Even de kiezen
stevig op elkaar
Financiële Flannel
1997
PZC
Parkeermeter
met scherpe ogen
SOHO onthult ware
gezicht van de zon
Tandarts
gaat
digitaal
wetenschap en techniek
39
computertaal
Bereken contouren
van financiële positie
@penst@@rtje
Julianakorpsen op Internet
Geestelijke gezondheidszorg
De meest veelzijdige informatie
over al uw geldzaken
nu in één interactief programma
Video op Internet wordt volwassen
Oog in
de ruimte
zaterdag 5 april 1997
Tussen de kiezen zit een stukje
plastic dat we, liggend in de
tandartsstoel, stevig op z'n plaats
mogen houden. Aan dat plastic zit
een zwart plaatje vast, van drie bij
vier centimeter, met een draadje
eraan. Een dure hap: het plaatje
vertegenwoordigt een waarde van
enkele tienduizenden guldens. Een
vreemd gevoel om dat zomaar in je
mond te steken, maar als de tandarts
even achter de deur is verdwenen en
de röntgenbuis kort pruttelend z'n
werk heeft gedaan, wordt meteen
zichtbaar waar dat 'm in zit: nog
voordat we uit de stoel omhoog zijn
gekomen om het wonder te
aanschouwen, staat de foto al
kraakhelder op de monitor.
Mooi he?, roept tandarts Jan
Kuneman blij. Nog altijd
wordt hij als een kind zo enthousi
ast als hij zijn digitale röntgensys-
teem demonstreert. Amper een
kwartiertje binnen in zijn praktijk
in 's-rGravenzande liggen we al in
de stoel met het kostbare chipje in
de mond. Met ons eigen kakement
in beeld praat het immers een stuk
makkelijker over de nieuwste ont
wikkelingen in de tandartsenij.
Want dat onderwerp brengt Kune
man helemaal tot leven: hier is de
digitale tandarts aan het woord.
Hier wel. Op veel andere plaatsen
duidelijk niet. ,,De beroepsgroep
loopt bepaald niet voorop als het
om computertoepassingen gaat",
zegt Kuneman met spijt. „Er zijn
achtduizend tandartsen in Neder
land, van wie er nu zo'n twintig
een digitaal röntgensysteem heb
ben. De meesten schrikken terug
voor de investering, of hebben er
de moeite niet voor over. Het pro
bleem is dat je zo moeilijk onder
steuning kunt krijgen en dat er zo
weinig informatie over is. De be
roepsvereniging NMT doet er
niets aan. Wanneer je als tandarts
met dit systeem wilt beginnen,
moet je het helemaal zelf uitzoe
ken."
Freak
Of je moet collega Kuneman bel
len. Want als zelfverklaarde appa-
ratenfreak is die er met weinig
moeite toe over te halen een ande
re tandarts met raad en daad op
weg te helpen. „Voor bekenden
heb ik al heel wat computers in el
kaar gezet", zegt hij, doelend op de
voor dit doel gebruikte basis-sys
temen: in principe heel gewone
Windows-pc's zoals veel mensen
die thuis gebruiken voor werk en
spelletjes. Voor het maken van di
gitale röntgenfoto's wordt die
computer uitgebreid met de voor
noemde opnamechip die in de
mond van de patiënt gaat, alsmede
een klein kastje om de chip en de
pc met elkaar te verbinden. Een
bedieningspedaal - de tandarts
naar hartelust meekijken. Kune
man ei-vaart dat als een groot
voordeel. „Op deze manier betrek
je de patiënt bij de behandeling, je
kunt precies laten zien wat er aan
de hand is, waar de mondhygiëne
tekort schiet, je kunt er angst mee
bestrijden."
Het digitale röntgensysteem biedt
hetzelfde voordeel van meekijken,
maar heeft daarnaast nog een paar
sterke pluspunten die voor tand
arts, patiënt en milieu van belang
zijn. Zo is de opnamechip veel ge
voeliger dan gewone röntgenfilm,
wat betekent dat in de meeste ge
vallen met 90 procent minder
röntgenstraling kan worden vol
staan. Kuneman heeft er de bedie
ningsunit van zijn röntgenappa-
raat voor moeten laten aanpassen.
„In principe zou ik voor de stra
ling zelfs de spreekkamer niet
meer uit hoeven", zegt hij, „want
als ik achttien foto's maak, krijg ik
dezelfde dosis als tij dens een dagj e
skiën in het hooggebergte. Ik blijf
het toch maar doen, uit goede ge
woonte, maar de veiligheid neemt
met dit systeem natuurlijk enorm
toe."
En dan is er nog de milieufactor:
aan het ontwikkelen van conven
tionele röntgenfilms in de tand
artspraktijk komen vrij veel che
micaliën te pas, die geregeld
ververst en dus weggegooid moe
ten worden. Het kost de tandarts
gemiddeld duizend gulden per
jaar alleen om die vloeistoffen
kwijt te raken. Voeg daarbij de on
middellijke beschikbaarheid van
de foto - er hoeft niets ontwikkeld
te worden - en de vraag rijst waar
om het toch zo langzaam gaat met
digitale röntgen.
Solisten
„Het is misschien typisch Neder
lands", verzucht Jan Kuneman.
„Tandartsen zijn hier allemaal ei
genwijze solisten, die niet gauw
bereid zijn iets nieuws te proberen
en zeker niet om daarin te investe
ren. In Frankrijk heeft de overheid
besloten digitale röntgen te subsi
diëren, zo belangrijk vinden ze
met name de verminderde stralen-
belasting."
Het systeem zoals Jan Kuneman
het gebruikt, kost minimaal twin
tigduizend gulden. „Dat is na
tuurlijk wel veel geld maar op de
totale inventaris van een tand
artspraktijk is het maar een frac
tie. En je verdient het terug. Aan
materiaal en milieukosten spaar je
zó al drie- a vierduizend gulden
per jaar uit. En dan is er nog de
kwaliteitsverbetering die j e ermee
bereikt: je kunt beter kijken en
meer zien op zo'n beeldscherm
dan op een klein stukje film. En
het scheelt tijd, die je kunt beste
den aan meer aandacht en betere
zorg."
Rob Vermeulen
Tandarts Jan Kuneman is op het World
Wide Web te bezoeken onder: http:
//ivww.bart.nl/jhk/
Nu de jaarlijkse klus van het
invullen van de belasting
formulieren weer achter de rug is
bergen veel mensen de mappen of
dozen met financiële papieren
diep en veilig op in een kast, in de
hoop dat ze daar voorlopig niet
uit hoeven. Wie zijn belastingfor
mulier met behulp van een com
puter invult, weet waarschijnlijk
dat met die gegevens ook geëxpe
rimenteerd kan worden. Links en
rechts een getalletje veranderen
en meteen naar de onderste regel
kijken, om te zien wat voor effec
ten die wijzigingen opleveren.
Uitgeverij Bonaventura gaat nog
een stapje verder dan het belas
tingformulier. Het bedrijf heeft
de Elsevier financiële planner
1997 uitgebracht, die voor aller
lei berekeningen te gebruiken is.
Iemand die geïnteresseerd is in
zijn financiën en wel eens wil we
ten hoe de toekomst er wat dat
betreft uitziet, kan de computer
allerlei berekeningen laten ma
ken. Het is wel handig als de be
lastingaangifte ook gemaakt is
met het computerprogramma
van Elsevier want dan hoeven
veel gegevens, maar één keer in
getikt en opgezocht te worden.
De CD-rom van Elsevier is wel
handig om de eerste gedachten
eens te bepalen. Daarna is het
toch slim om nog eens contact op
te nemen met mensen die er ver
stand van hebben. Reken thuis
de slimme verkooppraatjes van
de makelaar nog eens rustig door.
Wie even snel wil kijken welk ef
fect de aanschaf van bijvoor
beeld een koopsompolis heeft op
zijn persoonlijke situatie komt
bedrogen uit. Ga er maar eens
rustig voor zitten want het is niet
een-twee-drie voor elkaar. En
dat is iets wat veel mensen ont
zien, zeker als ze juist de belas
ting-bescheiden opgeborgen
hebben. Enig financieel inzicht is
bij het gebruik van deze CD-rom
ook wel nodig, al staat op de
schijf heel wat informatie. Het is
zoals in de advertentie van een
belastingadvies kantoor op de
achterzijde van de gebruiksaan
wijzing staat vermeld. De cd-
rom bepaalt de contouren van uw
financiële toekomst.
René Schrier
Elsevier financiële planner 1997Uit
geverij Bonaventura. ISBN 90-6882-
290-X. Prijs f99,50.
De Juliana korpsen uit Middelburg hebben sinds eind maart een ei
gen homepage op het Internet. Juliana hoopt meer mensen te
kunnen interesseren voor de vereniging en de drumcorps-activiteit in
het algemeen. Op het adres http://www.angelfire.com/wi/Juliana-
corps/index.html staan de drie korpsen Juliana drum bugle corps,
Junior drumcorps JohanFriso en het Juliana Blaasorkest/Humoreske
te vinden. De vrijwilligers van de Juliana Korpsen zijn nog volop be
zig de pagina's te verfraaien met onder meer foto's.
Het Trimbos-instituut, een onafhankelijk kenniscentrum met als
doel de geestelijke gezondheid van mensen te bevorderen, zet zijn
informatie op Internet. De totaal vernieuwde website is te vinden op
http://www.trimbos.nl. De informatie bestaat uit de integrale teksten
van de publieksfolders over alcohol en de verschillende drugs; pers
berichten; informatie over de geestelijke gezondheidszorg; een over
zicht van de wetenschappelijke publicaties van het instituut; ant
woorden op veel gestelde publieksvragen over alcohol en drugs en een
agenda met congressen en symposia over drugs en verslaving. Het
Trimbos instituut geeft ook zogenaamde factsheets uit. Dat zijn fol
ders over een specifiek onderwerp. De nieuwste twee factsheets over
respectievelijk Drugsoverlastbeleid en Cannabisbeleid staan ook op
Internet.
De financiële planner 1997 is voor allerlei berekeningen te gebruiken.
Progressive Networks uit Seattle, bekend van de
RealAudio-software waarmee geluid via Inter
net te horen isheeft onlangs de video variant gelan
ceerd: RealVideo. De RealVideo-software heeft het
populaire RealAudio versie 30 aan boord, waarvan
er meer dan tien miljoen gebruikers zijn.
RealVideo maakt live-video (weliswaar in een fors
postzegelformaat) op het Internet mogelijk. Er be
staan andere programmaatjes die videobeelden op
het Net produceren, maar de kwaliteit laat vaak te
wensen over. Grote bedrijven als Disney, ABC, Time
Warner en Fox waren er vliegensvlug bij om deze
nieuwe standaard te ondersteunen en hebben in
middels realvideo-materiaal op hun sites staan.
Spike Lee leverde drie nieuwe filmpjes van vijf mi
nuten die exclusief voor RealVideo gemaakt zijn.
Ook leuk is dat je nu de Amerikaanse FOX nieuws
zender live op Internet kunt bekijken.
Video over het Internet was altijd nogal problema
tisch door het gebrek aan 'bandbreedte': te veel in
formatie over een te klein doorvoerkanaal. RealVi
deo werkt met kleine pakketjes informatie die in
een doorlopende stroom naar de pc van de gebrui
ker worden gestuurd. Ontbreekt er een pakketje in
formatie, dan zendt de computer een berichtje naar
de server, en wordt het datapakketje opnieuw ge
stuurd. Een techniek die 'video-streaming' heet. Op
zich niet nieuw (denk aan VDOlive en VXtreme),
maar Internetwatchers vermoeden dat door de be
wezen successen met RealAudio de RealVideo play
er van Progressive Networks al snel tot standaard
zal worden verheven.(GPD)
De RealVideo player is gratis op te halen bij http://ww-
w.real.com
Systeemeisen: Pentium PC 75MHZ of hoger, Wiridows95,
Internetaansluiting.
Opname op 23 december '96 van de zon door de SOHO. De donkere schijf
in het midden onderschept het heldere zonlicht. De kromme lichtveeg
links op de opname is de komeet 'SOHO-6', vlak voordat deze op de zon
stortte. foto Lasco Nasa
Straks, als de zon weer wat hoger aan
de hemel staat zullen duizenden hun
winterbleke huiden voor het eerst dit
jaar op de geleidelijk drukker wordende
stranden 'laven' aan de bruinende
zonnestraling. Maar weinigen zullen
zich daarbij het hoe en waarom van die
straling afvragen. Bijna iedereen weet
inmiddels wel dat ook hier overdaad
schaadt en dat je uit moet kijken voor
overdoses aan ultraviolette straling.
Helemaal zonder gevaar is die
zon dus niet. En hij is ook lang
niet zo rustig als het lijkt. Dat
blijkt nog eens uit de onlangs door
NASA-ESA vrijgegeven opname
van een Europees ruimtevaartuig
dat speciaal werd gemaakt om de
zon op een unieke wijze in de gaten
te houden: het Solar and Helio-
spheric Observatory (kortweg:
SOPIO). Op de foto is, behalve
enorme uitbarstingen in de zonne-
corona (de uitgestrekte 'atmos
feer' van de zon), ook een komeet
te zien is die door de zon 'eventjes'
wordt opgeslokt. Het zijn details
die voor de ogen van ons, aardse
stervelingen, altijd onzichtbaar
blijven. Daar is de zon zoals wij die
zien vanaf de 'bodem' van onze
luchtoceaan, veel te helder voor.
Na de lancering op 2 december
1995 werd SOHO geparkeerd in
een punt op de (denkbeeldige) ver
bindingslijn tussen aarde en zon
en wel op een afstand van ander
half miljoen kilometer van de aar
de. Daar heeft hij een ongestoord
uitzicht op dat even merkwaardi
ge als reusachtige, laaiende cen
trum van warmte en straling in
ons zonnestelsel.
Adembenemend
Met behulp van één van de twaalf
instrumenten aan boord van het
SOHO, speciaal geschikt gemaakt
voor continue registratie van de
uitgestrekte zonne-corona, stel
den de onderzoekers een videofilm
van de zon samen. Daar is op
adembenemende wijze te zien hoe
de zon, door de beweging van de
aarde in haar baan, tussen de ster
ren lijkt door te zeilen terwijl hele
reeksen uitbarstingen de corona
een steeds wisselend uiterlijk ge
ven. Een aantal sten-en is op de fo
to duidelijk te zien. Vreemd mis
schien maar door de afwezigheid
van een dampkring zijn sterren,
bezien vanuit de ruimte, tot vlak
naast de heldere zon zichtbaar.
En dus ook die komeet die op de
opname, gemaakt op 23 december
vorig jaar, ineens opduikt. Net als
zijn soortgenoot Shoemaker-Le-
vy, die in juli 1994 een vurig einde
vond in de atmosfeer van de pla
neet Jupiter, zo was ook deze ko
meet, die 'SOHO-6(het is de zesde
komeet binnen een jaar die het
SOHO dicht bij de zon vond!)
werd gedoopt, ten dode opge
schreven. Het is overigens niet
voor het eerst dat een komeet
wordt 'gesnapt' vlak voordat deze
door de zon wordt opgeslokt.
Sinds de mens de hemellichamen
met satellieten bespiedt, zijn al di
verse kometen zo dicht bij de zon
gevonden.
Kunstmaan
Astronomen denken dat deze 'SO-
HO-6' een lid was van een familie
'sun-grazers' die gedurende de
laatste 150 jaar drie schitterende
komeetverschijningen oplevex-de
(in de jaren 1843, 1882 en 1965).
De banen van diè drie kometen
waren zodanig dat ze vanaf de
aarde goed waarneembaar waren,
in tegenstelling dus tot 'SOHO-6'
die alleen met behulp van een
kunstmaan ontdekt werd. Zoveel
kometen zo dicht bij de zon in een
zo korte tij d (het SOHO vond er tot
dusverre maar liefst zeven in am
per een jaar tijd) geeft te denken.
Natuurlijk is de zon, met zijn veel
grotere massa dan alle planeten
bij elkaar, letterlijk en figuurlijk
de grootste 'trekpleister' in ons
zonnestelsel. Het is dus niet ver
wonderlijk dat de meeste rommel
zich richting zon begeeft. Maar
dat betekent extra gevaar voor de
binnenplaneten Mercurius, Ve
nus, Aarde en Mars; gevaar voor
botsingen.
En de ellende is dat je die kosmi
sche projektielen met aan ziet ko
men, zoals de SOHO-foto maar
weer eens bewijst.
Ben Apeldoorn
Wie over een aantal jaren te weinig
geld in de parkeerautomaat gooit
en, dus, te lang 'staat', moet
onherroepelijk rekening houden met
een boete. Nu kun je de dans nog
enigszins ontspringen omdat
parkeerbeambten niet overal tegelijk
kunnen zijn en het meestal niet direct
wordt opgemerkt dat je bijvoorbeeld
geld tot 11.50 uur in de meter gooide
terwijl je pas om 12.05 uur terug was.
Over een tijdje is dat er niet meer bij. Wie
zijn of haar tijd overschrijdt gaat op de
bon en dat tenvijl parkeerbeambten in
geen velden of wegen te bekennen zijn.
Ook voor de parkeermeter geldt
dat de techniek niet stil staat.
Techniek die, volgens het blad
'New Scientist', door onder meer
de Canadese firma 'MeterVision'
ontwikkeld werd. Het product zal
deze zomer in een aantal Ameri
kaanse steden worden getest: een
intelligente parkeermeter. Niks
geen parkeerwachter meer nodig.
De meter ziet en constateert hele
maal zelf. Vanaf het moment
waarop je je geld of, beter nog, je
creditcard door de gleuf hebt ge
wurmd en het nummer van je par
keervak hebt ingetoetst is het 'Big
Brother is watching you'.
De parkeermeter van de toekomst
bestaat niet alleen meer uit een
ponsmachientje annex klokje in
een zware, inbraakvrije kast die
alleen begint te werken als je er
geld in gooit. Zodra je begin vol
gende eeuw met je blikje ergens
een parkeerterrein op rijdt, 'ziet'
hij je. Hij registreert je nummer
plaat, en verdere kenmerken van
de auto. En hij houdt precies bij
waar en hoe lang je blijft staan.
Dat is nog wel het meest bijzonde
re van de parkeerautomaten van
'MeterVision'; ze houden je auto in
de gaten en slaan alarm ais je tijd
is verstreken. En ze slaan direct
alarm als ze na, zeg twee minuten
nadat je het parkeerterrein opreed
nog geen geld van je hebben 'ge
proefd'. Onhoorbaar natuurlijk;
de automaat heeft een snel modem
binnen zijn zware bepantsering
(de vandalen van de toekomst zul
len immers ook wel met hun tijd
meegaan) en seint de kenmerken
van elke overtreder onverbiddel
ijk naar een centrale, die meteen
doorschakelt naar de audiohelm
van de agent die zich op dat mo
ment het dichtst bij de betreffende
plek des onheils bevindt,
De bekeuring komt dan heel snel
dichterbij.
Creditcards
„Maar dat is in feite nog maar de
beginfase", zegt Jim Richard, di
recteurvan 'MeterVision', „na en
kele jaren moeten we zover zijn
dat de automaat dat ook zelf re
gelt." Dit omdat, zoals Richard
niet nalaat te benadrukken, er van
geld in de automaat dan helemaal
geen sprake meer zal zijn.
„Creditcards", zegt hij. „Het pro
bleem van te weinig kleingeld op
gelost en bij een overtreding wordt
de bekeuring nog dezelfde dag af
geboekt. En last van inbrekers heb
je ook niet meer want er zit dus ge
woon helemaal geen geld in. Voor
vandalen wordt het ook uitkijken
want er is een sensor ingebouwd
die bij elke schok of grote kracht
op de automaat een alarmsignaal
verstuurt."
Ben Apeldoorn
houdt graag zijn handen vrij en
schoon - en een iets bovenmodale
monitor (omwille van de beeld
kwaliteit) doen de rest.
„Die opnamechip is het kunst
stukje van het röntgenfotosys
teem", legt Jan Kuneman uit. In
principe is het eenzelfde soort ccd-
chip als die je in videocamera's te
genkomt. Alleen is deze gevoelig
voor röntgenstraling in plaats van
zichtbaar licht, en hij is een stuk
groter. Die twee laatste eigen
schappen maken hem moeilijk te
maken en dus kostbaar. Eigenlijk
is er op dit moment maar één be
drijf, Schick in de Verenigde Sta
ten, dat in staat is röntgengevoeli-
ge beeldchips te maken in het
formaat van drie bij vier centime
ter".
Die maat is essentieel voor de
praktijk, want alleen daarop kun
je zogeheten bitewing-opnamen
maken die alle kiezen en wortels
van een kaakhelft tegelijk zicht
baar maken. Alleen dat type foto's
wordt vergoed door de zorgverze-
Op het moment dat de bite-
wing-opnamechip wordt ver
wijderd, is op de monitor de ge
maakte opname al in beeld,
foto Theo Bohmers
eenvoudig worden gekoppeld met
de patiëntenadministratie. Voor
de tandarts is het dan een kwestie
van een muisklik om van de rönt
genfoto naar de status van de be
treffende patiënt en weer terug te
schakelen. Een andere functie van
het Schick-systeem is het tonen
van videobeelden, gemaakt met
een speciale mondcamera die eruit
ziet als een elektrische tandenbor
stel. Hij geeft 'live' bewegende en
fraai belichte beelden van het ge
bit.
Omdat alle spullen naast de stoel
staan opgesteld, kan de patiënt
keraars. Met kleinere chips moet
je meer afzonderlijke opnamen
maken, wat meer geld kost en
meer röntgenstralen vergt.
Schick levert de chip samen met
een compleet systeem met soft
ware voor het maken, bekijken en
archiveren van de opnamen. Het
computerprogramma dat de
plaatjes op het scherm toont, kan
