Komeet-van-de-eeuw
2600 jaar uit het zicht
Het virtuele reisbureau
PZC
Hale-Bopp
Plastics beginnen
het te begeven
Office 97 is
een echt pakket
voor kantoren
Vakanties
boeken
vanuit
je stoel
wetenschap en techniek
43
S
computertaal
zaterdag 19 april 1997
Langzaam verdwijnt de
inmiddels overbekende komeet
van Hale-Bopp in het licht van de
avondschemering en vanaf begin
mei zal hij voor ons definitief aan
het oog onttrokken zijn. Bij vele
duizenden bewonderaars van deze
'staart-ster' zal dat misschien iets
weemoedigs oproepen: 'vaarwel
Hale-Bopp'. Want alleen onze verre
nazaten, om en nabij 100 generaties
na ons, zullen pas weer getuige
kunnen zijn van de terugkeer van
deze relatief heldere komeet. Hij
heeft er namelijk maar liefst 2600
jaar voor nodig om eenmaal zijn
langgerekte ellips rond de zon te
voltooien.
Als een duidelijk zichtbare,
mistige vlek staat 'Hale-
Bopp' aan de noordwestelijke
avondhemel, boven de plaats
waar de zon ondergaat. Op tal van
plaatsen, zoals de Volkssterren
wacht Simon Stevin en Noord wijk
Space Expo, verdrongen zich de
afgelopen weken geïnteresseer
den rond de telescopen om een
glimp van de komeet tussen de
steeds voorbij trekkende wolken
op te vangen.
'De komeet van de eeuw' gonsde
het bijna eerbiedig. Maar als er
dan persé een 'komeet-van-deze
eeuw' gevonden moet worden dan
is dat zeker niet 'Hale-Bopp'. Al
wat oudere sterrenkundigen her
inneren zich de vrieskoude en
glasheldere ochtenden van begin
maart 1976, toen komeet West aan
de ochtendhemel stond. „Daar is
Hale-Bopp maar een armzalig
vlekje bij", zo weet nog goed een
waarnemer van observatorium
Winterswijk te melden.'
West
Kometen-deskundige dr. H.U.
('Uwe') Keiler, verbonden aan het
Duitse Max Planck Institut für
Aeronomie in Katlenburg"-Lin-
dau, is het daarmee eens: 'West
was zo mooi omdat de kern, waar
schijnlijk al tijdens de dichtste
nadering tot de zon, in stukken uit
elkaar was gevallen. Daarbij kwa
men grote hoeveelheden stof extra
vrij.' Wetenschapper Keiler ge
noot elf jaar geleden, in maart
1986, wereldfaam toen hij de eer
ste foto liet zien die de Europese
ruimtesonde Giotto van de kern
van de komeet van Halley had ge
maakt. Onder Keller's leiding was
namelijk de 'Halley Multicolour
Camera' (HMC) ontworpen en ge
bouwd. Zeg maar: het 'oog' van
Giotto. Het toestel stelde de mens
heid voor het eerst in staat daad
werkelijk de kern van een komeet
te zien. Een komeetkern is, bezien
vanaf de aarde, altijd in stof en
gas, afkomstig van die kern, ge
huld en daarom onzichtbaar.
Ondanks zes jaar van onafgebro
ken studie aan de honderden f oto 's
0-
,V
*4
MM
mm
9
i* j,#
S
Boven de lichten van de Bulgaarse haven Varna glijdt Hale-Bopp langs de hemel.
die met de HMC van Halley's kern
gemaakt werden, hebben ook Kei
ler en zijn team het mysterie dat
kometen al eeuwen omgeeft, nog
allerminst opgelost.
Vragen
„We zijn nog met tal van vragen
blijven zitten", zegt Keiler, „zoals
bijvoorbeeld waarom komeetker
nen zo ongewoon donker zijn.
Komt dat door een teerachtige
korst of is de hele kern zo zwart?
De Giotto-foto's suggereerden
verdér dat Halley's kern uit enkele
grote, aan elkaar vastzittende ma
terieklompen is opgebouwd. Het
kan zijn dat dat voor veel, zoniet
alle kometen geldt. Dat zou ingrij
pende consequenties hebben voor
de ontstaanstheorie van kometen
en daarmee voor die van zonne
stelsels zoals de onze."
„Zowel bij Halley als vooral bij
Hale-Bopp, was sprake van
slechts enkele, relatief kleine, ac
tieve gebiedjes waar iets van stof
en gas uit de kern naar buiten spo
ten. Waarom vindt dat niet plaats
over de hele kern, die immers in
zijn geheel door de zon wordt op
gewarmd?"
Het zijn zomaar een paar vragen
van de vele dozijnen waar weten
schappers als Keiler mee worste
len. Om die te kunnen beantwoor
den moet het fenomeen kometen
letterlijk en figuurlijk veel direc
ter-, veel langduriger worden bena
derd. Daarom hebben de weten
schappers, waaronder 'Uwe'
Keiler- de handen ineen geslagen
voor een expeditie van een ruimte
sonde naar een andere komeet.
Maar deze keer om er een hele tijd
bij te blijven en niet om ex- zoals de
De komeet Hale-Bopp, gesignaleerd in de lucht boven Central Texas
eind maart.
Giotto bij de komeet van Halley
deed, met een ontzagwekkende
snelheid, al fotograferend, langs
te scheuren.
De sonde in kwestie luistert naar
de naam 'Rosette', naar het in de
vorige eeuw door de Fransman
Champollion gevonden, versteen
de kleitablet dat de sleutel bleek
tot de ver-taling van de Egyptische
hiëroglyfen. De Rosette-sonde
moet een soox-tgelijke sleutel leve
ren voor het mysterie kometen.
Rosette's doel is een komeetje die
elke vijf en een half jaar een baan
om de zon beschrijft. Hij werd in
1948 ontdekt door de astronoom
Carl Wirtanen, toen verbonden
aan de Lick-sterrenwacht in Cali-
fornië. Sindsdien wordt 'komeet-
Wirtanen' door tal van sterren
kundigen goed in de gaten gehou
den waardoor onder meer de baan
nauwkeurig genoeg bekend is om
er met een welgemikt 'schot' een
sonde op af te sturen. De program-
commissie van de Europese ruim
tevaartorganisatie ESA, onder
wiens auspiciën Rosette werd ont
wikkeld en zal worden gelan
ceerd, stelde in februari van dit
jaar de wetenschappelijke 'lading'
van Rosetta vast: de sonde zal de
komeet van Wirtanen aan een even
grondig als langdurig onderzoek
gaan onderwerpen. En hoe!
Uitgekiend
Rosette zal in januari 2003 worden
gelanceerd en acht jaar van zorg
vuldig manoevreren nodig hebben
om de komeet te bereiken. In april
2 012 zal hij de komeetkern tot bin
nen enkele kilometers naderen en
Op vrijwel elke hoek van de straat, in
vrijwel elk dorp zit nu nog een
reisbureau. Over een paar jaar zal dat
anders zijn. Dan boek je een vakantie op
Internet.
Een wellicht boude veronderstelling,
maar Microsoft is aardig bezig de
reisbureaus in de wereld de nek om te
draaien. Deze week startte in Groot-
Brittannië, Frankrijk en Duitsland de
eerste Europese proef van Expedia, het
virtuele reisbureau, (http:
//expedia.msn.com)
Wie daar rondkijkt vallen de
schellen van de ogen. Werke
lijk alles kan daar: hotels overal
ter wereld boeken, inclusief voor
keuren als een zwembad, of een
bijzetbed voor de kinderen op de
kamer, vliegtickets reserveren,
een huurauto, kijken wat voor-
weer het op de vakantiebestem
ming is en wisselkoers van, noem
eens wat... de Portugese Escudo,
berekenen.En dat inclusief beeld
enlatervast ook geluid. Een week
eindje Praag? Ga maar op het Ou
de Stadsplein staan en kijk om je
heen in de 360 graden foto. Hotel?
Kies maar uit op de stadsplatte
grond.
Boeken kan met je credit-card.
Volgens Microsoft volkomen vei
lig, want er wordt voor het reser
veringsformulier 'gescrambeld'
gewerkt. Expedia is voorlopig niet
in het Nederlands te raadplegen
en ook Nederlandse reislustigen
kunnen het nog niet gebruiken om
te boeken, maar een kijkje nemen
in de toekomst is natuurlijk niet
verboden.
De Nederlandse reisbranche is het
Azuurblauw zee- en zwembadwater en prachtige palmen. Een vakantieparadijsje dat straks gewoon thuis te boeken is.
afgelopen j aar nogal bang geweest
dat computerbedrijven als Micro
soft deze truc zouden gaan uitha
len. Rechtstreeks boeken is na
tuurlijk goedkoper en sneller. En
je kunt je hotelkamer van te voren
bekijken. Veel hotels hebben dat
inmiddels door en bieden op Inter
net hun kamers aan. Vooral voor-
verwende Amerikaanse toeristen
natuurlij k, voor wie Internet al j a-
ren gesneden koek is. Vakantie
naar hotel Los Arcos Suites in
Puerto Vallarta, Mexico? Kan ook
zonder reisbureau! Op http:
//www. go 2 mexi cocom/p v/p -
v.htlm staat onder de foto's van de
kamers een reserveringsf onnulier.
Mooi startpunt
Voor Nederlandse doe-hetzelf-
toeristen is de pagina van Digitaal
Toerisme (http:///www.qqq-
.com/dtt/index.htm) een mooi
startpunt. Veel verwijzingen, in
eigen land, maar ook wereldwijd.
En wie toch de zekerheid van een
reisbureau wil, inclusief de Stich
ting Garantiefonds Reisgelden,
kan inmiddels in Nederland ook
op Internet terecht. Het TravelP-
laza (http://www.travelplaza.nl)
in samenwerking met omroepor
ganisatie Tros biedt nog de meeste
mogelijkheden. Zoeken op land,
op vervoermiddel, op de soort va
kantie en op streek. Betalen over
het Net voor de geboekte vakantie
wordt in Nederland nog weinig
Allerlei plastic artikelen die
het eeuwige leven leken te
hebben, zijn aan het vergaan.
Barbie-poppen, oude soldaat
jes en videobanden vallen lang
zaam uit elkaar. Dit tot grote
schrik van de kunststofindu
strie. Een afdoend antwoord
bestaat nog niet.
Het wetenschappelijk tijd
schrift New Scientist maakte
onlangs melding van alom op
tredende verschijnselen van af
braak van kunststof. „De gege
vens kloppen, inhoudelijk is
het correct opgeschreven." Dat
is de reactie van Patricia van
Tricht, medewerkster van het
Kunststof Kennis Centrum, dat
deel uitmaakt van de Neder
landse Federatie voor Kunst
stoffen. Bij het kenniscentrum
komen alle onderzoekingen
naar kunststoffen en vragen
van de bevolking hierover sa
men.
Wegwerpartikelen
New Scientist vermeldt dat van
veel plastics niet bekend is hoe
lang ze goed blijven en door-
welke chemische processen ze
worden aangetast. Van een
aantal processen is het wèl be
kend en dat geeft verontrus
ting- Musea en particulieren
beginnen te merken dat allerlei
zogeheten wegwerparti kelen
die een j aar of twintig tot dertig
oud zijn, achteruitgaan.
De oudste barbie-poppen zijn
van de kunststof PVC en inwer
king van koperen sieraden
daarop geeft groene vlekken.
Plastic soldaatjes uit de jaren
zestig worden bros. De fabri
kant van die soldaatjes voegde
bananendlie toe, zodat die sol
daatjes nu uit elkaar vallen.
In het bijzonder de eerste gene^-
ratie videobanden heeft het
zwaar te verduren. Videoban
den bestaan uit twee lagen:
polyester en rubber. Het video
apparaat wordt warm. De po
lyester band zet uit. Polyester-
zet meer uit dan het laagje rub
ber. Op den duur raakt het rub
ber los van het polyester. Het
rubber blij ft dan aan de koppen
van de videorecorder kleven.
Resultaat: de videobeelden
vallen weg.
De Nederlandse kunststofin
dustrie werkt volgens Van
Tricht aan het probleem. De le
vensduur van de producten
wordt steeds langer, „maar er is
geen eenduidige oplossing om
de achteruitgang van kunststof
te voorkomen."
Herman Damveld
daar een uitgekiend baantje om
gaan beschrijven. Dat is een kwes
tie van uitproberen want niemand
weet hoe groot en hoe zwaar
Wirtanen's kern is en dus ook niet
hoe sterk de zwaartekracht is die
de kern op Rosette uitoefent.
Eenmaal in een veilige parkeer-
baan om de kern, zal de sonde een
'lander' op de kern afvuren. Die
moet, volgepropt met meetappa
ratuur, in de korst (of wat het dan
ook mag zijn) dringen en registre
ren ('zien', 'horen', 'ruiken' en
'voelen') wat daar allemaal ge
beurt. Ómdat de komeet al ruim
buiten de baan van de planeet
Mars onderschept zal worden,
kunnen de onderzoekers hier op
aarde op de voet volgen hoe de ko
meetkern reageert op de zonne
warmte naarmate hij de zon na
dert.
De langzaam om de kern heencir-
kelende sonde en de lander zullen
namelijk maar liefst anderhalf
jaar lang aktief blijven bij de ko
meetkern totdat deze in septem
ber 2013 zijn kleinste afstand tot
de zon bereikt.
„Wetenschappelijk gezien is dit dè
manier- van onderzoek aan kome
ten", zegt Gerhard Schwehm, lei
der- van het Rosette-team en werk
zaam op de ESA-vestiging ESTEC
inNoordwijk. .Eindelijk zullen we
voor onze ogen zien gebeuren hoe
een komeetkern als het ware op
bloeit naarmate hij de zon nadert.
We zijn ontzettend benieuwd.
Voor de ontsluiering van het bijna
vijf miljard oude raadsel rond ko
meten, moeten we dus nog min
sten zestien jaar geduld hebben...
Ben Apeldoorn
Grote kantoren laten software
schrijven. Particulieren scharrelen
vaak de voor hen geschikte
programma's bij elkaar. Daartussenin
zit nog een hele grote groep mensen die
voor allerlei zaken dagelijks de
computer nodig hebben. Van de
eenmansbedrijfjes tot de kantoren met
soms tientallen werknemers. Op deze
grote middengroep mikt Microsoft met
het pakket Microsoft Office 97.
Een kantoor-applicatie be
staande uit een aantal pro
gramma's voor verschillende
taken. In de standaard editie van
Office 97 zitten het tekstverwer
kingsprogramma Word 97, het
spreadsheetprogramma Exel 97,
het presentatieprogramma Po
werPoint, de desktop manager
Outlook 97 (onder meer agenda en
postkantoor), Microsoft Internet
Explorer, Microsoft Camcorder en
Microsoft Photo Editor. De pro
fessionele editie bevat ook de da
tabase programma Acces 97.
Dat is allemaal erg veel voor parti
culiere computergebruiker. Al
was het alleen maar omdat het ge
heel een flink beslag(tussen de 115
en 250 MB) op de harde schijf doet.
Zo iemand heeft waarschijnlijk
meer aan de wat eenvoudiger vari
ant van het pakket genaamd Mr-
crosoft Works.
Opvolger
fotoRuudTaal
gedaan, omdat dat nog niet vrij
van gevaar zou zijn.
De credit-card-informatie zou
nog steeds onderschept kunnen
worden. Reisbureau Allure
bijvoorbeeld (http://www.allu-
re.nl/dutch.htm) heeft een prach
tige site, inclusief boekingsformu-
lier. Het reisbureau stuurt echter
de accceptgiro gewoon naar het
huisadres. Da's veiliger.
Peter Otte
Kleine en grotere kantoren kun
nen evenwel met Office 97 alle
kanten op. Allereerst is daar de
nieuwste versie van het Microsoft
tekstverwerkingsprogramma
Word, versie 97 de opvolger van
Word 6. Dit tekstverwerkingspro
gramma voert een serieuze markt
strijd met WordPerfect. Nieuw in
Word 97 is de grammaticacontro-
le, naast de spellingcontrole. Deze
controles kunnen uitgevoerd wor
den tijdens het intikken van de
tekst. Een rood golflijntje wijst op
een mogelijke tikfout, een groen
golfje op een mogelijke grammati-
cafout. 'Het kost duur', pikt het
programma bijvoorbeeld niet. De
gebruiker kan zelf instellen waar
hij het programma op wil laten
controleren, zoals germanismen,
contaminatie, dubbele ontken
ningen, clichématig of modieus
taalgebruik, tangconstructies,
passieve vormen en al die andere
zaken uit de grammaticalessen.
Na controle van de tekst geeft het
programma een soort rapport over
de leesbaarheid aan de hand ver
schillende criteria. Wie niet tevre
den is over het resultaat moet dus
nog wat aan de tekst sleutelen. Öit
alles vanzelfsprekend in de nieu
we spelling.
Integratie
Verder kunnen met Word 97 vrij
eenvoudig Internet pagina's ge
maakt worden. Want in elk pro
gramma dat Microsoft op de
markt brengt gaat de integratie
met Internet heel ver. In de ver
schillende Office onderdelen zijn
aparte taakbalken opgenomen
voor een snelle toegang tot dit me
dium. Dat op zich al maakt Word
97 tot een zeer aantrekkelijk pro
gramma, maar daarvoor hoeft het
totale pakket Office 97 niet aange
schaft te worden. Mensen die
vooral teksten op de computer
maken kunnen dan volstaan met
dit programma. Kosten ongeveer
275 gulden.
Mensen die graag hun zaakjes op
orde hebben, kunnen gemak heb
ben van het onderdeel Outlook in
Office 97. E-mailen, faxen, een
uitvoerig adressenbestand en
postvakken bijhouden, een map-
penoverzicht van de computer (in
derdaad de Verkenner- van
Windows 95), Outlook doet het al
lemaal, Daar komt ook een ander-
aspect van Office 97 om de hoek
kijken, namelijk met meerdere
mensen tegelijk in een netwerkge
bruik maken van het programma
of Intranet (intern Internet) func
ties toepassen. Hiervoor heet Offi
ce 97 heel wat aan boord en dat
maakt het pakket heel geschikt
voor kantoren.
Installatie
De installatie van de verschillende
onderdelen van Office verloopt
soepel en het is heel plezier dat tij
dens die installatie de Upgrade
Wizzard er voor zorgt dat niet
meer benodigde bestanden van
vorige installaties verwijderd
worden. Echter het tot in de punt
jes instellen van Outlook, vooral
als het gaat om het gebruik van In
ternet of E-mail, moet met de no
dige studie gebeuren. Zeker als
bijvoorbeeld in een opgeruimde
bui Microsoft Exchange al eens
een keer van de harde schijf ver
wijderd is.
Bij zulke processen kan het 716
pagina's dikke handboek dat bij
Office 97 is gevoegd hulp bieden.
Dat boek is echter niet het ant
woord op alle vragen en proble
men. Mede daarom is in de pro
grammabundel nog iets nieuws
verwerkt, de zogenaamde assis
tent. In een klein venster staat een
bewegend paperclipje of desge
wenst een ander figuurtje tegen de
beeldbuis te tikken om gevraagd
en ongevraagd advies te geven. In
dien hulp nodig is kan in hel Ne
derlands een trefwoord, dat op het
probleem slaat, ingetikt worden
en cle assistent geeft een aantal
mogelijke oplossingen.
Vernieuwing
Het spreadsheetprogramma Excel
is een duidelijke vernieuwing van
de versie 95. Het programma laat
het weten als het een niet geoor
loofde invoer tegenkomt. Het kan
fraaiere grafieken produceren en
de zogenaamde wizzards hebben
allerlei standaardprocedures al
klaar staan. Mooi is ook dat de na
men van- cellen ingetikt kunnen
worden wat het werken met for
mules een stuk gemakkelijker
maakt.
Natuurlijk zijn de onderdelen van
Office 97 onderling samen te voe
gen, bijvoorbeeld met het meege
leverde programma Binder of in
het presentatieprogramma Po
werPoint, wat in staat is gelikte
plaatjes, grafieken, gekleurde
teksten en plaatjes door elkaar
heen te laten zien. Wie met Office
97 aan de slag gaat is flink wat tijd
kwijt eer hij of zij alle mogelijkhe
den van het programma onder de
knie heeft. De meeste kantoren
zullen goed met het pakket uit te
voeten kunnen.
De systeemeisen die Microsoft op
geeft zijn aan de krappe kant. Om
lekker te kunnen werken mag
daar gerust een schepje bovenop
gedaan worden. Microsoft geeft
op: een multimedia computer met
486 of hogere processor, 8 MB
RAM geheugen, 79 tot 201 MB
vrije schijfruimte, Cd-rom sta
tion.
Aanvullingen op het programma
(geluiden en andere cursors) kun
nen van internet afgehaald wor
den op http://www.microsoft.co-
m/office/
René Schrier
