Kinderen krijgen
is in Bulgarije
een heldendaad
PZC
Verkiezingen
zonder
toekomst
reportage
35
Wijnland
verbergt
zich in
nevelen
zaterdag 19 april 1997
Voor Bulgarije is het erop of eronder. De
eerste zeven jaar na de val van het
communisme is er van werkelijke
(economische) hervormingen amper iets
terecht gekomen. De politieke partijen
slaagden er niet in om richting te geven aan
dat ingewikkelde proces, mede omdat ze
vooral bezig waren elkaar vliegen af te
vangen. Gevolg: totale verarming. In
januari kwam het volk in opstand tegen de
socialistische regering. De
parlementsverkiezingen van vandaag
(zaterdag) vormen de 'beloning'. Maar of er
veel gaat veranderen? De gemiddelde
Bulgaar is vooral sceptisch.
Verkiezingen in Bulgarije: Rode vlaggen,
blauwe vlaggen..voor vele teleurgestelde
Bulgaren is er geen reden om te verwach
ten dat één van de partijen een betere toe
komst zal brengen. foto's Reuters
op. We wachten daarom nog maar even af
of we nog dieper zinken of dat het lang
zaam een beetje beter gaat."
Enige nostalgie speelt ook een rolNikolai
en Kamelia hebben zowel de auto als de
'datsja' geërfd van hun ouders. „Ik was
drie j aar toen mij n vader me daar voor het
eerst mee uit vissen nam. Het is mijn
vroegste herinnering. Zoiets laat je niet
snel schieten", schetst Nikolai zijn gevoe
lens. „Het is er heerlijk rustig, de lucht is
schoon, er ligt geen rotzooi en er is nauwe
lijks verkeer, We hebben een lekkere tuin,
waar we zelf groenten verbouwen. Het is
een compleet andere manier van leven
dan hier in Sofia. Dit is geen prettige stad.
Toch zou ik het huisje nu verkopen als we
moesten kiezen. Vanwege de kinderen."
„Ik hoop zo", zegt Kamelia met een diepe
zucht, „dat zij later onder heel wat betere
omstandigheden zullen kunnen leven.
Dat ze zich niet werkelijk over alles zor
gen hoeven maken, zoals wij nu moeten
doen. En ik hoop dat wij dat ook nog mee
maken."
Rode vlag
Dan zitten we hier dus tegenover een paar
gemotiveerde stemmers? Het blijft even
stil en dan volgt uit beide monden vrijwel
tegelijkertijd de ontkenning. „Wij gaan
dus niet stemmen. Sinds 1992 hebben we
dat al niet meer gedaan. Er is zoveel be
loofd en zo weinig gedaan. De meeste po
litici in dit land deugen niet. Van welke
partij ze ook zijn. In negentig procent van
de gevallen gaat het om mensen die ten tij -
de van het communisme ook al politiek
actief waren. En het gaat er bij mij niet
in", sneert Nikolai, „dat zij die vroeger
met een rode vlag zwaaiden, nu opeens
met een blauwe (de kleur van de Unie van
Democratische Krachten die volgens alle
peilingen de verkiezingen dik gaat win
nen) ware democraten zijn geworden.
„Het probleem is dat als je de politici uit
sluit die zich hebben schuldig gemaakt
aan corruptie of er op een andere manier
een rommeltje van hebben gemaakt, je
weer wordt opgezadeld met mensen die
veel te weinig politieke ervax-ing hebben.
Maar zijn zij dan niet onder de indruk ge
raakt van het optreden van zowel pi'esi-
dent Petar Stojanov als interim-premier
Stefan Sofianski, beiden afkomstig uit
het 'blauwe kamp'? Ja, dat zijn ze wel. Ze
moeten toegeven dat er in een paar maan
den tijd meer daadkracht is getoond op
veel terreinen, dan in de afgelopen jax-en
bij elkaar. „Ik moet erkennen dat ik niet
had gedacht dat ze zo standvastig zouden
zijn", zegt Nikolai. „Ik vond Stojanov al
tijd een beetje een stropop, maar hij heeft
zijn tanden laten zien en zich door nie
mand van de wijs laten brengen, Hij heeft
de socialisten in februari gedwongen het
i-egei-ingsmandaat op te geven. Hij heeft
het Westen en instellingen als IMF en We
reldbank weer enig vertrouwen in Bulga-
ïdje gegeven. En Sofianski zet eindelijk
vaai't achter de privatisering."
Lichtpuntjes
Ook tijdelijk minister van binnenlandse
zaken Bogimil Bonev, de man die verant
woordelijk is voor Operatie Mosquito,
kan rekenen op de sympathie van de fami
lie Guex-gievi. „Corruptie is het grootste
kwaad van dit land. Iedei-e actie daaxde-
gen juichen wij toe." In de eerste ronde
van Mosquito wei'den veex-tienduizend
luxe wagens en hun eigenaren min of meer
onverwacht gecontroleerd. Het leidde tot
aiTestaties, inbeslagnames van tientallen
auto's en forse boetes omdat er geen leva
belasting bleek te zijn betaald. De deze
week begonnen tweede ronde is gericht op
belastingontduiking door bedrijven.
Dat zijn toch op zijn minst lichtpuntjes te
noemen? „Pas op", waarschuwt Nikolai,
„er is hier een kleine gi-oep heel erg rijke
mensen ontstaan die uit alle macht zal
proberen elke verandering die hun rijk
dom ook maar enigszins bedreigt, tegen te
werken. We zullen het moeten hebben van
mensen als Stojanov en Sofianski, Maar
of er genoeg van hun kaliber zij n? En trou
wens, wie woi'dt er binnenkort premier
van dat nieuwe blauwe kabinet? Index-
daad, niet Sofianski, maar Unie-leider
Ivan Kostov. Omdat hij beter is? Nee, om
dat hij de macht bij de blauwen heeft. Ter
wijl hij toch op zijn minst de schijn tegen
heeft. Als minister van economische za
ken ging hij eerder ook de mist in."Snap je
nu waarom wij toch maar niet gaan stem
men?"
Jos Pak
Nikolai en Kamelia Guergievi hebben
het naar Bulgaarse begrippen nog re
delijk. Ze hebben allebei werk en twee
kerngezonde dochtex-tjes. Samen met Ni
kolais moeder wonen ze in een sober, maar
smaakvol ingericht vier-karherflatje in
het centrum var. Sofia. Ze mogen eigen
lijk niet klagen. Dat doen ze ook niet, hoe
wel ook zij de economische misère aar. den
lijve ondervinden.
Met een flinke dosis (cynische) humor
proberen ze de ellende om zich heen te re
lativeren. „Ci'isis. Welke crisis? Ik kan nog
wel wat interen", zegt de 35-jarige Niko
lai, wijzend op zijn inderdaad omvangrij
ke lijf. De tengere, vijf j aar j ongere Kame
lia is volgens hem verantwoordelijk voor
zijn forse gewichtstoename. „Ze kookt te
goed." Dan, serieus: „Natuurlijk zijn wij
bang voor de toekomst. Wie is dat hier
niet?"
Nikolai: „Tot nu toe hebben we alles goed
doorstaan, maar dat is geen garantie dat
wij overal voor gespaard blijven. In dit
land is niets nog zeker. Onze salarissen
worden onregelmatig xxitbetaald. Offici
eel komt er rente bovenop als het loon
meer dan tien dagen te laat komt. Nou,
dat is nog niet één keer gebeiu'd. Sterker,
ook de hoogte varieert de laatste tijd
sterk. In februari kregen we vanwege de
enorme inflatie een soort prijscompensa
tie, maar vorige maand was het opeens
weer veel minder. Je weet dat iedereen
met hetzelfde probleem te kampen heeft
en dat het niet opzettelijk gebeurt. Daar
om zeuren we er ook niet over. Het geld is
er soms simpelweg niet."
Ze zijn allang blij dat hun werkgever In-
stroi, een groot gemeentelijk constx-uctie-
bedxtjf, hun banen tot nu niet heeft
geschrapt. Enkele duizenden anderen
waren minder gelukkig. „We hebben be-
gx'epen dat de salarissen zullen worden
verhoogd. Dat is mooi en hoognodig.
Maar dat betekent tegelijkertijd dat, voor
de financiering, meer ontslagen onver
mijdelijk zijn. Dat kan omdat geld voor
grote projecten ontbreekt en personeel
wordt uitgeleend aan andere bedrijven
die voor een grote klus meer mensen nodig
hebben", legt Nikolai uit. „Sommige pro
jecten zijn gewoon stilgelegd vanwege
geldgebx-ek bij de gemeente Sofia. Er
moeten nieuwe budgetten worden vast
gesteld en de beslissingen daarover wor
den uitgesteld tot na cle verkiezingen."
Op dat moment zwaait de huiskamer-deur
open. Hoewel het al half elf 's avonds is,
willen de dochtex-tjes Bogdana (6 jaar) en
Pavlina (bijna 3) het bezoek toch nog even
groeten. „Zijn het geen schatjes", zegt
Kamelia als ze weer naar hun slaapkamer
zijn verdwenen- „Gelukkig hebben ze nog
geen weet van de gigantische problemen
waarmee dit land en wij in feite allemaal
worstelen."
Niet haalbaar
Hun keus voor kinderen was een zeer be
wuste en ze hebben er nog steeds geen se
conde spijt van. Maar als ze op dit moment
een beslissing zouden moeten nemen,
zouden ze het zo net nog niet weten. „Wie
nu een baby neemt, is een soort held",
meent Kamelia. „Kinderen kosten ge
woonweg te veel voor de meeste mensen.
Babyvoeding is enox-m duux-. Als een moe
der geen borstvoeding kan geven en poe-
dennelk moet kopen, is ze zevenhonderd
leva (tegen de huidige koers ongeveer een
gulden) per dag kwijt, Dat is ruim twin
tigduizend per maand. Als het inkomen
rond de zeventigduizend leva ligt, snap je
wel dat dat niet haalbaar is."
Kamelia: „Een kinderwagen kopen, is zo
iets als een Mercedes aanschaffen. Twee
honderdduizend leva! In februari kregen
wij samen 150.000 leva. Alleen de nieuwe
rijken kunnen zo'n bedx-ag missen en die
nemen juist weer geen kinderen. Die zijn
bezig zich vex-der te verrijken", zegt ze
schamper.
Zo bezien, is het geen wonder dat de Bul
gaarse bevolking al enkele jaren krimpt.
Nikolai wijst er op dat volgens recente cij
fers tegenover elke 80 geboorten 120
sterfgevallen staan. „De vex-grijzing is
enorm, ook al omdat tienduizenden elders
hun heil hebben gezocht, onder wie veel
jongeren. Ik kan ze geen ongelijk geven.
Maar mede daardoor hebben we op amper
acht miljoen mensen inmiddels ruim twee
miljoen gepensioneex'den. Dat heeft als
voordeel", voegt hij er schatei-lachend
aan toe, „dat als wij ook werkloos worg
den, dat nooit erg lang kan duren. Iemand
moet het werk toch doen?"
Het beeld dat het jonge Bulgaarse stel
schetst, is somber, zeer somber. Beiden be
klemtonen echter dat ze in heel veel op
zichten eigenlijk boffen. Echt veel veren
hebben ze door de crisisj aren nog niet hoe
ven laten, al wordt elke leva méérdere ke
ren omgedraaid voox-dat hij wordt uitge
geven. Interen is het parool. Ja, de auto
wordt bijna niet meer gebnxikt, vanwege
de sterk gestegen benzineprijs, die inmid
dels bijna op West-Europees niveau ligt.
„We hebben een twintig jaar oude Zjigoe-
li. Prima wagen ondanks zijn leeftijd,
maar dit jaar hebben we er pas twee keer
mee gereden." Naar het buitenhuisje van
de familie, vijftig kilometer buiten Sofia
om precies te zijn.
„Hij staat nu maar een beetje te staan.
Misschien zouden we hem moeten verko
pen, maar dan zitten we met. het vervoer
naar het huisje. In de zomer gaan we daax-,
als het even kan, elk weekeinde naar toe.
Bovendien levert hij door de geringe
vraag zeer waarschijnlijk veel te weinig
Zoals de president van
Frankrijk zijn verplichte
Afrika-reis heeft, kan cle
correspondent in dit land niet
om cle wijnreis heen. Zelfs de
hardnekkigste bierdrinker
moet eraan geloven.
Een wijnreis is een geheel
verzorgde vakantie naar een
pittoreske streek waar het
geestrijke vocht wordt
gemaakt. Dat uitstapje wordt
meestal betaald door cle
plaatselijke wijnindustrie,
die in ruil daarvoor dp een
wervend stukje in de krant
hoopt.
Mijn laatste wijnreisje
voerde naar de Loire,
een streek die bekend staat
om zijn alledaagse
'slurpwijnen', zo vertelde een
collega die wel een Chateau
d'Yquem van een
Liebfraumilch kon
onderscheiden. Van die
collega's bleken er op dit
schoolx-eisje heel wat te zijn.
Er wax-en jongens die voor
gespecialiseerde wijnbladen
schreven, jongens die zelf
wijn produceex-den, jongens
die wijnbouwwetenschappen
hadden gestudeex-d aan de
univei-siteit van Bordeaux. Ik
was Kuifje in wijnland.
Tegen tien uur 's ochtends
stopte de bus bij een loodrecht
oprijzende rots. In die rots
was een enorme galexij
uitgehouwen, die naar een
ruimte leidde waar een groot
aantal flessen stond
uitgestald. Toen ik een half
uur later beneveld
buitenstond, had ik er 17
geproefd. De nevel zou mij clie
dag niet meer verlaten.
Expert
Daax-na: de lunch, opnieuw
overgoten met producten uit
de stx-eek. Om ons wat bij te
scholen in de wijnkuncle, was
een lokale expert verzocht de
tafelrede af te steken. Deze
specialist werd door mijn
buurman aan tafel, een
Vlaamse wijnkenner, geduid
als 'een kmdex-vei'krachter die
nog nooit wat zinvols in zijn
leven heeft gedaan'. Maar ik
vond dat hij een briljant
betoog afstak, hoewel ik me
de inhoud ervan nu niet kan
herinneren.
Vrij snel na de 'lunch kwam
het diner, dat werd genuttigd
in het restaurant van Jean
Bax-det (een sterretje of di-ie).
Op de tafels stonden overal
grote champagnekoelers, die
het ergste deden vrezen.
En ja. vanavond deden we 'de
jaren op 6'. Naast het bord lag
een stapeltje papier en op elk
velletje stond een aantal
wijnen. Ten einde het werk
van de lettex'slaven wat te
veraangenamen, was onder
iedei-e wijn een stukje wit
gelaten waar de journalist
zijn deskundige commentaar
kon schrijven,
De eerste wijn die we gingen
doen was een Montlouis uit
'86, de laatste een Vouvray uit
1946. Maar daar tusseni n
zaten nog 15 andei-e, alle uit
een jaar eindigend op een 6.
Mister Bean
De techniek kreeg ik vrij snel
onder de knie. Eerst staarde je
gebiologeerd naar de kleur.
Dan schudde je het glas,
dompelde je neus erin, en
snoof het aroma op. Voorts
proefde je het spul, waarbij je
een gx-imas trok als Mister
Bean, alvorens het uit te
spugen in de
champagnekoelex-.
Aan mijn tafel zat een tiental
connaisseurs, die de
champagnebeker als een
vredespijp rond lieten gaan.
Enkelen beheersten de
techniek uitstekend en
produceex'den een keurige,
correcte rochel. Maar de
meesten hingen kwijlend
boven de beker, die zich met
het vorderen van de avond
langzaam vulde. Het geheel
gaf de aanblik van een
veerboot bij zwaar weer.
Toen we bij het wijnjaar '56
waren aangeland, sowieso
geen briljant jaar, begonnen
zich ook brokjes in de beker te
openbax-en. Ik besloot van nu
af alle volgende wijnen
gewoon door te slikken. Een
connaisseur vertelde me latex-
dat. dat eigenlijk ook de beste
manier is om te proeven.
Zel.f had ik er geen
doorwrochte mening over,
maar het alomvattende
oordeel van mijn buurman
over de Vouvray uit '46
luidde: „Eenlycheekleurige,
wat stroperige wijn met een
rond parfum die de aanvol op
de mond opent met een
onmiskenbare souplesse."
Je kunt maar beter president
zijn.
Cees van Zweeden
