Ik hou van films waarin
de kleine man winnaar is
Vermorzeld tussen Pa en Rachmaninov
PZC
Shadyac
regisseert
Liar, liar
Alle remmen gaan los bij Jim Carrey
Zegetocht
voor Shine
kunst cultuur
21
Karakter
in Cannes
warm
onthaald
vrijdag 16 mei 1997
Tom Shadyac (r) en Jim Carrey tijdens de opnamen van Liar, liar.
Jim Carrey was de eerste acteur die twin
tig miljoen dollar kreeg voor één enkele
rol. Voor sommigen is hij daarmee het
symbool van de hebzucht in Hollywood
geworden. Shadyac ziet het anders: „Jim
zou zeggen dat het stom zou zijn om min
der te nemen dan je kan krijgen. Het is een
kwestie van economie. Zijnfilms doen het
enorm goed en het is wel showbusiness
hoor. Met de nadruk op business. Nie
mand zou overigens over zijn salaris ge
vallen zijn wanneer hij een percentage be
dongen had in plaats van een vast bedrag.
Tom Hanks heeft waarschijnlijk zo'n der
tig of veertig miljoen verdiend aan For
rest Gump, maar daar hoor je niemand
over. Omdat hij niet zo'n hoog salaids eis
te, maar wel een percentage van de op
brengst."
Shadyac geeft met liefde les in de econo
mie van de topsalarissen: „We hadden Li-
ar Liar ook voor twaalf miljoen dollar
kunnen maken, in plaats voor de vijftig
die hij nu gekost heeft. Ace Ventura is ten
slotte voor elf gemaakt. Maar we wilden
Jim en dan komt daar dus zijn salaris bij.
En de hogere kosten omdat je de cast wat
in balans wil brengen en wat meer effec
ten gebruikt. Maar de film levert geld op,
zo'n 150 miljoen dollar in de VS tot nu toe,
dus wat zul je moeilijk doen? Carrey is ge
woon een goede investering."
Eeuwige optimist
Gevraagd naar zijn favoriete regisseur,
noemt Shadyac zonder aarzeling Frank
Capra. „Dat is iemand die mij zeer geïn
spireerd heeft. Een eeuwige optimist. Ie
mand die oog had voor de kracht van de
menselijke geest en toch mensen aan het
lachen kon brengen. Iemand die films
maakte over mensen die met enorme te
genslagen te kampen hadden en terug
vochten. Ik hou van films waarin de klei
ne man wint. Misschien omdat ik mezelf
ook als zo'n kleine man zie, ik denk dat
dat ook mijn talent is. Ik heb een heel ge
wone smaak en begrijp wat het grote pu
bliek leuk vindt. Ik hoop dat ik dat vast
kan houden. Je kunt dat kwijt raken hoor,
je leven wordt als je succes hebt al gauw-
onwerkelijk. Je komt in een beschermde
omgeving, mensen doen dingen voor je. Ik
hoef niet te wachten bij het loket voor een
nieuw paspoort als ik naar Amsterdam
moet, daar wordt voor gezorgd. Terwijl
humor, maar ook drama, voortkomen uit
het dagelijks leven. Als je daar te ver van
wegdrijft, kun je stil blijven staan. Ik
denk dat sterren dat overkomt, dat ze op
houden het leven te ervaren zoals jij dat
ervaart. Jim kan niet meer naar een kroeg
of een restaurant. En ik vind het een
angstaanjagende gedachte dat hij nooit in
zijn leven meer iemand kan ontmoeten
zonder dat die iemand denkt: 'Oooh, daar
heb je Jim Carrey'
..Carrey is in de paar jaar dat zijn carrière
een enorme vlucht heeft genomen overi
gens niet echt veranderd. Er zijn allerlei
verhalen verschenen over diva-gedrag, en
dat hij onhandelbaar geworden zou zijn.
Ik heb daar niks van gemfpflt. het enige
wat moeilijk is aan het maken van een
film met hem is dat de verwachtingen zo
hoog gespannen zijn. Dat moet je waar
kunnen maken. Je moet niet gewoon
grappig zijn, maar heel erg grappig. Ik ga
dat graag aan, ik streef altijd naar het bes
te'.'
Rob de Kam
Een aantal bioscopen heeft Tom Shadyacs Liar Liar al voor
de officiële première van deze week in roulatie genomen,
waarschijnlijk in een poging om te profiteren van de tulpva
kantie. Het is een taktiek die het toch al door tal van voorpre
mières uitgeholde begrip 'première' verder devalueert, maar
die commercieel gesproken niet onlogisch is.
Want met deze rond Jim Carrey opgebouwde komedie valt
geld, veel geld te verdienen, zoals we sinds diens debuut in
Ace Ventura: Pet Detective (van dezelfde regisseur) weten.
Vooral kinderen vallen voor Carreys malle fratsen en hebben
hem tot een van de best verdienende acteurs van Hollywood
gemaakt. Volwassenen zien daarentegen over het algemeen
wat minder in Carreys zeer fysieke act, die drijft op gekke
bekken en overacting.
In Liar Liar houdt Tom Shadyac de komiek redelijk in toom,
waarschijnlijk in een poging ook de dramatische kant van het
verhaal over een onbetrouwbare advocaat die zijn vrouw en
kind schromelijk verwaarloost enigszins geloofwaardig te
houden.
Het is vergeefse moeite, want juist bij de uitwerking van de
kern van het verhaal - de advocaat kan dooreen wens van zijn
zoontje een dag lang niet liegen - gaan bij Carrey toch weer al
le remmen los.
In de VS was Liar Liar een hit en daarmee een revanche voor
de tegenvallende inkomsten van The Cable Guy. Dat heeft
waarschijnlijk ook iets te maken met de in dat land sinds de
zaak O.J.Simpson tot grote diepte gedaalde populariteit van
de advocatuur. Een jurist die een dag de waarheid moet spre
ken is dan een goed voor een opluchtende lach vol leedver
maak. In ons land hebben we daar wat minder last van, maar
de uiteindelijke waardering voor Liar Liar zal toch ook hier
vooral afhangen van iemands gevoeligheid voor overspannen
onderbroekenlol.
Rob de Kam
Liar Liar. Regie: Tom Shadyac. Met: Jim Carrey, Maura Tierney, Jen
nifer Tilly. Te zien in Alhambra Vlissingen, De Koning Hulst en Ci-
nemactueel Bergen op Zoom.
De Amerikaanse filmregisseur Tom
Shadyac is momenteel een gevraagd
man in Hollywood. Vanuit het niets
maakte hij in drie jaar tijd evenzoveel hits
op rij. Na Ace Ventura, Pet Detective en
The Nutty Professor presenteert hij nu Liar
Liar, een komedie over een door Jim
Carrey gespeelde liegende advocaat die
voor één dag de waarheid moet spreken.
Veertien jaar geleden arriveerde Tom
Shadyac, vers van het college, in Los
Angeles met als enige zekerheid een con-
tractje als grappenschrijver voor Bob Ho
pe. Zijn vaste uitgaansgelegenheid werd
al gauw de Impro, een club waar stand-up
comedians avond aan avond hun kunsten
vertoonden. Op de planken stonden men
sen als Robin Williams en Jim Carrey.
Voor het podium een gretige Shadyac, die
niet precies wist wat hij wilde, maar wel
dat hij op een of andere manier een pu
bliek wilde amuseren. De ambitieuze jon
gen van toen regisseert nu films met
diezelfde Carrey, met Eddie Murphy en -
begin volgend jaar - ook met Williams.
Fenomeen
Niet slecht, zeker niet wanneer je bedenkt
dat Shadyac vier jaar geleden nog werk
loos rondliep na de gebruikelijke dertien
ambachten in de showbusiness:,,Ik heb
stand up comedy gedaan, ik ben een tijdje
acteur geweest. Ik heb acteerles gegeven
en scripts geschreven. Alles eigenlijk. Ik
mocht, nadat ik een aantal tv-scripts her
schreven had zelfs een tv-film regisseren.
Maar daarna zat ik bijna een jaar zonder
werk, tot ik op het script van Ace Ventura
stuitte dat gebaseerd was op een goed idee
maar slecht was uitgewerkt. Ik heb het
zeer radicaal herschreven en vervolgens
voorgesteld om Jim Carrey te nemen voor
de hoofdrol." Carrey speelde die rol (als
bekkentrekkende 'dierendetective') met
overgave en werd op slag een fenomeen.
Shadyac was daar niet echt verbaasd
over: ,,Ik kende hem niet persoonlijk,
maar ik wist dat 'ie goed was.
Volgens Shadyac moet de oorzaak voor
Carreys enorme succes vooral gezocht
worden in diens fysieke uitstraling: ,,Ik
denk dat niemand met zijn lichaam zoveel
uit een rol kan halen als Jim. Hij is gewoon
erg grappig. De meesten van ons denken
dat we niet meer gek mogen doen als we
eenmaal volwassen zijn geworden. Jim
heeft daar lak aan, hij bezit nog het ver
mogen om kind te zijn, daarom is hij zo
populair bij kinderen. Maar dat vermo
gen gaat wel samen met een enorm talent.
Hij kan schrijven, improviseren... Alle
grote komische talenten hebben dat ver
mogen trouwens, Eddie Murphy en Robin
Williams ook. Dat moet ook, want tekst
schrijvers leveren onpersoonlijk matèri-
aal aan. Dat moet je als komiek zelf op een
hoger plan kunnen tillen."
Bloopers
Liar Liar wordt na de aftiteling afgeslo
ten met een compilatie van uitbundige
bloopers tijdens de opnames. Die missers
wekken de indruk dat Shadyac zijn naar
overacting neigende hoofdrolspeler da
nig afgeremd heeft.
„Op sommige momenten heb ik dat inder
daad gedaan, in de meer menselijke scè
nes vooral, maar op andere momenten
heb ik hem juist gestimuleerd om uitbun
diger te doen. Je moet Carrey niet probe
ren in te tomen, anders heeft het geen zin
hem te contracteren. Hij kan exploderen
en daar moet je gebruik van maken. Maar
het blijft moeilijk om een balans te vinden
tussen de meer serieuze dramatische kan
ten van het verhaal en de pret."
Hoe een gevoelige jonge pianist wordt
vermorzeld tussen een dominante vader en
het Derde Pianoconcert van Rachmaninov. En
hoe hij door een wonderlijke speling van het lot
zichzelf en zijn muziek weer terugvindt. Dit op
het eerste gezicht nogal bizarre drama is
gebaseerd op het levensverhaal van de
Australische pianist David Helfgott. Shine van
de Australische regisseur Scott Hicks
concentreert zich op de traumatische jaren die
aan Helfgotts grote concertsuccessen
voorafgingen. De film zelf heeft inmiddels ook
al een kleine zegetocht achter de rug. De
Nederlandse première vond plaats op het
Rotterdams Filmfestival.
Hoewel deze geschiedenis alle aanlei
ding geeft voor een met zware emo
ties gelardeerd succesverhaal heeft Hicks
zich daar verre van gehouden. Ook een
traditionele, chronologisch geordende
biografie trok hem kennelijk niet zo aan.
Hicks gaat vooral uit van David als per
soon en van de relaties die belangrijk voor
hem waren. De tragiek hangt ook vaak te
gen komedie aan. Het leven als een wran
ge grap.
Shine valt met de deur in huis wanneer we
op een regenachtige avond een neurotisch
in zichzelf mompelende man een bar zien
binnengaan. Een paar vrienden van vroe
ger vallen hem verheugd om de hals, maai
de klanten keren zich geërgerd van deze
rare snuiter af, Tot hij quasi toevallig even
achter de piano gaat zitten en met een
paar akkoorden het rumoerige lokaal tot
stilte dwingt.
Hecht geheel
Hicks plaatst de kijker op die manier in de
positie van zo'n onwetende barbezoeker
die op zijn best geïntrigeerd is door deze
rusten voor zijn muzikale zoon het moei
lijkste stuk ter wereld heeft gespeeld,
maar verbiedt hem tegelijkertijd om in
het buitenland te gaan studeren. Wanneer
David, gesteund door zijn vriendschap
met de schrijfster Katharine Susannah
Prichard (Googie Withers), toch vertrekt
weigert zijn vader zijn brieven te openen.
Bewusteloos
Aan het Roval College of Music in Londen
komt onder de bezielende leiding van Ce
cil Parks (Sir John Gielgud) Davids genie
tot bloei. De combinatie van vrijheid, de
zwijgende druk van zijn vader en de
krachttoer die de vertolking van Rach 3 -
zoals kenners het stuk met gepast ontzag
noemen - vereist, wordt hem echter te
veel. Na een werkelijk beangstigend op
treden valt hij bewusteloos op het podi
um. Tien jaar zal hij in een inrichting nog
slechts de bladmuziek omslaan. Zelf mu
siceren is hem verboden...
Toch zal het juist de muziek zijn die hem
later weer houvast geeft. Muziek, en een
merkwaardig huwelijk met een astrologe
die hij toevallig ontmoet en die in een im
puls - en na een voor de zekerheid getrok
ken horoscoop - besluit haar leven met
- - +e delen. In de film is dit een van de
grappigs -O episodes, maar op een heel ter
loopse manier laat Hicks toch voelen dat
hier iets heel bijzonders gebeurt.
Muziek
Bijzonder is ook de soundtrack, waarbij
de pianopartij gespeeld wordt door de
echte David Helfgott. Hoewel de muziek
in Shine natuurlijk een onmisbaar ele
ment is, is het nooit overheersend en
speelt het vooral een functionele rol. En
een losweg gespeeld stukje op de barpiano
kan dan net zo fascinerend zijn als het
overdonderende geweld van Rach 3.
Leo Bankersen
Shine draait nog steeds in Calypso Rotterdam
en wordt binnenkort verwacht in Cinema Mid
delburg
Geoffrey Rush als de Australische pianist David Helfgott in Shine.
kinderlijke zonderling. Met dat moment
van verwondering als uitgangspunt komt
de geschiedenis van Helfgott in flash
backs tot leven. Ondanks de losse struc
tuur met veel tijdsprongen maakt Shine
toch een hechte indruk. Een film met een
krachtige emotionele lijn en de ontwikke
ling van Davids persoonlijkheid als stevig
zwaartepunt.
Sterke troef is de tour de force van Geof
frey Rush als de volwassen David. Deze
acteur met een reputatie op het gebied
van veeleisende theaterrollen balanceert
als een ware evenwichtskunstenaar
voortdurend op het randje van de waan
zin.
Hij zet David neer als een excentriek fi
guur met een kinderlijke charme die bui
ten de muziek alle greep op de wereld ver
loren lijkt te hebben. Ook de keus van de
twee acteurs (Alex Rafalowicz en Noah
Taylor) die de jongere David moeten ver
tolken is beslist geslaagd.
Autoritair
Armin Mueller-Stahl is de vader van Da
vid. Een verbitterde joodse man die aan
de dood van zijn familie in de concentra
tiekampen een onwrikbaar autoritair ge
zag meent te kunnen ontlenen. Hij zal niet
In Nederland zouden er best
nog wat meer mensen de
uitstekende speelfilm Karak
ter mogen bezoeken. In Can
nes betoont intussen Mike
van Diem zich een intens ge
lukkig mens na het forse ap
plaus waarmee hij werd be
loond voor zijn regiedebuut.
Van Diem is niet eens de enige
Nederlandse filmer die bij de
Fransen een pot kan breken.
De uit Utrecht afkomstige
Jan Kounen heeft hier een ac
tiefilm vervaardigd, Dober
mann, die volgende maand in
300 kopieën zal worden uitge
bracht.
Op het totale gebeuren
speelt Nederland in Can
nes evenwel een slechts mar
ginale rol. Na een jaar waarin
de Nederlanders in Cannes
uitsluitend het vuurwerk op
zee mochten bijdragen, heb
ben we nu in elk geval een film
in de Semaine de la Critique,
Karakter dus. Ter gelegen
heid van dit feit werd op een
boot in de oude haven een
feestje gebouwd waar het
aangenaam schuilen was voor
deregen.
Aangezien je in de Semaine
alleen terecht kunt komen
met de unanieme zegen van
zeven Franse critici, betekent
het dus dat Van Diem ook kan
rekenen op een goede pers in
het gastland. Karakter is door
recensent Jacques Zimmer al
geprezen om zijn expressio
nistische filmstijl en verwel
komd als een nieuwe Lars von
Trier.
Hoewel Karakter dus buiten
de competitie draait, komt de
film theoretisch wel in aan
merking voor de Camera d'Or,
een prijs waarvoor een aparte
jury bestaat die enkel kijkt
naar debutantenfilms, dwars
door alle programmasecties
heen. En ook een persprijs is
er voor de beste eerste film ter
beschikking, maar er staan 23
films kandidaat, dus winnen
is zo simpel nog niet.
Rembrandt
Frankrijk schijnt toch wel
aandacht te hebben voor Ne
derlandse cultuur, hetgeen
ook mag blijken uit het feit
dat hier een grootschalige
speelfilm is aangekondigd
over Rembrandt, waarvoorde
opnamen in augustus begin
nen onder regie van Charles
Matton. De hoofdrol zal wor
den gespeeld door Klaus
Maria Brandauer
De rol van Henderickje Stof
fels is toegedacht aan Floren
ce Thomasssin en eigenlijk is
dat dom, want voor die rol
lijkt eigenlijk de in Frankrijk
uitstekend bekende Johanna
ter Steege in de wieg te zijn
gelegd. Wellicht heeft men
haar wel gewaagd, maar was
ze niet beschikbaar.
De in Cannes verzamelde
filmwereld heeft hier in de
acht dagelijks verschijnende
businessmagazines stevig in
gepeperd gekregen dat vol
gende maand de wereldpre
mière zal plaatsvinden van
Jan de Bonts Speed 2, Cruise
Control. De Nederlander
neemt daarna voor de rest van
1997 de tijd om zich voor te
bereiden op Zero Hour, een
avontuur over een vrouwelij
ke FBI-agent op terroristen-
jacht.
Intussen doet in Frankrijk de
in 1964 te Utrecht geboren
Jan Kounen een gooi naar het
grote succes met de actiefilm
Dobermann. Vincent Kassei -
die trouwens ook in die Rem-
brandtfilm gaat spelen -
neemt het als deugende gang
ster op tegen de niet-deugen-
de politieman Tcheky Karyo.
Jan Kounen heeft in de jaren
tachtig vijf jaar gestudeerd
aan de kunstacademie van
Nice en zich nadien bezig ge
houden met het ontwerpen
van strips, animatie en com
mercials. Wat allemaal aan
zijn Dobermann wel is af te
zien. De film van de Utrechter
zal 18 juni in Frankrijk wor
den gelanceerd in niet minder
dan 300 kopieën.
Distributie
En als we dan toch bezig zijn
de nationale trots te strelen;
Philipsdochter Polygram
Filmed Entertainment heeft
zich een distributietak ver
worven op de Amerikaanse
markt, waar men tot op heden
slechts beperkte toegang had
via de maatschappij Gramer-
cy en samenwerking met
MGM. Vanuit Amerika gaat
men nu de productie opvoeren
tot een dozijn films per jaar
met tfudgetten van tussen de
20 en 30 miljoen dollar.
En dan te bedenken dat Poly
gram Films nog maar een
paar jaar geleden van de
grond is gekomen door het op
kopen van het maatschappij
tje Movies-Meteor waarvoor
Pieter Goedings en Haig
Balian kantoor hielden op een
zolder aan de Amsterdamse
Haarlemmerdi j k
Pieter van Lierop