Vèzen van vroeger
Zo komt het dier
in opspraak
PZC
Acht basisscholen
dammen om titel
Een onbekend, maar
eeuwenoud straatje
zeeland
9
bèl bèl
Agenda
week 11
straatnaam
maandag 10 maart 1997
Het Bevelandse lied (2)
joor Engel Reinhoudt
Op zoek naar de wortels van
het Bevelandse lied, kon u
een aflevering van begin ja-
uari kennis maken met de nes-
or Bei Cok, de oudste, actieve
chrijver en vertolker van lied-
es in het Bevelands dialect. Na-
lurlijk zijn er ook eerder men
en in de weer geweest met
ederen in de streektaal. Char-
is de Coster, die in 1873 rond-
iist in Zeeland en daar verslag
an doet in een boek, komt in
feinkenszand toevallig op een
ruiloft terecht en beschrijft
aar de bezigheden van een zan-
êr die actief is op een manier,
oals vandaag de dag nog vaak
oorkomt.
)p het oogenblik dat ivij de
'.estzaal binnentraden, loas een
er gasten, geheel in het zwart
uweel gekleed, waarschijnlijk
Ie dichter van het dorp, bezig,
iet een brommende stem, eeni-
e verzen voor te dragen, waar-
ij hij nu en dan door het or
kest, bestaande uit een viool en
en fluit, werd geaccompag-
eerd. De vader van den brui-
om lachte en verkocht aardig-
eden; de moeder der bruid
1 cheen door de poëzie, die toch
olstrekt niet tot het verhe-
enste soort behoorde, tot tra-
ongeroerd.'
inig sarcasme kan De Coster
liet worden ontzegd. Over het
-eeuws zelf schrijft hij:
oant het getal der uitsluitend
eeuwsche woorden is niet zoo
tijzonder groot;- maar om de ei-
•enaadige wijze, waarop zij de
morden uitspreken. De Zeeu-
oen laten namelijk de woorden
'.ooveel mogelijk in elkander
i'loeienen spreken op een zeer
tijzonderen half zingenden
oon, die eenigermate herinnert
Ian het dialekt der bewoners
ian de hollandse zeedorpen,
naar toch geheel anders klinkt.'
'opkend. naar oude liedjes ko
nen we allerleerst werk tegen
'an de schrijver D. A Polder-
nans. Hij is vooral bekend ge-
vorden om zijn verhalen, onder
indere gebundeld in de bekende
litgave Langs dieken en wegen.
lij is de schrijver van het
ieeuwse Volkslied, al heeft hij
lat niet in het dialect geschre-
'en. Ook een lied over de Lange
an gaat niet in het Zeeuws,
naar als hij dichter bij huis
;omt;, gebruikt hij dialect:
lordig landje van Ter Goes,
and. van wakker werkzaam
trevenj Mitje velden en je dre-
'en,/Mitje durpjes keurig net,/
As op groen ferweei 'ezet;/ Waer
t aentje van den toren kiekt op
Reacties op deze rubriek
zijn welkom .Indien u wilt
reagerenof wanneer u
een tip voor ons heeft,
kunt u schrijven of faxen
naar de PZC, Postbus 18,
4380 AA Vlissingen, fax
0118-470102, ónder ver
melding van Bèl, bèl.
goudgeelgolvend koren/ Goese
landje, kostlik oord,/ Je bin
eeniginjesoort.
Meer poëtisch is 'Den Boogerd
Bloeit': Den boogerd bloeit, den
boogerd bloeit,/ In frisse fiene
kleuren;/De bomen bin mitdons
besneeuwd/ En ieder taksje
ivienkt en weeuwt,vol zachte
zoete geuren
Den boogerd bloeit, den boogerd
bloeit,/De locht is lauw en geu
rig,/ Het jonge gos spruutuut de
grond/ En brommend vliegt het
bietje rondde struken, frisch en
De liedjes zijn op muziek gezet
door A Lijssen en destijds uitge
geven. In 1979 zijn er enkele,
zoals bovenstaande, nog eens
opgenomen in het boek Kinder
versjes en volksliederen uit
Zeeland, een uitgave van de
Zeeuwsche Vereniging voor
Dialectonderzoek. Behalve het
Zeeuws Volkslied zijn de bedjes
weinig gezongen en nauwelijks
bekend.
W ulleminapolder
Als het om zingen gaat, heeft
'Jaap uut de Wulleminapolder'
het verder geschopt. Sommige
van zijn liedjes zijn bij ouderen
nog wel bekend. 'Jaap uut de
Wulleminapolder' is het pseu
doniem van Krijn Koets, gebo
ren in 1877 in Rilland-Bath. Hij
schreef toneelstukken en 'Zeeu-
sche liedjes mie meziek'. Een
van de bekendste liedjes is wel
'Zêêland boven al'.
In Zeeland viert men kermis, as
nergens in het land./Dan draegt
men de beste spulletjes./ En de
musse van fien kant./ In Wal-
ch'ren en in Schouwen, In Goes
en ZierikzeeJ Daer riëneh de
boertjes naer de stad./En nemen
't mis je mee.Zeeland, Zeeland
bovenal./ Zeeland, Zeêland roe
men w'al./ Van alle landen op
deez' aerd,/ Is Zeêland mien het
meeste waerd.
Ook het bed 'Nergens groeit de
terve milder, nergens groener,
mulser wei, nergens lekkerder
petaten, da?z gegroeid in Zeeuw
se klei' is van Jaap zijn hand.
Volgens de Zeeuwse encyclope
die was Koets de oprichter van
de eerste Zeeuwse vereniging
van buiten Zeeland wonende
Zeeuwen in Rotterdam. Nog
steeds zijn er een aantal van die
verenigingen in het land. Voor
hen schreef hij een bondsbed:
Laet klienken oans lied mie een
krachtig accoord; Het lied der
vereêngen dat allen bekoord.
Het klienke zó vreugdvol, zó in
nig gemeend.'t Is 't Lied van de
Zeeuwen eendrachtig vereend.
En voor een afzonderlijke ver
eniging in 'den vreemde':
Wij Zeeuwen stamgenoten,/ Van-
eiken rang en stand./ Zijn vast
aaneengesloten,/ Met onver-
breekb'ren band./ En wat ook
wordt geschondenWat
wank'le of vetga/ Wij blijven
hecht verbonden,/ In ons "Zee-
landia".
Veel verzen hebben naast de va
derlandse liederen uit die tijd
gelegen. Ook melodieën ervan
werden gebruikt om de teksten
te zingen. Aan liefde voor Zee
land mankeert het allerminst.
Eigenaardig is dan ook, dat de
schrijver in het laatste voor
beeld het Nederlands gebruikt.
Niet erg consequent maar mis
schien was het een gebaar naai
de niet-Zeeuwen in den vreem
de.
Eenmeer luchthartige en jonge
re uitgave is 10 Zeeuwse Liedjes
op tekst van J. P.Paulusse en
muziek van H. A J.Franke. Hu
moristische en ondeugende tek
sten, hoewel ook die bedjes het
nergens tot bekende volksbed
jes hebben geschopt. Uit een
bed over een jongen die verliefd
is op een boerendochter en haar
erfenis: De vluie gaet er op en
nearDe bozze zwelt a, mear en
mear/ En Kee, da vrommes dik
en rond/ Die weeg naebie twea
'onderd pond./ Ik weet nie, wear
a'k mear om gee/ Om d'oeve of
om Kee Zandee.
Een komisch bedje is 'Siemen
OalevanTerNisse'. Opz'nouwe
dag gaat Siemen, zo kaal als
wat, tot verdriet van zijn erfge
namen uutvrieën, vindt een jon
ge vrouw en er komt een baby,
Als Siemen zich afvraagt hoe
het kind aan zoveel haar komt,
luidt het antwoord: Lieve Sie-
men, zei z'n vrouwe,/ 'k Oop dat
jie 't noait vergeet:/ Dat is noe
voojoe'n vraegej Mar voo mien
is 't 'n weet.
Gezongen is er altijd, teksten in
de streektaalzijn er ook nog wel.
Maar ze zingen, bleef voorbe
houden aan een enkeling. Van
een volksliedcultuur is boven de
Westerschelde geen sprake. Aan
psalmen en gezangen hebben ze
in Zeeland en zeker op de Beve-
landen genoeg gehad.
'Op de bruiloft', gravure van A Dillens uit het boek Schetsen uit Zeeland van Charles de Coster.
Nog een laatste aankondiging
voor de Vierde Nederlandse
Dialectendag op zaterdag 15
maart in het Provinciehuis in
Den Bosch. U kunt die dag
gratis komen genieten van het
volledige register aan dialec
ten uit Nederland. Vlaande
ren en Frans-Vlaanderen in
de vorm van lezingen, work
shops en muziek van een aan
tal streektaalbands. Tevens
vindt in de hal van het gebouw
een zeer uitgebreide info-
-markt over dialect en streek
taal plaats. De toegang is gra
tis en voor f 25,- kunt. u ter
plaatse de lunch gebruiken.
Meer informatie en aanmel
den via tel. 024-3612056 of
024-3615670.
De toneelgroep Kom t'r 's ni
kieken komt na een eerder op
treden op zaterdag 8 maart,
zaterdag 15 maart nog eens
met de Mossel-Murpel-Soap
voor de dag. Het stuk is een
bewerking van Een zoen van
miss Urk van M. Andrea,
waaraan een Yerseks tintje is
gegeven.De voorstelling be
gint om 19.30 uur en vindt
plaats in De Zaete te Yerseke.
Meer informatie bij De Zaete.
De toneelclub Transfiguratie
heeft met veel succes reeds
enige voorstebingen van de
komedie Bedside story gege
ven. Zaterdag 25 maart wordt
het stuk nog eens gespeeld in
cultureel centrum De Halle in
Axel. Bedside story is een En
gels blijspel van Alan Ayck-
bourn, dat door Transfigura
tie in een Hulsters jasje is
gestoken.De voorstelling be
gint om 20.00 uur. Meer infor
matie bij De Halle in Axel.
niet alleen op frites en brood hoeven te
leven en dat levert haar het verwijt op
dat ze overlast in stand houdt. Ook het
bevoegd gezag heeft het niet erg op
haar activiteiten. Elly maalt daar niet
om. Als ze kritiek krijgt van omstan
ders, vraagt ze vaak of die vandaag
nog hebben gegeten en naar het toilet
geweest zijn. En ze gaat niet steeds op
dezelfde tijd op pad om te voeren.
„Een knappe politie die mij die bees
ten laat verhongeren."
Er wordt niet met verstand van zaken
over de duiven geoordeeld, vindt Elly.
„Als ze niet gevoerd worden, blijven
ze zéker langer hangen om op krach
ten te komen. Bovendien gaan ze
bloemperken kaalvreten. Als de ge
meente het aantal wil verminderen,
dan moet nagedacht worden over de
toevoeging van een stofje aan het
voedsel dat werkt als de pil. Dat heb
ben we met de zwerfkatten ook ge
daan en daarvan zijn er niet zoveel
meer. Maar de gemeente laat inplaats
daarvan onbewoonde gebouwen
openstaan en daar trekken ze dan in
en ze planten zich voort. Je kunt een
vogel niet verbieden een ei te leggen."
Abdij plein
Wat ze ook fout vindt: de vernieuwing
van het Abdijplein. Het is haar, zonder
gras en bankjes, te gladjes geworden.
De duiven zitten meer in het zicht dan
vroeger en het valt meer op dat ze uit
werpselen achterlaten. ,,Zo komt het
dier in opspraak," zegt ze."Elly Mun
ter gaat door met de taak die ze zich
heeft opgelegd. „Niet alleen hoor. Sa
men met Coby, Jacqueline en Frits; die
voeren ook zwerfkatten op het Molen
water. "De duiven bezoekt ze als regel
wel alleen. Een boer uit Wissenkerke
levert haar jaarlijks een paar duizend
kilo tarwe en daar doet ze, als het kan,
wat krachtvoer doorheen. Dat lukt
lang niet altijd, want de aankoop van
de tarwe voor de duiven en de blikjes
voer voor de katten loopt aardig in de
papieren. En zoveel geld heeft Elly
niet, want ze is arbeidsongeschikt en
leeft van een uitkering.
Vast
Ze houdt niet van gekooide vogels,
maar heeft zich door haar eigen roe
ping min of meer laten vastzetten. In
een huis dat ze als benauwend klein
ervaart. En in de stad.,Ik kan met die
anderen wel afspraken maken over de
katten, maar dat maakt het nog niet
mógelijk dat ik met vakantie wegga.
En eigenlijk kan ik ook niet ziek zijn.
De dieren wachten op me. Ze kennen
me, in ieder geval die langer zijn blij
ven hangen. Zoals die knaap die al
heel lang op de Lange Jan zit. Dat is
net een adelaar. Zijn nakomelingen
haal ik er zó uit. Sommige duiven, die
langer zijn blijven hangen, geef ik in
gedachten namen: Blauwband, Bonte
enRooie.
Ja, ik ben hele dagen gebonden. Want
ik moet iedere dag naar buiten."
door Richard Hoving
De mensen denken niet na, zoveel is
Elly Munter wel duidelijk. Neem
die uit Amerika overgewaaide mode.
Ter verhoging van de feestvreugde
willen bruiloftsgangers de laatste tijd
nogal eens wat sierduifjes loslaten ter
afronding van de plechtigheid ten
stadliuize. Let op, die duifjes verrich
ten eerst wat reinigingswefk. Ze pik-
ken de rijst op die is uitgestrooid om
de kans op geluk te verhogen. Maar
daarna. Dan zitten ze voor het stad
huis en een duif waar iets ingestopt is,
daar komt ook iets uit.
Vanaf dat moment worden ze niet
meer als vredessymbolen of geluks-
brengers gezien, maar als vervuilers
i die daken en straten witkalken en die
I niet huiswaarts keren, domweg omdat
I ze niet weten welke kant dat op is. En
wie heeft daar nu eigenlijk schuld
I aan? Elly Munter weet het antwoord
wel: de mensen die niet nadenken.
Schoon voorjaarsweer of ijzige koude,
Elly Munter verlaat haar woning om
voedsel te verstrekken. Aan duiven en
aan zwerfkatten te Middelburg. Iede
re dag van het jaar. Het is een roeping
die dateert van de strenge winter van
1963. Ze maakte zich zorgen om de
dieren en besloot ze van een extraatje
te voorzien. Ze doet dat nog steeds en
ze zal het blijven doen. „Want", zegt
ze, „de duiven zijnniet uit te roeien en
de mensen die ze voeren ook niet. Ik
blijf erop uit trekken. Ze rekenen op
me."
Gekooid
Thuis heeft ze nogal wat dieren. Die
zijn ooit blijven hangen. Als het even
kan laat Elly Munter zieke of gewonde
vogels een tijdje opknappen om ze
weer los te laten. Ze heeft ook twee pa
pegaaien: Rico en Monkey, die elkaar
niet kunnen luchten of zien. Elly kreeg
ze ooit tegen wil en dank. Nu ze de
Elly Munter: „De duiven zijnniet uitte roeien en de mensen die ze voeren ook niet." foto Lex de Meester
beesten eenmaal inhuis heeft, voelt ze
zich verplicht ervoor te zorgen.,Maar
eigenlijk vind ik het niks. Ik hou niet
van gekooide vogels," zegt ze. „Dat is
niet natuurlijk."
De duiven die ze dagelijks voert op het
Abdijplein en de Markt in Middelburg
horen daar welbeschouwd ook niet,
dat weet Elly Munter wel. „Dat-is alle
maal per ongeluk zo gegroeid. Het zijn
geringde postduiven. Ze zijn waar
schijnlijk ingezet voor wedvluchten.
Die beesten woixlen over heel grote af
standen weggebracht. Er worden ei
sen gesteld waaraan een heleboel niet
kunnen voldoen. Alsof iedereen zo
kan lopen als Caii Lewis. Er sneuve
len er duizenden en een aantal blijft
ergens hangen. Dat krijg je met zo'n
sport. Nou ja, ik vind het helemaal
geen sport. Het gaat alleen maar om
grote prijzen. De duiven die achter
blijven, daar kan Middelburg'dan niet
van slapen. Ze worden niet als waar
devol gezien. Maar het gaat toch om
leven en niet om rotzooiZo ben ik dat
tenminste geleerd." Het wordt haar
niet door iedei'een in dank afgenomen
dat ze zich bekommert om de achter
blijvers. Ze zorgt ervoor dat de duiven
Veertig basisscholen hebben
de afgelopen maanden ge
probeerd een plaatsje te verove
ren in de finale van het Zeeuws
schooldamkampioenschap. De
acht beste scholen strijden
woensdagmiddag om de felbe
geerde titel in het Verenigings
gebouw Ons Dorpsleven in 's-
Gravenpolder.
Het Zeeuws schooldamkampi
oenschap wordt dit jaar voor de
twintigste keer gehouden door
de Zeeuwse Dam Bond. Volgens
schooldamcoördinator van de
bond Pim Filius is de belang
stelling onder scholieren elk
jaar groot. „De veertig deelne
mende scholen in de voorronden
kwamen uit heel Zeeland."
Filius verwacht dat het woens
dagmiddag een spannende
strijd gaat worden. „In de voor
ronden verschilde het onderlin
ge niveau nogal. De overgeble
ven basisscholen zijn echter aan
elkaar gewaagd."
De acht scholen worden ver
deeld over twee poules. Elke
team bestaat uit vier leerlingen
van de hoogste twee klassen van
het basisonderwijs. De scholie
ren spelen ieder vijf partijen. De
beste twee scholen van elke
poule spelen de halve finales. De
winnaars hiervan spelen ver
volgens tegen elkaar in de fina
le. De verliezer om de derde en
vierde plaats. De eei'ste drie
scholen gaan naar de voorron
den voor de landelijke finale la
ter dit jaar.
Rustig
Dammen is, volgens Filius, een
lastige sport voor de jeugd. De
onstuimigheid van de elf- en
twaalfjarigen komt het damspel
over het algemeen niet ten goe
de. „Waar het vooral om gaat
Pim Filius.
tijdens het dammen is rustig en
geconcentreerd te blijven. Niet
vlug een paar schijven verzet
ten, maar nadenken over een
grote lijn. Door het houden van
de schooldamkampioenschap-
pen hoopt de Zeeuwse Dam
Bond de populariteit van de
damsport in Zeeland te verho
gen. „De belangstelling voor
dammen is matig in Zeeland,
Door scholieren nu al in contact-
te brengen met de sport hopen
we dat ze op latere leeftijd ook
blijven dammen." aldus FiLius.
Als favoriet voor de overwin
ning tipt Filius de regerend
kampioen: de openbare basis
school Ter Tolne uit Tholen.
„Ter Tolne heeft een damgekke
onderwijzer. Dat heeft een posi
tieve uitwerking op het niveau
van de leerlingen." Grote prij
zen zijn er voor de scholen
woensdagmiddag in 's-Graven-
polder niet te verdienen. „De
winnaar krijgt een beker. De
overige deelnemers een medail
le. Het gaat per slot van reke
ning om de eer."
door A. J. Snel
door Lukas Fransen
In een van de oudste delen van
Middelburg baant een even
oud straatje zich een weg. Het is
zo'n straatje waar je elke keer
weer doorheen loopt of fietst
zonder het te herkennen. Als ie
mand je de weg zou vragen naar
deze straat, moet je het ant
woord meestal schuldig blijven.
Het gaat hier over de Wijn
gaardstraat, een achteraf-
straatje dat achter hetstadhuis
ligt en grenst aan het Boden-
plein.
,Voor een eerste vermelding van
de Wijngaardstraat in de ar
chieven moeten we helemaal te
rug naar 1376. Hoe het straatje
aan zijn naam is gekomen,
wordt daarin echter niet ver
meld. Toch is de Wijngaard
straat in Nederlandse steden en
dorpen een veel voorkomende
straatnaam. Zo kom je deze
straat bijvoorbeeld ook tegen in
Veere en Domburg.
Klimaat
Meest voor de hand liggende
verklaring is dat er vroeger een
wijngaard in de nabijheid heeft
gelegen. Het Nederlandse kli
maat in ogenschouw nemend
lijkt wijnbouw echter niet
waarschijnlijk. Een andere ver
klaring is dat de Wijngaard
straat haar naam te danken
heeft aan het uithangbord van
een herberg uit vroeger tijden.
Archiefonderzoek kan deze
stelling niet bevestigen.
Het woord 'wijngaard' komt in
enkele kerkelijke uitdrukkin
gen voor. 'De wijngaard des He
ren', waarmee de kerk en het
christelijk geloof bedoeld wordt
is er een van. Een andere is 'wer
ken in Gods wijngaard', wat
zoveel wil zeggen als het chris
telijke geloof verkondigen als
predikant of priester. Het is
daarom goed mogelijk dat de
Wijngaardstraat een symboli
sche betekenis heeft. De Brugse
Wijngaardstraat is bijvoorbeeld
naar een Bagijnhof genoemd.
Cellenbroeders
Ook in de nabijheid van de
Wijngaardstraat heeft een
klooster gelegen. Het waren in
de vijftiende eeuw een aantal
Cellenbroeders die in Middel
burg een klooster bouwden. Er
omheen liepen verschillende
straten, waaronder de Wijn
gaardstraat. De voornaamste
taak van de broeders was het be
graven van de doden. Aan het
eind van de zestiende eeuw
werd het klooster bestemd Lot
k rankzi nnigeninrieh ting en
kreeg het de naam Simpel huis.
Hier heeft de Simpelhuisstraal,
de straat waar het klooster aan
lag, zijn naam aan te danken. De
achterkant van het voormalige
klooster, waarin tegenwoordig
de Engelse Kerk is gevestigd,
ligt aan de Wijngaardstraat.
Bodenhuis
Ondanks dat de Wijngaard
straat een van de oudste straten
van Middelburg is, is het een on
bekende straat. Aan de ene kant
van het straatje richten zich een
aantal woningen, een restau
rant, een winkel en een pakhuis
op. Aan de andere kant wordt
het straatje begrensd door een
muurtje en de zijkant van het
voormalige Bodenhuis en het
Simpelhuiscomplex.
Een straatje met zo'n lange ge
schiedenis verdient het om een
keer voor het voetlicht te treden.
Bij deze.
Wijnbouw, geloof of uithangbord: hoe dit straatje aan zijn naam is
gekomen, blijft gissen. foto Dirk-Jan Gjeltema
