Een leven lang verslingerd aan Tarzan Yulkaan heeft te weinig inhoud PZC Sterrenoorlog laat alles ontploffen Greenaway schrijft levende teksten Jungle-lord herrijst op video kunst cultuur 19 vrijdag 11 april 1997 Wie verslingerd is aan Tarzan kan zijn filmhart ophalen. MGM brengt een 6-delige collectie op de videomarkt, geheel opgedragen aan de enige echte Tarzan: Johnny Weissmuller. Uitstekend moment om het spoor terug te volgen van de 'jungle-lord', nu 85 jaar geleden geboren voor 700 dollar. Dit bedrag kreeg Edgar Rice Burroughs, anno 1912 nog ventend met puntenslijpers, voor de publicatie van 'Tarzan of the apes'. Sindsdien is Tarzan uitgegroeid tot een onsterfelijke held. Geboren op papier, heilig verklaard op het witte doek. En nu herrijzend op video. Terug de jungle in voor een ontmoeting met ...vijftien Tarzans. Grijp wat lianen en slinger mee terug naar Chicago, anno 1912. Puntenslijper-verkoper Ed gar Rice Burroughs is al 37 als zijn langgekoesterde All American Dream (jagen op geld en geluk en dan vooral het eerste vasthouden) werkelijkheid wordt. The All Sto ry Magazine koopt voor 700 dollar zijn papieren held, 'Tarzan of the Apes'. Jan Publiek is meteen ver slingerd aan de 'aapmens'. Bur roughs punt zijn potlood en schrijft meteen meer avonturen voor deze uitgeklede James Bond. Voor zijn fantasie kan de in 18 7 5 in Chicago geboren en in 19 5 0 in Tar- zana, nabij Los Angeles, overle den Edgar Rice Burroughs (ERB) uit zijn eigen werkelijkheid scheppen. Nazijnmisluktepoging om als huurling in het Chinese le ger te dienen, wil ERB optrekken met de 'Rough Riders', in het gelid gezet door de toenmalige Ameri kaanse president Teddy Roose velt. Voor deze houwdegens is ERB niet 'rough' genoeg. Wel kan hij als vrijwilliger mee met de 7th US Cavalry, die in Arizona op Apaches jagen. Omdat zijn hart te wensen overlaat, wordt ERB bij de US Cavalry uit het zadel gewipt. En dan begint de 'bom looser' aan zijn twaalf ambachten en dertien ongelukken: cowboy in Idaho, mijnwerker in Orêgon, boekhou der, spoorwegpolitie in Utah, ven ter van puntenslijpers in Chicago. Fantasie Overdag armoe. Om er 's avonds aan te ontsnappen, geeft ERB zijn fantasie de vrije teugel. Het anno 1912 nog piepjonge Hollywood ziet geld in Burroughs Tarzan. Se- lig Productions betaalt vlot 500 dollar voor het manuscript van 'The Lad and the Lion'. En neemt een optie op verdere avonturen van de 'aapmens'. Zes jaar later verkast ERB met zijn vrouw, twee zonen en een dochter van Chicago naar Los An geles. Koopt voor 125.000 dollar een ranch in de dan nog lege San Fernando Valley en noemt het Tar- zana. Zijn waakhond heet...Tar zan. Misschien heeft ERB te veel Tarzan. Als nationaal turnkampi- oen slingert hij onnavolgbaar soe pel van boom naar boom. Merill is ook de eerste Tarzan die de nu we reldwijd nagebootste oerkreet moet schreeuwen in 'Tarzan the Tiger'een half stomme, half ge luidsfilm. Tarzan IX heet Johnny Weissmul ler en is - eerlijk gezegd - de enige echte Tarzan. In 1932, als zijn 17- jarige koninkrijk in de jungle be gint, wil iedere filmfabrikant zijn eigen Tarzan. Vooral MGM is gre tig, maar kieskeurig. Zelfs Clark Gable wordt afgewezen, omdat hij 'no body' heeft. Ook Weissmuller is niet MGMs eerste keus. Dat is Herman Brix, goed voor goud bij het kogelstoten tijdens de Olympi sche spelen in Amsterdam, anno 1928. Maar Brix breekt zij n schou der. Dan komt Peter Johnny Weis smuller bij MGM over de vloer. De op 2 juni 1904 in Windber, Penn- sylvinia, geboren zoon van een Oostenrijkse immigrant, overleeft in zijn jeugd polio. Wint Olym pisch goud in 1924 en '28. Brengt als eerste de 100 meter vrije slag onder de minuut: 58,6 seconden. Enblijfttot 1950 'swerelds snelste- zwemmer. Als hij in 1948 zijn len dendoekje voorgoed aan de was lijn hangt, heeft Weissmuller niet alleen 19 Tarzan-films op zijn naam gebracht. Maar ook vijf Olympische gouden plakken, 67 wereld- en 52 nationale titels. Goudgeld Weissmuller trouwt zes keer. In zijn topjaren vangt hij 50.000 dol lar per Tarzan-rol. In zijn latere rol als Jungle Jim verdient hij jaarlijks 200.000 dollar. En dat met Meren aan. Terwijl MGM goudgeld maakt met Johnny, Maureen en Johnny Sheffield als Boy, pronkt Paramount met Buster Grabble, weer een atleet. Buster is Johnnys zwemmaatje, in 1934 in Los Angeles met goud be hangen na de 400 meter vrije slag. Grabble blijft in de schaduw van Tarzan, de Negende. Universal strikt hem dan snel voor 'Flash Gordon'. Intussen is Herman Brix hersteld van zijn gebroken schouder en laat zich paaien door Edgar Rice Burroughs. Want Tarzans verwek ker vindt Johnny Weissmuller een uitgeklede boerenknuppel, die het waagt zijn 'jungle lord' te laten schaterlachen en grommen. Zes jaar lang sukkelt Brix aan de hand van de toch te bekakte ERB. Na Weissmuller mag Lex Barker voor Tarzan X spelen. En liefst in het echt. Producent Lesser sleept Lex dan ook weg uit de namaak-j ungle van Hollywood en lokt hem naar Afrika. Nog nooit is er in Kenia zo hard gelachen. Als Barker, van wie wordt gefluisterd dat hij zich niet graag bloot wilde geven, knallen de ruzie krijgt met zijn producent, moet hij wijken voor Tarzan XI: Gordon Scott. Scott en diens opvolgers Denny Miller, Jock Mahoney, Mike Henry en Ron Ely, de eerste en enige tv- Tarzan, blijven toch een paar ma ten te klein om Johnny Weissmul ler, de enige, echte Tarzan, te doen vergeten. Pas in 1984 komt 'Grey- stoke', the legend of Tarzan, lord of the Apes' in de buurt van de uit straling van de jungle-lord. In dat jaar sterft Weissmuller, 80 jaar oud, aan keelkanker. Tijdens zijn begrafenis in Acapulco Minkt via een bandje nog een keer zijn oer kreet. Hans Toonen Edgar Rice Burroughs creëerde 85 jaar geleden jungle-lord Tarzan. op zijn bankrekening en te weinig op de filmscenario's gelet. Want knarsetandend moet hij toezien hoe Hollywood anno 1918 van zijn jungle-lord een boerenkinkel in een pantervel maakt. Deze kinkel heet Otto Elmo Linkenhelt, 28 jaar en 118 Mlo schoon aan de haak. Zijn naam is te lang om in neon te schrijven. Dus heet Lin- kelhelt gewoon Elmo Lincoln. Hollywood moffelt nog wat weef- foutjes weg. TarzanI is bijna kaal. Maar met een pruik op, zie je er niets van. Ook de apen worden voor aap gezet. Even tussen haak jes: wie het verhaal van Tarzan kent, weet dat hij - nadat zijn ou ders Lord en Lady Greystoke voor de Afrikaanse kust zijn omgeko men - als baby door Kala, de moe- der-aap, wordt groot getrokken. Tarzan is apentaal voor 'witte huid', zo weet ERB zeker. Maar echte apen laten meespelen, is in die jaren levensgevaarlijk. De op lossing woont echter dichtbij Jongens van de New Orlteans Ath letic Club - Tarzan I is in Louisiana opgenomen - willen best voor aap spelen. Leeuw Trouwens, Elmo staat zijn manne tje. In een echt gevecht met een ge temde leeuw steekt Tarzan I de handtamme 'koning der wilder nis' morsdood. 'Tarzan, de aap mens' mag dan de eerste film zijn die meer dan een miljoen dollar oplevert, de tweede, getiteld 'Ro mance of Tarzan' flopt aan de kas sa. ERB schrijft snel zijn derde manuscript 'The Return of Tar zan'. Om te voorkomen dat Elmo Lincoln Tarzan opnieuw voor schut zet, schuift ERB het manu script door naar Numa Pictures. Tarzan II heet Joseph C. Pohler, 28 en met een ribbenkast van 1 meter 10 rond. Als Gene Pollar mag hij voor honderd dollar per week van liaan naar liaan slingeren in 'Re venge of Tarzan' (april 1920). Pollar is de eerste Tarzan die ter- wille van de censuur een badpak draagt. Inderdaad, ook Tarzan is vaak voor aap gezet. En een oor aangenaaid. Vraag maar aan Gene Pollar. Als Numa Pictures Tarzan 11 voor 800 dollar per week prijs geven aan Universal blijft Gene Pollar gewoon honderd dollar beuren. Verbitterd hangt hij dan ook zijn pantervel aan de liaan en keert als brandweerman terug naar de asfalt-jungle van New Yox'k. Tarzan III heet Pierce Dempsey Tabier, 41, kaal en vad sig. Om drie gebeurtenissen moet je de naam van deze vleesgeworden mislukking onthouden. In 'The Son of Tarzan' trouwt hij met Ja ne; hun geadopteerde zoon heet dan nog Korak en niet Boy, ge speeld door Kamuela Searle. Tar zans zoon wordt door een olifant dodelijk tegen de grond gekwakt. Tarzan IV betekent de come-back van Tarzan I: Elmo Lincoln. Maal ais een medespeler in 'The Adven ture of Tarzan' door een leeuw wordt doodgebeten, keert Elmo Hollywood voorgoed de brede rug toe. Soepel Tarzan V heet James H. Pierce, bij genaamd Big Jim. En ontdekt op een barbeque-party op Burroughs ranch Tarzana. Omdat Big Jim last heeft van slechte voeten is hij de eerste Tarzan die op gympies door de jungle spurt. Tegelijk met Jim Pierce speelt Frank Merill bij een andere filmstudio ook voor Gene Pollar, de tweede Tarzan. George Lucas was begrijpelijkerwijze niet helemaal tevreden over zijn film 'Star Wars'. Velen konden deze manier van denken vanwege het financiële succes niet volgen. 'Star Wars' is nu dankzij de heruitbreng weer de film geworden die het meeste geld heeft opgebracht, maar Lucas heeft natuurlijk wel gelijk met zijn zelfkritiek. Wat voor 'Star Wars' geldt, geldt in sterkere mate voor het tweede deel uit de trilogie, The Empire Strikes Back uit 1980. De film zit af en toe, hier en daar gewoon niet zo goed in elkaar. Fans van de Star Wars sage vin den dit de beste film, waar schijnlijk omdat er meer speel goed in beeld verschijnt, die in keiharde actie vertaald wordt, dan in de andere twee films. Een andere reden zou ik zo gauw niet kunnen verzinnen. Irvin Kershner is de regisseur die van Lucas de ondankbare taak kreeg om zijn hersenspinsels een beetje goed voor de camera te krijgen. Hij slaagt daar maar sporadisch in De actiescènes zijn in de slechte zin van het woord soms onnavolg baar. Van de aanval van de keizer lijke Walkers bijvoorbeeld, in het begin van de film op het rebellen kamp op de planeet Hoth valt niets te maken. Als het alleen onbegrij pelijk was, dan was het nog niet zo erg, maar de opeenvolgende beel den zitten zeer slordig achter el kaar geplakt. Alles vliegt de lucht in, en onze helden uit 'Star Wars' zitten behoorlijk in het nauw, zo veel is nog wel duidelijk, maar nie mand kan mij aan de hand van de -beelden uitleggen wat waar door wie, in wiens nabijheid precies wordt kapot geschoten. Ook de acteurs lijden onder de re gie en zijn, met uitzondering van misschien Harrison Ford, zo mo gelijk nog middelmatiger dan in 'Star Wars'. Bovendien gaat bijna iedereen door de slechte timing ir riteren in dit vervolg. De komische tussendoortjes van de robots ver dwijnen op deze manier. C3PO is een zeur, die niet stopt met praten en R2D2 maakt constant van die hoge, scherpe geluiden, dat ie mand toch op het idee moet komen om dat ding af te zetten. De wook- ie Chewbacca is nog zo'n onbegrij pelijk personage dat om onver klaarde redenen door de andere helden in hun nabijheid getole reerd wordt. De grootste schuld moet gelegd worden bij Lucas zelf, die de sce narioschrijvers Leigh Brackett (de in 1978 overleden schrijfster die bijna uitsluitend voor Howai-d Hawks scenario's schreef) en Law rence Kasdan de opdracht gaf om datgene wat hij in 'Star Wars' bij na parodieerde en zeer zeker met een knipoog bekeek, nu plotseling bloedserieus te gaan nemen. Daarom krijgen we in deze film te maken met een vader-zoon con flict en moet de jonge Luke Sky- walker leren wat het is om een Jedi ridder te zijn. Beschamende scè nes doordrenkt met een pseudo- diepzinnigheid met de 'wijze' Yo- da, een pop uit de Jim Henson stal voorzien van een stem door Frank Oz, zijn het gevolg. Van de drie films is dit de film waaraan het minste gesleuteld is bij deze speci al edition. Slechts een kort reac tieshot is toegevoegd, waaxin een ci'eatuur wat zit te smikkelen ter wijl de gevangengenomen Luke die ondersteboven aan het pla fond hangt, zich probeert te be- viijden. Verder is men digitaal aan het schoonmaken geweest en zijn de special effects van toen die nu een beetje duidelijk werden weer wat verstopt. De film is nog steeds vermakelijk als men er maar niet bij nadenkt en dat is nu juist waar toe Lucas ons lijkt aan te sporen. Piet van de Merwe The Empire Strikes Backte zien in Al- hambra Vlissmgen, De Koning Hulst, Roxy Bergen op ZoomLumière en Pa- thé Rotterdam, Metropolis en Calypso Antweipen. Kalligrafie is de grote passie iix The Pillow Book. Peter Greenaway heeft altijd de pretentie gehad om met zijn films steeds weer de filmtaal te verrijken, of in ieder geval gebruik te maken vaxx de niexxwste technieken die een filmmaker ter beschikkixxg staan. Daarbij schept hij zijn eigen orde in de dingen, door alles op een logische manier ixx te delen. In zijxx nieuwe film The Pilloio Book bestaat die orde uit hoofdstukken of boeken, terwijl hij de techxxiek links en rechts laat huishouden door verschillende beeldeix ixx een kader te zetten met daarover heen ook nog eens geschi'even tekst of beter gezegd kalligrafie. Kalligx'afie is de grote passie van de jonge Japanse vrouw Nagiko, gespeeld door Vivian Wu, die daardoor werd aangestokexx door haar vadex; een schrijver. Die voerde op elke vei'jaai'dag van Na giko een ritueel uit dat eruit be stond da.t hxj met een penseel zeer sensueel een gedicht en verjaax-- dagswens in Japanse kaï'aktei's op haar gezicht schreef. Haar tante leest haar bij het naar bed gaan voor uit het oude 'The Pillow Book', geschreven door Sei Sho- nagon, die daarin allerlei dingen vastlegde die haar boeiden en op vielen. Dat schreef ze precies dui zend jaar geleden toen ze courtisa ne was aan het keizerlijk hof. Deze twee dingen zijn bepalend voor het leven van Nagiko en voor de stnxctuur van de film. Fascinatie De fascinatie voor het geschreve ne op het lichaam raakt ze bij het volwassen worden niet kwijt en haar minnaars moeten aan een be- langx-ijke voorwaarde voldoen. Ze moeten een mooi handschrift heb ben, Nagiko eist van de mannetjes die ze uitzoekt dat ze overal op haar lichaam teksten schrijven en als ze dat niet mooi genoeg doen, kunnen ze hun biezen pakken. Totdat de vexialer Jerome, ge speeld door Ewan McGregor die eerder te zien was in 'Trainspot- ting', suggereert dat ze het hele maal verkeerd doet. Niet zij moet beschreven wox-den, maarzij moet schrijven op de lichamen van haar minnaai's. Dat doet ze en ze ver zint haar eigen teksten daarbij in de stijl van dat oude 'The Pillow Book'. Eenmaal daaraan begon nen wil ze die teksten ook gepubli ceerd krijgen en ze laat die eerste tekst fotograferen en bezorgen aan een uitgevei', die er geen brood in ziet. Dat verandert als Jerome met die tekst op zijn lichaam zich presen teert aan de homoseksuele uitge ver. Hij ziet dan uit naar alle hoofdstukken, boeken of gedich ten die Nagiko op lichamen schrijft. Dit moet natuurlijk slecht aflopen als jaloezie over Jerome tussen Nagiko en haar uitgever een rol gaat spelen. Technisch vernuft Plet is allemaal nog veel ingewik kelder dan hier in het kort kan wox'den opgeschreven, maar wat het meeste opvalt na het zien van The Pillow Book is dat er zo wei nig blijft hangen van dat verhaal tje. De eei'lijke, open benadering van de lichamelijkheid van de mens en andere typische kenmer ken van een Grèènaway-film zijn aanwezig, maar de inhoud wordt nog steeds overvleugeld door het heilige zoeken naar een nieuwe vorm door deze regisseur. De di rectheid en de humor die te zien waren in vroege films als 'A Walk Through H', 'Vertical Features Re make' en 'The Falls', die gemaakt leken te zijn met de eenvoudige techniek die nodig was voor een televisiedocumentaire, zijn ver te zoeken in deze door technisch ver nuft overheerste nieuwste film. Er is te veel te zien aan de struc tuur die Greenaway gebruikt door zwart-wit beelden van Nagiko's jeugd, de tijd van de eex-ste 'The Pillow Book' en het Kyoto en Hongkong van de nabije toekomst naast elkaar en door elkaar in een kader te plaatsen, dat ik in ieder geval moeite had om door de bo men het bos te zien. Het kan zijn dat Gi'eenaway gelijk heeft en dat hij zijn tijd vooruit is, maar ik be twijfel het. Om te beweren dat Greenaway de nieuwe kleren van de keizer ontworpen heeft, gaat weer wat te ver Het zijn wel dege lijk nieuwe kleren, maar ik denk niet dat keizer film ze hoeft aan te trekken, Piet van de Merwe The Pillow Book, te zien in Lantaren Venster Rotterdam. Asregens, lavastromen; 'Gods eigexx show' wordt de vulkaanuitbarsting iix de film Dante's Peak van Roger Donalsson genoemd. Aan speciale effecten dan ook geen gebrek. Inhoudelijk is 'Gods eigen show' evenwel zeer voorspelbaar. Dante's Peak is een ouderwetse rampenfilm, met een script waarin de karakters maar dunnetjes zijix uitgewerkt. Dante's Peak is een doxp aan de voet van een slapende vul kaan. Dus weet je al meteen aan het begin van de film dat die vul kaan zal ontwaken. Een team van vulkanologen komt naar Dante's Peak om een onderzoek in te stel len naar een toename van seismo logische trillingen. Laat er in dat team nu een held zit ten, Harry Dalton (Pierce Bros- nan). En laat de burgemeester van het doxp nu een aantrekkelijke al leenstaande moeder van twee schatten van kinderen zijn, Rachel Wando (Linda Hamilton). De on heilstijdingen van Dalton worden niet serieus genomen, temeer om dat een projectontwikkelaar plannen heeft met Dante's Peak. Ook de baas van Harry denkt dat het met die trillingen wel meevalt. Maar Harry kent als geen ander de kuren van een vxxlkaan. Dat is al te zien in de openingsscène, waar hij bij een uitbarsting in Columbia zijn vexioofde verliest. Hij weet Rachel te overtuigen van het drei gende gevaar Haar kinderen zijn daar al eerder van ovextuigd en gaan op weg naar hun oma Ruth (Elizabeth Hoffman), die op de vulkaan woont en weigert er af te komen. Als 'D antes hel' as begint te spugen moeten Harry en Rachel de berg op om de kinderen en oma te redden. Nou, dat wordt me wat. Het laatste kan wat flauw klinken, maar na enkele spannende en mooi geënsceneerde fragmenten krijg je een melig gevoel bij de film. Het hagelt x-otsblokken, maar je maakt je geen moment zorgen over een goede afloop. Al leen oma moet het ontgelden, maar dat was toch al een eigenwijs mens en bovendien kan ze voor haar verscheiden nog een specta culaire daad stellen. Dante 's Peak is een volgens het ou derwetse recept gemaakte ram penfilm, alleen is menige ouder wetse rampenfilm te pi-efereren boven deze computergestuurde gok op de kassa. Vroeger kregen de personages nog wel eens een beet je psychologische achtergrond. Nu blijven ze plat als reclame plaatjes. Wie het reclamespo tje op de televisie heeft gezien, heeft ei genlijk al de hele film gezien. Dit geldt niet voor kinderen. Die zul len smullen, want eigenlijk maak te Donaldson een kinderfilm. Rijk van Rotterdam Dante's Peak, te zien in Alhambra Vlis- singen, De Koning Hulst, Cinemactu- eel Bergen op Zoom, Cinerama en Pa- thé Rotterdam, Calypso Antwerpen. Pierce Brosnaxx exx Tachel Wando in Dante's Peak.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1997 | | pagina 19