Krekels worden
mensenredders
Intel gaat snel,
sneller, snelst
Een andere
kijk op blik
Wereldwijde tuin
Kringloopspel
voor jeugd
in museum
wetenschap en techniek zaterdag 24 mei 1997 39
Onzichtbare
robotjes
komen eraan
computertaal
Overdrive
voert pc op
@penst@@rtjes
Dow helpt school het Internet op
Triviant spelen via Internet
Een groot, blikken ruimteschip
met 'blik-o-nautjes' hangt cen
traal in vrijdag geopende zaal van
het nationaal Speelgoed en Blik
museum in Deventer. Hier zal de
jeugd middels een interactief blik-
kringloopspel op het belang van
blik worden gewezen. „Kinderen
moeten worden opgevoed met het
idee dat blik niet in bosjes of op
straat hoort, maar in de afvalbak",
zegt directrice Nina Herweijer.
Herweijer benadrukt dat blik
vooral een duurzaam materi
aal is, geschikt voor hergebruik. „Er
kunnen weer blikjes van worden ge
maakt, maar bijvoorbeeld ook dik
ker plaatstaal voor auto's." Met blik
kun je volgens haar ook leuke din
gen doen. Met name in de derde we
reld is het een geliefd materiaal om
speelgoed van te maken. Medewer
kers van het museum op de Brink
hebben de afgelopen week flink
moeten zwoegen om de zaal volle
dig ingericht te krijgen. Ed Nijpels,
de voorzitter van het Wereldna-
tuurfonds, verrichtte de officiële
openingshandeling. De oud-WD-
leider beleefde vrijdagmiddag met
een aantal kinderen een heuse pri
meur. Beiden mochten als eerste het
interactieve kringloopspel spelen.
Spel
Dit spel bestaat uit zes stappen en
moet de deelnemers antwoord ge
ven op vragen als: Wat is blik? Wat
kun je ermee doen? Hoe kom je er
aan? en Hoe vindt de verwer
king/recycling plaats?
Het 'interactieve' zit hem onder
meer in een voel- en hengelop-
dracht en in het invullen van een
vragenlijst. Ter verpozing kunnen
de kinderen zich tijdens het spel uit
leven aan een grote knutsel- en te
kentafel onder het ruimteschip; dit
in het kader van het thema 'blik',
wel te verstaan. Aan het eind van
het spel krijgen alle deelnemers be
halve de correcte antwoorden op de
vragen een mooie kleurplaat mee
naar huis. GPD
Dorien Hagedoorn bij het blikken ruimteschip in het Deventer Museum.
foto Ab Hakeboom
Een krekel bij een bouwwerkje van technisch Lego, dat is uitgerust met een zelfdenkend bewegingsmechanisme.
kleur in de gespeelde melodie dat we tot
dusverre nog niet konden opsporen. Het
moet, hoe dan ook, iets heel subtiels zijn;
iets ongelofelijks."
Wetenschappers van het Amerikaanse
'Jet Propulsion Laboratory' (JPL) in
de Californische stad Pasadena zijn druk
bezig met de ontwikkeling van generaties
mini-robotjes van ongelooflijk kleine
afmetingen. De allerkleinste zijn niet
groter dan een flinke bacterie, onzichtbaar
voor het menselijk oog. De grootste blijven
onder de tien centimeter. Volgens de
onderzoekers kunnen ze binnen enkele
jaren in grote hoeveelheden geproduceerd
worden. De productiekosten per
exemplaar zullen zo laag zijn dat men mag
spreken van 'weggooi-robotjes'.
Hun inzetbaarheid is afhankelijk van
de grootte. De allerkleinste krijgen
een enkele, beperkte taak, bij voorbeeld
het in ontoegankelijke ruimten detecte
ren van schadelijke stoffen. Ook kunnen
ze en masse worden ingezet bij het opspo
ren van slachtoffers in puinhopen na een
natuurramp. De opvallendste bijzonder
heidvan deze mini-robotjes is dat ze zich,
hoe klein ook, geheel onafhankelijk in een
bepaalde richting kunnen verplaatsen.
De JPL-onderzoekers maken daarbij ge
bruik van de bijzondere eigenschappen
van bepaalde ceramische materialen die
zelfs op micro-schaal sterk reageren op
bijvoorbeeld licht. Door de vormverande
ringen die daarbij optreden, gedragen de
ze materialen zich als het ware als
(beweegbare) ledematen. En als je die ver
anderingen goed op elkaar afstemt kun je
'sturen', draadloos en desnoods vanaf
grote afstanden.
„Robotjes op micro-schaal zijn een soort
spin-off van de chip-industrie en de ruim
tevaart," zegt JPL-onderzoeker Sarita
Thakoor.,Het is nu al mogelij k om een vi
deocamera, nauwelijks groter dan de
doorsnede van een mensenhaar in te bou
wen in een chip. Op diezelfde chip kun je
de complete elektronica implementeren,
nodig voor de beeldbewerking van de ca
mera. En desnoods ook nog de circuits van
een zendertje dat de beeldtransmissie
naar buiten verzorgt. Allemaal op een
chip die niet groter is dan een vingerna
gel."
Resultaat
Volgens Thakoor is het resulterende beeld
op een tv-scherm nog wel erg grof. „Het is
zo'n beetje het beeld op het allereerste
collodium-negatief van het Daguerre-ty-
pe uit de vorige eeuw, vergeleken met dat
verkregen met de moderne materialen
van nu." Aan de verbetering van de beeld
scherpte wordt inmiddels hard gewerkt.
Wetenschapper Thakoor correspondeert
al een aantal maanden met Barbara
Webb, nu verbonden aan de Engelse uni
versiteit van Nottingham. Webb, van ori
gine Australische, promoveerde in 1993
aan de universiteit van Edinburgh op een
proefschrift over kunstmatige intelligen
tie. Zij specialiseert zich al een aantal ja
ren in de bruikbaarheid voor de 'robotica'
van neurobiologische aspecten bij insec
ten. Daarbij wordt bijna uitsluitend van
krekels gebruik gemaakt.
Insecten
„Deze insecten hebben namelijk een
uniek neurologisch systeem voor de de
tectie en interpretatie van geluidsgol
ven," aldus Webb, „om te beginnen bevin
den de trommelvliezen, hun eigenlijke
oren dus, zich nabij de onderste gewrich
ten van hun voorpoten. Ook via twee
aparte luchtopeningen, de trachea, die
zich vlak achter de kop aan de bovenzijde
van hun lijf bevinden, bereiken trillingen
van een geluidsbron hun centrale zenuw
systeem. In totaal dus vanuit vier richtin
gen."
Volgens Webb zijn de krekels daarmee in
staat 'griezelig nauwkeurig' richting te
bepalen. En dat niet alleen. „Een vrouw
tjes-krekel is in staat vanaf desnoods en
kele kilometers afstand het geluid van
haar uiteindelijke bruidegom te onder
scheiden van dozijnen potentiële vrijers
die zo op het gehoor precies dezelfde me
lodie spelen," zegt Webb, „aan de hand
van de interpretatre van die specifieke ge
luidsgolven kan ze de voor haar voorbe
stemde bruidssuite feilloos vinden."
„Welk neurologisch principe daaraan ten
grondslag ligt, is nog onbekend. Mis
schien is het een zeker timbre, een klank
Technisch Lego
Webb experimenteerde met een robot, ge
bouwd van 'technisch Lego' en voorzien
van geluidssensoren met ongeveer dezelf
de gevoeligheid als het neuro-systeem
van een krekel. De sensoren waren gekop
peld aan het aandrijvingsmechanisme en
ze werden 'gevoed' door een geluidsbron
op een zekere afstand. Na een groot aantal
experimenten werd duidelijk dat de robot
zich op vrijwel dezelfde manier naar de
bron begaf als de krekel. „Door geluids-
pulsen van een zekere golflengte en in een
zeker ritme uit te zenden bleken we in
staat te zijn de richting te beïnvloeden
waarin zich zowel een krekel als onze Le
go-robot placht te begeven" aldus een
verheugde Webb.
„Ons onderzoek beperkt zich tot nu toe
puur tot de micro-elektronica" zegt JPL's
Sarita Thakoor, „maar met dat van Bar
bara Webb erbij ontstaat de mogelijkheid
om krekels uit te rusten met mini-senso
ren en -camera's en ze met specifieke ge
luidsgolven op bepaalde doelen af te stu
ren."
Wie bang is voor insecten als krekels en
aanverwante wezens, doet er alvast ver
standig aan die angst te overwinnen.
Ben Apeldoorn
Onder het motto snel, sneller, snelst brengt de
toonaangevende chips fabrikant Intel de
ene vernieuwing na de andere op de markt. De
Intel OverDrive Processor met MMX
technologie is nog maar net op de markt, of de
Pentium II klopt al weer aan de deur. Met
behulp van de OverDrive processors kunnen de
kloksnelheden van de 486- en
pentiumcomputers behoorlijk opgevoerd
worden.
Dat betekent dat de computers sneller
worden. Wie vooral bezig is met
tekstverwerken, merkt daar niet veel van.
Maar bijvoorbeeld videobeelden en de be
werking van foto's kunnen hierdoor flink
aan kwaliteit verbeteren. Dat is onder
meer te danken aan een verdubbeld ca-
chegeheugen van 32 Kb.
Verder heeft Intel een ander slimmigheid
je in de OverDrive ver-werkt, namelijk een
ingebouwde spanningsregulator om de
spanning van 33 V in de bestaande Penti-
um-systemen om te zetten naar 2,8 V van
de P.entium OverDrive processor. Verder
zit op de nieuwe processor een volledig
geïntegreerde ventilator, die zorgt voor
een effectieve koeling van het geheel.
Met de OverDrive processor met MMX
technologie wordt een Pentium 100 MHz
naar 166 MHz gebracht, een 75 MHz gaat
naar 125 MHz en een 90 MHz gaat naar
150 MHZ. Ook zijn er OverDrive proces
soren zonder MMX technologie, voor een
lagere prijs beschikbaar. Die kunnen 60
en 66 MHz Pentiums veranderen in com
puters met een kloksnelheid van respec
tievelijk 120 en 133 MHz en 486-compu-
Het verwisselen van een processor in een computer hoeft niet moeilijk te zijn, als dat
proces voorzien is van duidelijke documentatie.
ters krijgen een snelheid van 63 of 83 Mhz.
Er zijn twee zaken die een aarzeling bij de
aanschaf kunnen veroorzaken. Allereerst
de prijs; de duurste (166 MHZ) is f 889,- en
de goedkoopste (63 MHz) f 299,-. Ten
tweede het feit dat de computer-bezitter
geacht wordt zelf de processor te installe-
Niet iedereen staat er om te trappelen de
meestal kostbare computerkast te openen
en daar- met een schroevendraaier aan de
gang te gaan. Intel hamert er op dat zoiets
in het geval van de OverDrive haast kin
derlijk eenvoudig is. Met behulp van ver
schillende voorbeelden, plaatjes,
beschrijvingen, hulpboekjes (niet in het
Nederlands), een floppy disk en een voor
beeldsite op Internet (http://www.mtel-
.com/overdrive) wordt men stap voor stap
aan de hand meegenomen. Allereerst
moet de floppy disk gedraaid worden om
een diagnose te kunnen maken van de
computer- waar de nieuwe processor in
moet. Als bijvoorbeeld het systeem con
trole programma BIOS de snellere chip
niet aankan, past het programma op de
floppy de zaak aan.
Als de computerkast eenmaal open is, is
het zoeken naar de bestaande Pentium
Processor. Die kan er wel eens wat anders
uitzien dan op de voorbeelden uit het in
structieboekje. Is de processor gevonden
dan zijn magere vingertjes wel handig,
anders zal inderdaad een beroep moeten
worden gedaan op een schroevendraaier-
tje. Vooral het losmaken van de vergren
deling van de zittende processor is een
beetje peuteren. Is hij eenmaal los dan kan
de nieuwe processor geplaatst worden.
Even aan de hand van de bijgaande in
structies goed kijken welke kant de voor
kant is en dan moet het gaan. Daarna de
handel weer terugduwen om het geheel op
zijn plaats te klemmen en de kast weer
dichtmaken. Het is inderdaad vrij een
voudig zelf te doen.
Intel levert een demonstratie CD-rom en
een spel mee om te MMX technologie te
demonstreren. Dat is overigens ook nog
een aspect. Zoveel computerprogramma's
met MMX technologie zijn er nog niet op
de markt.
Deze processor is voorlopig dan ook voor
al interessant voor mensen die veel met vi
deo en andere bewegende beelden en
foto's op hun computer werken. Verbete
ringen zijn er ook bij audio en grafische
(3D)applicaties. Ook voor harde schijven
die behoorlijk vol staan en daardoor wat
trager worden kan de extra snelheid mee
genomen zijn. En daar blijft het niet bij.
De introductre van de Pentium II is al een
feit. En die kan snelheden aan van 233,
266 en 300 MHz.
René Schrier
Ter gelegenheid van zijn honderdjarig bestaan heeft Dow Chemical enkele miljoe
nen dollars uitgetrokken voor projecten ten gunste van de gemeenschap in de om
geving van vestigingen van de chemie-gigant. De automatiseringsafdeling van Dow
Benelux in Terneuzen heeft het initiatief genomen basisschool De Meerpaal in Temeu-
zen aan een computer te helpen die de leerlingen in de gelegenheid stelt het Internet te
verkennen. De multimedia-PC is vrijdag feestelijk in gebruik genomen. De machine is
in het documentatiecentrum van de school geplaatst
Software ontwikkelaar Microsoft heeft samen met computerfabrikant Compaq en
Internet-provider World OnLine de Webstrijd gelanceerd, een interactieve versie
van het gezelschapsspel Triviant (Trivial Pursuit) op het Internet.
Tot maandag 30 juni kunnen bezoekers van de Web-site http://www.webstrijd.nl hun
kennis met die van anderen meten op terreinen als wetenschap, kunst, sport en geschie
denis. In totaal kunnen 2.500 personen tegelijkertijd spelen, in groepen van maximaal
20 personen. De drie initiatiefnemers hebben dag- en weekprijzen beschikbaar ge
steld. De winnaar na zes weken Webstrijd wordt qua hardware en software geheel in
het nieuw gestoken en krijgt een jaar gratis toegang tot het Internet. Voor deelname zijn
een PC met Windows 95 of Windows NT, een Internetaansluiting en Microsoft Internet
Explorer 3.01 of hoger vereist.
Een tuin aanleggen is iets waar enig
denkwerk aan vooraf gaat. Na
tuurlijk is het mogelijk in het wilde
weg van alles in de tuin te planten en
maar te zien wat er opkomt, maar je
moet wel heel erg op moeder natuur ge
steld zijn om alle vertrouwen in die uit
komst te hebben.
Wie aan een nieuwe tuin begint, of alles
eens grondig op de schop wil nemen,
heeft meestal de winter gebruikt om de
zaken eens op een rijtje te zetten. An
derzijds kan het voorjaar, nu alles een
beetje vorm begint aan te nemen, het
moment zijn om de indeling van de tuin
grondig te herzien, onder het motto:
een nieuwe lente een nieuw geluid
Dan ontbreekt vaak de tijd om uitvoe
rig in tuinboeken en tijdschriften te
duiken en precies de meest ideale tuin-
compositie uit te knobbelen. Aangeno
men dat die boeken beschikbaar- zijn.
Heel gerichte informatie over tuinen,
bepaalde plantensoorten, ontwerpen
en andere zaken die met tuinieren te
maken hebben is ook beschikbaar op
Internet. In feite is dat één grote biblio
theek over de meest uiteenlopende on
der-werpen, dus ook over tuinen en
planten.
Een aantal van die tuinsites op een rij
tje:
'Een site van Living Planet die infor
matie geeft over allerlei hobby's, dus
ook over tuinieren. Op deze pagina
weer verwijzingen naar andere sites,
http:
//www.pi.net/living/hobbres/planten.
html
'Van juridische tips, via een Japanse
tuin, tot de aanplant van Kiwi's, het is
allemaal te vinden op:
http://neerland.boa.nl/tuinier.html
'Of liever eerst naar de Home-page
van deze site:
http://neerland.boa.nl/home.html
*Het Groene Warenhuis is natuurlijk
ook op Internet te vinden. Het is welis
waar niet de Zeeuwse vestiging, maai
de tips doen het ook in de klei van Zee
land prima:
http://al.nl,com/itn/as-gr/homepa-
gl.htm#keuze
*Wat meer wetenschappelijk, vol met
verwijzingen, ook naar pagina's met
foto's is:
http:
//www2.euronet.nl/users/mbleeker/
urlists/boturl-l.html
Het is een zeer uitvoerige site, welis
waar in het Engels, maar er wordt ook
verwezen naar site's in andere landen
waaronder Nederland.
*Ook wat meer in de wetenschappelij
ke sfeer:
http:
//www.knoware.nl/flora/index.html
waar op alfabetische volgorde (Latijn)
allerlei planten uit Europa staan ver
meld en in veel gevallen voorzien van
een plaatje.
'In dit kader slaat ook de site van de
Britse Koninklijke botanische tuinen
in het plaatsje Kew bepaald geen
slecht figuur:
http ://www.rbgke w. orguk/
Ook hier weer verschillende ver-wijzin
gen naar andere groene pagina's.
'Uit het Nederlandse 'alternatieve'
circuit het bekende instituut de Kleine
Aarde, compleet met een rondleiding
over het complex:
http://www.pz.nl/dekleineaarde/r-
ondl.htm#top
'Een beetje in dezelfde kring zit de
Vereniging voor Ekologische Leef- en
Teeltwijze oorspronkelijk uit België:
http://www.kempenweb.nl/orgs/velt/
'Natuurlijk ontbreken ook enthousi
aste hobbyisten met groene vingers
i niet op het wereldwijde web. Zoals:
http:
//web.inter.nl.net/users/F.vd, Laan/o
rganic.html
Wie alleen geïnteresseerd is in bloem
bollen kan terecht op onderstaande In-
ternet-pagina, een onderdeel van een
van de hierboven genoemde sites:
http:
//neerland.boa.nl/tuin/bloembol-ht-
ml
'Een pagina die op zichzelf al weer
volstaat met tuinlinks is:
http:
//www. dsdelft.nl/~schippieAinks/lin
ks.html
'Over vogels in de tuin en andere za
ken die met vogels te maken hebben
gaat dc pagina:
http://www.goede-doelen.nl/vogel-
Andex2.htm
'Een Amerikaanse zoekmachine ge
naamd de virtuele garden biedt weer
een schat aan internationale gegevens
over de tuin:
htlp://pathfinder.com/@@LV4H9g-
QAGre9UMqM/vg/
'Een heel informatieve site met veel
tekst over werken in en om de tuin:
http://www.avd.nl/wonen/om/tui/
René Schrier
