Van bos naar kaal slik
PZC
natuur
41
puzzel
s
s
s
w
0
1
s
s
postzegels
zaterdag 3 mei 1997
Het Markiezaat
Naam: Het Markiezaat
Oppervlak: circa 2.000 hectare.
Karakteristiek: tot 1983 deel van de Oosterschelde,
daarna afgesloten zoet watermeer met deels boven wa
ter gelegen voormalige schorren en zandplaten.
Bestemming: natuurgebied
Eigenaar en beheerder: Stichting het Brabants Land
schap
Bezoek: Bezoekerscentrum De Kraayenberg (met uit
kijktoren), Fianestraat 17, Hoogerheide. Geopend op
woensdag en zondag van 12.00 tot 16.00. Het Markie
zaat is niet vrij toegankelijk, maar een fietstocht over
Markiezaatskade en Molenplaat geeft een prima indruk
van het gebied.
Dat de Deltawerken een enorme
invloed hebben gehad op
natuur en landschap in Zeeland,
hoef je aan geen Zeeuw meer uit te
leggen. Toch is de aandacht voor de
gevolgen van al die dammen en
dijken niet eerlijk verdeeld.
Brouwersdam, Veerse Gat-dam en
Oosterscheldekering slurpen veruit
de meeste aandacht op. Ten oosten
van die dammen gebeurde echter
ook het een en ander.
De meest ingewikkelde veran
dering vond wellicht plaats in
het zuidoosten van de Ooster
schelde. Daar werd een hele serie
kades en dijken aangelegd, waar
door het einde van de Oosterschel
de kilometers westwaarts
opschoof. Ten oosten van die inge
korte Oosterschelde verrezen ach
ter een wirwar van dammen en
dijken het Schelde-Rijnkanaal,
het Zoommeer, het Markiezaats-
meer en de Binnenschelde. Niet
dat het allemaal zo makkelijk
ging. De geplande aanleg van de
Markiezaatskade bij voorbeeld
liep een dik j aar vertraging ophet
water werkte niet. echt mee. Toch
ligt er nu in wat tot begin jaren
tachtig een woest en ledig schor
renlandschap was, een economi
sche rode draad tussen Antwerpen
en Rotterdam, de fikse nieuwe
woonwijk van Bergen op Zoom én:
een heleboel sterk veranderde na
tuur.
Natuurtalent
In het Markiezaatsmeer staan de
natuurbelangen voorop. Niet ie
dereen is daar blij mee, maar Ro
land-Jan Buijs is dat zeker wel.
Met zijn negentien lentes behoort
deze Woensdrechtenaar tot een
generatie aanstormend natuur
talent in de Delta. Op termijn
hoopt hij van zijn hobby zijn werk
te kunnen maken, iets waar zijn
keuze voor de opleiding tot kader
functionaris groenvoorziening
aan het Groen-College in Goes
goed in past. Nu al is het hem ge
lukt om school en natuur te combi
neren, bij voorbeeld door een sta-
'ge bij de Stichting het Brabants
Landschap in het Markiezaat.
„Wat me vooral trekt in het Mar
kiezaat," zegt Buijs, „is het woeste
landschap en die prachtige over
gang van het bos naar het kale slik,
met alle tussenvormen die daarbij
horen. Schitterend! En dan, na
tuurlijk, de grote groepen vogels
die het gebied bevolken. Eenden,
steltlopers, meeuwen, van alles
valt er te zien!"
Wie met een natuurbril op een blik
Roland-Jan Buijs is verslingerd aan 'zijn' Markiezaat.
werpt over het Markiezaat, be
grijpt meteen waar de begeeste
ring in Buijs' stem vandaan komt
als hij over zijn gebied praat. Dit
voormalige stuk Oosterschelde
oogt, veertien jaar na de scheiding
van het moederwater, beslist erg
fraai. Sommige stukken zien er op
het eerste gezicht nog uit als een
slik, dat wacht op de zoveelste ge
tij-overspoeling. Andere stukken
beginnen echter al aardig bebost
te raken. Vooral in het zuidelijk
deel van het gebied, het vroegere
Hogerwaardschor, valt dat ver
schil duidelijk op. Buijs: „Dat is
niet zomaar gedaan, beheerder
Brabants Landschap probeert om
verschillende waardevolle land
schappen in het gebied tot ont
wikkeling te brengen. Om dat doel
te bereiken hebben ze een flink
aantal koeien en paarden in het
gebied gezet, maar niet overal
evenveel. Zo staan er in het weste
lijk deel van het Hogerwaardschor
helemaal geen grazers. Gevolg:
hier ontstaat in rap tempo een
'oerbos' van vlieren, diverse soor
ten wilgen en andere bomen. Het
beheer bestaat hier uit niets doen,
de natuur helemaal zijn gang laten
gaan. In de rest van het Hoger
waardschor lopen wel koeien en
paarden rond, in een richting Ber
gen op Zoom toenemende
hoeveelheid. Die verschillen in be-
grazingsdruk vind je terug in de
vegetatie. Bovendien hebben wei
devogels en andere op de grond
broedende vogels meer kansen bij
een niet te hoge veebezetting."
Een flink deel van het Markie-
zaatsgebied bestaat uit water, dat
vaak niet meer dan enkele decime
ters diep is. Alleen in de diepere
delen is het water nog vrij zout,
daarboven is het al sterk verzoet.
Buijs: „Typische vissoorten zijn op
dit moment stekelbaars en paling,
die beide zowel in zoet als in brak
water kunnen leven. De verwach
ting is, dat het nog wel enige tien
tallen jaren kan duren voordat de
zoute invloeden geheel uit water
en bodem verdwenen zijn. In de
diepste delen is het water nu nog
zo zout als in de Noordzee!
Problemen
Helaas bestaat er geen natuurge
bieden zonder problemen. Het
Markiezaat is daar geen uitzonde
ring op. Een van de zaken, die Ro
land-Jan Buijs het meest bezig
houdt, is 'de aanwezigheid van
hoogspanningskabels, die dwars
door het gebied lopen. Deze kabels
lopen loodrecht op de vliegroute
tussen Markiezaat en. Ooster
schelde. Duizenden vogels vliegen
er geregeld heen en weer tussen de
twee wateren. „Alleen op de bo
venste kabel zijn voorzieningen
aangebracht, die moeten voorko
men dat vogels tegen de draad
aanvliegen. In de praktijk is dat
volstrekt onvoldoende: ik heb al
vele tientallen dode vogels onder
de kabels gevonden, waaronder
zeldzame als de kleine zwaan, de
lepelaar en de roerdomp. Het is al
erg genoeg dat die hoogspan
ningsmasten en -kabels midden in
het gebied staan, laten ze er dan
tenminste voor zorgen dat de kans
dat vogels ertegen aan knallen
heel klein wordt gemaakt!
Een ander probleem is met het
noemen van de hoogspanningka
bels al aangeroerd: de horizonver-
vuiling. Vrijwel overal in hét
foto's Dirk-Jan Gjeltema
gebied wordt de illusie van echte
natuur verstoord door het zicht op
de Antwerpse of Bergse industrie
en de uitdijende woonwijken van
Bergen op Zoom. Begin jaren
tachtig woedde een forse discussie
tussen de gemeente Bergen op
Zoom enerzijds en de natuurorga
nisaties anderzijds. Inzet: de toe
komst van de Bergse Plaat, een
hoge zandplaat in het Markie-
zaatsgebied. De gemeente won die
strijd. Op de plaats waar natuur-
beschermei's een toekomst zagen
voor kemphaan en rotgans, ver
rees een woonwijk die eind 1997
aan zo'n 10.000 mensen onderdak
moet bieden. De ten noorden van
de Bergse Plaat gelegen Molen
plaat werd wel gespaard. Ook hier
zijn momenteel bulldozers actief,
niet -zoals de gemeente wilde- om
een industrieterrein of woonwijk
aan te leggen, maar om een groot
voormalig zanddepot op de plaat
om te toveren tot een moerassig
natuurgebied.
Roland-Jan Buijs heeft de strijd
om de Bergse Plaat niet meege
maakt- en dat is misschien maar
beter ook. „De mensen die er nu
wonen kun je dat moeilijk kwalijk
nemen", zegt. hij. „Het is een
prachtige plek om te wonen. Be
langrijk is wel, dat de plaatbewo
ners door krijgen dat ze aan de
rand van een uniek natuurgebied
wonen. Daarom verzorgt onze Vo
gelwerkgroep in samenwerking
met Brabants Landschap enkel
keren per jaar excursies langs de
rand van het gebied. Je hoeft na
melijk echt niet dwars door het
Markiezaat te lopen om het land
schap te proeven en tientallen vo
gelsoorten te zien."
Uitkijktoren
Beheerder Brabants Landschap
denk daar ook zo over en doet zijn
best om het gebied goed uit te leg
gen aan het publiek. Daarom is er
sinds kort een heus bezoekerscen
trum op 'De Kraayenberg', een
prachtige plek op de overgang van
het hoge zand naar het lage voor
malige schor. Een uitkijktoren bij
het bezoekerscentrum verschaft
nieuwsgierigen een overzicht over
het Markiezaat en, bij helder weer,
zelfs over de halve Delta. Daar
naast worden hier nog een kleine
wandelroute en een vogelhut ge
realiseerd.
Veel planten en dieren hebben het
Markiezaat-nieuwe stijl al gevon
den. De eerste kroon op het na
tuurwerk is de komst van de lepe
laar, die twee jaar achtereen
broedpogingen waagde op de
Spuitkop, een eiland midden in
het gebied. Op dit moment zijn ze
er alweer in het Markiezaat aan
wezig, evenals tientallen geoorde
futen, vele dwerg- en zwartkop
meeuwen en vele andere ornitho
logische rariteiten. Geen wonder
dat een jonge natuurliefhebber
zijn hart verpand aan dit prachti
ge gebied op deze grens van zowel
zand en klei als van zoet en zout...
Jan-Willem Vergeer
N
E
T
H
C
1
R
N
1
L
L
S
M
S
N
1
D
N
E
1
R
v
E
1
1
U
G
M
1
R
E
K
R
E
v
E
E
E
B
P
L
A
N
T
E
N
T
N
F
F
R
L
G
N
E
T
S
A
G
A
E
T
D
R
A
N
N
A
N
O
D
A
E
W
IJ
E
G
G
E
N
1
E
O
R
S
U
G
D
N
G
1
K
E
R
N
T
T
O
1
E
1
A
K
T
N
M
E
E
E
R
K
O
M
D
A
T
H
E
E
D
O
T
K
M
M
W
A
L
E
C
H
O
A
Z
U
N
E
U
R
E
A
O
A
C
L
V
L
O
T
O
T
T
H
C
T
W
S
B
E
O
R
E
D
U
H
S
U
E
G
H
E
T
N
N
E
N
E
N
G
C
E
1
L
1
M
A
F
E
T
F
A
A
R
G
O
T
O
F
H
Z
ALBUM
KAARTEN
TOOSTEN
BLOEMEN
LACH
TRAAN
FAMILIE
LEEFTIJD
TROUW
FEEST
LIEFDE
TROUWDAG
FOTOGRAAF
PLANTEN
VADER
GASTEN
REIS
VERKERING
GELUKKIG
SCHOONMOEDER
VRIENDIN
GESCHENKEN
STEL
WENSEN
HANDTEKENING
STOET
ZOENEN
INRICHTEN
TOESTEMMING
ZENUWACHTIG
Prijswinnaars
De prijswinnaars van het cryptogram van afgelopen zaterdag zijn: M.E. Mijns-
bergen-Nieuwkerk, Pr. Rooseveltlaan 230, Vlissingen (WV-bon f 50,-);
De VVV-bonnen van 25,-gaan naar: M. de Koeyer, Marijkelaan 64A, Yerseke, G.
Elve, J. van Goijenlaan 26, Vlissingen en J. Reynierse, Wilgenstraat 41, Goes.
De prijzen worden zo spoedig mogelijk toegezonden.
In deze mengelmoes van letters
zijn al de genoemde woorden
verstopt. Ze zijn te lezen van
links naar rechts, van rechts
naar links, van boven naar be
neden of omgekeerd of schuin.
Sommige letters worden dub
bel gebruikt. Streep alle woor
den door. De resterende letters
vormen dan regel voor regel
van boven naar beneden nog
een woord.
Stuur dit woord uitsluitend op
een briefkaart naar:
Puzzelredactie PZC
Postbus 466
4380 AL VLISSINGEN
Uw briefkaart moet uiterlijk
woensdagmorgen in ons bezit
zijn.Vermeldt uw naam, adres
en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prij
zen beschikbaar: eerste prijs
een VVV-bon van50,
Tweede, derde en vierde prijs
een VVV-bon van 25,
De oplossing en de namen van
de prijswinnaars vindt u in de
PZC-bijlage 'Vrije Tijd' van vol
gende week.
Oplossing
cryptogram
zaterdag:
-a-
-verafgelegen
-r-e-b-e-n-i-
wijkvereniging
-g-o-e-md-
beeldkwaliteit
-z-v-i-a-re
gemeenplaatsen
-1-r-gk-n-o-
blad-sappelaars
-e-r-t-o-e-a-e-
inmakers-streng
-k-a-k-t
snuiters
-o-e-n-t-
boer-stuk
-p-s -k-
en 80 ft.; die van Polen is mij nog niet bekend.
Voor 5 mei heeft Duitsland de volgende zegels op het
programma staan: twee Europazegels (80 pf. en 100
pf. met de sprookjes 'Vom Fisscher und seiner Frau'
en 'Rübezahl'; 50 jaar stedenbanden (100 pf., ge
knoopte linten) en een velletje '50 jaar Schutzge-
meinschaft Deutscher Wald' met een 100 en 200 pf.-
zegel met daarop bossen en dieren.
FRANKRIJK - De Franse permanente serie Marian
ne du Bicentenaire loopt op zijn einde. De serie waar
mee eind 1989, ten tijde van de viering '200 jaar Fran
se Revolutie' een begin werd gemaakt bestaat uit 32
zegels (afgezien van drie- en vierzijdige uitgiften). De
Marianne met kokarde maakt op Frankrijks nationa
le feestdag 14 juli) plaatst voor een Marianne, die het
idee moet geven van 'een jong en dynamisch Frank
rijk en een Frankrijk in beweging'. Deze dynamiek
wordt nog eens geaccentueerd door het devies uit de
Franse Revolutie 'Liberté, Egalité, Fraternité', door
Mariannes wapperende haren en door de sterren van
Europa.
De verhoging van het Duitse brieftarief op 1 sep
tember van 100 naar 110 pfennig zal vooral in de
hoek van de permanente zegels flinke gevolgen heb
ben. Voor juli, augustus en oktober staan namelijk
niet minder dan tien zegels en een briefkaart gepland,
zowel in de serie 'Frauen der deutschen Geschichte'
als in de serie rolzegels 'Sehenswürdigkeiten'.
De vrouwen die zullen worden afgebeeld zijn allen
van deze eeuw, dit in tegenstelling tot veel van de da
mes die op de inmiddels uit de roulatie genomen ze
gels staan. Voor de briefportzegel (110 pf.) is de keuze
op de legendarische Mariene Dietrich gevallen, een
keuze die voor veel Duitsers uiterst discutabel is.
Voor genoemde maanden zijn de volgende zegels ge
pland: 17 juli, 47 pf., het Europamonument in Berus;
14 augustus, 110 pf„ Mariene Dietrich (1901-1992),
llOpf., slot Bellevue, 220 pf „Brühlsche Terrassen in
Dresden en 440 pf., het raadhuis van Bremen; 28 au
gustus, 220 pf., Marie-Elisabeth Lüders (1878-1966,
Bondsdaglid voor de FDP), 100 pfhet Goethe-Schil-
ler-monument in Weimar, een 100 pf.-briefkaart en
510pf.,HolstentorinLübeck; 16oktober, lOOpf.,Eli
sabeth Schwarzhaupt (1901-1986, onder andere mi
nister ten tijde van Adenauer) en 300 pl'.. Maria
Probst (1902-1967, medeoprichtster van de CSU).
Nog een gevolg van de tariefverhoging. In het voor 17
september geplande I BR A-II-velletje dat aanvanke
lijk vier 100 pf .-zegels zou bevatten zal nu slechts één
zegel van 440 pfennig met een bijslag van 220 pfennig
zitten.
Samen met Polen, Hongarije en Tsjechië heeft Duits
land op 23 april een zegel vierling uitgegeven. Met een
100 pf.-zegel wordt de 1000e stei'fdag van St. Adel-
bert, bisschop van Praag en apostel van Pruisen (ca.
956-997) herdacht. De waarden van de Tsjechische en
Hongaarse (identieke) zegels zijn respectieveli j k 7 kc.
NIEU W-ZEE LAND heeft onder de titel Discoverers
een nieuwe reeks op de rails gezet. De eerste serie ver
scheen 12 februari bestaande uit zes zegels met op de
hoogste waarde 1,80) Abel Tasman. Verder: James
Cook (40 c.), Kupe (80 c.), Maui 1,00), Jean de Sur-
ville 1,20) en Dumont d'Urville (S 1,50).
GIBRALTAR opende het uitgiftejaar op 12 februari
met de Europazegels. Op vier zegels in waarden van 2
x 28p en 2 x 30p (ook in velletje) wordt het verhaal van
de geheimzinnige verdwijning van de bemanni ng van
het schip Mary Celeste op zijn reis van New York naar
Genua in beeld gebracht.
Eveneens op 12 februari verschenen zes zegels (5,24,
26,28,30 en 35p; ook in velletje) waarover jonge poe
zen dartelen.
SPANJE bracht 12 december de eerste aanvulling uit
op de permanente (grootformaat)portretzegels van
1000 peseta, waarmee 24 november 199.5 het 20-jari-
ge regeringsjubileum van koning Juan Carlos I
"1938) werd gemarkeerd. Uitgegeven werden: 100
(donkerbruin), 200 (zwartgrijsgroen), 300 (donker-
bminviolet) en 500 ptas (zwartgrijsblauw).
De koningsserie in kleiner formaat kende 27 januari
haar vijfde uitbreiding: 21 ptas (goud/ donkergrijs
groen) en 32 ptas (goud/donkeropaalgroen). Op 30 ja
nuari de eerste bijzondere Spaanse zegel van dit jaar,
een 32 ptas-zegel in de serie 'Met uitsterven bedreig
de dieren': een genetkat (Genetta genetta). Verder: 28
februari, jeugdpostzegeltentoonstelling Juvenia '97,
32 ptas, affiche; 5 maart, dag van de postzegel, 65
ptas, oude brievenbus; 12 maart, Spaanse film, 21 en
32 ptas, affiches.
Hero Wit
De uitkijktoren Kraayenberg biedt een prachtig zich op het Markiezaatsmeer.
Abel Tasman N0W Z&3.1<ind
