Kerncentrale speelt op safe
Aanpassingen in de bol van Borssele
in deze bijlage
reportage
zaterdag 19 april 1997
Het gecontroleerde gebied van de kernenergiecentrale Borssele ziet eruit als
dorp op koninginnedag: druk en oranje. Onder normale omstandigheden,
wanneer de centrale in bedrijf is, werken hier tien a twintig personen; de afgelopen
weken zijn op piekdagen 250 werknemers van de Elektriciteits
productiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ) en allerlei gespecialiseerde
aannemingsbedrijven in het hart van de kerncentrale aan de slag geweest om
onderdelen van de installaties te vervangen of te verbeteren. EPZ heeft extra oranje
ondergoed, sokken, sloffen, schoenen en overalls moeten aanschaffen om iedereen
van werkplunje te voorzien. Want wie tijdens de aanpassing van de kerncentrale,
ook al is het maar voor even, in de bol van de kerncentrale moet zijn, dient zich van
top tot teen in oranje te steken en een uitgebreide controleprocedure te ondergaan.
De Elektriciteits Productiemaat
schappij Zuid-Nederland (EPZ)
worstelt nogal eens met het probleem dat
het moeilijk is duidelijk te maken wat de
modificatie van de kerncentrale Borssele
nu precies inhoudt. Er wordt, een bedrag
van 467 miljoen gulden uitgegeven om de
veiligheidsvoorzieningen van de centrale
op hetzelfde peil te brengen als die van
nucleaire stroomf abri eken, die vandaag
de dag worden gebouwd. Dit aanpas
singsprogramma omvat zestien onderde
len, variërend van verbeteringen aan het
kerninundatie- en nakoelsysteem tot
voorzieningen om de centrale beter be
stand te maken tegen onheil als een gas
wolkexplosie, aardbeving, neerstortend
vliegtuig en een zodanig lage waterstand
op de Westerschelde dat die niet kan wor
den benut als bron voor koelwater. Dat
klinkt allemaal buitengewoon indruk
wekkend, maar voor de buitenstaander
blijft.d.e aard van de modificatie moeilijk
te bevatten.
Verankeringen
In de bol van de kerncentrale daagt wat
meer inzicht in de omvang het karwei.
Door op sommige plaatsen anderhalve
meter dik gewapend beton zijn gaten ge
boord om nieuwe leidingen aan te leggen
tussen de stoomgenerator in het react
orgebouw en turbine van de centrale. Die
leidingen zijn opgehangen in of bevestigd
aan ldoeke verankeringen, die de trillin
gen van bijvoorbeeld een aardbeving of
een explosie buiten de kerncentrale moe
ten kunnen opvangen. Aan het nieuwe
hoofdstoom- en voedingswatersysteem,
zoals die leidingen ter onderscheiding
van de vele andere worden aangeduid,
wordt nog volop gewerkt. Op met fucsi-
arood plastic beklede stellingen voeren
specialisten van Nederlandse en Duitse
bedrijven, soms op drie niveaus tegelijk,
las- en slijp werkzaamheden uit. Met
computerapparatuur worden verbindin
gen gecontroleerd. Een groepje oranje
klanten is in de weer met een robot die
binnenin een leiding oneffenheden in las
sen wegslijpt.
De nieuwe regelzaal van de kerncentrale,
enkele tientallen meters buiten de Oran
je-Vrijstaat, is al vrijwel gereed. Vergele
ken bij dé oude situatie zijn er minder
knoppen en metertjes en zijn alle signa
leer- en bedieningsfuncties logischer ge
rangschikt, waardoor de bemanning van
de regelzaal een beter overzicht heeft van
wat er in de centrale aan de gang is. Om
vanuit de vernieuwde regelzaal de aange
paste systemen in het nucleaire en niet-
nucleaire gedeelte van de centrale te kun
nen besturen, zijn verbindingen noodza
kelijk. EPZ heeft PTT Telecom ingehuurd
om de draadjes eerst los te maken en ver
volgens weer opnieuw aan te sluiten. In de
zogenaamde rangeerverdeler onder de re
gelzaal zijn medewerkers van het tele
communicatiebedrijf de afgelopen tijd 24
uur per dag en 7 dagen per week bezigge-
weest om ruim 31.000 draadj es vast te sol
deren.
De aanpassing van de kerncentrale is in
middels halverwege. Ir. J.W.M. Bongers,
manager nucleaire productie, en dr. C.J.
Leurs, hoofd splijtstofwisselbureau, zijn
ingenomen met het verloop van de werk
zaamheden. Bongers: „Natuurlijk krijg je
bij een project van deze omvang met pro
blemen te maken. Daar hebben we ook
ruimte voor ingecalculeerd. Echt schok
kende zaken - en dan denk ik aan de nood
zaak het ontwerp van nieuwe installaties
en systemen fundamenteel te herzien of al
uitgevoerde werkzaamheden ingrijpend
aan te passen - hebben zich niet voorge
daan. Hij doet deze uitspraak zonder ge
haast op zoek te gaan naar ongeverfd hout
om af te kloppen.
De uitvoering van het modificatieproject
valt in vier fasen te onderscheiden: de
montage, montage, koude inbedrijfstel-
ling en warme inbedrijfstelling. De mon
tagefase, het installeren en aansluiten
van nieuwe systemen, is zo goed als vol
tooid. Alle nieuwe leidingen, afsluiters,
pompen en dergelijke zijn geplaatst en ge
koppeld aan de systemen waarvan ze een
onderdeel vormen. Ook de nieuwe kabels
zijn getrokken en aangesloten. Ter uit
breiding van de noodstroomvoorziening
is een derde dieselgeneratorgeplaatst. Nu
breekt de fase aan waarin alles wordt ge
controleerd. Leurs: „Dat is de koude iribe-
drijfstelling. In dit stadium gaan we na of
alle componenten goed zijn aangebracht
en of alle draadjes goed zijn aangesloten.
Ook worden pers- en drukproeven uitge
voerd. De daarop volgende warme inbe-
drijfstelling houdt in dat de verschillende
systemen van de centrale geleidelijk in
werking worden gesteld. Uiteindelijk
wordt dan de reactor met splijtstofele
menten geladen en in kritieke toestand
gebracht."
Topdag
Na de montagefase is de aanpassing van
de kerncentrale wat betreft het aantal er
bij betrokken werknemers over het hoog
tepunt heen. In rustiger tijden zijn op het
terrein van de centrale 350 tot 400 mede
werkers van EPZ en van aannemers en
toeleveranciers te vinden. Het geautoma
tiseerde toegangssysteem heeft de afgelo
pen weken een topdag gesignaleerd waar
op 1370 personen tegelijk in centrale of de
erbij behorende gebouwen aan het werk
waren. EPZ heeft speciale maatregelen
genomen om deze drukte in goede banen
te leiden. Zo is de parkeerruimte uitge
breid, de openingstijden van de kantine
zijn verruimd en er zijn extra tourniquets
geplaatst om filevorming bij het betreden
of verlaten van de gecontroleerde zone
van de centrale te voorkomen. En natuur
lijk is meer oranje werkkleding aange
schaft. Doordat de werknemers van bij de
modificatie betrokken bedrijven afkom
stig zijn uit onder meer Duitsland, België,
Portugal, Amerika, Frankrijk en Enge
land, is ook veel aandacht besteed aan de
voorkoming van communicatieproble
men.
De belangstelling voor de werkzaamhe
den aan de kerncentrale is internationaal.
EPZ heeft al gasten uit Tsjechië, Zweden,
Roemenië en Japan rondgeleid. Al eerder
zijn kérncentrales aan een grondige ver
jonging onderworpen, maar nog nooit is
dat op zo'n ingrijpende manier gebeurd
als in Borssele. De bouw van een volkoT
men nieuwe regelzaal is volgens Bongers
en Leurs zelfs uniek. Wat dat betreft ziet
EPZ wel mogelijkheden om met de met de
modificatie opgedane kennis en ervaring
de boer op te gaan. Leurs: „Ontwerp,
technische organisatie en uitvoering van
de ombouw van zo'n regelzaal zouden wij
als een turnkey-project aan andere cen
trales kunnen aanbieden."
Ben Jansen
Foto linksboven: Het in roestvrij staal uitgevoerde nieuwe drievoudige veiligheidskleppensysteem om overdruk in het primaire (radioactieve) circuit van de centrale te regelen.
Volgens EPZ is deze installatie het neusje van de zalm in de wereld van veiligheidskleppen voor nucleaire en niet-nucleaire installaties. Foto rechtsboven: Op verschillende ni
veaus in het reactorgebouw worden las- en slijpwerkzaamheden aan nieuwe leidingen uitgevoerd. fotografie Lex de Meester
Zware constructies zijn aangebracht om trillingen in de stoom- en voedingswaterlei
dingen op te vangen die bij een aardbeving of een explosie buiten de centrale zouden
kunnen ontstaan.
Met behulp van een robot worden verbindingen in leidingen van binnenuit geslepen en EPZ heeft extra oranje kleding aangeschaft om alle werknemers die in de gecontroleer- Eenendertigduizend draadjes moeten worden vastgemaakt om de deels vernieuwde
gecontroleerd. de zone van de kerncentrale moeten zijn van een passend tenue te kunnen voorzien. systemen van de kerncentrale te verbinden met de nieuwe regelzaal.
Terug in de Tijd: adverteren in de jaren vijftig
Professional: elke week een Franse stier onder het mes
Willem-Alexander wordt dertig en moet nu maar eens kiezen
Vrijbuiters op de Waddenzee brengen redding
Johan Cruijff heeft al een halve eeuw gelijk
Jacht op aards geluk is al eeuwenoud
Erfenis van het Archeon wordt verdeeld
Bulgarije kiest tussen arm en nog armer