Als iedereen 'ns ging
schaatsen
PZC
sport
22
Over kooien, kegels en klunen tijdens de Tocht der Tochten
maandag 6 januari 1997
Hindeloopen in ochtendgloren. Achterblijvers uit de wedstrijd passeren het stadje aan het IJsselmeer. foto Ruben Oreel De gefinishte schaatsers konden in de Frieslandhal op zoek naar de schoenen die ze hadden achtergelaten. foto Ruben Oree
van onze verslaggevers
Koen de Vries en
Mark Caldenhoven
Hilbert van der Duim had er
al eens lichtelijk denigre
rend over gesproken. Kuddevee,
dat samengeprakt wordt in een
ondeugdelijke metalen con-
tructie. Zo noemde de Drentse
topschaatser van weleer De
Kooi, Elfstedenjargon voor het
geraamte waarin de wedstrijd
schaatsers wachten op het ver
lossende seintje. Dranghekken,
ongeduld en, jawel, geur van
paardenstront. Had-ie dan toch
gelijk...?
05.27 uur. Als de nacht, de nacht
niet is geweest. Voor deze keer
heeft Leeuwarden geen oog
dicht gedaan. Buiten is het zes
graden onder nul, binnen zit....
Evert van Bentem. Nog even een
telefoontje op zijn mobile, naar
vrouwlief. ,,Dit doet een beetje
pijn, maar of ik te vroeg ben ge
stopt, weet ik écht nog niet.
De Frieslandhallen zijn afge
brand, lang leve de Friesland
hallen. Waar paarden normali
ter regeren, snuiven nu
schaatsers. Stukken hooi aan
het ijzer, plakken onder de zool.
Wachtend op hun beurt voor de
1900 meter lange ren, draf of
wandeling naar het ijs van de
Zwettehaven. Ook Erica hup
pelt rond en duikt met de ene
suppoost na de andere op de fo
to. Voor het Elfstedenplakboek
1997, voor 9,95 gulden te koop.
De haast heeft zichtbaar toege
slagen bij de commerciëlen on
der de schaatsaasgieren.
Wim Smit is bij het krieken van
de dag al in zijn element. De
spreekstalmeester van deze
ochtend tracht de gretige bore
lingen van de vijftiende Elfste
dentocht in toom te houden.
Sluis I begint vol te lopen met de
kleur paars, de nummers 5000
tot en met 5999. Achteloos
vraagt de omroeper om een ta
feltje. „Om toch iets te kunnen
zien." Smit vervolgt zijn praat
je, als een volleerd repeteerge
weer. De oranje banden zijn op.
Uw lidmaatschapskaart en
stempelkaart zijn ook voldoen
de.
Piet Verhage, Iman Koeman en
Paul van Iwaarden staan te
trappelen van ongeduld. Ze zijn
één van de eerste Zeeuwen die in
actie komen. In de hokken prie
men schaatsen in je rug. Je
priemt ze zelf in iemand anders
rug. De sfeer lijkt gespannen,
maar is het niet. Tijd is tijd,
kleur is kleur, nummer is num
mer. „Je komt heus wel aan de
beurt", weet Westkapellaar Ver
hage. Johan Olav Koss komt
binnen en de gekte slaat toe.
Lampen van de camera's schie
ten aan. „Of ik een tijd in ge
dachten heb. Gewoon binnen de
tijd finishen." De Noorse veel
vraat heeft precies achttien uur
de tijd.
06.48 uur. Leeuwarden zit pot
dicht. In een sleuf rennen weg
geschoten schaatsers naar de
Zwette. Er is immens veel pu
bliek op de been, rollend uit de
kroeg van de feestende Friese
hoofdstad. Uit de kelen borrelt
dranklucht, de temperatuur
geeft de figuurlijke kegel vorm.
Hoe zup ik 'm op z'n Fries. De
sfeer is opperbest. Wanklanken
hoort men niet, wil men niet ho
ren.
07.29 uur. Woudsend host. Op
het bruggetje dat het dorpje in
tweeën splijt, kan één voertuig
tegelijk passeren. Het is de eer
ste mogelijkheid het Elfsteden-
traject na Leeuwarden, Sneek
en IJlst te kruisen. De molen
werkt. Schaatsers vliegen er -
windje in de rug - in sneltrein
vaart langs. De ijzers zijn in ge
sprek met het ijs, nu nog wel.
Lampje op het voorhoofd, in-en
uitgeluid met het Friese hé, hé,
hé. Ze zijn op weg naar Sloten,
In een lint trekken de toerrijders over het Elfstedentraject. foto Patrick Post/AP
nummer 4 uit de reeks van 11.
Twee van die schreeuwers ko
men uit... Middelburg. Het echt
paar Lenie en Hennie Evers is er
op uitnodiging van een zakenre
latie. Ze hebben een klein uurtje
eerder de eerste wedstrijd
schaatsers voorbij zien komen.
Wie het waren? „Dan moeten we
de video-camera even terug
spoelen."
08.14 uur. De Luts, een smal ri
viertje dat Balk zijn rug laat
zien en via kronkels overgaat in
de FluessenDe nacht gaat lang
zaam over in de dag. Lampjes
doven, scheuren in het ijs wor
den zichtbaar. Domburger Paul
van Iwaarden is gevallen. „Kei
hard, op mijn hoofd, tegen de
beschroeiing. Ik was even dizzy,
maar 't gaat nu." Het is steen
koud. Rietkragen buigen door,
onder de snijdende noordoos
tenwind. De gevoelstempera
tuur zakt naar waarden van -20
graden.
Chris Koopman uit St. Maart-
sensijk, flink ingepakt, gaat
lekker. „Maar er zijn erg veel
scheuren. Ik ben blij dat het
licht wordt." Kees Kortleve uit
Wilhelminadorp: „Je moet al
leen niet vergeten dat de wind
nog goed staat." Vanaf Stavo
ren, over een kilometertje of
dertien, zal alles anders zijn.
Hagenaar David Vriesendorp -
„mijn voorouders hebben nog
op Kasteel Moermond in Renes-
se gewoond" - geniet met volle
teugen van de Tocht der Toch
ten. „Dit is fantastisch. Er zou
vrede op aarde zijn als iedereen
eens een dagje ging schaatsen.
Er is zoveel vriendschap, ieder
een is zo voorkomend." Hij rijdt
niet voor zichzelf, maar voor
zijn zoon Jaap. „In 1985 haalde
ik een kruisje voor Willem, een
jaar later voor Jan en nu moest
ik weer inschrijven voor Jaap."
Iedereen heeft zo zijn eigen ver
haal, Siberische omstandighe
den of niet. Vlissinger Bart de
Koning gaat de strijd aan met
zichzelf. „Het zal me verbazen
als ik de tocht uitrijd. Ik heb he
lemaal niet getraind." Zo zijn er
velen. In 1996 wachtten de
schaatsers wekenlang vergeefs
op de Elfstedentocht. Nu was
nummer 15 sinds 1909 er als uit
het niets. Adriaan Provoost:
„Het gaat heel voorspoedig,
voor mij althans. Maar de lang-
zamen zie je nu al naar achteren
vallen, die zitten nu al moei
lijk." Middelburger Cor den En
gelsman: „Ik neem geen onnodi
ge risico's."
Rien Manneke uit Tholen maakt
voor onze ogen een sierlijke val.
Hij rijdt z'n eerste Elfsteden
tocht, want in '85 kreeg hij een
auto-ongeluk en in '86 een her
nia. „Vandaag moet het gebeu
ren." Ido Klijnsma (50) uit Tho
len - wiens opa ooit rayonhoofd
van Sloten was: „Mijn vrouw
volgt me met het openbaar ver-
voer. Ik vrees dat ik haar niet zal
zien."
Ai'jen Canrinus uit Overslag:
„Tot hier was het pierewaaien.
Ik ben trouwens van oorsprong
Fries. En ik ben nog steeds pret
tig gestoord." Jan Fortrei, huis
arts te Heinkenszand. „Dit
wordtmoeilijk. Ik had lieverpas
maandag geschaatst."
12.02 uur. Het is feest in Hinde
loopen. Rijen mensen slaan hun
handen warm en schreeuwen de
kelen schor. En er is humor. Wat
te denken van het spandoek al
leen als hij ijs en ijskoud is. Ook
loopt er een jongen met een vlag
waarop twee letters: ijs. De
schaatsers verwarmen hun hart
en gebruiken de oevers om iets
naar binnen te slaan. De koek
en-zoopies doen uitstekende za
ken. Het standje van bakkerij
De Jong voimt een uitzonde
ring. De krentenbollen verko
pen nog wel, maar de rest... „We
hadden beter iets warms in ons
assoi*timent kunnen opnemen."
De stempelpost, ja, die waar
Piet Kleine gewoon voorbij
schaatste, maakt overuren. Het
is er zo druk dat er, met een grote
knal, een enorme barst in het ijs
springt.
Net buiten het stadje staan het
Vlissingse trio Alex Stoll, Wil
lem Molenaar, Donald Valcourt
en Middelburgse Adje Burgers.
Ze zijn supporters van hun col
lega Willem van Rooij (52). „En
we geven hem te vreten." Het
laatst hebben ze Van Rooij in
Sloten gezien. Ze zijn enthousi
ast: „We weten zeker dat hij het
haalt. En als we thuis zijn, gaan
we oefenen voor de volgende
Elfstedentocht."
13.47 uur. De Blikvaart, in vele
tochten de scherprechter. Op het
land van veehouder Folkert
Werkhoven giert de wind. Waar
niet eigenlijk. Tussen Berlikum
en St. Annaparochie is het een
slagveld, een ware uitputtings
slag. Warme boerenchoco moet
de inwendige mens verwarmen.
Werkhovens land ligt aan de
Blikvaart.
Boer Werkhoven geniet. „Van
mij mag de Elfstedentocht elke
week wel plaatsvinden. Nee,
zelf rijd ik niet. Ook al zou ik
willen. Ik weet alleen zeker dat
ik 'm nooit zou uitrijden. Ik zou
hier namelijk afstappen." Hij
knikt naar zijn boerderij, veer
tig koeien staan op stal, 130
schapen lopen rond.
De kou neemt ondraaglijke vor
men aan. Zeker langs de kant, in
de kale, ietwat troosteloze om
geving. Piet Verhage komt weer
langs. „Ongelooflijk. Het is vrij
pittig. Maar je weet altijd dat de
Elfstedentocht pas begint als je
wind tegen hebt." Hij heeft al
menig wedstrijdrijder inge
haald. Wij noteren de nummers
17, 182, 218, 27, 41 en 58. Voor
hen zeker geen kruisj e. Er vallen
er drie, geen scheur te zien. Ver
moeidheid speelt hen pai-ten.
Nog veertien kilometer naar
Bartlehiem, dan de helletocht
naar Dokkum. De Dokkummer
Ee als nieuwe scherprechter.
15.27 uur. Het FEC te Leeuwar
den stroomt langzaam vol. Een
berg schoenen, gympies en slof
fen in honderden maten en soor
ten ligt te wachten op zijn of
haar eigenaar. Een stilleven van
een barre tocht. Schaatsers ko
men hun stempelkaart inleve
ren. Het kruisje komt later.
19.57 uur. Rob van Hiele uit Ga-
pinge ziet het laatste, verlossen
de stempelhokje op de Bonke-
vaart. De lichtmasten schijnen
de rijders, dus ook hem, in de
ogen. Het zorgt'voor enigszins
vermakelijke taferelen. Tiental
len rijden in de kant, verblind
door het felle licht. „Ik ben ook
onderuit gegaan, de eerste keer
vandaag." Van Hiele is ruim
schoots op tijd. Nog iets meer
dan vier uur tot het onverbidde
lijke sluiten van het laatste hok
je. Hoeveel zullen er nog sneu
velen, hoeveel gaan er nog
ondexuit? Voor wie komt de ver
lossing? Wie slaat een kruisje,
wie krijgt er één? Alleen een
donker gat geeft antwoord.
En wie het niet redt? Sjaak
Franse uit Koudekerke geeft het
antwoord. „Kom je thuis, zie je
dat spandoek hangen. Je hebt
130 kilometer geschaatst. Dan
komen toch die traantjes..."
Evert van Benthem, winnaar van de Elfstedentocht van 1985 en vai
1986, gaat als toerrijder juichend door Dokkum. Koen Suyk/ANr
De vier Vlissingse supporters van Willem van Rooij wachten op zijr
komst in Hindeloopen. Vlnr Willem Molenaar, Donald Valcourt
Alex Stoll en Adje Burgers. foto Ruben Oreé
bankje bij van de gelever
foto Ruben Oree
Lunchpauze. Een toerrijder komt op een
de inspanningen, met een broodje.
