VS blijven rol spelen in Israël Medak, reconstructie van een zuivering PZC Overeenkomst versterkt frustraties partijen Moment van hoop feiten en meningen Hebron-akkoord trekt nieuwe scheidslijn op politieke landkaart donderdag 16januari 1947 donderdag 16 januari 1997 van onze correspondent in Tel Aviv Ad Bloemendaal Zwijgend stonden premier Benjamin Netanyahu en president Jasser Arafat gister ochtend vroeg naast de Ameri kaanse bemiddelaar Dennis Ross. Het was een toonbeeld van berusting over alles waarin ze zich de afgelopen maanden heb ben moeten schikken. Arafat wilde geen letter wijzi gen in de Oslo-akkoorden die hij eerder met Israël was overeen gekomen. Uiteindelijk moest hij akkoord gaan met een veel late re hergroepering van het Israë lische leger op het platteland van de Westelijke Jordaanoever. Netanyahu eiste aanzienlijke veranderingen in het akkoord over Hebron, maar moest zich schikken in cosmetische aan passingen. Hij had het liefst de verdere hergroepering willen vergeten, maar heeft zich neer gelegd bij een terugtrekkings operatie voor september 1998. Maar het opmerkelijkst is de in tensieve bemoeienis van de Ver enigde Staten met het onder handelingsproces. Dat is iets waar Likoed-regeringen tot nu toe steeds mordicus tegen zijn geweest omdat het de indruk wekt dat ze zwichten voor Ame rikaanse druk. Netanyahu had echter geen keuze omdat, an ders dan onder de vorige rege ring, een elementaire vorm van vertrouwen tussen de Israëli sche en Palestijnse onderhande laars ontbreekt. Maanden van intensief onderhandelen heb ben daarin weinig verandering gebracht en dus zal Amerika een zware rol moeten blijven spelen. Nachtmerrie Premier Netanyahu zal moeite hebben zijn critici uit te leggen waarom hij niet gewoon de on der de vorige regering bereikte regeling over Hebron heeft overgenomen. Hij kan ze moei lijk vertellen dat hij door de be sprekingen eindeloos te rekken de indruk wilde wekken dat hij voor de veiligheid van de vier honderd kolonisten vocht. De uiteindelijk bereikte verande ringen zijn immers voorname lijk van cosmetische aard. De vierhonderd kolonisten in de stad Hebron zijn in ieder geval niet onder de indruk. Wat ze willen zijn geen veiligheids maatregelen, maar mogelijkhe den om van Hebron 'weer een joodse stad te maken', de nacht merrievan de 120.000 Palestijn se bewoners. Ze worden ge steund door kolonisten elders op de Westelijke Jordaanoever en door aanhangers van rechtse groepen in Israël. Drie fasen Netanyahu zal ook de rest van de overeenkomst - de hergroe pering op de Westoever in drie fasen voor september 1998 - aan zijn natuurlijke achterban pro beren te verkopen. Hij zal daar- bij aanvoeren dat de 'specifieke militaire locaties' waarover Os lo spreekt nog moeten worden gedefinieerd. En hij zal zeggen dat er geen sprake van is dat de Palestijnen straks negentig pro cent van de Westoever beheer sen, zoals ze zelf zeggen. Al tij dens de onderhandelingen over Oslo heeft het leger geadviseerd dat de militaire locaties veertig a vijftig procent van het gebied moeten beslaan en als het aan Netanyahu ligt, zal het nog meer zijn. Maar het zal hem allemaal wei nig helpen. Het Hebron-ak koord en de bijlagen een nieuwe scheidslijn getrokken op de Is raëlische politieke landkaart. Aan de ene kant staan de voor standers van een verdere uit voering van het vredesproces - hoe verdeeld ze onderling ook zijn. Aan de andere kant staan de achterblijvers, de onverzet telijke ideologen voor wie het opgeven van delen van Land Is raël verraad betekent aan de zionistische zaak. Over de mo gelijke gevolgen van internatio nale isolatie liggen zij niet wak ker omdat ze ervan uitgaan dat de Arabieren en de 'goyim' in het algemeen zich toch nooit zullen neerleggen bij een joodse staat. Het masochistische ele- Een Palestijnse marktkoopman schudt ter verzoening de hand van Noam Amon, de woordvoerder van de joodse kolonisten in Hebron. foto Adam Amsinck/AP ment - ook aan Palestijnse kant - wordt in analyses van de situa tie in het Midden-Oosten vaak onderschat. Netanyahu is met het onderte kenen van het akkoord over het hek geklommen dat de twee groepen scheidt. En hij neemt een aanzienlijk deel van rechts Israël met zich mee. Dat heeft het voordeel dat voortgang in het vredesproces nu bijna auto matisch de steun geniet van het overgrote deel van de Israëli sche bevolking. In de tijd van het vredesakkoord met Egypte is vaak gezegd dat alleen cle Li- koed - in de persoon van Mena- chem Begin - de hele Sinaï kon opgeven. En alleen een Likud- premier kan een overgrote meerderheid van het parlement achter een terugtrekking uit Hebron krijgen. Het wil niet zeggen dat Ne tanyahu ideologisch is omge keerd als Paulus op de weg naar Damascus. Hij is nog steeds voorstander van een Groot Isra el, maar beseft nu dat hij dat principe niet kan uitvoeren en tegelijkertijd premier kan blij ven. Gesteld voor die keuze heeft de over-ambitieuze Ne tanyahu besloten zich met cle stroom te laten meevoeren. Dat hij nogal eens de indruk wekt te gen te spartelen, is toneel voor zijn radicale aanhang en dient misschien ook om zijn eigen ge weten te sussen. GPD van onze correspondent in Tel Aviv Ad Bloemendaal En de winnaar is... Benjamin Netanyahu. Of Jasser Arafat? Alleen de tegenstanders van het Hebron- akkoord weten het precies. „Netanyahu is de belang rijkste winnaar, want een nieuw akkoord bevrijdt hem van zijn internationale en binnenlandse crisis", schrijft de Palestijnse commentator Abdelbari Atwan. Elyakim Haetzni, een uitgesproken vertegen woordiger van de Israëlische kolonisten, meent daar entegen dat Netanyahu is ontmaskerd als 'een zwakke en onbetrouwbare man', die niet in staat is weerstand te bieden aan 'Arafat de terroristenleider'. Hoe het ook zij, het is duidelijk dat het Hebron-ak koord en de lijdensweg van de onderhandelingen zo wel in Israël als in de Palestijnse gebieden een spoor van diepe frustratie hébben achtergelaten. Of die frustratie zich zal ontladen in geweld zal de komende maanden moeten blijken. De jurist Haetzni, voormalig Knessetlid en inwoner van de nederzetting Kiryat Arba bij Hebron, is een van de bekendste rechtse ideologen. Een dag voor de ondertekening somde hij in het dagblad Yediot Acha- ronot op wat Netanyahu aan Arafat heeft verspeeld: „Hij heeft hem de hele stad Hebron gegeven, en alleen in de marge mag het Israëlische leger het joodse getto blijven verdedigen. Geen eerbied „Waarom hebben we Netanyahu geloofd? Waarom wilden we niet dat iemand iets kwaads over hem zei? schrijft Haetzni. „Waarom hebben we onze ogen ge sloten voor de tekenen van zwakte, verwarring en draaierij? Omdat we de bittere waarheid niet onder ogen wilden zien, dat de man die wij aan de macht' hebben geholpen het Land Israël de genadeslag toe brengt." De argumenten en de conclusies zijriradicaal anders, maar het hetzelfde soort machteloze woede heerst ook aan de Palestijnse kant. Arafat is weer eens gezwicht voor Amerikaanse druk, is de mening van zijn tegenstanders. Commentator Abdelbari Atwan schrijft in het internationale Palestijnse dagblad Al- Quds al-Arabi over 'een gevaarlijk precedent'. Daar mee doelt hij óp de Palestijnse aanvaarding - via het nieuwe akkoord - van Israëlische schendingen van bestaande overeenkomsten. Het. vredesproces heeft daardoor aan geloofwaardigheid verloren, meent hij. Atwan wijst erop dat ook Jitschak Rabin tijdschema's omschreef als 'niet heilig', Maar nu Netanyahu re geert, is de toestand dubbelzo ernstig „want hij heeft met alleen geen eerbied voor data en tijdschema's, maar ook niet voor overeenkomsten". De Amerikaan se garanties zijn volgens de Palestijnse commentator even weinig waard als vals geld. GPD Na een lange periode tussen hangen en wurg dan eindelijk enige vooruitgang geboekt ir vredesproces in het Midden-Oosten. De Isrt sche premier Benjamin Netanyahu en de Palesti leider1 Jasser Arafat zijn het eens geworden over volgend element uit het Akkoord van Oslo. Bir korte tijd vertrekt het grootste deel van de Israëli: troepen uit Hebron en op wat langere termijn volg rugtrekking van militairen van het platteland vaj Westoever. De nu berêikte overeenkomst vormt de uitkomst maandenlang taai onderhandelen. Likoed-leider tanyahu, die eind mei van het vorig jaar met een kleine meerderheid de verkiezingen won van de le: van de Arbeiderspartij Peres, heeft zijn uiterste besl daan op alle mogelijke vertragingstactieken. Hij die vergezeld gaan van kleine pesterijen als de slui van het kantoor van een Palestijnse parlementariè het Arabische deel van Jeruzalem en de opening een eeuwenoude tunnel onder de oude stad, aldu: verontwaardiging van de Arabische wereld over afroepend. De Israëlische premier heeft waarschijnlijk steeds 1 wel geweten dat hij de vredesonderhandelingen we waar kon frustreren, maar dat het proces niet volle kon worden stopgezet. Netanyahu is niet alleen scl plichtig aan zijn achterban, hij heeft ook te maken de grote minderheid in zijn land die ervan overtuig dat er geen andere keus is dan die voor de vrede. Er ternationaal wordt onder leiding van de Verenigde ten onophoudelijk druk op hem uitgeoefend om in sprek te blijven. Hoe schoorvoetend ook, de pren moet wel steeds opnieuw een stap zetten. In de komende dagen zullen de kolonisten in Israël, zich in de loop der jaren hebben gevestigd in de bez< gebieden, roepen over gebroken beloften en verrs De premier kan daaruit leren dat hij domweg nooi staat zal zijn aan al hun verlangens tegemoet te kon Hij heeft te maken met de politieke werkelijkheid hem dwingt tot voortgaande onderhandelingen, werkelijkheid wordt ook onderkend in zijn kabine: in het Israëlische parlement, de Knesset. De ondertekening van het meest recente akkoord ra keert een moment van hoop. De onderhandelende p tijen in het Midden-Oosten waren daar hard aan Teveel stagnatie van het vredesproces zou leiden verdergaande verharding van standpunten. Het verlammend werken op besprekingen die nog moe worden gevoerd en die over aanzienlijk lastiger kw ties gaan dan Hebron. Aan het eind van de rit zal hoe dan ook de zeer omsl den en emotioneel uiterst beladen status van Jeruzal aan de orde moeten komen. Netanyahu heeft daar herhaling een voorschot op genomen door te bezwe dat de Heilige Stad ondeelbaar is. De tijd zal leren niettemin ook over de toekomst van Jeruzalem ond handeld zal moeten worden zonder dat van welke zi dan ook absolute voorwaarden gehandhaafd kunt blijven. Nederlanders betrokken bij oorlogsmisdaden in Servische enclave Werd hij op de vlucht doodgeschoten of ver moord? De beroepssol daat Johannes Tilder, vrij- williger in het Kroatische leger, kwam op 16 mei 1994 in Servische gevan genschap om het leven. In de weken daarvoor werd hij uitvoerig onder vraagd. Welke rol speelde hij als pelotonscomman dant bij de zuivering van de Medak-enclave? Voch ten er meer buitenlanders mee in het Kroatische le gerEn wat was de rol van de Nederlands-Kroati- sche Werkgemeenschap? van onze verslaggever Rob Siebelink Hij was opeens verdwenen. Johannes Tilder, beroeps officier in het Nederlandse le ger, had zijn biezen gepakt en zijn collega's op de NAVO-basis in het Duitse Seedorf zouden hem nooit meer terugzien. Tilder was mentaal gebroken toen hij deserteerde. Een ver broken verloving van zeven jaar had hem radeloos gemaakt en daarna werd hem zijn lang ver wachte promotie afgenomen. Na een stevig drinkgelag kroop Tilder dronken achter het stuur en raakte betrokken bij een au to-ongeluk. Hij werd direct ge degradeerd. Niemand wist waar de blonde man uit Enkhuizen verbleef, totdat hij zelf zeven maanden later contact zocht met zijn fa milie. Het was een telefonisch smeekbede aan zijn stiefvader om hem te helpen uit het Franse Vreemdelingenlegioen te ont snappen. Tilder deserteerde op nieuw. TeruginNederlandwerd hij door de krijgsraad tot twee maanden gevangenisstraf ver oordeeld. In het najaar van 1991 ver scheen in de Nederlandse kran ten een opmerkelijke oproep. Een clubje dat zich de Ne- derlandse-Kroatische Werk gemeenschap (NKW) noemde, riep vrijwilligers op.om in Kroa tië te vechten in haar onafhan kelijkheidsoorlog. De drijvende kracht achter de NKW was Douwe van der Bos uit het Frie se Oldelamer, een coming man in de reehts-extreme partij CP'86. Tilder, die zich nooit geïnteres seerd voor de politiek., was geïn teresseerd. In het najaar van Elk huis werd met cle grond gelijk gemaakt. De foto werd kort na de terugtrekking van de Kroatische troepen genomen en toont een ver woest Citluk. foto GPD 1991 kwamen hij en vijfentwin tig andere kandidaten bijeen in Amersfoort. Van der Bos en Gui- do ten Broeke waren er namens de NKW, en nog een oudere man die zich voorstelde als Van Noort, een gepensioneerde ex- sergeant uit Bergen op Zoom. Van de vijfentwintig bleven er na die bijeenkomst twaalf over. Later ontmoette Tilder de NKW-top nog een keer, samen met een andere kandidaat: Ed win Hoovens uit Venlo. Van dei- Bos gaf Tilder en Hoovens op dracht naar Zagreb te gaan om de aankomst van een grotere ploeg Nederlandse soldaten voor te bereiden. In Kroatië kreeg Tilder het groe ne licht voor het over laten bren gen van de andere Nederlan ders: Rik Grauwert, Joost van Dijk, Raymond van der Linden, Ronald Geurts, Mare Molenaar, André van der Aart en Martin de Porres. De Nederlandse eenheid waar mee Tilder in Gospic arriveerde, bleef korter dan de bedoeling was. In het voorjaar van 1992 besloot Kroatië, na buitenland se druk, een einde te maken aan de aanwezigheid van buiten landse vrijwilligers en huurlin gen. en werd de Nederlandse eenheid ontbonden. Alleen Til der en Raymond van der Linden bleven. Inmiddels was Tilder opge ldommen tot plaatsvervangend commandant van de Negende Kroatische gardistenbrigade Vukovi (Wolven). Meer dan eens werd hij er met zijn mannen op uit gestuurd om de Medak-en- clave te verkennen. Pikant is de rol van Unprofor, die het Kroa tische leger volgens Tilder van belangrijke informatie voorzag. Op 8 september bracht, zo staat in de verhoren van Tilder, Josip Krmpotic, de commandant van de verkenningscompagnie, het bevel over tot de aanval op de Medak-enclave. Het handjevol Servische verdedigers dat er bleek te zijn, had zich verscho len in een bunker. Tilder: „Met twee granaten werd de bunker verwoest en daarna werd er niet meer uit gevuurd." Ivanka 'Ika' Rajcevic wilde niet vluchten. Even daarvoor waren zij en haar familie ruw uit hun slaap gewekt door een mortier granaat, die vlakbij haar huis in Citluk was ingeslagen. „Mijn invalide zoon. kon niet weg. Ik wilde hem niet alleen achterla ten." Rajcevic overleefde het. Haar invalide zoon niet. Die werd later onthoofd terugge vonden. Ika Rajcevic kroop door het oog van de naald. Al kort na de eer ste explosies dook een Kroati sche eenheid op voor haai' wo ning. „Ineens zag ik een soldaat voor het raam staan en hij zag mij. Hij sloeg het glas kapot en gooide een granaat naar binnen. De explosie verwondde mij, en daarna kwam diezelfde soldaat naar binnen en begon in het wil de weg te schieten." De bloedende Rajcevic deed als of ze dood was. Het betekende haar redding. „Er waren een paar soldaten bij die een buiten landse taal spraken. Ik kon het niet thuisbrengen, maar het leek op Duits. Het waren lange jongens, langer dan de Kroati sche soldaten, met kortgeknipt blond, haar. Ze droegen andere uniformen. Een Kroatische sol daat kreeg de opdracht om iets te vertalen: „'Dit is een Servisch dorp, dood alles en iedereen, hier is niets Kroatisch te vin den'." Bobici Tilder stuitte die eerste dag nau welijks op tegenstand. Hij kreeg opdracht verder op te rukken naar het zuidelijker gelegen dorpje Bobici, dat zonder een schot werd ingenomen. De schaarse overlevenden spreken steeds weer over een groep bui tenlandse militairen, die los van de Kroatische eenheden opereerden. „De buitenlanders hadden iets om hun nek hangen wat leek op een walkie-talkie, en ze droegen andere unifor men. Ze waren langer, er was er niet een bij met zwart haar zoals wij Joegoslaven, en leken vrij jong. Ze praatten luid met el kaar. Ik ben er niet zeker van wat voor taal dat was. Het leek op Duits, dat heb ik lang gele den op school een beetje ge leerd", zegt Dusen Milinic, die zich dagenlang schuil hield en uiteindelijk wist te vluchten. Wie waren die blonde, lange jongens? Tilder zweeg als het graf over de mysterieuze groep en weigerde volgens zijn mili taire ondervragers ook maar een woord te zeggen over de Neder landse betrokkenheid. VN-g'e- neraal Jean Cot zou in een ver trouwelijk rapport vaststellen: „De hele Medak-enclave was vanaf het begin het onderwerp van een systematische en ge welddadige etnische zuivering. Deze begon waarschijnlijk di rect na de verovering op 9 sep tember door de Kroatische troe pen en de speciale politie." Gewonde man Een week nadat de aanval was begonnenhoorde Unprof or van gevluchte Serviërs dat een grote groep mensen was achtergeble ven op een beboste berghelling, die de Dikkop (Debela Glava) werd genoemd. Op bevel van Cot trok een Franse VN-eenheid naar de heuvel in een poging ze te ontzetten. De Fransen kwamen bijna een weekte laat. Volgens Tilder had het noodlot zich al vijf dagen eerder over de groep voltrok ken. Later, toen de Enkhuize- naar gevangen was genomen, zou een overlevende van de De bela Glava zich bij de Servische militaire autoriteiten melden en het verhaal in grote lijnen be vestigen. Het ging om Mirko Pil- ja, die vertelde dat zich op de Dikkop een groep van zo'n zes tig mensen had verborgen. Veer tig ervan hadden, opgejaagd en ten einde raad, een uitbraakpo- ging ondernomen, zo vertelde hij. „Het liep fataal af. Ze wer den allemaal neergemaaid." Na een week van onderhande len bereikten de VN een moei zaam akkoord. Maar pas op 17 september betraden Canadese en Franse VN-eenheden de en clave en herstelden de oude grenzen. Het dorpje Citluk was toen al met de grond gelijk ge maakt. Canadese 'sweepteams' vonden de eerste dagen achttien lichamen. Zij waren allen op een gewelddadige en bovendien op een wrede manier op het leven gekomen, rapporteerden de VN-artsen van de teams. Unprofor concludeerde: „Elke suggestie dat dit gedaan is door individuele soldaten zonder een bevel van hogerhand, moet di rect van de hand worden gewe zen. Er zijn ovei'duidelijke indi caties dat dit een centraal geplande en gecoördineerde ac tie is geweest." Onderscheiding Tilder viel een half jaar later in de handen van de Serviërs en vertelde hen zi jn verhaal. In het verhoor van 12 april 1994 merkte hij op: „Ik heb als plaatsvervangend commandant niets gedaan om misdaden te voorkomen. Dat durfde ik niet. Als ik maatregelen had geno men. hadden ze mij gedood." Het was de bedoeling de Neder lander te berechten, maar Tilder kwam op 16 mei 1994 onder on duidelijke omstandigheden om het leven. De officiële versie is dat hij op de vlucht werd dood geschoten, al sluit de Servische rechter Strbac niet uit dat Til der het slachtoffer werd van een wraakactie. Op dit moment verblijft een af vaardiging van het Oorlogstri bunaal in de Joegoslavische hoofdstad Belgrado en Banja Luka (Bosnisch-Servië), waar zij onderzoeken wat er in' de Me dak-enclave is gebeurd. GPD Indonesische oorlog In de westelijke sector van het front in Mèdan zijn dinsdag bij eén gevecht twintig Indone siërs gedood. In Semarang werd een Nederlandse pa trouille door artillerie bescho ten. Een republikeins rege ringscommuniqué zegt dat de Nederlanders bij Palembang Japanse krijgsgevangenen lie- téia vechten tegen de Indone- TBC-besmetting Geruchten doen in Vlissingen en Middelburg de ronde dat op bepaalde scholen tbc-besmet- ting heerst. De schoolartsen- dienst vindt echter dat de ge ruchten sterk overdreven zijn. Ouders hoeven zich niet nod loos ongerust te maken. Zei wanneer de huidreactie pos tief uitvalt, is er geen spraï van dat deze kinderen afwi kingen moeten hebben. Ze zi nóch zwakker, nóch bevalt lijker dan anderë kinderen. Wit achterspatbord Een landbouwer uit Oos Souburg verklaarde voor c kantonrechter in Middelbui dat, toen hij op zijn fiets wei aangehouden, hij zijn roe achterlichtje was verloren e niet wist dat een gedeelte va het achterspatbord wit moe: zijn. De kantonrechter lege hem twee geldboetes op va respectievelijk twee en gulden. Directie: K. Scherphuis, W. F. de Pagteren F. van de Velde, Hoofdredactie: A. L. Oosthoek M, van Zuilen (adjunct) ©emtraie redactie: Postbus 18, 4380 AA Vlissingen, Tel. (0118) 484000; Redactiefax: (0118) 470102. 's avonds op zondag 1/m vrijdag: vanaf 19.00 uur. in het weekeinde: verwijzing via de telefonische boodschap op de kantoren. Vlissingen: Oostsouburgseweg 10, Postbus 18, 4380 AA Vlissingen Tel. (0118)484000. Middelburg: Markt 51 4331 LK Middelburg Tel. (0118) 681000 Goes: Voorstad 22, 4461 KN Goes, Tel. (0113) 273000. Terneuzen: Axelsestraat 16, 4537 AK Terneuzen. Tel. (0115) 694457. Hulst: Servicepunt: Boekhandel Duerinck, Gentsestraat 12, Tel. (0114) 314058. Axel: Nassaustraat 15. 4571 BK Axel Tel (0115)563000. Zierikzee: Oude Haven 41 4301 JK Zierikzee. Tel. (0111) 415380. Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17 00 uur. Openingstijd Zierikzee 8.30-17.00 uur. Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot. 10.30 uur. Bezorgklachten: maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 14.00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen ©ver0ijjdeimsadvertent5es: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22.00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur Tel (0118)484000 Fax(0118)470100, Abonnementsprijzen: per kwartaal 92,85, franco per post 122,00; per maand 34,00 per jaar 356,50, franco per post 471,50 bij automatische afschrijving per termijn 1.50 korting losse nummers maandag t/m vrijdag 1,75, zaterdag 2,50 p.st (alle bedragen inclusief 6 pet btw) Postrek.nr.: 3754316 t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen. Advertentietarieven: 180 cent per mm; minimumprijs per advertentie 27,-, ingezonden mededelingen 2,5 x tarief. Voor brieven bureau van dit blad ƒ7,- meer. Volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw) Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V. Vlissingen 4 PZC-ombudsman: C. van der Maas. Auteursrechten voorbehouden Uitgave PZC

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1997 | | pagina 2