Oude tijger maakt zich op
voor de laatste sprong
PZC
Festival
barst
uit zijn
voegen
Hongkong in de picture
kunst cultuur
20
rotterdam
vrijdag 24 januari 1997
Het lukt Simon Field, de nieuwe
directeur van het International
Filmfestival Rotterdam, niet te beginnen
met een ingedikt en overzichtelijk
programma. De zesentwintigste editie
van het filmfestival (29 januari tot en mei
8 februari) geeft in tien dagen tijd om en
nabij duizend voorstellingen, live
optredens, talkshows, lezingen en
presentaties, waar naar verwachting
weer tussen de 150.000 en de 200.000
mensen op afkomen.
Duizend
voorstellingen
in Rotterdam
Of hij bang is voor de naderende her
eniging met het centralistisch gere
geerde China? De jongeman die zich op
een voor Nederlandse begrippen druk
kend warme avond in januari voor een
wat aftands bioscooptheater in het Hong-
kongse stadsdeel Kowloon heeft opge
steld, haalt zijn schouders op, zoals veel
'gewone' Chinezen. Zijn vriendin rea
geert niet anders: ze zullen wel zien. Be
langrijk is nu alleen de kwaliteit van de
film, een Cantonese actiekomedie van het
soort dat de Nederlandse bioscopen of het
Rotterdamse filmfestival nooit zal berei
ken. Ja, voor liefhebbers van uitzinnige
screwball-actiekomedies, ultra-geweld
dadige thrillers, historische kungfu films
en groezelige spaghettiwesterns is Hong
kong een waar lustoord, hoewel er ver
moedelijk ook nergens ter wereld zoveel
troep wordt geproduceerd. Bovenge
noemd stelletje treft het evenwel: de film
valt goed en wordt luidruchtig van com
mentaar voorzien.
Later op de avond, in het veel zuidelijker
gelegen complex Chungking Mansions, is
de stemming aanzienlijk minder opge
wekt. Naar verluidt is de politie weer eens
langs geweest, vermoedelijk op zoek naar
illegale immigranten. Die hebben hier
geen toekomst en na juli 1997 al helemaal
niet, beaamt een koopman desgevraagd.
Het reusachtige, 17 verdiepingen tellende
doolhof met goedkope logeerkamertjes en
bijbehorende overdekte markt is de plek
waar ritselaars, Indiase kleermakers,
marktkooplieden, oplichters en ver
dwaalde toeristen zich dagelijks verdrin
gen - een van die plekken die tot het klop
pende hart van de stad horen.
De Nederlandse filmliefhebber kent het
wellicht van Wong Kar-Wai's onvolpre
zen film Chungking Express, een gedurf
de, onafhankelijk geproduceerde film die
qua toon herinnert aan de Franse nouvel
le vague van de jaren '60, zoals wel meer
films van Wongs generatie. Een film ook
die in buurland China vermoedelijk nooit
van de grond was gekomen.
Rooksignalen
En zo hangt alles met alles samen, aan de
vooravond van de Britse overdracht van
de kleine maar dichtbevolkte kroonkolo
nie aan China. Enerzijds valt er nauwe
lijks iets over te zeggen - het kapitalisme
is al in 1985 dankzij Margaret Thatcher
contractueel voor 50 jaar 'gegarandeerd' -
anderzijds juist zeer veel. Niet toevallig
registreren de televisiestations en kran
ten nauwgezet alle rooksignalen die uit
Beijing opstijgen.
Filmjournalist Li Cheukto, tevens pro
grammeur van het Hongkongse Filmfes
tival, reageert met een mengeling van cy
nisme en gelatenheid. Hij vreest eigenlijk
vooral voor de persvrijheid. „Nu al zie je
overal zelfcensuur, tot aan de hoofdre
dactionele commentaren aan toe. Men wil
Beijing zo weinig mogelijk voor het hoofd
stoten. Voor de film moeten we afwach
ten. Als filmfestival horen we van Beijing
helemaal niets meer sinds we twee jaar
geleden tegen de wens van hun Filmbu
reau onafhankelijke films van het vaste
land hebben vertoond."
Tycoon
Ver van dit mentale gewoel waarin vage
angsten en al dan niet geveinsde onver
schilligheid om voorrang vechten, trekt
Raymond Chow van filmmultinational
Golden Harvest ondertussen zijn eigen
plan. Chow is in de afgelopen 25 jaar uit
gegroeid tot een filmtycoon zoals je die in
Hollywood al lang niet meer aantreft.
Niet dat de 69-jarige magnaat een sigaren
rokende bullebak is, zijn diplomatieke
toon en gedistingeerde verschijning sug
gereren eerder het tegendeel. Maar zijn
invloed reikt, zeker naar moderne maat
staven gerekend, ongebruikelijk ver.
Golden Harvest begon in de jaren '70 met
twee films van Bruce Lee en is onderhand
alomtegenwoordig in de Hongkongse en
Zuidoost-Aziatische filmwereld: men
produceert, distribueert en vertoont films
in naar schatting 170 eigen, niet zelden
van multiplex, theaters. Behalve meer ge
makzuchtige films, produceerde men ook
veel werk van jonge talenten die soms een
heel andere richting insloegen. Zo kregen
ook de generatie van de Hongkongse New
Wave, jongeren die met moderne Europe
se klassieken dweepten en deze naar de
Chinese situatie vertaalden.
Onafhankelijk
Chow: „Lang niet alles wat we doen is to
taal Golden Harvest 'in the house produc
tion'. Integendeel. We moedigen andere
onafhankelijke producers aan om met ons
samen te werken. Die kunnen dan hun
film snel gefinancierd krijgen en hun film
wordt effectief gedistribueerd. Mede
daardoor kunnen films gemaakt worden
die anders niet zouden worden gemaakt.
Wij financieren en helpen onafhankelijke
producers als we denken dat het product
het waardis."
Ook de in het Westen lang ondergewaar
Hongkong, nog maar vijf maanden verwijderd van de hereniging met China, is
een even intrigerend als schizofreen oord. Neem alleen al de Golden Harvest
Studio's van Raymond Chow, Azië's machtigste filmtycoon. Groot geworden met
Bruce Lee, Jackie Chan, Teenage Mutant Ninja Turtles en tientallen deelnames en
overnemingen, produceerde of financierde men tussen de bedrijven door ook werk
van begaafde talenten als John Woo, Hark Tsui, Ann Hui en Stanley Kwan. De
filmmagnaat vreest de aanstaande Chinese eenwording niet, integendeel: 's werelds
in potentie grootste markt komt immers binnen handbereik. Het Filmfestival
Rotterdam wijdt een uitgebreid overzichtsprogramma aan Golden Harvest en de
Hongkongse cinema, die samen met de Taiwanese en de Chinese tot de
interessantste van de afgelopen vijftien jaar behoort.
Beeld uit Rouge van regisseur Stanley Kwan,
Net als zijn voorganger Emile
Fallaux, onder wiens vijf jaar
durende leiding het Rotterdamse
festival uitgroeide tot het grootste
culturele evenement van Neder
land, is de Engelsman Field aan
getreden met de belofte 'meer te
willen doen met minder films'
Maar hij is op een trein gesprongen
die niet zomaar in een lagere ver
snelling geduwd kan worden. Het
gevolg is een festival waarbij het
geen enkele gewone bezoeker zal
lukken om alle films te zien.
Het programma omvat 210 speel
films en lange documentaires,
waarvan 59 belangrijke interna
tionale premières, en daarnaast
140 korte films, videos en cd-roms
Openingsfilm is Basquiat, de de
buutfilm van de New Yorkse schil
der Julian Schnabel. Basquiat was
een snel beroemd geworden,
zwarte kunstenaar die jong aan de
drugs stierf. David Bowie speelt
de rol van Andy Warhol. Spraak
makend is nu al The,Crash van Da-
vid Cronenberg. De film gaat over
de seksuele opwindingidie sommi
gen krijgen Var. het kijken naar
auto-or.gelukken.
Eregast var. het, festival is Jackie
k Chan, tegenwoordig de grootst?
f' ster van de Hongkong cinema. Hij
r begon zijn carrière als'de nieuw?
Bruce Lee (hij was; de stuntman
van Lee), maar profileerde zich la
ter als komediant m de traditie
vani Buster Keaton en Harold
Lloyd Hij acteerde inmiddels in
meer dan veertig films.
Overigens zet de trend van de laat
ste jaren zich door dat er steeds
meer films uit Hongkong en wijde
omgevliig worden getoond in Rot
terdam; Dat heeft in de eerste
plaatsite maken met het groeiende
filmbelang van het verre Oosten,
maar ook met de achtergrond van
Simon Field. Hij werkte totivong
jaar. op het Londense Instituut
voor Hedendaagse Kunst, waar
hij de Aziatische filmpoot in por
tefeuille had.
Experiment
Peter Gfcenaway presenteert in
Rotterdam zijn nieuwe multi-mc-
dia-projeet Tulse Luper's Suitca
se. CJroonaway experimenteert
met nieuwe digitale technieken
Zijn komst luidt 'net programma
Exploding Cinema in, een onder
deel dat-gewijd is aan de toekom?'
var. cfé cinema. Vorig jaar vormde
dit programma een festival binner.
het festival op aparte locaties
v-waar vooral computerfreaks op
afkwamen. Dit jaar wordt gepro
beerd de nieuwe digitale ontwik
kelingen een natuurlijker deel van
piet geheel te laten zijn.
Aan het eind van het festival wor- j
den verschillende prijzen uitge-i
reikt: de Tiger Awards voor ver
nieuwend en onbekend filmtalent,
de Publieksprijs, de Fipresciprijs
(van internationale filmcritici), de
Netpacprijs (Aziatische juiy kiest
beste Aziatische film) en de KNF
Prijs (van kring van Nederlandse
filmjournalisten)
Premières
In het hoofdprogramma presen
teert het festival naast de tiental
len premières films die zijn opge
vallen op recente buitenlandse
festivals, zoals The Funeral van
Abel Ferrara, Trees Lounge van
Steve Buscemi, Shine van Scott
Hicks, Brigands van Otar Iosselia-
ni, Conté d'Eté van Eric Rohmer,
Gabbeh van Mohsen Makhmalbaf
en Pillow Book van Peter
Greenaway. Premières waar met
veel nieuwsgierigheid naar wordt
uitgekeken zijn Courting Court
ney van Paul Tarantino, Not A Lo
ve Song van Jan Ralske en Young
And Dangerous van Jackie Chan.
Traditioneel programma-onder
deel is Dutch Perspective waarin
alle belangrijke Nederlandse
films van het Laatste jaar worden
vertoond. Nieuw is het onderdeel
Fake, waarin Field films laat zien
die de kijker proberen te neppen.
Voor het eerst is de nieuwe mega
bioscoop op het Schouwburgplein
het hart van het festival. Kassa en
festivalcafé zijn verplaatst van
Hilton naar de Rotterdamse
Schouwburg.
Op Nederland 3 wordt elke avond
aandacht besteed aan het festival
De abonneezender Filmnet heeft
een festivaljournaal en vertoont
enkele premièrefilms.
Hans Maas
dio's maakte ik me nooit vrolijk als de
concurrent een slechte film afleverde.
Goede films moeten met goede films con
curreren."
De crisis blijkt ook een beetje uit de recen
te films in het Golden Harvest-overzicht.
Daarin figureert ook een slecht ontvan
gen film als Ann Hui's Summer Snow, ter
wijl Shu Kei's A Queer Story voor liberate
Europese begrippen eveneens weinig op
zienbarend is. Niet alle goede films wor
den onder de.vlag van Golden Harvest ge
presenteerd, klinkt het m Hongkong.
Wong Kar-Wai is. het bekendste voor
beeld. Kenners van de Hongkongse cine
ma geven verder hoog op van actiefilmre
gisseur Gordon Chen, die naam maakte
mei First Option „Dat is een mainstream^
regisseur die heel slur, mc.t de conventio
nele middeleh speelt en dfep-ërgTaai't;üan
de gemiddelde actiefilm", zegt journalist
Li Gflfukfcp, die verder. Chu Kei wel dege
lijk noemt'"als een wae getalenteerde
jonge cineasten.
Jeugdkomedie
Shu Kei neemt momenteel een,flitsende
romantische jeugdkomedie op. ..In re
cordtijd van twee wekenlj zegt hij als«ik
hem 's morgens om zeven uur op de set in
een rokerige pijpenla in hethurt vanHong
Kong Island spreek. Shu heeft die nacht
slechts een uur geslapen,:raaar houdt het
dertigtal opgeschoten jongelingen moei
teloos in het gelid. Nee. het wordt geen
fiim over het vluchtige leven in de metro
pool, zoals Chungking Expiess en het Tai
wanese Rebels of the Neon God en Vive
L'Amour, aldus Shu, die tijdens het draai-
en het script schrijft en de film al goed
deels voormonteert.
„Dat is niet ongebruikelijk in Hongkong,
al moet ik er erg adn wennen. De Young
and Dangerou'r&eiie (deel 3 wordt door
het Filmfestival Rotterdam vertoond - sv)
is ook in zes wéken tijd gemaakt. Tsui
Hark heeft hele virtuoze films op deze ma?
mer gemaakt. Hoe dan ook, mijn film|f
moet voor hef Chinese nieuwjaar, op 6 fe-
bruari. uitgaande kregen namelijk eer.
Furie}!aanbod eer. paar hele goede Nieuwr i
jaarssongs ie gebruiken, de beste var. het j
jaar. NiètïW'jaar is£»r.s belangrijkste
feest."
Shu Kei, wiens 'serieuze' films Huaumen
en A Queer Story (beidé uit 1996) in Rot
terdam worden vertoond, geldt ais con-
naisseur van de Chinese cinema Hij ziet'
weinig üchtpuntcram de huidige situatie,.,
die ook grote talenten parten zal spelen
„De industrie heeft dringend behoefte
aan goede grote films, ZeTfs in hot hoog-"
seizoenzijn èr te weinig 'bancable' films.
Als je de markt verliest, verlies je je reser
ves. Dan schieten films productioneel te
kort en kunnen actiefilms de concurrentie
met Hollywood niet aan. Dan kun je al
leen kleine films maken."
Volgens de oude Raymond Chow loopt het
zo'n vaart nog niet. Jackie Chan, die mo
menteel een film in Zuid-Afrika opneemt
en te gast zal zijn in Rotterdam, blijft aan
Golden Harvest verbonden. Zelf komt
Chow, die als executive producer op bijna
alle credits staat, al jaren niet meer aan
het daadwerkelijke produceren toe. Tot
zijn grote spijt, zegt hij tussen twee zake
lijke telefoongesprekken door, want één
droom heeft hem nooit verlaten.
Lange mars
„Ik zou graag een film maken over de
Lange Mars, over het succes van de com
munistische partij in China. Die heeft het
lot en het leven van miljarden mensen be-
invloed. Ik heb veel gelezen van beide
kanten, communistisch en anticommu
nistisch. Een Grote Gebeurtenis. Toen ik
de mogelijkheid kreeg, was het te politiek
geworden. Nu wacht ik maar tot iemand
anders het doet. Dat zou inderdaad een
wereldhit kunnen worden."
Een wereldhit trekt het schip natuurlijk
niet vlot, al ziet de cynische Li Cheukto,
net als China-kenner Tony Rayns wel
lichtpunten. Het paradoxale van de hui
dige crisissituatie is immers dat er onder
deze moeilijke omstandigheden opmer
kelijke en buitengewoon krachtige films
worden gemaakt, een situatie die zich iets
eerder in Taiwan en op een ander niveau
in China ook al voordeed,In artistiek op
zicht is die crisis relatief. Zolang er men
sen als Wong Kar-Wai actief zijn. kun je
toch niet klagen over gebrek aan talent.
Het verband tussen die twee zaken? Een
kwestie van perceptie misschien?"
Siebrand Vos
de vrije hand geeft aan Hongkong. Het
idee is één land, twee systemen. En dan
nog", vervolgt Chow zijn standaardant-
woord in dezen, „wie weet wat er over
vijftig jaar met een land gebeurt. Hoe zal
het Mexico of Hongarije vergaan? Wij
hebben ons na de tweede Turtlesfilm te
ruggetrokken, om ons op Azië te kunnen
concentreren."
Nonsens
Slechts weinig buitenstaanders begrijpen
de Chinese situatie, betoogt hij. „De Wes
terse pers rapporteert ook lang niet altijd
correct. Men zegt over liet algemeen dat
China een heel strenge censuur heeft, re
den waarom er geen I lol )y WoodfJms zou
den worden toegelaten. Dat is zo'n ty-
pisch voorbeeld van pure nonsens. China
vertoont heel veel Hollywoodfilms, maar
ze kunnen niet de nieuwste en de grootst§.
titels krijgen. Omdat ze daar niet voor
kunnen of willen betalen. Dat neem ik ze
niet kwalijk, het is een commerciële be
slissing. De Chixtêzen betalen weinig.pm-
dat hun toegangskaartjes erg laag zijn.
Twee jaar geleden toen. ze economisch
'open' gingen ëri westerse producers een
deel van de revenuen aanboden, was dat
ook een kwestie van économische aard.
De afgelopen twee jaar hebben ze 26 grote
films laten uitbrengen, inclusief zes van
ons. Jackie Chans Rumble in the Bronx
staat op '1' in de top tien aller tijden van
China."
Chow ziet kortom enorme mogelijkhe
den. „Natuurlijk, er zijn problemen bij
het openen van de markt. Maar dat is in
andere Aziatische landen; niet"anders,
overal hebje hetzelfde probleem als de
overheid een vinger in de pap heeft Ook
China zal open gaan en potentieel, de
grootste markt van de wefeld worden.
China heeft relatief nog niet zoveel nieü-i;
we bioscopen. De meeste zijrrin de jaren
'30 en '40 gebouwd Ook deel van ons
plan: nieuwe 'multipléxen' bouwen in
China. Maar ook hier geldt: je moei wel
toevoer van films hebben."
Crisis
Met die toevoer zit het de laatste jaren niet
goed. De hele Hongkongse filmwereld -
van onafhankelijke producenten en criti
ci tot en met Golden Harvest - klaagt
steen en been. Hoewel de belangstelling
voor nationale producties voor Europese
begiippen nog steeds buitengewoon groot
is, rukken de importfilms uit Hollywood
op in de jaarlijkse box office top 10, voor
het eerst sinds midden van de jaren '60.
Over de oorzaak is iedereen het roerend
eens: er zijn de laatste jaren te veel slechte
Hongkongse films gemaakt. Chow: „Een
kwestie van easy money. Er waren onaf
hankelijke producenten die het geld aan
namen en er maar op los werkten. Dat
leidde tot een overdosis van het meest po
pulaire Hongkongse genre: de actiekome
die. Met als gevolg dat het publiek er ge
noeg kreeg van die slechte kwaliteit
Hongkong-films. Zelfs in de hoogtijda
gen van de competitie tussen de grote stu
gen, maar in het Verre Oosten tot verbluf
fende resultaten heeft geleid, gewend als
men was aan vechtfilms. Zie bijvoorbeeld
Tsui Harks in Rotterdam vertoonde Zu:
Warriors From The Magic Mountain' een
film met virtuoos gechoreografeerde en
getrukeerde vechtscènes zoals de wereld
nog nooit had gezien - hoewel ze dramati
sche impact eerder in Rotterdam vertoon
de films missen.
Sluwe tijger
En wat de denken van meesterstilist John
Woo? Zelf beïnvloed door Melville, inspi
reerde hij op zijn beurt een generatie bru
tale Amerikaanse cineasten. Zonder Woo
het arthouse publiek bedienen. Eenken
nig is men bij Golden Harvest nooit ge
weest, erkent Chow, die er meteen aan
toevoegt dat 'dit economische redenen
heeft'.
Zo gek is het al met al dan ook niet dat het
Filmfestival Rotterdam dit jaar een over
zichtsprogramma aan Chow en zijn pro
ducties wijdt. Chow toont zich niet onge
voelig voor zo'n eerbetoon, maar kijkt lie
ver vooruit. Bang voor China is hij dus in
het geheel niet. De manier waarop hij dat
zegt geeft hem iets van een sluwe, oude tij
ger, die zich opmaakt voor een laatste be
slissende sprong. „Wie de kranten zorg
vuldig leest, weet dat Beijing vijftig jaar
deerde 'martial arts' kregen ruim baan.
Chow zegt zich maar al te goed te realise
ren dat ze zich vooral hiermee een plaats
aan het internationale firmament ver
worven. Aan de tragische legende Bruce
Lee denkt hij dan ook met weemoed terug,
'al wil dat niet zeggen dat het mijn favo
riet is'. Lee maakte een wereldwijde kung
fu-ragelos, die in het westen snel ging lig-
geen Tarantino. Woo beleefde zijn hoog
tijdagen in de jaren '80 met melodramati
sche gangsterfilms, maar zal in Rotter
dam vertegenwoordigd zijn met een
archetypische vroege kung fu-film uit de
jaren '70 voor Golden Harvest. Daarnaast
zijn er enkele geslaagde reflectieve dra
ma's van Stanley Kwan ActressRouge,
Red Rose White Rose) te zien die vooral
Scene uit The fate of Lee Khan van regisseur King Hu.
Jackie Chan - eregast op het Rotterdamse festival - in First Strike.
