan
zeg ik: ja, het sféértje, dat mis ik. Twaalf-
eneenhalf jaar lang met dat groepje om
me heen, 's middags om twee uur cle auto
in, lachen, keten, clan cle voorstelling
doen, na afloop altijd nog een tijdje blij
ven hangen in het theater met de techni
ci een pilsje dxinken en dan 's nachts om
drie uur weer naar huis. Twaalfeneen-
halfjaar lang. Een pei'iode waarin we
vooral ver-schink-ke-lijk veel gelachen
hebben. Dat mis ik. Maar het optreden
an sich? Nee. Tenslotte nemen we 'Spij-
kers!' op met vierhonderd man publiek
in de studio. Met dan ook steeds de war
ming up, die ik zelf doe, is clat optreden
genoeg voor me."
Dubbel en Dwars dal succes ging oog
sten, cle VARA-raclio clie belangstelling
kreeg voor clat open, opgewekte, een ei
gen mening hebbende talent Spijker
man, de pi-ogramma's 'Steen en been
show' en 'Spijkers met koppen' die daar
liet gevolg van waren.
Variatie
Toen Jack Spijkerman de deur van het
theater achter zich dicht trok, kwam er
ruimte om na te denken of er een moge
lijkheid was voor wat velen i*iepen dat
móest gebeui-en: een televisie-versie van
'Spijkers met koppen'. Twee seizoenen
geleden was het zover. Spijkerman had
goed begrepen dat de kracht van zijn ra
dioprogramma's was gelegen in de varia
tie, in de prestatie van een team. Hij
vroeg de cabaretiers Erik van Muiswin
kel, Diederik van Vleuten en Rob Kamp-
hues om hem ook op tv te willen bijstaan
en concludeerde dat zijn formule eigen
lijk geen andere kon zijn dan: 'alles wat
zich voordoet in het nieuws'.
„Maar dan wel op een wat andere manier
dan in vergelijkbare programma's. Als
elders een bx-oodje kroket wordt geser
veerd, wil ik dat het bij ons een patatje
ooidog is. Zo is het langzaam gaan opval
len dat we in 'Spijkers!' zelden bekende
Nederlanders hebben, uit de categorie
van u-belt-en-wij-komen. Als Harry
Mens weer een nieuw boek heeft ge-
schi-even en hij heeft daarover al in tien
progi-amma's mogen vertellen, clan hoeft
hij dus bij ons niet meer En een Eiica
Terpstra is natuurlijk een enig mens om
in je uitzending te hebben, maar er moet
wel een werkelijke reden zijn. Die reden
is voor mij dat iemand iets te melden
heeft wat we nog niet weten. En of dat
dan leuk, geestig of ontroerend is, dat
maakt me niets uit. De mai-kt van cle on
bekende Nederlanders, daar gaat het me
om. Mijn redactie is daar helemaal op in
gespeeld. Staat er bijvooi-beeld in een
bericht over meneer De Bi-uin die vrese
lijk is gebeten door een hond, ergens in
een bijzin dat meneer De Bruin mun-
tenslikker is. Een wat?! Een muntenslik-
ker. Nog nooit van gehoord. Bellen dus,
die meneer De Bruin.
Filmpje
„Met de muziek in 'Spijkers!' gaat het
precies zo. Ik wil geen Marco Borsato hoe
goed ik Borsato ook vind. Maar als we
uitvinden dat bijvoorbeeld het Fins
Schreeuwkoor in het land is, dan is dat
meteen welkom. Zo hebben we, hoe los
het programma ook lijkt, wel degelijk
strikte principes. Ook met het wekelijkse
filmpje. Ik vind zo'n filmpje maken leuk.
ook al omdat ik denk dat ik het maakpro-
ces daarvan aardig beheers. Maar ik wil
nooit zelf onderwei-p zijn. Dat is soms
wel eens moeilijk om aan m'n redactie uit
te leggen. Dan is het soms zo van: 'Hé
Jack, in fort zus en zo gaan ze iets van
Napoleon naspelen en dan ga jij dus in
klederdracht meedoen'. Nee, zeg ik dan.
ik ga helemaal niet in klederdracht mee
doen, ik ben niet het onderwerp, het gaat
om het onderwerp waarvan we een mooi
filmpje willen maken. Dan gaat bijvoor
beeld een Mare Klein Essink naar Lon
den en is hij het onderwei-p van het film
pje. Of hoe heet die mevrouw die alsmaar
failliet gaat. Juist, Patty Brard, clie doet
dat ook. Dan denk ik: nou, als je zelf on
derwerp wilt zijn, dan moet je nogal wat
in huis hebben. Kijk, als André van Duin
zichzelf tot onderwerp van een filmpje
maakt, dan is dat omdat die man onge
looflijk geestig is. Maar ben je niet zoiets
bijzonders, dan moetje buiten beeld blij
ven."
Frans Happel
Spijkers!, eerste aflevering van een nieuwe
reeks magazines meten rond.lack Spijkerman
vanavond (zaterdag), Ned.3, VARA, 20.05 -
21.05.
Den Haag wordt geen vesting, maar er staan wel veel hekken.
De helikopter van president Clinton
kwam deze week aan op Schiphol in een
Galaxy Transportvliegtuig van de Ameri
kaanse Mobiele Brigade.
foto Martin Mooij
AiR MOBILITY COMMAND
gei"s clat uit het buitenland mag meerei
zen. Voor Ameiïka is dat aantal uiteraard
groter clan voor een land als Denemai-ken.
Voor de persoonsbeveiligers van de
Dienst Koninklijke en Diplomatieke Be
veiliging zijn het topdagen. De agenda
vermeldt niet alleen het bezoek van de
Amerikaanse president en nog eens vijftig
andere staatshoofden en regeringsleiders
die woensdag komen voor cle Marshall-
herdenking, Nedei-land is claax-naast ook
nog eens voorzitter van de Europese Unie
en in dat kader gastheer van heel veel be
langrijke personen. Voor de beveiliging
van cle staatshoofden volgende week en
degenen die in juni naar cle Eurotop in
Amsterdam kómen, zijn dan ook beveili
gers die inmiddels andere banen hebben
binnen de politie teruggeroepen naar hun
oude vakgebied.
Maar ook in het kox-ps van de politie
Haaglanden staat iedereen op scherp. De
komst van Bill Clinton en zijn collega-
staatshoofden uit landen die na de Twee
de Wereldooiiog Marshallhulp kregen
voor de wederopbouw van Eux-opa, is de
grootste beveiligingsoperatie die ooit op
Haags grondgebied is gehouden. Al
maanden zijn allerlei disciplines binnen
het kox-ps intensief bezig met de milj oenen
guldens kostende visite. Een speciaal pro-
jectbm-eau van veertien mensen is al we
ken fulltime met de voorbereidingen
belast. Van hieruit wordt alles gecoördi
neerd. ..We gaan uit van allerlei scena-
x-io's", zegt inspecteur mr. R. Nieuweboer
van Operationele Zaken van politie
Haaglanden. „Lang blijft onduidelijk wie
er precies komen. Maar je kunt er al wel je
maatregelen op nemen. Komt er iemand
niet, dan valt dat alleen maar mee."
Door de constante stroom bezoeken van
staatslieden en andere hoogwaardig
heidsbekleders heeft Den Haag wel veel
ervaring op het terrein van beveiligen.
Maar samenwerken met de Amerikanen
is altijd weer bijzondex-. „Het is ongeloof
lijk wat ze allemaal invliegen", weten ze
bij de politie in Den Haag. „Maar als ze
zien dat er op een hoog niveau wordt ge
werkt, dan zijn ze bei-eid samen te Wérken
en afspx-aken te maken. Dat is ook de enige
basis waax-op je dit soox-t bezoeken kunt
doen. Wat wij niet willen gebeurt niet,
maar andersom ook niet."
Wat zeker niet zal ontbi'eken is het legei"-
tje van circa tien lijfwachten dat de Ame
rikaanse px-esident constant omi-ingt. Het
zijn de mannen die bereid zijnhun leven te
geven als er wordt geschoten. De mannen
die thuis ook uit voorzorg de kerstcadeau
tjes openmaken voor wat cle Amerikanen
de belangrijkste man ter wereld noemen.
Deze agenten staan dagelijks onder een
clruk clie vergelijkbaar is met die van een
jachtvlieger in gevecht. Na drie jaar zijn
ze opgebrand en worden ze vervangen,
Het beveiligen van cle president werkt,
volgens een systeem met ringen: hoe dich
ter bij de president, hoe strenger de maat
regelen. De binnenste ring, dix-ect om de
president heen, wordt gevormd door de
lijfwachten. Vele x-ingen verder rijden de
gepantsei'de auto's.
Over auto's gesproken: de Amerikaanse
president heeft naar verluidt protocollair
recht op een lege straat. Beveiligingsdien
sten zijn als de dood voor autobommen.
De specialisten van het Explosieven Op-
ruimings Centrum' Koninklijke Land
macht worden in dat kader ingezet.
Veel van de veiligheidsmaatregelen zijn
onzichtbaai", en van dien aard dat er door
geen enkele autoriteit iets over vei-teld
worclt. Niettemin kan een bezoek als dit
natuurlijk niet onzichtbaar blijven, en cle
Hagenaars zullen dan ook op allerlei
plaatsen merken dat er iets aan cle hand is.
„Maar Den Haag worclt geen vesting",
verzekex't Nieuweboer nog maar eens.
„Natuurlijk wox-den er maatregelen geno
men. Maar de voetganger zal zich in het
centrum goed kunnen bewegen. De auto
mobilist misschien op sommige momen
ten wat minder. Maar we proberen de last
tot het uitei-ste te beperken."
Over hoeveel Nederlandse politiemensen
wox-den ingezet, wordt geheimzinnig ge
daan. Bij het bezoek van Bush was men
opener: vijftienhondex-d man. De schat
ting is dat het aantal nu beslist niet lager
zal zijn. Politie Haaglanden telt viei'dui-
zend pex-soneelsleden. waarvan er zo'n
2700 in de uitvoex-ende dienst werken.
Geen van hen hoeft te pi-oberen volgende
week verlof te vragen.
Daaxnaast worden ook allerlei specialis
tische diensten ingezet. De motorrijders
bijvoorbeeld, die zijn betx'okken bij de es
cortes. Deze ploeg, eveneens aangestuurd
vanuit de KLPD, hoort mogelijk pas en
kele uren vooraf welke i-oute wordt uitge
kozen. „Als de route al vaststaat, heeft het
geen nut deze tot in detail aan iedereen
bekend te maken. De voorbereidingstijd
van mensen die zich richten op een aan
slag moet je zo veel mogelijk inkorten.
Arrestatieteam
Ook het arrestatieteam (AT) van politie
Haaglanden zal worden ingezet. Zij zijn
in geval van een aanslag belast met cle
aanhouding van de schutter. De Neder
landse en Amerikaanse persoonsbeveili-
gex-s zijn op dat
moment bezig zo snel mogelijk een veilig
heenkomen te zoeken voor hun president
en hem naar het ziekenhuis - Westeinde
dus - te brengen.
Wat de Haagse politie de komende dagen
tekort komt aan mensen, leent ze van bui
ten. In de praktijk komt clat neer op nogal
wat secties ME. Dat zijn allround politie
mensen die op vei-schillende plekken in
zetbaar zijn, Ze zullen echter niet als
ME'ers hex-kenbaar zijn. Veel politiemen
sen dragen de kleding die ze bijvoorbeeld
ook op Pxinsjesdag dragen.
Los daarvan zullen nog tal van andere
veiligheidsmaatregelen zichtbaar zijn,
Bootjes varen in de Hofvijver, scherp
schutters liggen op daken, het geluid van
een helikopter zal constant hoorbaar zijn
en bij een eerder bezoek aan Bush zorgden
de Ameiikanen voor een schip voor de Ne
derlandse kust. „Thuis doe je ook niet de
voordeur op slot en de achterdeur open.
Dus bewaak je niet alleen het land. maar
ook de zee en de lucht", aldus een politie
bron.
Dennis Mulkens
en Maaike Oppier
Het Plein voor het Haagse Binnenhof is al gedeeltelijk afgezet ter voorbereiding van
het bezoek van de Amerikaanse president. f oto 's RolanddeBruin
