Succes,
en wat
dan nog?
Snelkookpan
vol emoties
PZC
U
Rocky Horror Show
is een cultfenomeen
Beginnend actrice
Nina Deuss in
De Wilde Eend
kunst cultuur
22
ij
i"
pHPi'
1
li
vrijdag 24 januari 1997
Welke recensie je er ook op naleest: overal wordt Nina Deuss met
nadruk genoemd en geprezen om haar vertolking van de tiener
Hedvig Ekdal in De Wilde Eend van Ibsen. Vooral haar manier van
bewegen en haar emotionaliteit zijn daarbij zeer opmerkelijk. Nina
Deuss die net verleden jaar is afgestudeerd aan de toneelschool in
Maastricht, wordt gezien als de toneelontdekking van dit jaar. De
Wilde Eend, geregisseerd door Frans Strijards, is een co-productie van
Art Pro en Het Nationale Toneel. Van Strijards is te verwachten dat
hij aan dit naturalistische stuk een totaal eigen en intrigerende
interpretatie geeft. Behalve van Nina Deuss zijn er uitmuntende
rollen van onder anderen Porgy Franssen als haar vader, Trudy de
Jong die haar moeder speelt en Peter Blok als de gevaarlijke
huisvriend.
hU, i j Ij'Mil
In De Wilde Eend maakt Ibsen
duidelijk dat het soms verstan
diger is met een levensleugen je
staande te houden, dan je te verlie
zen in de naakte waarheid. Het
toch al zo broze huwelijk van
Hjalmar Ekdal valt finaal in dui
gen wanneer hij door manipula
ties van zijn oude vriend, een
waarheidsapostel, gelooft dat hij
niet de biologische vader van Hed
vig is. Hij verstoot haar. Om te be
wijzen dat ze zielsveel van hem
houdt, offert ze niet de wilde eend
op die ze verzorgt, maar doodt ze
zichzelf.
Griezelig
De vele aandacht die Nina Deuss
momenteel trekt met de zo aan
sprekende uitbeelding van Hedvig
vindt ze 'zowel erg stimulerend,
als griezelig'. Ze heeft zich haar
personage tijdens het repetitie
proces bijna intuïtief eigen ge
maakt. Door die ophemelende
analyses in de recensies is ze zich
verstandelijk uitermate bewust
geworden van wat ze met die rol
aan het doen is, en dat ervaart ze
als blokkerend.
„Natuurlijk is het leuk als er zo
positief over je wordt geoordeeld.
Mijn moeder bijvoorbeeld be
waart alles wat er over mij ge
schreven wordt, maar ik blijf er
wel vrij nuchter onder. Ik ben ei
genlijk verlegen, daardoor ben ik
snel geneigd die complimenten te
relativeren. Hierna speel ik welis
waar bij Het Nationale Toneel in
dat Handke-project Het uur waar
op wij niets van elkaar wisten,
maar voor het volgend seizoen heb
ik nog niets. Zo betrekkelijk is het
dus allemaal. Ik maak me er geen
zorgen om. Ik buit die publiciteit
evenmin uit om regisseurs op te
bellen met de vraag of ze een rol
voor me hebben. Ik zie wel. Als er
volgend jaar geen aanbieding voor
me is, pak ik wellicht mijn studie
filosofie weer op. Ik heb ook zin
om weer te gaan schilderen, meu
bels te ontwerpen."
Pretentie
Nina Deuss vertelt dit zonder eni
ge pretentie. Verre van dat, ze is
ongedwongen en eerlijk in haar
uitstekend geformuleerde ant
woorden tijdens het vraagge
sprek. Omdat ze klein en tenger is
en een openhartig gezichtje heeft,
oogt ze eerder als een schoolmeisje
van zestien dan als een actrice van
vierentwintig. Toneelspelen vindt
ze belangrijk, maar het is geen di
recte levensnoodzaak voor haar,
zelfs geen eerste keuze. In haar
meisjesjaren heeft ze als zangeres
in een popbandje gezeten. Talent
voor tekenen en schilderen bezit
ze eveneens. Ze was serieus van
plan naar de kunstacademie te
gaan, maar de studie vond ze te
vrijblijvend. Ze verbleef een tijdje
in haar geboortestad New York en
sloot zich daar aan bij een theater
instituut dat op basis van zelf
werkzaamheid een aparte metho
de van theatermaken doceert.
Vervolgens ging ze naar de toneel
school in Maastx-icht.
De toneelschool was een grote op
gave voor haar. „Elk studiejaar
was het zeker zo'n drie keer dat ik
SHfc
Scène uit De Wilde Eend met Peter Blok (links) en Nina Deuss.
ermee wilde stoppen. Ik vond en
vind het spelen loodzwaax-, het
vergt heel veel van je. En dit be
roep heeft vergaande consequen
ties voor je manier van leven. Al je
tijd en aandacht staat in het teken
van de voorstelling. Je hebt te ma
ken met een enorme afhankelijk
heid van wat je aan rollen aange
boden wordt en het soox-t regisseur
waarmee je werken moet".
Na haar afstuderen wilde ze even
helemaal niks met toneel te maken
hebben. Ze is een poosje in Am
sterdam filosofie gaan studeren.
Ze is ook in de hoofdstad gaan wo
nen, samen met haar katten. In het
Gooi heeft ze een deel van haar
jeugd doorgebi-acht. Haar moeder
huist er nog, en een hechte band
met de familie stelt ze zeer op prijs,
maar ze heeft zoveel vrienden in
Amstei'dam en het bevalt haar
daar zo goed, dat ze niet gauw uit
die stad weg zal gaan.
Voor alle duidelijkheid stelt Nina
Deuss dat ze wel degelijk een ge
drevenheid voor het toneel heeft,
„maar die bewijst zich pas op het
moment dat ik sta te spelen. En
niet door per se bij een bepaald
circuit te willen behoren, of door
niet anders dan over toneel te pra
ten, of met jezelf te gaan leuren in
de hoop een contract te krijgen."
Via een auditie is ze door Frans
Strijards uitverkoren voor de rol
van Hedvig. „Tijdens het repeti-
tiepxoces heb ik me vreselijk onze
ker gevoeld. Dat ben ik toch altijd
al, maar toen helemaal. Ik derxk
dat uit die onzekerheid die hele
motoriek van mij bij de uitbeel
ding van Hedvig is voortgekomen.
Er zitten bepaalde facetten van
mezelf in, maar ik transfox-meer
me nooit helemaal in mijn rol.
foto Reyn van Koolwijk
Frans Strijards is een uitex-st
moeilijk mens, voor zichzelf maar
net zo voor zijn spelers. Dat en zijn
bijzondere toneelvisie maken hem
juist dubbel zo interessant. Ik heb
veel theater gezien, maar nooit
eerder een stuk van Frans Strij
ards. Toen ik hem dat vertelde bij
de auditie, was het zeer pijnlijk
voor ons beiden. Ik heb het nog
lang als verwijt vanhem gekregen.
Ik heb toen maar gauw die leemte
aangevuld".
Max Smith
De Wilde Eeend is vanavond (vrijdag)
tezien inDelft, Theater de Veste, 25 ja
nuari in Maastricht, Theater aan het
Vrijthof21 en 28 januari in Utrecht,
Stadsschouwburg, 30 en 31 januari en
1 februari in Haarlem, Toneelschuur,
en 4 t/m 8 februari in Amsterdam, Ro-
zentheater.
Spektakel
bij Engelse
rockmusical
Wie nietsvermoedend de van
oorsprongBritse rockmusi
cal The Rocky Horror Show
bezoekt, wordt al in de eerste mi
nuten van de voorstelling aange
naam verrast. Niet door de tra
vestieten op toneel, wel door de
rijst die je plotseling in grote hoe
veelheden om de oren vliegt. Er
gens in de show zit een geheime
code die de kenners tot grote uit-
ziimigheid brengt. Niet één keer,
maar de hele voorstelling door.
Mojo Theater haalt de opmerke
lijke cultshow voor het eerst naar
Nederland in de hoop dat hier de
zelfde taferelen ontstaan als in
Engeland, Amerika en Duits
land.
Bij de eerste voorstellingen, eind
januari in Amsterdam, verleent
Mojo nog een helpende hand. Een
paar bezoekers die The Rocky
Horror Show al kennen, krijgen
zakken met rijst in de handen ge
duwd. In de hoop dat ze op het
juiste moment in de zak graaien
en rijkelijk deze aardse vruchten
in de rondte strooien. Daarna
moet de mond-tot-mondreclame
het overige werk doen
Dat moet ertoe leiden dat ook
Nederlandse bezoekers van de
rockmusical met volle bood
schappentassen naar de voor
stelling afreizen. Want het blijft
niet bij rijst alleen. Een kleine
greep uit wat er allemaal van pas
kan komen: een oude krant, een
waterpistool, rollen toiletpapier,
aanstekers en een setje jarretels.
Een ingrijpende verkleedpartij is
ook aan te raden, evenals zware
make-up en een klodder gel in
het haar. Bezoekers die hieraan
voldoen, zetten mede de toon van
de voorstelling.
Wat is dat toch, die Rocky Horror
Show? Een merkwaardige eend
in de bijt in de rijkelijk gevulde
vijver van musicalproducties.
Een voorstelling die de horror
verhalen van Dr Frankenstein op
Scène uit The Rocky Horror Show.
vermakelijke wijze parodieex*t.
Aangevuld met weinig opvallen
de, maar wel swingende rockmu
ziek, uitgevoerd door fantasti
sche zangers, zangeressen,
muzikanten en dansers.
Slechte smaak
The Rocky Horror Show is een
waar cultfenomeen, zegmaar het
ultieme voorbeeld van eeix goede
'slechte smaak'. Vlot geënsce
neerd, met veel bravoure uitge
voerd en ondanks het feit dat de
show bijna een kwart eeuw oud is
nog lang niet gedateerd. Toege
geven, het zwakke verhaallijntje
komt nauwelijks uit de verf.
Maar daar gaat het ook niet om.
De humoristisch uitvergrote per
siflage van de Frankenstein-fxox-
ror, pittig gekruid met seks. tra
vestie, dans, fi-aaie belichting -
het is voldoende voor een plezie
rig avondje uit.
De voorstelling vertelt het ver-
haal van een braaf verloofd
(Amerikaans) stelletje dat tij
dens een hevige regenbui een lek
ke band krijgt in een onbewoond
gebied waar alleen een kasteel
staat. Daar zoekt het koppel zijn
toevlucht en komt het tot zijn
verbijstering in aanraking met
een stelletje geschifte figuren:
dokter Frank'n'Furter en zijn
transseksuele en anderszins sek
sueel verknipte vrienden afkom
stig van de planeet Tïanssvlva-
nië.
Het naïeve paartje is getuige van
de creatie van Rocky, een blonde
vent om te zoenen die door de
dokter zelf in elkaar is gezet en
zowel mannen als vrouwen moet
boeien. Natuurlijk loopt er van
alles mis, stapelen hilarische scè
nes zich op elkaar en keren de
buitenaardse figuren uiteinde
lijk terug naar hun eigen planeet.
Achterbuurt
Richard O'Brien schreef, vijf jaar
na het wegvallen van de theater-
censuur in Engeland, de rockmu
sical. In juni 1973 beleefde The
Rocky Horror Show de première.
De show was jarenlang in een
achterbuurtje in Londen te zien
voordat de oversteek naar het
'officiële' theaterdistrict West
End werd gemaakt. Daar haalde
Rocky bijna drieduizend voor
stellingen. InNew York viel na 45
voorstellingen al het doek; Ame
rikanen zagen er de humor niet
van in.
Precies het tegenovergestelde ge
beurde met de verfilming van de
rockmusical. The Rocky Horror
Picture Show was in Engeland
een financiële ramp, maar legde
in Amerika de basis voor het
cultfenomeen dat de show van
daag de dag is. Fanatieke fans
kleedden zich zoals de figuren in
de film en speelden in de bio
scoopzaal het hele verhaal mee.
Daar lag ook de kiem voor de in
teractieve theatershow die
Rocky tegenwoordig is. Wie de
film kent, weet precies wanneer
de rijst, de rollen toiletpapier, de
aanstekers en de waterpistool
tjes tevoorschijn moeten komen.
Dat maakt van deze voorstelling
een amusante vertoning om te
zien, zowel op toneel als in de
zaal. Wie tijdens één van de vooi
stellingen in Nederland geen
flater wil slaan, doet er dan ook
verstandig aan vooraf de film te
bekijken of de bezoekershand
leiding op Internet raadplegen
httpllwww.ccs.neu.edu/home/
imagefrocky-horror.html).
Martin Hermens
The Rocky Horror Show is te zien in
AmsterdamTheater Carré (28 janu
ari t/m 1 februari); Breda, Chassé
Theater (3 t/m 6 februari) en Rotter
dam. Luxor Theater (11 t/m 15 febru
ari).
Het was druk in De Smoeshaan, het
café naast Theater Bellevue in
Amsterdam waar tot en met 26 januari
voorstellingen van Het huis van
Bernarda Alba zijn te zien. Tussen elf en
twaalf verwachtte regisseur Lidwien
Roothaan maar liefst drie fotografen die
haar kwamen fotograferen voor diverse
kranten. Veel publiciteit voor Lidwien
Roothaan, die dan ook een bijzondere
plek imieemt in het Nederlandse
toneellandschap. Ze maakte van
Carrousel weer een gerenommeerde
theatergroep tijdens de vier jaar dat ze
er de artistieke leiding had. Ze werd
gevraagd door Toneelgroep Amsterdam,
waar ze na een jaar (1992-1993) weer
vertrok. Sindsdien heeft ze als free
lancer een breed scala aan activiteiten
ontplooid: bij het Holland Festival
regisseerde ze de opera Freeze, bij De
Gebroeders Flint Bingo en Krapuul; en
onlangs maakte ze een bewerking van
Moby Dick voor het jeugdtheater.
Lidwien
Roothaan
regisseert
Garcia Lorca
Het stuk Het huis van Bernarda
Alba van de Spaanse toneel
schrijver Federico Garcia Lorca is
de eerste productie van haar eigen
stichting Het Groene Balkon. De
naam koos ze vooral vanwege de
poëtische associaties: „Het heeft
iets dat doet denken aan Lorca en
ik houd erg veel van zijn werk." Ze
haalt haar schoudei's op: „Tsja, en
verder is het een lekker multi-in-
terpretabele naam. Er bestaat
overigens echt een plek Het Groe
ne Balkon, ergens in Nijmegen, bij
een uitkijkpunt waar vroeger ooit
een beroemde Romeinse keizer
voorbij is getrokken, maar daar
heeft mijn keuze voor deze naam
niks mee te maken.
De voox-naamste x-eden om een ei
gen stichting op te richten, is haar
toegenomen behoefte om alle as
pecten van het maken van een the
atervoorstelling in eigen hand te
hebben. „Ik heb natuurlijk vier
jaar lang deluxe van een eigen ge
zelschap gehad en dat is toch wel
erg prettig. Ik wil graag de essentie
van een voorstelling terugzien in
de vormgeving, de affiches, de pu
bliciteit, noem maar op. Als je in
cidenteel voor een bepaald gezel
schap werkt, heb je je altijd aan te
passen aan hun vooiwaarden. Ik
heb graag mijn eigen winkeltje."
Het huis van Bernarda Alba is het
eerste visitekaartje van haar eigen
'toko'. Ze werkt samen met een
aantal van haar favoriete actrices
(onder wie Marlies Heuer) en met
vormgevers die aan een half
woord genoeg hebben. Het vrou
wenportret op de flyer en het affi
che komt van een schilderij van
Van Eyck, maar de vormgever
heeft er andere ogen in gemon
teerd, waardoor het beeld ver
vreemding en dramatiek oproept:
„Voor mij vertegenwoordigt die
vrouw emotie: haar ogen beelden
tegelijk woede, verdriet en pijn
uit. In dat opgesloten gezicht zit
spanning verborgen en dat is ook
in de voorstelling heel wezenlijk.
De zes vrouwen die erin voorko
men zijn stuk voor stuk vulkanen
die niet uit mogen barsten. Het
huis van Bernarda Alba is een
snelkookpan vol emoties die zich
tegen elkaar richten.
Het is haar tweede Lorca-produc-
tie, na Bloedbruiloft dat ze in 1989
bij Carrousel regisseerde. Het huis
van Bernarda Alba noemt ze 'ge
woner' dan Bloedbruiloft, dat vol
zit met liedjes en gedichten. „Dat
wil niet zeggen dat ik het 'gewoon'
laat spelen. Juist de poëzie van
Lorca spreekt me aan."
Het verhaal gaat over de tirannie
ke Bernarda Alba die zichzelf en
haar dochters isoleert van de bui
tenwereld na de dood van haar
tweede echtgenoot. Acht jaar
rouw en onbesproken gedrag eist
zij van haar dochters, die op hun
beurt verteerd worden door het
verlangen uit die gevangenis te
breken. In de meeste enscenerin
gen wordt Bernarda Alba neerge
zet als een heerszuchtige feeks,
maar Roothaan ziet haar ook als
slachtoffer: „Het is een familie
waarin iedereen de gevangene is
van elkaar, meer nog dan van de
buitenwereld. Er is geen ontsnap
pen mogelijk. De vier zusjes gun
nen elkaar bij wijze van spreken
het licht in de ogen niet. Dat uit
zich bij iedereen ander-s: de jong
ste is de meest gepassonieerde. Zij
probeert uit het isolement te bre
ken, met desastreuze gevolgen.
Een zus wordt vooral gedreven
door frustratie. Elk personage
reageert met haar eigen tempera
ment op de desolate omgeving. Ze
maken voornamelijk x-uzie, dat is
de belangrijkste uitlaatklep voor
hxm energie."
Nicht
Het is een stuk met alleen vrou
wen, mannen komen alleen op de
achtergrond voor. Waarom Lorca
vooral over vrouwen schreef? Lid
wien Roothaan gooit haar hoofd
achterover, ze lacht: „Lox-ca was
een nicht en dat was niet eenvou
dig in het vooroorlogse Spanje.
Zelfs bij de surrealisten was ho
moseksualiteit taboe. Lorca heeft
al zijn hailstocht en verlangen ge
projecteerd op vrouwen, omdat zij
daar in de maatschappij van toen
ook geen enkele ruimte voor kre
gen. Het gevoel van: alles willen en
niks mogen, dat kende Lorca zelf
maax~al te goed," In haar regie wil
ze het stuk lostrekken van het rea
lisme: „Het is een dramatisch ge
dicht dat uitstijgt boven de letter
lijke context. Het gaat in wezen
over machteloosheid, over de on
macht om met elkaar te communi
ceren en de angst om verantwoor
delijkheid te nemen."
De gx'ootste uitdaging voor haar is
om theater te maken van de poëzie
van Lox-ca: „In het stuk zit al een
bepaalde muzikaliteit. De taal
van Lorca is zo intens en krachtig.
Elk van de personages moet als het
ware een eigen toon vinden die sa
men moet klinken met die van de
anderen. Ik houd niet van vet aan
gezette emoties. Het werkt veel
sterker als je mensen op lichte
toon de meest vex-schx-ikkelijke
dingen tegen elkaar hoox-t zeg
gen."
Margriet Prinssen
Het Groene Balkon speelt Het huis van
Bernarda Alba, in de vertaling van Hu-
go Claus, onder meer in Brugge, Bie-
korf (30 januari); Den Haag, Theatei
a/h Spui (11 februari); Eindhoven, Pla
za Futura (20 februari) en Rotterdamse
Schouwburg (28 februari en 1 maart).
Regisseuse Lid'
heb graag mijn eigexx winkeltje."
foto Lex van Rosse
