Disco en rap
geworteld in
Oezbekistan
Meedeinen op klassiekers van de Earring
Yulduz Usmanova
Bij de Westerse muziekpers heeft ze het
in ieder geval al goed geschoten. Men
put zich uit in superlatieven om Usmano
va en haar muziek te beschrijven. De
'Gloria Estefan van Oezbekistan', de
'droomvrouw van de Oezbeekse pop', een
'Oriëntaalse Diana Ross' en 'een superster
die Madonna doet verbleken' zijn enkele
in het oog springende omschrijvingen.
-Vooral de vergelijking met Madonna, die
muzikaal gezien trouwens nergens op
slaat, duikt steeds opnieuw op. Tot erger
nis van Usmanova. Gedurende het hele
interview is ze de vriendelijkheid zelve,
maar als de Amerikaanse popster ter
sprake komt, reageert ze als door een
wesp gestoken. „Dat zijn twee verschil
lende werelden. Laten we die alsjeblieft
apart houden. In het Westen is Madonna
een ster, in Oezbekistan niet. Daar ben ik
populair. Dat is de enige vergelijking die
opgaat. Verder hebben we niets met el
kaar te maken."
Ze maakt een vermoeide indruk. Slechts
bij uitzondering showt Usmanova de pa
relende lach die haar op het podium zo
zelden in de steek laat. Een dag eerder is
ze in Nederland aangekomen, waarna
meteen een optreden in Haarlem volgde.
Zodoende heeft ze nog geen kans gehad
haar jetlag weg' te slapen. Dat is het hecti
sche leven on the roacl.
Sinds perestroika en glasnost de gi'enzen
van de voormalige Sovjet-Unie openbra
ken is het snel gegaan met Usmanova.
Drieëndertig jaar geleden is ze geboren in
Namagan, een stad aan de oude Oosterse
zijderoute. Als meisje werkte ze daar in
een textielfabriek. Buiten werktijd zong
ze met veel succes op bruiloften en partij -
en. Haar talent bleef niet onopgemerkt. In
1984 werd zij toegelaten op het conserva
torium in Tasjkent.
Popmuziek
,Ik studeerde er klassieke Oezbeekse mu
ziek en volksmuziek", vertelt Usmanova.
„Maar ik heb ook de popmuziek altijd ge
weldig gevonden. Ik besloot daarom te
proberen of ik die twee genres kon samen
binden. Naar mijn mening draagt elke
muziek het stempel van het land waar ze
is gemaakt. De muziek die op Nederland
se bodem is gemaakt ademt een Neder
landsesfeer en mijn muziek, die in Oezbe
kistan is'gemaakt, heeft de kleur van mijn
land. Dus ook al gebruik ik Westerse pop
muziek, in mijn handen wordt het toch
iets anders."
De meeste mensen in Oezbekistan spre
ken een Turks dialect en het is dan ook
niet verwonderlijk dat de volksmuziek
Yulduz Usmanova heeft alles wat een superster nodig heeft. Ze beschikt over een
prachtige stem, ze schrijft aanstekelijke muziek en ze ziet er aantrekkelijk uit.
In haar thuisland Oezbekistan staat ze aan de top, concerten voor een publiek van
tienduizenden toeschouwers zijn geen uitzondering. Het lijkt een kwestie van tijd
voor ook het Westen aan haar voeten ligt.
Op het ogenblik is ze bezig aan een Nederlandse tournee, voorlopig nog langs zalen
van een bescheiden omvang, zoals het Arsenaaltheater in Vlissingen. Is Yulduz
Usmanova er op uit om de wereld te veroveren? „Natuurlijk. Welke soldaat droomt
er niet van om generaal te worden?"
Turks aandoet. De melodieën liggen pret
tig in het gehoor en het ritme zet aan tot
dansen. Usmanova beschikt over een hel
der en gevoelvol stemgeluid, maar in veel
van haar liedjes slaagt ze er ook in haar
stem te laten schallen als die van een
moëddzin die oproept tot het avondge
bed.
De muzikanten van haar zeskoppige be
geleidingsbandmaken zowel gebruik van
traditionele instrumenten als de tanbur -
de Oezbeekse versie van de Turkse saz - en
de doira - Oezbeekse percussie - als van
elektrische gitaren en synthesizers. De
dansbaarheid van de Oosterse muziek
wordt op Usmanova's cd's nog vergroot
door een vette rock- óf discodreun en een
enkele keer zelfs een onvervalste rap.
Hier is een dergelijk procédé misschien
nieuw maar niet opzienbarend, in Oezbe
kistan is het niets minder dan een revolu
tie. „Maar het publiek heeft het geweldig
opgevat", aldus Usmanova. „Voor de
jeugd is het ontzettend moeilijk om de
volksmuziekte begrijpen. Door mijn aan
pak wordt het makkelijker en duidelijker.
Dat is ook wat ik nastreef. Mensen moeten
nooit hun eigen wortels vergeten."
En hoe denken ze in Oezbekistan over hun
export-artikel nummer één? Zijn ze trots
op Yulduz Usmanova? Ze aarzelt even en
vraagt dan aan een van de danseressen die
net de kleedkamer is binnengekomen:
„Vertel eens, zijn ze thuis trots op mij?"
Het antwoord vertaalt ze zelf in het En
gels: „Ja, hééél erg trots." Prompt-begint
ze te schaterlachen.
Ernst Jan Rozendaal
(Met dank aan Alja Kuchlin die als tolk fun
geerde)
Concert Yidduz Usmanova, zondag 16 maart in
het Arsenaaltheater in Vlissingen. Aanvang 15
uur. Verder: vandaag (vrijdag) in de Concert
zaal in Tilburg, za 15 maart Oosterpoort Gro
ningen, do 20 maart Odeon Zwolle en vri 28.
maart Ancien Belgique Brussel.
Verwijzingen
Behalve haar muziek steunen ook Usma
nova's teksten grotendeels op de Oez
beekse traditie. Ze zitten vol verwijzin
gen naar het Werk van de klassieke
dichters van haar land.
De Westerse invloeden wil ze niet benoe
men. „Muziek is muziek. Ik zou een hele
hoop groepen en artiesten kunnen opnoe
men waarnaar ik graag luister, maar ik
kan niet zeggen dat die of die mij heeft be
ïnvloed. Het is meer het geheel van de
Westerse muziek. Ik hou van raï, blues,
soms van rockmuziek, en heel erg veel van
klassieke muziek. Maar daar ga ik heel
zorgvuldig mee om. Soms is in mijn com
posities iets van die klassieke muziek te
horen maar ik gebruik dat heel voorzich
tig enteder."
Usmanova's grote doorbraak kwam in de
zomer van 1991. Tijdens het jaarlijkse
songfestival Voice of Asia in de hoofdstad
van Kazakstan, Alma Ata, bracht ze der
tigduizend toeschouwers in extase. Na
dien volgden tournees door Turkije, Ja
pan en de Verenigde Staten. Ze heeft
inmiddels drie cd's op haar naam staan:
Alma Alma (1993), Janhona (1995) en
Binafscha (1996). Alleen al in Oezbekis
tan, een land met vijftien miljoen inwo
ners, verkocht ze vijf miljoen cd's en cas
settes.
Tijdens haar energieke optredens neemt
De Oezbeekse zangeres Yulduz Usmanova: Mensen moeten nooit hun eigen wortels vergeten.
de dans een bijna even belangrijke plaats
in als de muziek. Geflankeerd door twee
danseressen in traditionele Oezbeekse
klederdracht wervelt Usmanova over het
toneel. „Eigenlijk moeten de mensen het
zien", zegt ze. „Ik kan er niet zo veel over
vertellen. Ik dans onder begeleiding van
mijn eigen muziek. Die dans is heel be
langrijk. Mensen betalen geld om mijn
show te zien, dan moet je ze ook iets inte
ressants bieden. Anders kunnen ze net zo
goed een cd aanschaffen. Vandaar dat ik
ze goede muziek geef èn dans." Met een
ontwapenende lach: „Ze krijgen alles in
één voorstelling."
,Ik ben erg blij dat ik daarmee succes heb
Het is tegenwoordig heel moeilijk om ie
mand te boeien. De mensen worden over
spoeld met informatie en entertainment.
Als ze mij daaruit pikken, dan betekent
dat toch iets."
Zoals in veel van de oude Sovjet-repu
blieken, heeft de samenleving in Oezbe
kistan zich nog maar nauwelijks weten te
ontdoen van de strenge stalinistische en
communistische structuren uit het verle
den. Wie daarbij bedenkt dat het dage
lijks leven wordt bepaald door de gebo
den van de islam, realiseert zich dat
Usmanova ook in eigen land een opval
lende en eigenzinnige verschijning is.
Voor jongeren die dromen van een uitweg
is zij het levende bewijs dat die ook echt
bestaat.
Zelf relativeert ze die rol.Natuurlijk ben
ik een voorbeeld. Maar niet alleen in Oez
bekistan. In elk land wordt gepraat over
mensen die plotseling naar voren komen
en succes hebben. Zij hebben iets bereikt
waar alle mensen naar streven.
Ze relativeert ook de rol van de gods
dienst. „Religie kan nooit een barrière
zijn voor cultuur of welke maatschappe
lijke verschijnselen dan ook. In alle isla
mitische landen, ook in Irak en Iran, vind
je artiesten, zangers en muzikanten. Alles
wat je elders vindt, vind je daar ook, van
amusement tot prostitutie. Ik heb nog
nooit meegemaakt dat dergelijke zaken
door religie echt kunnen worden onder
drukt."
Doorbraak
Zo zal ook niemand Usmanova kunnen
weerhouden haar geluk in het Westen te
beproeven. Ze hoopt op een wereldwijde
doorbraak. Het is niet voor niets dat een
van haar meest toegankelijke liedjes een
Engelse titel meekreeg: I wish you were
here. „Natüurlijk wil ik naam maken in
Europa en Amerika. Dat wil elke artiest.
Welke soldaat droomt er niet van om ooit
generaal te worden? Alleen is het in mijn
geval geen ramp als het er nooit van
komt."
Please go, zongen zij in '65. Het
klonk alsof het in de garage van
de buurman was opgenomen. Beetje
dreinerig deuntje, gammel gitaar-
werk - maar dat mondharmonicaatje,
dat deed het. The Golden Earrings
(met een sop het eind) heetten zij toen
nog. Ze speelden in patronaatsgebou
wen, buurthuizen en op schoolfees
ten, waar ter verhoging van de sfeer
visnetten waren opgehangen en lege
chiantiflessen metdruipkaarsen
stonden.
Waar The Golden Earrings speelden,
stonden Puchs en Mobyletjes voor
de deur; géén Kreidlers en Zündapps,
want daarop reden de vetgekuifde no
zems. De wereld was toen nog prettig
overzichtelijk. Je behoorde tot de kikkers
(lang haar, broek met wijde pijpen,
Clarks, brommer met een hoog stuur) óf
tot de vetkuiven.(veel Brylcreem, punt
schoenen, nauwsluitende broekspijpjes,
buikschuivers). De kikkers kochten pla
ten van The StonesThe Beatles, The Who
The Kinks. De vetkuiven prefereerden El-
vis en Cliff. Betreurenswaardig was het
lot van de kikker die per abuis een frites
tentbetrad die uitsluitend door vetkuiven
werd gefrequenteerd. Die kon klapjes
krijgen. Hele harde soms. Dat leidde af en
toe tot complete veldslagen, die bij vooi'-
lceur op het strand bij Scheveningen of
Zandvoort werden uitgevochten.
The Golden Earrings waren van de kik
kers. The Earrings stonden op de hitpara
de tussen Boudewijn de Groot, Cuby and
The Blizzards, Het, Armand en - ach gut -
Karin Kent. Ze zagen er uit, zoals beat-
groepen erin die tijd uit móésten zien. Al
leen die zanger, Frans Krassenburg, kon
Golden Earring, de oudste rockband van Nederland, met vlnr Barry Hay, Cesar Zuiderwijk, Rinus Gerritsen en George Kooymans.
foto Pieter Honhoff
eigenlijk niet. Want die had kort haar en
zou spoedig verdwijnen om plaats te ma
ken voor Barry Hay, afkomstig van ook al
weer een Haagse groep: The Haig's. Den
Haag was beatstad nummer één; Q'65,
The Motions, Shocking Blue, The Sandy
Coast, The Kick - ze kwamen er allemaal
vandaan.
Bezetting
Al die groepen zijn allang verdwenen en
veel Idolen van Destijds leiden nu een res
pectabel bestaan achter een slagerstoon
bank of een keurig bureau. Golden Ear
ring, de s is inmiddels gesneuveld,
overleefde. Via tamelijk onbeduidende
deuntjes als In my House en Dong-Dong-
Di-Ki-Di-Ki-Dong (een nummer 1 hit in
'68) legde de band zich steeds meer toe op
steviger rocksongs, waarin - altijdmeege-
nomen - ook enige melodie valt te ontdek
ken; When te lady smiles ('84), Long
Blond Animal ('93).
De bezetting onderging in de loop der ja
ren enige wijzigingen: Frans Krassen
burg, Eelco Gelling, Robert Jan Stips,
Jaap Eggermont, Sieb Warner kwamen en
gingen. Maar George Kooymans (leadgi-
taai'/zang) en Rinus Gerritsen (bas/toet
sen), beiden Golden Eearrings van het
eerste uur, bleven. Samen met Barry Hay
(zang/fluit/gitaar) en drummer Cesar
Zuiderwijk vormen zij nu al sinds jaren de
toonaangevendste Nederlandse rock
band. Meer dan veertig van hun singles
haalden de Top-40, de groep bracht ruim
twintig albums uit, waarvan de wij re
cente unplugged-cd The Naked Thruth
mag worden gerekend tot de allerbeste
die de 'Opa's van De Nederbeat' ooit
maakten.
Zij zijn de buurthuizen, patronaatsge
bouwen en schoolfeestjes reeds lang ont
groeid. Golden Earring stond in het voor
programma van The Who, toerde door
Engeland en Amerika, speelde voor hon
derdduizenden bezoekers op festivals. Ri
nus Gerritsen is de vijftig inmiddels ge-
passêerd, Barry Hay, George Kooymans
en Cesar Zuiderwijk zijn eind. veertig.
Maar zij vormen gevieren nog immer een
uitstekende live-band met een zeer her
kenbaar geluid. Hay, Kooymans en Ger
ritsen zijn vooral degelijke musici; recht-
toe-recht-aan. Met daarachter, als motor,
Cesar Zuiderwijk, die in een kooiachtige
constructie als een grootvorst achter zijn
drumstel heerst en in niet geringe mate de
sound van Golden Earring bepaalt.
Vorige week in Hellevoetsluis, morgen
avond (zaterdag) in de Zeelandhallen in
Goes. Een avondje Golden Earring is an
derhalf uur bier drinken, zweten en
meedeinen op klassiekers als Another 45
miles en - natuurlijk - Radar Love. En
Please go? Niet gehoord, daar in Helle
voetsluis. Toch wel een beetje jammer.
Want dat harmonicaatje klonk zo lekker.
Destijds.
Willem van Dam
Concert: Golden Earring in de Zeelandhallen
in Goes, morgen (zaterdag) om 20.30 uur. Zan
geres Anouk verzorgt het voorprogramma.
