De liefhebber warmt Frikko
op en roert er wat azijn door
Alexander en Emily: doet-ie het of doet-ie het niet?
Van Strien,
ambachtelijk
slager
reportage zaterdag 19 april 1997 27
In de loop van het gesprek valt het woord
Frikko. Mensen komen zelfs vanuit Goes
naar zijn slagerij in 's-Heerenhoek om het
te kopen. Het is er ook alleen maar op
dinsdagmiddag en soms op
woensdagmorgen. Maar de echte
liefhebber neemt die gok niet. Hij maakt
gemiddeld per week zo'n vijf kilo Frikko,
maar de slager zou er wel vijftig kunnen
verkopen.
fi^essional
Ambachtelijk slager Frans van Strien
is trots op zijn Zeeuwse producten.
Het recept van de boerenleverworst heeft
hij met de slagerij van zijn voorganger
overgenomen. Nog zo'n typisch Zeeuws
product waar klanten voor omrijden. En
dan wint hij op de vierjaarlijkse slagers-
vaktentoonstelling in Utrecht een prijs
nota bene met zijn Indische balletjes.
„Tja die boerenleverworst is inderdaad
een van onze specialiteiten. De mensen
hier in de buurt houden van een beetje
grove leverworst. En de jury in Utrecht
vindt dat misschien dan weer te grof. Hoe
ik dan op die Indische balletjes kom? Je
moet gewoon eens wat anders proberen.
Met iets nieuws komen wat nog niet iedere
slager heeft. En dat lukte vier j aar geleden
met mijn Indische balletjes.
Nooit goed
Frans zat nog op de mavo toen hij in Krab-
bendijke de plaatselijke slager af en toe
eens een handje toestak. Van het een
kwam het ander. Zijn interesse voor het
slagersvak werd gewekt, hij ging naar de
slagersvakschool in Goes en werkte daar
na op allerlei plaatsen als slager. In een
supermarkt, bij een keurslager, bij een
ambachtelijk slager, bij een vleesgroot
handel en uiteindelijk in 1991 nam hij de
zaak in 's-Heerenhoek over. „Ik maakte
kerinis met alle aspecten van de slagerij
Een supermarkt zag ik niet zitten. Dan
ben je gewoon een pispaal. Je doet het
nooit goed. Niet voor de klanten en het
péi'soneel aan de ene kant en niet voor de
baas aan de andere kant. Via de vlees
groothandel kwam ik bij verschillende
slagers over de vloer. Ik maakte links en
rechts eens een praatje en ging bij mezelf
aan het denken. Ik werkte in die tijd 50 of
60 uur voor mijn baas. Dat kon ik natuur
lijk ook voor mezelf doen. Ik heb gewoon
gewacht tot er een geschikte kans kwam
om voor mezelf te beginnen."
Onafhankelijk
Nu maakt hij weken van 80 tot 90 uur en
zijn vrouw werkt net zo hard mee. Maar
hij is volledig onafhankelijk. Van Strien
bepaalt waar hij zijn vlees koopt, welke
producten hij verkoopt en hoe hij zijn
werk inricht. Overigens is voor hem de
keus van het vlees niet moeilijk. Hij laat
gemiddeld wekelijks één flinke stier van
het Franse Limousin-ras aanvoeren. Een
bewuste keus voor kwaliteit, vindt hij.
„Dat heeft te maken met mijn manier van
Frans van Strien: „De mensen hier inde buurt houden van een beetje grove leverworst." foto Ruden Riemens
werken en manier waarop ik over mijn
werk denk." Het verschil met rundvlees
uit de supermarkt is eenvoudig uit te leg
gen. Een riblap uit de supermarkt moet
2,5 uur opstaan eer die gaar is. Een stuk
vlees van een Limousin is veel vlugger
gaar. Dat is een van de dingen waar je de
kwaliteit van het vlees aan kunt afmeten,
legt Van Strien uit. Met zijn varkensvlees
gaat hij precies zo te werk. Een vaste leve
rancier uit de streek levert de varkens al
jaren.
Een ambachtelijk slager doet alles zelf.
De stieren worden bij de slagerij aan huis
afgeleverd en daar slacht hij ze. In onge
veer een uur is het beest gevild en in twee
stukken gesneden. Vroeger brandde hij
ook de varkens met stro. Dat kon niet
thuis gebeuren. Daarom werd uitgewe
ken naar een boer. Omdat dat allemaal te
veel tijd ging kosten is hij daar vanaf ge
stapt. Verder maakt hij allerlei worsten
zelf.
Ook al is hij slager in een tamelijk tradi
tioneel agrarisch gebied, hij heeft de in
houd van zijn vitrine de laatste jaren flink
zien veranderen. Tegenwoordig staan
daar ook soepen in, lasagna, nasi en bami.
De klant ging steeds internationaler eten
en de handel moest daarin mee. Hij heeft
heel wat collega's die liever voor 100 pro
cent echt slager zouden willen zijn. maar
door het-veranderde koopgedrag van de
klant ook gedeeltelijk voor kok moeten
spelen. „Als het aan mij ligt zeg ik; wat
doet boerenkoolstampot in een slagerij?
Daar hoef ik trouwens in 's-Heerenhoek
niet mee aan te komen. Dat maken de
mensen liever zelf. Maar ik heb genoeg
collega's die het wel verkopen. Als je met
die trends mee wilt doen, heb je om de
veertien dagen nieuwe artikelen op je
toonbank en raak je steeds verder van het
ouderwetse slagersgebeuren vandaan.
Dat vind ik persoonlijk zeer jammer."
Veel ambachtelijke slagers zijn in de ogen
van Van Strien 'uitgemoord', vooral door
steeds maar strengere keuringseisen. Zo
kent hij een slager waarvan het plafond
van de slagerij niet de vereiste drie meter
was. maar twee en een halve meter. Zoiets
aanpassen vergde zo'n investering dat de
man er mee is gestopt. Op die manier
verdwenen veel kleine ambachtelijke
bedrijven. Maar aan de andere kant heeft
iedereen de mond vol over streekeigen
producten en traditionele werkwijze en
kwaliteit. Volgens Van Strien is er wat dat
betreft sprake van een tegenstelling in de
maatschappij. Aan de ene kant heeft de
klant een hang naar het traditionele en
aan de andere kant kiest de consument
voor het gemak en doet hij alle inkopen in
de supermarkt. Het doet hem denken aan
een gemeentelijke inspraakbijeenkomst
in 's-Heer Arendskerke waar hij eens was.
Daar klaagde een inwoner over het feit
dat er op het dorp zo weinig te koop was.
Maar diezelfde man deed zelf wel al z'n
inkopen in Goes. Dat zijn zo van die din
gen waar een dorps winkelier zich aan kan
ergeren.
Verwachtingen
Als het per se moet wil hij bij wijze van
uitzondering wel eens een partij vlees
voor een grote barbecue op zondag leve
ren. Bijvoorbeeld als de mensen zelf niet
voldoende koelruimte hebben. „Dan hoor
je dat alles in orde is. Het vlees was lekker,
de kwaliteit was prima. Maar het duurt
daarna weer maanden eer je die mensen in
je winkel ziet. Ondertussen verwachten ze
wel dat je dag en nacht voor ze klaar
staat."
Volgens de 's-Heerenhoekse slager willen
de mensen gewoon beduveld worden. „Op
een zeker moment zag je die supermark
ten ineens overschakelen naar Engels
rundvlees, zoals Greenfield. Toen was zo
genaamd Nederlands rundvlees niet goed
genoeg meer. Maar met die BSE-affaire
ging dat Engelse vlees ineens weer de rek
ken uit. Toen maakte ze reclame dat ze
Nederlands vlees verkochten." Zelf
merkt hij onder zijn klanten weinig van
zaken als varkenspest of gekke koeien
ziekte. Wat hem wel stoort is dat er in de
media wel erg veel bloed en sensatie aan te
pas komt, als er bericht wordt over die ge
vallen.
Speciale dingen met vlees doen is voor
Frans een van de leuke dingen van het
vak. Hij zou diep in z'n hart nog wel eens
iets heel bijzonders van vlees willen ma
ken en met zo'n product hoge ogen gooien
voor de gouden slagersring. „Daar denk
ik wel eens over na ja. Dan moet je eigen
lijk iets totaal nieuws verzinnen. Maar al
le onderdelen van bijvoorbeeld een koe
worden al voor het een of andere product
gebruikt. Op dat vlak is er niets nieuws te
bedenken. Eigenlijk moet je dan al weer
gaan denken aan de bex-eiding van het
vlees. Dat zou je samen met een goede kok
moeten doen. Dan lukt het misschien nog
wel om gezamenlijk iets nieuws te verzin
nen. Ach in de praktijk komt dat er ook
niet van. Daar kom je gewoon niet aan
toe."
Streekproducten
Daarom houdt hij het op z'n worsten en
andere streekproducten. „Tonnen spek
heb ik al gebakken. En vele duizenden ki
lo's leverworst gemaakt. Ook voor colle
ga's.
Nog even terug naar de Frikko. De smaak
is prima, maar veel mensen haken af als ze
weten wat er in gaat. Niet iedereen kan
orgaanvlees door zijn keel krijgen. Het is
een lichte worst, gemaakt van de longen,
het hart en de milt, aangevuld met kinne-
bakspek ook wel keelspek genaamdAlles
van het varken. De echte liefhebber
warmt het wat op, roert er wat azijn door
en smeert het op het brood. Van Strien
slacht maar een bepei-kt aantal dieren per
week. Daarmee blijft Frikko meteen een
beetje exclusief.
René Schrier
Ze is de meest onzichtbare 'vriendin
van': Emily Bremers, de geliefde van
kroonprins Willem-Alexander. Al 2,5
jaar hebben ze verkering, maar bijna
niemand kent haar. Koningin Beatrix
zou Emily geen geschikte kandidate vin
den, maar dat gerucht is inmiddels ont
zenuwd. Alexander zelf aarzelt over een
huwelijksaanzoek. De kroonprins wordt
op 27 april 30 jaar, tijd voor een definitie
ve keuze.
I Op hoogtij dagen schittert Emily door af-
wezigheid. Een maand geleden nog:
Alexander doet belijdenis in de Haagse
Kloosterkerk. De hele koninklijke fami-
he zit op rij in de kerkbank, inclusief oma
i Juliana en opa Bernhard. Maar geen
Emily, terwijl de belijdenis voor Alexan
der een belangrijk moment is. Na jaren-
I lang twijfelen wordt hij lid van de Ne-
derlandse Hervormde Kerk.
Zolang er geen trouwplannen zijn, be
staat de relatie officieel niet, zo luidt de
regel van het hof. Dus wordt Emily bij
plechtigheden buiten de deur gehouden.
'(l Aanvankelijk deed het verhaal de ronde
dat Beatrix de vriendin van haar oudste
zoon niet zag zitten. Maar inmiddels
klinkt in hofkringen een heel ander ge
luid: Alexander lijkt zelf de grootste
5 twijfelaar.
Niet aan zet
„Als Emily zijn ware liefde is, kan de
kroonprins naar zijn moeder stappen en
zeggen: 'Mam, ik wil met haar trouwen,
1 wat vind jij daarvan?' Beatrix moet ui-
1! teraard wel, toestemming geven, maar
zelfs al stribbelt ze tegen, dan nog zijn er
-J genoeg andere wegen voor Alexander.
Even bellen met Wim Kok of hij een goed
■j woordje voor hem kan doen. Eventueel
ij belangrijke hoffunctionarissen aan
klampen of zij zijn moeder willen over-
ij halen. Maar zolang Alexander niet aan-
,i geeft dat hij met Emily wil trouwen, is
•j Beatrix officieel nog niet aan zet"vertelt
J een ingewijde.
tl Volgens Edwin Smulders, de fotograaf
I die de eerste foto van het verliefde stel
maakte en nog steeds 'in de bosjes ligt',
heeft de koningin Emily al stilzwijgend
goedgekeurd. „Als ze haar echt niet ge
schikt vindt, had Alexander de relatie al
lang verbroken. Hij is gewoon nog niet
toe aan een huwelijk, maar uiteindelijk
wordt Emily zijn vrouw. Zeker weten".
Laatbloeier
Een laatbloeier in hart en nieren. 'Kin
derlijk', zo omschrijven ingewijden de
bijna dertig jarige kroonprins. Toen Bea
trix zo oud was, was ze al bevallen van
haar oudste zoon. Zijn moeder was so
wieso veel eerder volwassen. Toen ze
achttien was, de leeftijd waarop de
Oranjes officieel troonopvolger worden,
deed ze haar belijdenis en begon gedre
ven aan haar rechtenstudie. Na vijf jaar
slaagde Beatrix 'met genoegen' en ze ma
nifesteerde zich al op 23-jarige leeftijd
als ambitieuze koningin in spé.
De gemoedelijke doch wat nonchalante
kroonprins lijkt geen haar op zijn perfec
tionistische moeder. Als Alexander zijn
achttiende verjaardag viert zegt hij te
gen zijn biografe Renate Rubinstein;
„Als ik mocht kiezen of ik of mijn broer
Friso koning moest worden, dan zou ik
het koningschap, meteen aan hem over
geven". Een keihard werkende student is
Alexander niet geweest. Toen hij aanzijn
zesde studiejaar geschiedenis begon,
werden hoffunctionarissen behoorlijk
zenuwachtig. De kroonprins heeft het te
druk met publieke optredens, zo stelde
de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) hen
gerust. Dat bleek overigens wel mee te
vallen, zo leert een kij kj e in de archieven.
In zes jaar studietijd heeft hij zo'n vijftig
bijeenkomsten bijgewoond en zeven
buitenlandse reizen gemaakt.
Koningin Beatrix had tijdens haar eerste
drie studiejaren al meer dan negentig of
ficiële verplichtingen voltooid en was
een jaar eerder klaar met haar studie dan
haar oudste zoon.
Als hij uiteindelijk na zes jaar zijn bul
krijgt, begint de kroonprins aan zijn 'Op
leiding tot Koning'. Alexander loopt
stage bij diverse ministeries en gaat op
aandringen van zijn moeder mee op
Prins Willem Alexander viert samen met de Nederlandse volleyballers het behalen
Spelen in Atlanta.
staatsbezoek naar Indonesië en Zuid-
Af rika. Tijdens een informele ontmoe
ting formuleert Alexander haarfijn hoe
hij zich voelt als 'leerling-koning: „Het is
waanzinnig, twee weken lang word je ge
leefd." En: „Diners zijn dodelijk." Zijn
eerste werkbezoeken aan de Nederland
se Antillen waren ook nog niet echt seri
eus, De kroonprins was voornamelijk uit
op trucs om zich de veiligheidsagenten
van de gouden medaille op de Olympische
van het lijf te houden zodat hij rustig kon
stappen, zo vertelt een van zijn toenmali
ge gesprekspartners in 'de West'. Volgens
hem is Alexander inmiddels wel zakelij
ker geworden en meer inhoudelijk be
trokken bij de problematiek op de Antil- I
len.'Het huwelijk' is een belangrijk 2
onderdeel in de 'Opleiding tot Koning'.
Voordat de kroonprins de troon bestijgt, I
moet zijn aanstaande echtgenote immers
worden omgeschoold tot 'koningin'.
Hoffunctionarissen koesteren dan ook i]
de vurige wens dat Alexander zo snel I
mogelijk trouwt, want dan kunnen zij
aan de slag. Bovendien;'een vaste part- fi
ner brengt rust in de tent. Met echtgenote
kan Alexander makkelijker buitenland-
se reizen maken dan zonder, zo oordeelt
het hof. Zijn gastheer over de grens heeft
vaak een vrouw aan zijn zijde en volgens
de etiquette in die kringen is het dan wel
zo wenselijk dat Alexander ook met een
dame ten tonele verschijnt.
In de wandelgangen klinkt echter het ge- I
luid dat zijn jongste broer Constantijn
(27) het eerst in het huwelijksbootje zal I
stappen. Hij heeft inmiddels ruim een l
jaar verkering met Laurentien Brink- q
hqrst (29), dochter van D66-Europarle- I;
mentariër Laurens-Jan Brinkhorst die
goed bevriend is met de koninklijke fa- i
milie. Constantijn heeft sowieso een se- J
rieuzere reputatie; zowel in zijn werk als
in de liefde. Vóór Laurentien had hij vrij j
lang verkering met Barbara de Kanter, J
het „charmante buurmeisje" van Ruud
Lubbers. De middelste zoon van Beatrix (j
en Claus, prins Johan-Friso, heeft daar
entegen nog weinig ex-varing met vrien-
dinnen.
Emily, die na haar rechtenstudie bij de f
KLM is gaan werken, moet inmiddels
uitgebreid door koningin Beatx-ix zijn
'gescreend'. Zij zal er voornamelijk op I
letten of de 27-jarige juriste het leven in
de 'glazen kooi' aan kan. Haar eigen
mensenkennis is de belangrijkste gi'aad- 1
meter. Het wachten is nu op het huwe
lijksaanzoek van Alexander. Doet-ie het j
of doet-ie het niet? Optimisten aan het
hof beschouwen zijn belijdenis als voor-
teken dat hij zijn leven serieus ï-ichting
wil gaan geven. Zij hebben de hoop op
een spoedig huwelijk in ieder geval nog
niet opgegeven.
Carine Neefjes
