Killer-alg laat
zich niet doden
Vampiers over de vloer
PZC
if u&ri i
natuur
45
puzzel
Milieuramp
dreigt in
Méditerranée
postzegels
élR6
28
zaterdag 19 april 1997
Horizontaal:
1. Roofvogel; 6. hoogdravende taal; 12. agrariër; 13. pluk; 14- jongens
naam; 16. loopvogel; 18. stuk hout; 19. hectare; 20. wreed; 22. vervoer
middel; 24. plaatsin België;25. kap;26. deel van een schip;27. buitendijks
aangeslibd land; 28. dierenverblijf; 30. vallei; 32. stimulerend middel; 33.
voegwoord; 34. hesp; 36. primitieve woning; 37. familielid; 39. pop van
taai-taai; 43. geluksgodin; 45. Amerikaanse staat; 47. bijb. figuur; 48. mu
zieknoot; 50. kerkelijke straf; 51. distilleerkolf; 54. gebrek; 56. bestelling;
57. wegverharding; 60. altijd; 64. onheilsgodin; 65. behoeftig; 67. ratelpo-
pulïer; 68. tendens; 70. brief; 72. eten; 74. televisie; 76. succesnummer; 77.
zelfkant; 78. voegwoord; 79. grond om een boerderij; 81. zeevis; 83. ijze
ren mondstuk; 84. base; 85. middeleeuws strijkinstrument; 87. overwin
ning; 88. haarkrul; 89. valies; 91. grondsoort; 92. in memoriam; 93. jonge
kabeljauw; 94. tamarinde (Mal.); 96. nota bene; 97. durf; 98. autoped; 100.
onvriendelijk; 101. deel v.e. auto.
Vertikaal:
1Dupe; 2. getijde; 3. paard; 4. verlangen; 5. dopheide; 7. viseter; 8. zwart
paard; 9. snavel; 10. klaar; 11doorschijnend; 15. vrucht; 17. gewicht; 18.
paar; 19. vrouwenverblijf; 21. nachtvogel; 23. girafachtig dier; 24. gewas;
29. aard; 31. vlinderbloemig plantengeslacht; 35. echtgenoot; 36. raam-
scherm; 38. huiduitwas; 40. lokspijs; 41. onbeweeglijk; 42. houten blaas
instrument; 44, hoofd van een klooster;46. verdoving; 49. beneden; 52. fa
milielid; 53. voorzetsel; 54. brandgang; 55. armoedige woning; 57. benoe
ming; 58. misslag; 59. grillig; 61. aanvoerder; 62. mallejan; 63. fragmenta-
tiebom; 65. Turkse titel; 66. voorzetsel; 69. vochtig; 71. smart; 73. barak;
75. devoot; 78. karakteristiek; 80. zeil; 81. koppelriem; 82. meisjesnaam;
83. praatvogel; 85. Italiaanse componist; 86. werpkoord;89.eer;90. vlees
gerecht; 93. kathedraal; 95. voorzetsel; 97. mijns inziens; 99. poste restan
te.
Sleutelwoord kruiswoordraadsel: 1-20-25-62-21-15-70-51-6-31-60-93
Schrijf uitsluitend het gevonden sleutelwoord op een briefkaart en stuur
dit naar onze puzzelredactie. Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmor
gen in ons bezit zijn op het volgende adres:
Puzzelredactie PZC
Postbus 466
4380 ALVLISSINGEN
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs een VVV-bon
van f 50,Tweede, derde en vierde prijs een VVV-bon van f 25,De
oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-bijlage
'Vrije Tijd'van volgende week.
OPLOSSING
DOORLOPER
De prijswinnaars van de doorloper van vorige
week zaterdag zijn H.J. Heijliger-Lodder, Land-
luststraat 58, Middelburg VVV-bon van f 50,=);
de VVV-bonnen van f 25,= gaan naar J. Moele-
ker, Hoogewei 61, Goes; M. de Regt, Westsingel
52, Axel en C.A. Stouthart, Essenlaan 25 te Mid
delburg.
De prijzen worden zo spoedig mogelijk toege
zonden.
andelaarasbest
doolariadnenor
ertstartaarkei
rottoiretagesp
lperedalskelet
aarunosatertri
tabielbaalbrie
illenaardkloek
nnostartereems
gaeeltdolespek
ermietlobmelee
toklerenetsare
aloasegomappel
gionamenenzone
eerdrassigeter
Het lijkt het scenario voor
een rampenfilm: 'The
Killer-Algae', over een
betrekkelijk onschuldig
sierwiertje dat uitgroeit tot
een moordend monster en
dood en verderf zaait in het
decadente Monaco. Maar het
is werkelijkheid. De bodem
van de Middellandse Zee raakt
in snel tempo gestoffeerd met
een giftige alg die veel groter
en taaier is dan de
oorspronkelijke soort.
Op een diepte van drie tot dertig
meter plant de tropische cau-
lerpa taxifolia zich razendsnel
voort. Met haar nauw vervlochten
wortels verstikt zij al het andere
leven op de zeebodem. Haar gif
doodt ook vissen en schaaldieren.
Normaal gesproken wordt het uit
heemse groenwier niet groter dan
tien centimeter en legt het bij een
temperatuur onder de 18 graden
het loodje. Maar de taxifolia heeft
zich door jarenlang verblijf in
aquaria weten te versterken. We
tenschappers in het Duitse Stutt
gart ontwikkelden een koudebe-
stendige variant, waarvan een
exemplaar in Monaco belandde en
tenslotte, per ongeluk, in zee.
De alg bereikt nu een lengte van
tachtig centimeter en is bestand
tegen een fris graadje of zeven.
Vooral in het voorjaar is het niet
aan te bevelen in de buurt rond te
plonzen, want juist dan is zij op
haar giftigst.
Ongehinderd
Bij gebrek aan natuurlijke vijan
den kan de caulerpa taxifolia zich
ongehinderd blijven verspreiden.
Dertien jaar, nadat zij in het zilte
zand van de Méditerranée wortel
de, bedreigt de alg delen van de
Franse, Spaanse, Italiaanse en
Dalmatische kust''(Kroatië). Alles
bij elkaar gaat het om zo'n dertig
vierkante kilometer oppervlakte.
Het ernstigst is de situatie op de
zeebodem tussen de Franse ha
venstad Toulon en Ajaccio op Cor
sica. Jachthavens worden afgezet
uit vrees dat het hardnekkige wier
de ankers van de schepen aan de
bodem vastzet. Duikclubs pakken
hun biezen zodra ze het groene ge
vaar signaleren.
Waar het kruipende wier zich in de
bodem plant is geen plaats meer
voor andere planten, grassen en
micro-organismen. Voor zover
niet vergiftigd, raken vissen, zee
sterren en kwallen verstoken van
hun voedsel. Zij verdwijnen en het
enige wat overblijftis een dicht al-
gentapijt.
Siergras
,,In de Middellandse Zee dreigt
een milieuramp", zei de oceano-
loog Alexandre Meinesz van de
universiteit van Nice deze week in
de Duitse krant Bild. Hij ging sa
men met een collega uit Marseille
na hoe de alg vanuit de Caribische
Zee en de Indische Oceaan in de
Méditerranée verzeild raakte. De
caulerpa taxifolia werd in de j aren
zeventig ontdekt en meegenomen
naar Europa als siergras voor
aquaria. In 1984 vonden duikers
de alg voor het eerst in de Middel-
landse Zee, voor de kust van Mo
naco. Zij bedekte toen slechts één
vierkante meter. Waarschijnlijk
was de in Duitsland veredelde al-
gensoort uit tanks van het Ocea-
nografisch Instituut van Monaco
in zee terechtgekomen. Bij het
schoonmaken van de tanks had
een medewerker per ongeluk een
stukje alg via de afvoer in zee ge
spoeld.
Een Monegaskische wetenschap
per opperde nog dat de alg vanuit
de Rode Zee via ankers en schroe
ven van zeeschepen naar de Mid
dellandse Zee was vervoerd. Dat
zou kunnen verklaren waarom de
alg ook op andere plekken, zoals
bij Mallorca, werd aangetroffen.
Maar het staat vast dat de alg
vooral voor de kust van Monaco
welig tiert.
Vissterfte
Ook andere gif algen rukken op,
wereldwijd. Niet alleen in warme
streken zoals het Amerikaanse
Florida, maar ook aan de Noorse
fjordenkust is de laatste tien jaar
sprake geweest van ware plagen.
Zuurstofgebrek als gevolg van de
dichte algenvegetatie en verstop
ping van de kieuwen door mi
croalgen leidden tot massale
vissterfte en dito schade voor de
visserij.
Om van de toeristenindustrie nog
maar te zwijgen. In de zomer van
1989 werd de Adriatische kust van
Noord-Italië (Venetië, Rimini, An-
cona) geteisterd door overmatige
algengroei. Die plaag had vooral
te maken met de lozing van grote
hoeveelheden afvalwater die via
de Po de zee instroomden. De hoge
concentraties fosfaten en nitraten
daarin (onder meer uit landbouw-
bestrijdingsmiddelen) voedden de
algen. De natuur strafte zo als het
ware haar vervuilers. De toeristen
waren niet blij met een duik in de
plakkerige, witgroene schuimbrij
en bleven massaal weg. Tientallen
miljoenen guldens moesten wor
den uitgetrokken om de plaag te
bestrijden.
In totaal zoeken nu 150 deskundi
gen uit Frankrijk, Spanje, Monaco
en Italië naar een manier om de
oprukkende caulerpa taxifolia te
bestrijden. Maar de experimenten
die in laboratoria zijn gedaan,
hebben nog geen effect in zee. Tot
nu toe zijn gewone duikers het
succesvolst geweest, door de zee
plant met wortel en al uit de bo
dem te rukken en met grote slan
gen op te zuigen. Op die manier
heeft Mallorca de alg weten weg te
werken. Voorlopig, althans.
Erik van Schaik
De bestrijding van de alg levert grote problemen op. Tot nu toe zijn gewone duikers het succesvolst geweest, door de zeeplant met wortel en al uit de
bodem te rukken en met grote slangen op te zuigen.
Teken behoren tot het kleine
groepje schepselen waaraan ik
een reuze hekel heb, zoals mij ook
vlooien, stekende vliegen, muggen
en bedmijten tegenstaan. Ik vind het
dan ook bijzonder vervelend weer
vrijwel dagelijks met teken te
worden geconfronteerd.
Nu het voorjaar is aangebroken
verschijnen deze enge beest
jes opnieuw ten tonele, na een
winter lang te hebben uitgeblon
ken door afwezigheid. Niet dat ze
aanbellen en vragen om binnenge
laten te worden, maar als passa
gier op één van de honden of zelfs
op allebei.
Nuheeftiederehonden- of katten
bezitter wel eens met dit ongedier
te van doen, maar wie, zoals ik,
zijn woning heeft te midden van
dicht struikgewas en gemengd
loofbos, wordt er vanaf begin
maart danig door geplaagd. Zeker
wanneer- het warm en vochtig
weer is moeten de honden dus elke
avond grondig worden geïnspec
teerd om steevast van een stuk of
tien teken te worden verlost. Niet
zozeer omdat de kleine parasieten
gevaarlijk zijn, maar gewoonweg
vanwege de jeuk die ze veroorza
ken, de lelijke aanblik die ze bie
den en de forse bloedvlek die ze in
de vloerbedekking' opleveren na
dat ze per ongeluk vertrapt zijn.
Ziekte
Gevaarlijk zijn in principe alleen
sommige tropische tekensoorten,
die de meest ellendige ziekten
overbrengen op mens en dier.
Maar sinds een jaar of tien blijkt
ook de gewone vaderlandse teek
een ziekte op de mens te kunnen
overbrengen, die beslist niet on
schuldig is. De verwekker van de
ze zogenoemde Lyme-disease is
een kurkentrekkervormige bacte
rie, die via de steelcsnuit van de
teek in ons bloed terechtkomt en
aanvankelijk moeheid, koorts en
hoofdpijn veroorzaakt, maar in
een later stadium hersenvliesont
steking, reumatische aandoenin
gen, ontsteking van de zenuwen en
hartritmestoornissen.
Lang niet alle teken zijn dragers
van deze kwaadaardige bacterie,
maar ontstaat rond een tekenbeet
een ringvormige, rode huiduit
slag, dan is het raadzaam een arts
te consulteren. De meeste teken
brengen echter slechts hinderlijke
jeuk teweeg en hooguit geringe
bloedarmoede bij onze huisdieren
wanneer ze zich massaal aan hen
tegoed doen.
Want daarvan leven teken, van
bloed. Het zijn overigens alleen de
wijfjes die zich schuldig maken
aan vampirisme. De heren stellen -
zoals wel meer voorkomt in de
schepping - geen fluit voor, Zij
gaan slechts bevruchtend rond om
vervolgens uitgeput het tijdelijke
voor het eeuwige te verwisselen,
Nee, het zijn de dames die niet on
derdoen voor graaf Dracula. Op
een lange grasspriet of in struik
gewas of geboomte wachten ze
hunkerend de komst van een
slachtoffer af: een zoogdier, een
vogel, een reptiel of een mens, het
maakt niet uit,, als er maar bloed
inzit.
Komt zo'n volbloedslachtoffer in
de buurt, da n stort de teek zich bo
ven op hem om een plekje te zoe
ken waar het warm en rustig is.
Daar worden de vlijmscherpe
monddelen door de huid ge
priemd, totdat een bloedvat is
aangeboord en het feest beginnen
kan. Al zuigend houdt de parasiet
zich stevig vast met haar vlijm
scherpe klauwtjes, terwijl ook de
bek muurvast verankerd zit in de
huid, zoals iedereen weet die wel
eens getracht heeft een teek te ver-
wij deren.
De teek die bij ons het meest alge
meen voorkomt en die we dan ook
op onze huisdieren of onszelf aan
treffen is Ixodes ricinus, de hout
teek of hondenteek. Deze schooier
behoort tot de zogenaamde harde
teken, omdat de volwassen exem
plaren een stevig schildje op de
rug dragen. De soort wordt gere
kend tot de geleedpotigen, een
hoofdafdeling van het dierenrijk
waartoe bijvoorbeeld ook de
sprinkhaan, de duizendpoot, de
spin en de kreeft behoren. Bij deze
lieden vergeleken is de teek een
dwergje, tenminste als hij nog niet
gegeten heeft. Wanneer er echter
gebunkerd wordt zwelt het nog
geen anderhalve millimeter kleine
diertje op tot het formaat van een
flinke boon. Het achterlichaam
zet uit als een ballon die opgebla
zen wordt. De vulling is echter
geen lucht, maar bloed. Het drin
ken duurt hooguit een dag of zes.
Dan is het achterlijf tot barstens
toe gevuld met genoeg bloed om
een hele poos op te teren. Het ver
zadigde beestje trekt de zuigsnuit
terug, ontspant de klauwen en laat
zich pardoes op de grond vallen.
Hoogst voldaan en half versuft
sleept het zich naar een rustig
plekje. Pas wanneer de buik leeg is
zal het op zoek gaan naar een
nieuw slachtoffer.
Intussen, gedurende de periode
van bloedverteren, worden de ei
tjes gelegd. De larven die daaruit
voortkomen zorgen ervoor dat het
verhaaltje opnieuw begint door
een grasspriet te beklimmen en
zich hals over kop op de eerste de
beste voorbijganger te storten.
Hopelijk bent u dat niet. Wij men
sen zitten niet op teken te wach
ten.
Theo Schildkamp
Het zijn twee gezellige, feeste
lijke wens- en uitnodigings
zegels, die PTT Post op 6 mei in
omloop brengt. Beide 80 c.-zegels
zitten in velletjes van tien stuks. In
de bovenrand van het ene velletje
staat 'Tien voor een verjaardag' en
in die van het andere 'Tien voor
een kaart'. De zegels hebben een
semi-permanent karakter, waar
door op voorhand oplagecijfers
ontbreken.
De wens/felicitatiezegel is ont-
worpen door de bekende illustra
tor/tekenaar Joop Swarte, die on
der andere in 1984 de kinderzegels
ontwierp (bekroond met de Euro
pese Asiagoprijs voor het beste
ontwerp van dat jaar) en de de-
cemberzegels van 1991
Swarte heeft voor deze zegel alle"
feestelijke elementen bijeen ge
harkt: de slinger Nederland-dnal-
redeN, de feesttaart, de twee
kaarsjes met gouden hoofdjes en
het grote cadeau met als strik een
gouden hart. De ene kaars geeft de
andere het cadeau.
Kortom, een leuke zegel. Dat geldt
ook voor de uitnodigingszegel van
Rick Vermeulen (ont werp) en Pie-
ter Vandermeer (fotografie). Op
deze zegel worden een kop koffie,
een glas sap of wijn, een schx'ij ven-
de hand en een diner, met in het
midden een amaryllus afgebeeld.
De schrijvende hand stelt zowel de
verzender als de reagerende ont-
vanger voor NB. Vermeulen ont
wierp in 1988 de zegels voor de
Filacept-postzegeltentoonstel-
ling.
Met de komst van deze twee zegels
komt een definitief einde aan de 7 0
c.-wenszegel van 1993 (2 februari)
en de 70 c.-steiTenbeeldzegel van
1995 (22 mei). Beide uitgegeven in
velletjes van tien stuks. Het is
raadzaam even na te kijken of bei
de velletjes in uw verzameling zit
ten. Ze zijn nog te koop bij de Ver-
zamelsexvice in Groningen, maar
ik vrees niet lang meer. Dat geldt
ook voor het verhuisvelletje (1
april 1996) met twintig zegels van
70 cent. Het laatste is slechts acht
maanden in gebruik geweest en
zou wel eens heel schaars kunnen
worden.
plaats: 1978, veldbloemen; 1979,
vogels; 1980, zogenaamde jaagba
re dieren, zoals een konijn; 1981.
Ierse paarden; 1982, zeedieren;
1983, Ierse honden; 1984, bomen
en vruchten; 1985, vlinders; 1986,
varens; 1987, runderen; 1988, be
dreigde planten; 1989, zogenaam
de jaagbare vogels, zoals patrij
zen; 1990, tuinbloemen; 1991,
Ierse schapen; 1992, marters;
1993, orchideeën; 1994, nacht
vlinders; 1995, reptielen en amfi
bieën; 1996, eenden en 1997, zee
zoogdieren.
Ierland heeft 6 maart de 20e serie
'flora en fauna" uitgegeven, dit
keer gewijd aan zeezoogdieren.
Op de zegels: 28p (oplage 1 mil
joen), grijze zeehonden (Halichoe-
rus gxypus); 32p (1 miljoen), tui
melaar (Tursiops truncatus); 44p
(500.000 stuks), haaiachtigen,
vaak gezien in gezelschap van dol
fijnen (Phocaena phocaena) en
52p (500.000), orka (Orcinusorca).
De zegels zitten ook in een velletje
met doorlopende beelden (oplage
1 miljoen).
Aangezien deze emissie toch een
sbort jubileum is, is een recapitu
latie van alle uitgiften op haar
Deel II van de driedelige serie ter
gelegenheid van de 75-jarige Ierse
onafhankelijkheid verscheen 3
april. Vier zegels in paren: 2 x 32p
(cultuur en sport; oplage 1,5 mil
joen) en 2 x 52p (kunst en handel,
750.000).
Deel III verschijnt 27 augustus en
op 6 december een gelimiteerd
herdenkingsvelletje, dat tot en
met 31 december verkrijgbaar zal
zijn voor een prijs van 3,48 pond.
In het velletje hebben alle (twaalf)
zegels overigens een waarde van
32 pence.
1
1
vffe! i m
Noorwegen heeft 16 april flink in
de bus geblazen. De 60e verjaar
dag van zowel koning Harald als
koningin Sonja wordt postaal ge
vierd met de uitgifte van twee
kleurige 3,70 kr.-zegels (elk in een
oplage van 8 miljoen stuks).
Op de ene zegel staat alleen de ko
ning' afgebeeld, de andere toont
het paar.
De derde en laatste set van acht ze
gels (steeds in een boekje, nu in
een oplage van 1,2 miljoen stuks)
ter gelegenheid van het 350-jarig
bestaan van het Noorse postwezen
behandelt het leven in Noorwegen
in de afgelopen vijftig jaar.
Op de zegels, alle in een waarde
van 3,70 kr., de wederopbouw in
1945, de Kon-Tiki-expeditie
(1947), het begin van het milieube
wustzijn (1962), sociale voorzie
ningen (1967), Noorwegen als
olieproducerende natie, het boor
eiland Ekofisk (1969), sport, Grete
Waltz, wk-marathon 1983, een re
volutie in communicatie (brug) en
de Olympische Winterspelen in
Lillehammer (1994).
Tot slot drie boekjes met toeristi
sche zegels. Elk boekje bevat acht
zegels. We zien beelden van het
plaatsje Röros (4,30 kr., oplage
500.000 stuks), de vuurtoren van
Faerder (5,00 kr., 600.000 stuks) en
Nusfjord (6,00 kr. ook in een opla
ge van 600.000 stuks).
Hero Wit
