China-beleid gaat dubbel failliet
PZC
PZC feiten en meningen donderdag 22 mei 1997 2
Topman KLM stapt vrijwillig
op maar heeft schijn tegen zich
Vuile handen
Peking voelt zich sterk genoeg om kleine landen met sancties aan te pakken
donderdag 22 mei 1947
Hulpverlening na
Herculesramp blijft
vragen oproepen
De weg naar het Europese Verdrag van Amster
dam ligt bezaaid met goede bedoelingen en ook
wat slechte manieren. De deelnemende landen
belijden allen dat ze een hechtere samenwerking na
streven, maar alom heerst de vrees voor een te groot ver
lies van nationale bevoegdheden. Dat is te begrijpen.
Binnen Europees verband kan niet worden gesproken
over een volwassen democratisch systeem. Het Euro
pees Parlement heeft weinig in te brengen en dus is via
dat Parlement moeilijk grip te krijgen op het gezamen
lijke beleid. De Britse minister Cook van Buitenlandse
Zaken heeft daarom dezer dagen onomwonden laten
weten dat Engeland het buitenlands en justitiebeleid
niet wil doorschuiven naar Brussel. Cook staat daarin
niet alleen. Zelfs Nederland, dat als voorzitter van de
Europese Unie optreedt, toont aarzeling over de af
schaffing van het veto-recht, waarmee de nationale po
sitie zou worden verzwakt. WD-leider Bolkestéin
heeft daarover duidelijke uitspraken gedaan en hij zal
in zijn opvattingen over het behoud van bevoegdheden
niet alleen blijven staan.
De opstelling van Cook is in ieder geval open. Engeland
onder Labour wil een leidende rol spelen in Europa,
maar dat mag niet gaan te kosten van al teveel verplaat
sing van de macht naar Europa. De terughoudendheid
werkt als een dam in de stroomversnelling naar een
meer Verenigd Europa, maar het is reëel die op te wer
pen op het moment dat de discussie over het Verdrag
van Amsterdam gaande is.
Kwalijk is de houding die de Fransen binnen Europees
verband aannemen ten opzichte van China. In april
voorkwam president Chirac dat de Europese Unie een
unanieme uitspraak zou doen ter kritisering van het
mensenrechtenbeleid in China. Denemarken en Neder
land wilden zich over dat beleid wel in afkeurende zin
uitlaten en dat kwam ze te staan op sterk bekoelde ver
houdingen met China. Een Nederlandse handelsdele
gatie die onder leiding van minister Wijers van Econo
mische Zaken in juni naar Peking zou afreizen, was
daar niet meer welkom.
Het heeft Frankrijk in Chinese ogen het aanzien van de
beste jongen uit de klas gegeven. De Fransen mogen nu,
als dank voor betoonde onderdanigheid, enkele projec
ten uitvoeren op Chinese vliegvelden. Contracten daar
voor met een Nederlandse onderneming zijn ongedaan
gemaakt.
Frankrijk, dat gaarne als zedenmeester optreedt als het
Nederlandse drugsbeleid aan de orde is, heeft geen
overwegende afkeer van vuile handen als geldelijke be
langen in het geding zijn. Dat levert geen fraai tafereel
op.
Het opportunisme van Chirac zal op langere termijn
waarschijnlijk tegen hem gaan werken. Frankrijk
heeft, meer dan de landen die een open dispuut wensen
over het behoud van eigen bevoegdheden, de discussie
over de verdergaande samensmelting van Europa be
last. Het heeft een taai element van argwaan aan de be
sprekingen toegevoegd.
De Franse president Chirac (1) verwelkomde dinsdag de Duitse bondskanselier Helmut Kohl.
foto Christine Grunnet/RTR
door Maurice Wilbrink
China heeft na het schrappen
van allerlei handelsoverleg
met Nederland, nu ook daad
werkelijk orders bij Nederland
se bedrijven weggehaald. Het
gaat om opdrachten voor het
verbeteren van vliegvelden in
Zuid-China ter waarde van en
kele tientallen miljoenen gul
dens, opdrachten die nu aan
Franse bedrijven zijn gegund.
De Chinezen hebben het niet bij
dreigen gelaten. De Nederland
se economiè wordt nu recht
streeks getroffen door Peking,
dat duidelijk maakt dat de ver
houdingen in de wereld defini
tief veranderd zijn. China voelt
zich nu al zo sterk dat het de
kleinere westerse landen met
sancties aanpakt, en zelfs het
machtige Amerika trotseert.
Brandpunt van de Chinees-
westerse tegenstelling is steeds
het mensenrechtenbeleid. Sinds
de Chinese machthebbers de
studentenopstand van 1989 op
het Plein van de Hemelse Vrede
in bloed smoorden, heeft de
westerse wereld geprobeerd de
commuaisten tot een humaner
mensenrechtenbeleid te bewe
gen zonder tegelijkertijd het
handelsklimaat te bederven.
De Europese Unie besloot des
tijds tot een eendrachtige aan
pak. De lidstaten zegden alle
geplande reizen van hun staats
hoofden en regeringsleiders
naar China af. Daarnaast begon
Europa elk jaar bij de Verenigde
Naties een resolutie in te dienen
tegen China, waarin het open
lijk werd veroordeeld voor de
aanhoudende schending van de
mensenrechten. Bovendien
werden alle militaire contacten
verbroken. En de EU-landen
besloten geen militaire goede
ren meer te leveren.
Zeven jaar later moet worden
geconstateerd dat dit beleid
heeft gefaald. Van die vier in
strumenten is alleen nog het em
bargo op militaire leveranties
over, en met de mensenrechten
in China gaat het nog altijd even
slecht. Nederland en Denemar
ken hebben dit voorjaar boven
dien ervaren dat nu ook hun
zorgvuldig opgebouwde han
delsrelaties met Peking op het
spel staan. Zo dreigt een dubbel
failliet van het China-beleid.
Nederland en Denemarken heb
ben binnen Europa hun verant
woordelijkheid genomen door
namens de EU het mensenrech
tenbeleid van Peking aan de
kaak te stellen. Nederland deed
dit als EU-voorzitter, wat een
ongehoord felle reactie van de
Chinese diplomatie opleverde
tijdens een VN-zitting in Genè-
ve.
De Haagse politiek is intussen
zeer gefrustreerd over het ge
brek aan succes met het men
senrechtenbeleid. Minister Van
Mierlo van Buitenlandse Zaken
wil nu op zoek naar andere mid
delen om China en andere lan
den te bewegen tot een humane
re opstelling. Mensenrechten
zijn immers ..een binnenlandse
aangelegenheid waarmee de he
le wereld zich mag bemoeien",
aldus de minister vorige week.
Het probleem voor Van Mierlo is
dat de westerse waarden in de
wereld niet langer dominant
zijn, nu het economische zwaar
tepunt naar Azië verschuift.
China, maar ook Singapore en
Indonesië trekken zich domweg
niet meer zoveel van onze waar
schuwingen aan.
Van Mierlo kampt ook met ver
deeldheid in het eigen Europa.
Diverse landen, met Frankrijk
voorop, hebben de principiële
Europese lijn tegenover China
verlaten. China speelt boven
dien de EU-lidstaten handig te
gen elkaar uit.
Niet tolereren
Hoe nu verder? Niemand wenst
hier het principe van de men
senrechten overboord te gooien,
maar volgens Van Mierlo dreigt
er nu een situatie dat de EU
straks alleen nog maar kleine
mensenrechtenschenders durft
aan te pakken, zoals het econo
misch onmachtige Myanmar.
„Dat is meten met twee maten,
en dat kun je niet tolereren," zei
Van Mierlo. Want zo wordt het
hart van de Verenigde Naties ge
troffen - de VN is het enige fo
rum van wereldformaat waar
landen elkaar kunnen aanspre
ken op het gebied van mensen
rechten. De bewindsman vreest
echter dat een volgende 'kleine'
EU-voorzitter wel eens veel te
rughoudender wordt met het in
dienen van resoluties uit angst
voor Chinese represailles.
Om te beginnen moet er dus bin
nen de Europese Unie voor een
andere aanpak worden geko
zen. Interessant is dat de onder
handelingen voor het Verdrag
van Amsterdam op dit terrein
een oplossing lijken te bieden.
De EUkrijgt hoogstwaarschijn-
lijk een aparte functionaris die
door Ad Heesbeen
Vriendelijk zwaaiend en
breeduit glimlachend nam
president-directeur Pieter
Bouw gistermiddag achter het
spreekgestoelte plaats om zijn
afscheid wereldkundig te ma
ken. Met die ongedwongen hou
ding riep de KLM-topman de
schijn over zich af alsof er een
geweldige last van zijn schou
ders was gevallen. Maar tijdens
zijn toelichting bleek nauwe
lijks iets van enige bevrijding.
Betrokken en bewogen ging hij -
waar mogelijk - in op alle kriti
sche vragen die hem over zijn
plotse vertrek en de teleurstel
lende jaarcijfers van de lucht
vaartmaatschappij werden ge
steld. „Er is nooit een ideaal
moment voor dit soort beslissin
gen", hield hij zijn gehoor voor.
„Er zijn altijd wel argumenten
om aan te blijven. Ik heb er ge
noeg om op te stappen".
Bouw, die dertig jaar lang tallo
ze functies bij de KLM vervulde,
somde er gisteren moeiteloos
een aantal op. „Ik ben de me
ning toegedaan", benadrukte
hij, „dat topfuncties niette lang
door dezelfde mensen moeten
worden bekleed. Zoiets valt
moeilijk in jaren aan te geven.
Dat hangt onder meer af van de
fase van ontwikkeling van een
'bedrijf en de beschikbaarheid
het 'gezicht' van het Europese
buitenlandse beleid zal worden.
Het wordt niet zozeer een poli
tiek persoon, maar meer een
boodschapper van enig ge
van een geschikte opvolger. In
beide gevallen is daar bij de
KLM sprake van. Met het om
buigingsprogramma Focus
2000 is met het oog op de toe
komst het beleid bepaald, de
richting aangegeven en de weg
uitgezet. Daarnaast heeft de on
derneming in de persoon van
Leo van Wijk een bekwame man
voor handen, die in staat is de
KLM gezond en stei-k de eeuw
wisseling binnen te leiden. Ik
kan dus met een gerust hart
weggaan".
Turbulentie
Ruim zes jaar geleden was de si
tuatie heel anders, bracht Bouw
(55) in herinnering. „Toen ik het
roer overnam, was er sprake van
hevige turbulentie in de lucht
vaartwereld. Ook de KLM had
het moeilijk. Ik werd toen een
crisismanager genoemd. Nu,
ruim zes jaar later, vajt er nog
genoeg te doen. Maar de trein
staat aardig op de rails".
In die zin bezorgde Bouw de
KLM een aardige facelift. On
der zijn leiding wist de KLM
zich op allei'lei mogelijke ma
nieren aan te passen aan de
sterk gewijzigde omstandighe
den en verhoudingen in de in
ternationale burgerluchtvaart.
Ook stond hi] aan de basis van
het Global Airline Systeem. De
alliantie met Nortwest Airlines
gold later wereldwijd als voor
wicht. Zijn nationaliteit doet er
minder toe, en het stelt China
voor de keuze heel de EU te tref
fen met sancties of dit achter
wege te laten.Kan Nederland
beeld voor vele andere lucht
vaartmaatschappijen.
Hoewel Bouw vrijwillig is op
stapt, bleef toch enige schim
migheid heersen over de ware
toedracht van zijn onverwachte
vertrek. Want echt populair
maakte de topman zich de laat
ste jaren niet. Zo dreef hij een
conflict met partner Northwest
Airlines op de spits, waardoor
nieuwe meerjarige contracten
met de grote Amerikaanse
maatschappij uitbleven. Verder
slaagde hij er niet in het 'pilo-
tenprobleem' tot een goed einde
té brengen. En wist hij tot dus
ver evenmin een Europese part
ner voor de KLM te vinden. „We
houden alle opties open, maar
het is niet aan ons hierin het
voortouw te nemen", bleef hij
het antwoord op die vraag op
nieuw schuldig.
Keuze
„Nee", wees hij alle suggesties
van de hand dat hij onder druk
van de raad van commissarissen
en zijn mededii-ecteuren de eer
aan zichzelf had gehouden. „Ik
ga niet weg omdat het afgelopen
boekjaar de resultaten zijn ach
tergebleven bij de verwachtin
gen. Laat staan dat ik het zat
ben. Ik werk bij een fantastisch
bedrijf. Hier liggen elke dag
nieuwe uitdagingen. Maar na
dertig jaar wil ik meer ruimte
voor mezelf. Gelukkig ben ik in
daarnaast zelf nog een eigen
mensenrechtenbeleid voeren?
Minister Pronk van Ontwikke
lingssamenwerking somde vo
rige week lijstjes op van landen
die Nederlands hulpgeld krij
gen, als een beloning voor het
verbeteren van de mensenrech
ten, zoals Cambodja, Haïti, Ma
lawi en Guatemala. Omdat de
mensenrechten zijn verslech
terd, is de steun aan Mauretanië,
Sri Lanka, Mali, Soedan, Niger
en Gambia voor kortere of lan
gere tijd geschrapt.
Maar al deze gevallen betreffen
economisch onbetekenende
landen. China is van een geheel
andere orde. Het land vroeg en
kele jaren geleden zelf om Ne
derlandse steun, en Pronk was
daartoe bereid omdat Peking
daarmee weer aanspreekbaar
werd op de mensenrechten.
„Maar nu wil China niet meer
praten, en wij wel met China",
constateert Pronk. De minister
wil desondanks doorgaan met
het geven van specifieke finan
ciële hulp aan slachtoffers van
mensenrechtenschendingen en
aan Chinese vakbondsactivis
ten. Daarnaast onderhoudt Ne
derland culturele banden met
China.
Een alternatief lijkt niet voor
handen. Het geheel stopzetten
van de relaties met China is uit
gesloten. Voorlopig is nu vooral
de Nedeiiandse diplomatie aan
zet. Er moet hoe dan ook weer
een basis voor dialoog komen.
Het is wrang te constateren dat
het daarbij helpt dat we binnen
kort geen EU-voorzitter meer
zijn en dus minder snel klappen
oplopen.
Daarnaast zal Nederland bin
nen Europa het offensief moe
ten openen om meer solidariteit
bij de grote lidstaten af te dwin
gen. Hierbij helpt het juist dat
we nog EU-voorzitter zijn, op
het moment dat het Verdrag van
Amsterdam in zicht is. De kleine
lidstaten kunnen gezamenlijk
de. groten bewegen tot conces
sies. Te beginnen door geen
macht weg te geven bij de nieu
we verdeling van de stemmen in
de vergaderingen van ministers
en staatsleiders, waar over het
EU-mensenrechtenbeleid
wordt besloten. Het is daarbij in
Nederlands voordeel dat het
aantal kleinere landen binnen
de EU alleen maar toeneemt.
GPD
de positie die keuze te kunnen
maken. Misschien zit ik anders
in elkaar dan topfunctionaris
sen van andere ondernemin
gen".
Bouw, die op 5 augustus tijdens
de algemene vergadering van
aandeelhoudei's zijn taak over
draagt aan Van Wijk, keert niet
terug als commissaris bij de
KLM. „Weg is weg", klonk het
luid en duidelijk. „Ik huldig de
opvatting dat de voorzitter van
de Raad van Bestuur geen com
missaris moet worden van een
club waarvan hij zelf deel heeft
uitgemaakt. Maai- als de KLM
om een advies verlegen zit, kun
nen ze altijd bij me aanklop
pen".
Overigens is Bouw niet van plan
straks stil te gaan zitten. De pre
sident-directeur wil zich gaan
wijden aan de wetenschap, ge
richt op strategische besluit- en
beleidsvorming. „Daarnaast
bestaat het voornemen iets te
doen met de knowhow en erva
ring, die ik de afgelopen dertig
jaar heb opgebouwd. Ik heb ge
merkt dat veel ondernemingen
behoefte hebben aan persoon
lijke adviseurs. Dat lijkt me wel
wat: als praatpaal functioneren
voor managers. Maar voor die
tijd ga ik eerst eens lekker uit
rusten, afstand nemen en bijle
zen". GPD
zie ook pagina 7
Walvisjacht
De Nederlandse walvisvaar
der Willem Barendsz. is met
gejuich binnengehaald na een
expeditie van zeven maanden
rond de Zuidpool. De beman
ning heeft 770 walvissen ge
dood: achter elkaar gelegd
zouden de zoogdieren een af
stand beslaan van 21 kilome
ter
Chaos in India
De onderkoning van India,
Lord Mountbatten dringt aan
op een conferentie met de ver
schillende partijen in de En
gelse kolonie, om de absolute
chaos van een burgeroorlog te
voorkomen. Mountbatten wil
een laatste poging doen om In
dia als geheel aan de Indiërs
4461 KN Goes.
Tel (0113)273000.
Terneuzen: Axelsestraat 16.
4537 AK Terneuzen.
Tel. (0115) 694457
Axel: Nassaustraat 15.
4571 BK Axel
Tel. (0115) 568000
Zierikzee: Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee.
Tel. (0111) 415380.
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8 00 tot 17.00 uur.
Openingstijd Middelburg
van 08.00 tot 16.30 uur.
Openingstijd Zierikzee
8.30-17.00 uur.
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10 30 uur.
over te doen en, als dat niet
lukt, het land te verdelen.
Telefoons
De telefoondienst van Breda is
hard bezig' de aansluitingen in
Zeeland te herstellen. In de
oorlog zijn duizenden toestel
len door de Duitsers gestolen
en diverse centrales verwoest.
Middelburg en Goës worden
uitgebreid met respectievelijk
zeshonderd en vierhonderd
aansluitingen.
Fortuinlijke val
Leidekker J. Bredero uit
Utrecht is van het twintig me
ter hoge dak van de Neder
lands Hervoimde kerk in El-
burg gevallen. Hij liep alleen
wat schaafwonden op.
maandag t/m vrijdag 1./5,
zaterdag 2,50 p.st. (alle
bedragen inclusief 6 pet- btw).
Postrek.nr.: 3754316
t n v. PZC ab.rek. Vlissingen.
Advertentietarieven:
180 cent per mm. minimumprijs
per advertentie 27.-;
ingezonden mededelingen
2.5 x tarief
Voor brieven bureau van dit blad
ƒ7,- meer.
Volledige tarieven met
contractprijzen op aanvraag
(alle advertentieprijzen
exclusief 17,5 pet. btw).
Giro: 35 93 00, Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B.V.
Vlissingen
door Peter de Knegt
en Hans van Soest
Waarom duurde het toch
zo lang voordat de
slachtoffers van de Hercules
ramp uit het wrak werden
gered? Na de laatste bijeen
komst die de Luchtmacht
gistermiddag heeft gehou
den over de dramatisch ver
lopen hulpverlening, blijven
de nabestaanden nog steeds
met die ene vraag zitten. Ze
eisen daarom een parlemen
tair onderzoek.
Op 15 juli vorig jaar stort een
Hercules neer op vliegbasis
Eindhoven. Van de 41 inzit
tenden komen er 34 om het
leven, voornamelijk door in
wendige verbrandingen.
Tot de dag van vandaag
vechten tegenstrijdige wer
kelijkheden over de hulpver
lening met elkaar om het
gelijk. Volgens de officiële
rapporten van Binnenlandse
Zaken en Defensie ligt de
oorzaak bij menselijk falen
van de hulpverleners ter
plaatse. Vooral de verkeers
leider, de brandweercom
mandant en de commandant
van de luchtmachtbasis
moeten het in de rapporten
ontgelden.
Zij zouden te laat hebben on
derkend dat er tientallen
mehsen in het vliegtuig za
ten, te laat de hulp van de re
gionale brandweer hebben
ingeroepen en te laat (pas na
25 minuten) met de redding
van de slachtoffers zijn be
gonnen. Hadden zij adequa
ter gehandeld, dan zouden
meer mensen de ramp heb
ben overleefd. De drie zijn
begin oktober uit hun functie
ontheven. Tegen hen is een
strafrechtelijk vooronder
zoek gestait.
In een onafhankelijk onder
zoek van december voiig jaar
wijst de Leidse professor Ro
senthal op basis van dezelfde
onderzoeksgegevens de ge
brekkige organisatie binnen
de Luchtmacht als hoofd
schuldige aan. Er was niet
geoefend met rampenplan
nen, de bezetting was onder
maats en de communicatie
apparatuur verouderd.
Volgens Rosenthal zou niet
alleen naar de drie moeten
worden gekeken. Ook de
luchtmachttop en wellicht
de minister van Defensie
treffen blaam. Binnenlandse
Zaken en Defensie weigeren
inhoudelijk op dit onderzoek
in te gaan en leggen het ter
zijde.
Verzwegen
De derde waarheid is nu, na
maanden van stilte, door de
drie 'schuldigen' naar buiten
gebracht. In hun beleving
van de werkelijkheid van 15
juli 1996 is erveel minder tijd
'verstreken tussen het onge
val en daadwerkelijke hulp.
Niet 25 minuten maar slechts
10 minuten zitten er tussen
het moment dat de romp
vuurvrij is en de eerste red
dingspogingen. Toen gingen
Kappert en de zijnen al het
vliegtuig binnen om slacht
offers te redden, luidt hun le
zing. Volgens de drie hebben
de onderzoeksrapporten dit
opzettelijk verzwegen om
hen de schuld van de gebrek
kige hulpverlening in de
schoenen te schuiven.
Met de officiële rapporten is
de luchtmacht diep door het
stof gekropen. Ze heeft alle
schuld op zich genomen en
binnen de eigen gelederen de
verantwoordelijken gestraft.
Het tegenoffensief van
brandweercommandant
Kappert, luchtmachtbaas
Krechting en verkeersleider
Zwartkruis lijkt op het eerste
gezicht dan ook een ultieme
poging hun eigen blazoen te
zuiveren. Het blijft echter
speculeren.
In ieder geval hebben de te
genstrijdige werkelijkheden
de nabestaanden flink in ver
warring gebracht. Daar
waar zij dachten gisteren een
bevredigend antwoord op al
le vragen te krijgen, heeft de
luchtmachttop de aantijgin
gen van de drie slechts ont
kend. Hun tijdsbesef zou
door de chaos na de ramp in
de war zijn geraakt, aldus de
luchtmacht. Een parlemen
tair onderzoek is op dit mo
ment de enige mogelijkheid
voor de nabestaanden om de
echte waarheid op tafel te
krijgen, hopen ze. Als de po
litiek in juni tijdens het debat
over de Herculesramp aan
dat verzoek gehoor geeft,
dan is het echter maar de
vraag wat dit oplevert. Want
de tegenstrijdige verklarin
gen zullen blijven bestaan.
GPD
Bouw tijdens de KLM-presentatie van gisteren.
foto Hans Steinmeier/AN
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV
Wegener Arcade NV
Uitgever:
W. F. de Pagter
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
M van Zuilen (adjunct)
Centrale redactie:
Postbus 18.
4380 AA Vlissingen,
Tel. (0118) 484000,
Redactiefax: (0118)470102
's avonds op zondag t/m
vrijdag: vanaf 19 00 uur
in het weekeinde:
verwijzing via de
telefonische boodschap
op de kantoren.
Vlissingen:
Oostsouburgseweg 10,
Postbus 18,
4380 AA Vlissingen.
Tel (0118)484000
Middelburg: Markt 51
4331 LK Middelburg
Tel. (0118) 681000.
Goes: Voorstad 22,
Bezorgklachten: maandag
t/m vrijdag: op de kantoren
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 14.00 uur:
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen.
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur:
Tel. (0118) 484000.
Fax(0118)470100.
Abonnementsprijzen:
per kwartaal 92.85,
franco per post 122,00;
per maand 34.00
per jaar 356.50,
franco per post 471,50
bij automatische afschrijving
per termijn 1,50 korting
losse nummers
