Montere twintigers
op vrijersvoeten
Gebroeders Taviani zijn
gevoel voor mystiek kwijt
PZC
Hufters
Hofdames
The devil's own serieus
en om van te smullen
kunst cultuur
19
Les Affinités
Electives
Filmkeuring
wil van geen
opheffing
weten
vrijdag 4 april 1997
Eddy Terstall heeft met zijn twee eerde
re films pech gehad. Transit (over
Braziliaanse illegalen in de hoofdstad) en
Walhalla (een tragiklucht over neofascis-
me in Zeeuws-Vlaanderen) werden alle
twee gemangeld tussen de visies van de
producenten en de ambities van de ci
neast. Maar daarnaast wreekte zich ook
de tweespalt tussen de ernst van de geko
zen onderwerpen en het in wezen heel
speelse filmersinstinct van Terstall. Het is
een verstandige gedachte van hem ge
weest om nu eerst eens een film te maken
voor een minimaal budget en zonder frus
trerende best bedoelde bemoeienissen
van beroepsproducenten en subsidiëren
de fondsen. Gewoon kijken hoe het voelt
en waar je uit komt als je zonder preten
ties of boodschapperij freewheelt op be
kend terrein.
Verkwikkend
Hufters Hofdames is eigenlijk de film
die Eddy Terstall (32 jaar geleden in De
Jordaan geboren) het eerst had dienen te
maken ter definiëring van zijn filmer
schap. Dan waren iedereen meteen de ve
ters uit de schoenen gevlogen vanwege
het bijzonder beloftevolle debuut en zou
den daarna Transit en Walhalla trefzeker
der op het scherm terecht zijn gekomen.
Hoe het ook zij, Terstall heeft zichzelf de
ze herkansing gegund en het resultaat
komt ook op de toeschouwer als verkwik
kend over.
De hoofdstedelijke ambiance waar we
worden binnen gevoerd, is minder vrijge
vochten dan de zelfdestructieve subcul
tuur waar Ian Kerkhof het over had, al
wordt de wereld van housers en pillen-
pushers niet helemaal gemeden. Een van
de jonge Amsterdammers met wie we
kennis maken, krijgt een broodwinning
als 'nachtapotheker', wat een geestige
omschrijving is voor dealen in discotheek
Richter. Verder zijn het opvallend brave
jongelui die nog volop contacten onder
houden met hun ouders. Zekere Dimitri
(Marc van Uchelen) woont zelfs nog thuis,
maar hij kan ook moeilijk worden aange
merkt als de meest brutale van de kluit.
Platonisch
Dimitri weet alles van sterrenkunde en hij
is goed in blindschaken, maar hij is hele
maal niet goed in het versieren van mei
den. Hij heeft weliswaar iets bijzonders
met Esther (Rifka Lodeizen) maar dat is
wat haar betreft gedoemd platonisch te
blijven en zulks allerminst tot Dimitri's
tevredenheid. Het enige waar hij Esther
mee penetreren mag is een thermometer
als ze griep heeft en voor zijn barmhartig
ziekenbroederschap krijgt hij een venij
nige bacil als dank.
Vriend Maarten adviseert Dimitri om zich
agressiever, desnoods botter, te gaan ge
dragen, want anders maak j e geen seksue
le begeerte wakker. Dan blijf je een 'hof
dame' en in weerwil van wat meisjes
beweren, vallen ze toch altijd op 'hufters'.
Dimitri gaat proberen om hufteriger te
worden.
Soms in een biljardzaaltje of op een Zand-
voorts terras wisselen Maarten en Dimitri
valsigheden uit met zekere Gino, een bra
nieschopper die rondloopt met losse
handjes en een om zijn hoofd geknoopte
zakdoek. Gino is de vlees geworden hufter
voor wie Maartens theorie lijkt op te gaan
dat hij bij elke meid in het bed weet te be
landen. Maar zijn probleem is dat hij ook
weer telkens na bewezen diensten al die
bedden wordt uitgeschopt en zich telkens
weer op straat in zijn uppie terugvindt,
Gino zou dolgraag bij vriendinnetje
Susan willen intrekken, maar Susan moet
daar niet aan denken en laat zich nog lie
ver een blauw oog slaan.
Langzaam maar zeker raken de verhalen
van Dimitri en Gino (de hofdame en de
hufter) met elkaar verweven. De manier
waarop Terstall dat laat gebeuren vormt
de meest verrassende kant van de film
omdat het plaatsvindt in een cyclische
vertelstructuur. Daarbij maken we enige
scenes voor een tweede keer mee, in een
dan licht verschoven context die een paar
oorzaken en gevolgen op losse schroeven
zet. Het is een vorm die het handelings
verloop relativeert en het gedrag van de
personages bevriest tot eigenlijk één gro
te momentopname: een stijl van leven.
Onnadrukkelij k
Door de lichtheid en souplesse van de dia
logen, het onnadrukkelijke naturel van de
gelegenheidsacteurs (de meesten gere
kruteerd uit Terstalls eigen vrienden
kring) en de terloopsheid waarmee vrolijk
Amsterdam wordt getekend, doet deze
film enigszins denken aan de hoofdstede
lijke literatuur van 35 jaar geleden. Het
heeft iets van Het Leven Is Verrukkelijk,
van Remco Campert, waarin er toen net zo
monter door half-artistieke types gezocht
en amoureus gestunteld werd, zonder
overdreven zorg over toekomst of carri
ères.
Zo zeer als Hufters Hofdames tot stand
mag zijn gebracht op typisch een adem
tocht van halverwege de jaren-negentig,
het heeft bijna iets bemoedigends dat de
geventileerde levenshouding tevens zo
tijdloos is. Net zo bemoedigend als deze
film is voor verdere verwachtingen ten
aanzien van Eddy Terstalls talent.
Pieter van Lierop
Hufters Hofdames is te zien in Alhambra
Vlissingen en De Koning Hulst
Na Zusje en Naar De Klote! is het door
Eddy Terstall geregisseerde Hufters
Hofdames in anderhalf jaar tijd de derde
goedkoop geproduceerde speelfilm die
zich volledig afspeelt binnen een groep
Amsterdamse twintigers. De personages
uit Terstalls film zouden kroegmaten
kunnen zijn van de karakters uit Zusje.
Maar Hufters Hofdames heeft met Naar
De Klote! gemeen dat de intrige bijzakelijk
is en het treffen van een vitale, actuele
atmosfeer voorop lijkt te hebben gestaan. Dimitri (Marc van Uchelen) met Esther (Nadja Hupscher) in Hufters Hofdames.
Jean Hugues Anglade, Isabelle Huppert en Fabrizio Bentiuvoglo in Les Affinités Electives.
De mystiek die de Italiaanse gebroeders
Paolo en Vittorio Taviani wisten te
verbeelden in films als Padre padrone (1976) en
Kaos (1984) is in hun latere films gedevalueerd
tot anekdotiek. Ook bij hun nieuwste film, Les
affinités electives, gebaseerd op de roman Die
Wahlverwandtschaftën van Goethe, raak je niet
visueel geïntrigeerd. Een baby lijkt op een
geheimzinnige manier op de geliefden door wie
hij juist niet is verwekt, maar dat wordt even
verteld en niet in suggestieve beelden vertoond.
Het grootste deel van de film houdt
gekostumeerd relatiegeleuter in.
heersing van Toscane. Baron Edouard
(Fabrizio Bentivoglio) ontmoet na twin
tig jaar zijn oude liefde Charlotte (Isabel
le Huppert). Ze trouwen en trekken zich
terug in het landhuis van Edouard in
Toscane. Charlotte leest veel, onder meer
over scheikunde. Bijvoorbeeld hoe sub
stanties paarsgewijs met elkaar in con
tact kunnen komen en vervolgens nieuwe
combinaties kunnen creëren.
Praktijk
Die theorie vraagt om logés. Edouard
komt met het idee om zijn landgoed meer
esthetisch vorm te geven en nodigt zijn
beste vriend, de architect Othon (Jean-
Hugues Anglade) uit. Charlotte wil zich
een tijdje ontfermen over haar petekind
Ottille (Marie Gillian). En dan wordt de
chemische theorie praktijk. 'A' (Edouard)
wil 'D' (Ottille) en 'B' (Charlotte) wil 'C'
(Othon). Zo klinkt het moeilijk, maar het
komt neer op partnerruil. En daar komt
ellende van. Zij het dat die ellende weer
een vorm van toeval is.
De heren trekken ten strijde, de dames
blijven achter. De wonderbaarlijke baby
wordt geboren en de dienstmeid laat het
schepseltje per ongeluk verdrinken.
Middelmatig
Het duurt lang tot de gebroeders Taviani
hun film tot een dramatisch einde bren
gen. De mooie plaatjes, die ze in hun vori
ge films nog wel hadden, ontbreken. Er
wordt middelmatig geacteerd. En de
spanningsboog in de film is er een als die
van spinrag. Wat de Taviani's betreft zijn
we met Les affinités électives een mythe
voorbij.
Rijk van Rotterdam
Les affinités électives is te zien in Cinema Mid
delburg. Regie van de film: Paolo Vittorio Ta
viani. Met: Fabrizio Ventivoglio, Isabelle Hup
pert, Jean-Hughes Anglade, Marie Gillian.
Alles speelt zich af in de tij d waarin Fi-
renze was omgedoopt tot Florence,
oftewel tijdens de Napoleontische over-
Wat is goed en wat is slecht? Die vraag
lijkt vaak gemakkelijk te beant
woorden, tot er zich achtergronden aan
dienen. Is een jongen, die op 8-jarige leef
tijd zijn vader, een Ierse visser, voor zijn
ogen door een gemaskerde man van de ge
heime politie zag doodschieten, slecht als
hij later een vervaarlijke IRA-terrorist
wordt? En is een New Yorkse politieman
slecht omdat hij een collega dekt die tij
dens een achtervolging een kruimelcrimi
neel m de rug heeft geschoten? In de film
The devil's own van Alan J. Pakula Sop
hie's choice, Persumed innocent, All the
president's menkomen beide protagonis
ten elkaar tegen.
Frankie McGuire zag als jochie hoe zijn
vader tijdens het avondeten werd ver
moord. Onder het pseudoniem Rory De-
vaney krijgt hij jaren later van de IRA op
dracht wapens van New York naar
Ierland te verschepen. (Rory wordt ge
speeld door Brad Pitt). De Ierse lobby
vindt in New York een logeeradres voor
hem bij de politieman Tom O'Meara (Har
rison Ford). Roiy en Tom worden vrien
den. Geen wonder, want beiden streven
naar recht. Alleen doet Roiy dat vanuit
een illegaal geacht idealisme en Tom als
een eerlijke politiemmah. Als Tom beseft-
wat de werkelijke achtergrond van Rory
is, die ook nog eens zijn partner om zeep
heeft geholpen, komen de mannen tegen
over elkaar te staan.
De meer politicologische dan politieke
thriller van Pakula is smeuïg gemaakt
met neventhema's, zoals onderling ver
raad en liefdesperikelen. De voornaamste
verhaallijn raakt hier echter niet door on
dergesneeuwd. Ford en Pitt, die het naar
verluidt tijdens de opnamen niet al te best
met elkaar konden vinden, laten geloof
waardig spel zien. Competitie kan in ar
tistiek opzicht heel wat opleveren.
Over de problemen in Noord-Ierland kom
je met The devil's own niets meer aan de
weet dan wat de televisiejournaals dooi
de jaren heen al hebben laten weten. Rory
weet zelf niet waar het precies om gaat en
kan het Tom ook niet uitleggen. De basis
van het Noord-Ierse probleem is duide
lijk, maar is in de loop van vele jaren ver
weven met tal van wraakproblemen. Wel
heeft de film als thriller een meerwaarde
en die zit in de vraag wat goed is en wat
slecht.
Een film over Noord-Ierland kan niet
zonder actiescènes. Die zitten dan ook
volop in The devil's own. Maar Pakula
weet ze de schijn van authenticiteit mee te
geven. Het is niet actie om de actie, maar -
om het maar ironisch te typeren - functio
nele actie. Net als in zijn vorige films heeft
Pakula ook in zijn nieuwste een balans
weten te vinden tussen document en amu
sement; een film om serieus te nemen,
maar ook een thriller om van te smullen.
Rijk van Rotterdam
The devils oivn is te zien in Alhambra Vlissin
gen, De Koning Hulst en Cinemactueel Bergen
op Zoom
Brad
Pitt in The devil's own.
Het voornemen van het kabiuet
om nog dit voorjaar met een
voorstel te komen tot afschaffing
van de Nederlandse Filmkeuring
(NFK) en om het audiovisuele be
drijfsleven een mandaat te geven
om zelf leeftijdsadvisering te gaan
toepassen, heeft tot een scherpe re
actie geleid van het met opheffing
bedreigde instituut. De NFK be
veelt aan om de sinds 1977 geldende
taakstelling te verbreden binnen
een nieuw in te stellen organisatie:
het Nederlands Instituut voor Clas
sificatie van Beeldschermprodu
centen..
NFK-secreatris Cor Crans ver
klaart buitengewoon ontstemd te
zijn over het feit dat de leden van de
Filmkeuring op geen enkele wijze
door de verantwoordelijke staats
secretaris, Mevrouw Terpstra
(VWS), waren gekendinhet voorne
men tot opheffing. Van het kabi
netsplan daartoe moest men via de
pers vernemen. Deze behandeling
werd als extra onheus ervaren om
dat de NFK recent tot drie keer toe
Mevrouw Terpstra voor een ge
dachtewisseling" had uitgenodigd,
terwijl de bewindsvrouw voor het
afgesproken overleg nooit is komen
opdagen.
Brief
In een brief aan de leden van de
Tweede Kamer stelt het bestuur van
de Nederlandse Filmkeuring dat
het kabinetsvoornemen niet getuigt
van realiteitszin en bovendien niet
strookt met de intenties van het ook
door Nederland in 1995 geratifi-
ceerde Verdrag inzake de Rechten
van het Kind.
De brief aan de Kamerleden stelt
dat inmiddels uit wetenschappelijk
onderzoek duidelijk en niet-be
twistbaar" is gebleken dat kinderen
en jongeren schade oplopen door
het zien van beeldschermgeweld:
„In eigen land is dit al aan de orde
gesteld door de hoogleraren O.
Wiegman, T. van der Voort, J. Groe-
bel en door de wetenschapper me
vrouw dr. P Valkenburg. In de Ver
enigde Staten van Amerika is uit
een grootscheeps recent onderzoek
ook van schadelijke effecten van het
kijken naar geweld gebleken. Dit
onderzoek ging uit van vier univer
siteiten en werd verricht onder lei
ding van de hoogleraren E. Donner-
stein en D. Linz; er waren 200
onderzoekers bij betrokken."
Afstomping
Tot de geconstateerde schadelijke
effecten behoren het aanleren van
agressief gedrag, afstomping voor
het effect van geweld en toename
van angst. Indachtig het devies 'Je
moet de vos niet op de kippen laten
passen', heerst bij de NFK de over
tuiging dat zelfregulering door het
bedrijfsleven geen goede manier is
om de belangen van kinderen opti
maal te behartigen, omdat men als
eerste doel altijd gericht is op het
maken van winst en het maximali
seren van die winst.
Om de noodzaak van een allesom
vattend keuringsinstituut te be
pleiten wordt in de brief gewezen op
het verschijnsel dat organisaties die
nu al zelfregulerend zijn (zoals de
videobranche of de tv-zender SBS
6) geheel eigen classificatie-syste
men en symbolen hanteren en dat de
chaos alleen maar groter zal worden
als straks iedereen zijn eigen nor
men gaat verzinnen. ,,Er dienen
eenduidige beoordelingscriteria te
worden ontwikkeld, in combinatie
met standaardisering van de te ge
bruiken aanduidingen."
Professionals
Het Nederlands Instituut voor de
Classificatie van Beeldschermpro
ducten (NICB) zou zich bezig die
nen te houden met alle terreinen
waarop 'beeldschermgeweld' zich
kan voordoen: bioscoopfilm, televi
sie, video, videospelletjes, internet,
CD-i en CD-rom. Plet ledenbestand
van de keurinsgcommissies dient
een afspiegeling te vormen van de
Nederlandse samenleving, onder
leiding' van een beperkte groep pro
fessionals die deskundigheid, erva
ring en continuïteit garanderen. Er
dienen wetenschappers, mensen
van de publieke omroepen en verte
genwoordigers van het bedrijfsle
ven te participeren.
Keuring
Tenslotte wijst de brief erop dat de
Europese eenwording en het trans
nationale karakter van de gewelds-
problematiek een verfijning
wenselijk maken van de keurings
categorieën, conform aan wat ge
beurt in de ons omringende landen.
In Nederland wordt thans gekeurd
voor alle leeftijden, 12 jaar en 16
jaar. De NFK beveelt aan om nog
een grens voor 7 jaar tussen te voe
gen.
NFK-secretaris Crans waarschuwt
ervoor dat indien de Tweede Kamer
akkoord gaat met het kabinets
voornemen de Filmkeuring af te
schaffen, het buitenland net zo
vreemd tegen die liberalisering zal
aankijken als het nu al doet tegen
het Nederlandse drugsbeleid.
Pieter van Lierop
