Beurs als zelfrijzend bakmeel
Shell koploper bij pensioenfondsen
PZC
Spectaculair herstel Rampenfonds
J
1
rv/
Opmars van de
winkelwagen
economie
beleggend Nederland werd in 1996 een stuk rijker
Record export bloemen
Curasao bestrijdt werkloosheid
Eerste staatslening 1997
Duitsland pakt zwartwerkers aan
economiewijzer
DE BEURZEN IN 1996
f
J
V
tij
1996-
dinsdag 31 december 1996
an onze verslaggever
aymond Peil
AMSTERDAM - „Zelfrijzend
>akmeel: je hoeft er niks aan te
[oen, het komt vanzelf om-
ioog", karakteriseerde een
leurshandelaar eerder dit jaar
Ie Amsterdamse Effectenbeurs,
ifgezien van enkele kleine dui
kelingen en een minikrach in ju-
i joeg Beursplein 5 onophoude-
ijk op nieuwe records, tot op de
aatste beursdag aan toe: de
graadmeter sloot op het hoogste
punt aller tijden, 648,24 punten,
met kort ervoor een piekje op
0,08 punt daarboven.
Tientallen 'all-time highs' sneu
velden dit jaar, nadat de beurs
van het slotrecord eind 1995 van
acquit was gegaan met een eer
ste recordregen in januari. De
vroege sinterklaas-surprise, een
hoogtepunt op 3 december van
636,75 punten, ging op 27 en 30
december nogmaals aan flar
den. Ondertussen zitten ze in
Tokio op het laagste punt van
het jaar...
Beleggend Nederland had in
1995 al weinig te klagen: wie
niks deed en op de rug van de
beursgraadmeter AEX-index
meereed, won 16 procent, divi
denden niet meegerekend. Dit
jaar kwam er, rond de 645 pun
ten, een mooie 33 procent bo
venop. De beurs klom zo hard,
dat economen bijna maande
lijks hun analyses om een rol op
het toilet konden hangen.
Nieuwe rijken
Het zal niemand verbazen dat
beleggend Nederland in 1996
een stuk rijker werd, inclusief
de handel en de beurs, die gretig
profiteerden van absolute re
cordomzetten. Bij grote 'tra
ders' als Van der Moolen en AOT
kunnen we rekenen op winsten
in de buurt van respectievelijk
minstens 40 en 20 miljoen gul
den. De kerstbonussen zijn zon
der twijfel riant.
Op de beurs zien we verder een
nieuwe kaste van steenrijken
ontstaan: Van der Moolen-baas
Hans Kroon verkocht zijn be
lang in de beursgenoteerde on
derneming en ging met iets van
60 miljoen gulden op zak naar
Monte Carlo, Sylvia Tóth stoot
te 40 procent van de aandelen
Content af en ving ruim 150 mil
joen.
Ook in de wereld van amuse
ment en ontspanning viel het
grote geld als rijpe peren uit de
boom: Herman Heinsbroek ver
kocht Arcade voor zo'n 210 mil
joen aan Wegener en Joop van
den Ende en John de Mol kon
den een paar kluizen vullen bij
de beursgang van Endemol.
Harry de Winter, die tientallen
miljoenen met de verkoop van
IDTV aan een dochter van VNU
en Chrysalis verdiende, en de
twee beursgaande broertjes
Diks (Beter Bed, 50 miljoen per
persoon) zijn in verhouding
kleine krabbelaars.
De pret kon niet op aan Beurs
plein 5 dit jaar, zeker niet toen
André van Duin Endemols
beursgang begeleidde. Hooguit
een paar dipjes, eind februari,
half maart en twee in juni, gooi
den een klein beetje roet in het
eten. Alleen de maand juli gaf
even een paar zwarte dagen.
Van boven de 560 donderde de
beursindex omlaag tot 512,80
op 24 juli.
Maar daarna was het toch weer.
tegen bijna alle profetieën en
glazen bollen in, als een speer
omhoog. Kleine correcties ble
ken elke keer heel snel vergeten.
Het komend jaar gaat de beurs
naar 660 punten, verwacht (niet
alleen) de Generale Bank. Dat is
ongeveer 2,5 procent meer dan
nu. Een rekening bij Roparco
geeft 4,1 procent. Wedden dat
van onze verslaggever Raymond Peil
Het vorig jaar opgezette Rampenfonds,
van aandelen waar de gemiddelde
belegger met een grote boog omheen liep,
is het afgelopen jaar 88,95 procent geste
gen, veel meer dus dan het Nederlandse
beursgemiddelde. Het fonds met beruchte
brokkenmakers verschrompelde in 1995
van 100.000 tot 62.400 gulden. Eind dit
jaar bedroeg de waarde 111.005 gulden!
Aan het eind van 1995 was in deze krant
een voorbeeld te lezen van hoe geld te ver
liezen op de beurs. Daarvoor werd een
denkbeeldige portefeuille van 100.000
gulden samengesteld met tien toentertijd
in kwade reuk staande fondsen: DSM.
Pakhoed, Blydenstein-Willink, Boskalis,
Dico (bedden), EVC (chemie), Grontmij,
Macintosh, Peek Cloppenburg, Sphinx -
Gustavsberg en Sarakreek (vastgoed).
Het afgelopen jaar vertoonde het rampen
fonds een spectaculair herstel. Pure maz
zel natuurlijk, maar het geeft wel aan dat
beleggen vaak een kwestie van geduld is,
zeker met ondernemingen die (tijdelijk)
volledig uit de gratie zijn. Bedrijven die
serieus hun best doen, komen uiteindelijk
uit diepe dalen toch weer omhoog.
Om enige voorbeelden van het koersver
loop van de verschillende ramp-aandelen
te geven: EVC ging in 1995 ongeveer van
76.80 gulden naar 40,90 gulden. Dat bete
kende op 500 stuks de forse verliespost
van bijna 18.000 gulden. Het afgelopen
jaar kwam de 'schwung' er onverwacht
weer in, zodat over 1996 een belasting
vrije koerswinst van bijna 5.000 gulden
kon worden opgestreken.
Een grote klapper was DSM, door velen
gewantrouwd omdat het sterk reageert op
economische groei en krimp. De multina
tional deed 138,30 gulden begin 1995,
128,10 aan het eind van dat jaar en nu te
gen de 170 gulden. Nettowinst het afgelo
pen jaar 4.110 gulden op honderd aande
len. Op eveneens honderd stuks Boskalis
was het batig saldo 1.150 gulden. Een
klapper, uitgaand van de waarde van
2.220 gulden begin dit jaar.
Veel aandeelhouders kunnen eind van dit jaar een vreugdedansje rond de kerstboom
uitvoeren: hun bezit steeg flink in waarde. foto ANP
In de denkbeeldige rampenportefeuille
werd begin dit jaar overigens al winst ge
nomen op Sphinx-Gustavsberg, dat heel
snel van 21,90 gulden naar 34,80 gulden
sprong. De 5.100 gulden die daaruit vrij
kwam werd gestoken in Nedlloyd, dat
dank zij zorgwekkende geluiden in aan
merking kwam als kandidaat voor het
Rampenfonds. De 170 aandelen Nedlloyd
staan nu op een tussentijdse winst van bij
na drie mille.
Of volgend jaar het Rampenfonds nog een
jaar beleeft, is nog niet zeker. Verant
woord beleggen vereist meer dan blind
geld in zéér riskante verschoppelingen
steken. Maar het voorbeeld geeft aan dat
bij beleggingen het gekste soms nog niet
zo gek is. Serieus beleggen vereist tijd,
voldoende kennis en som geld die niet tus
sentijds voor dringende uitgaven nodig is.
Voor alle volledigheid: bij de prestaties
van het Rampen fonds is geen rekeni ng ge
houden met dividenden. Voor het gemak
zijn die weggestreept tegen kosten van be
waring, transacties en dergelijke. Fokker
zat er overigens niet in, omdat dat aandeel
immers toen al een te grote ramp was,
zelfs voor een Rampenfonds. GPD
momenteel de prognoses nog
eens worden herrekend?
Waarom die beurs zo blijft stij
gen, is een veel gestelde en nau
welijks te beantwoorden vraag.
Wall Street doet het goed, de
dollar blijkt geen verstorende
factor en de rente blijft aanhou
dend laag. Dat is, normaal ge
sproken. gunstig nieuws en een
vruchtbare bodem voor Beurs
plein 5. De Europese eenwor
ding werkt voorts mee aan een
stabiel beleggingsklimaat.
Bovendien is er heel véél geld in
Nederland. Van grote beleggers
(pensioenfondsen) die 'een
muur van geld' op de aandelen
afsturen. Van kleine beleggers,
die op hun spaarrekeningen (ze
ker gecorrigeerd voor geldont
waarding en belasting) een
schamele fooi vangen
Zagen we in de laatste maanden
van het jaar nog enkele buiten
gemeen heftige koersbewegin-
gen (36 punten omlaag, 20 om
hoog op 6 december), dat is voor
de onderkoelde belegger alleen
maar een reden om het kruit
droog te houden. 'Stilzitten als
je geschoren wordt', is een alou
de beurswijsheid die van toe
passing blijft.
Schijn
Die beweeglijkheid is boven
dien grotendeels schijn: een
koersstijging van 300 naar 315
in 1990 was, in procenten uitge
drukt, even groot als van 600
naar 630 dit jaar. De gemiddelde
'volatilileit'. zoals het jargon
dat noemt, van de Amsterdamse
beurs is gedurende het jaar nau
welijks toe- of afgenomen, zo
tonen de cijfers onomstotelijk
aan.
De records tot op de laatste han
delsdag van het jaar zijn een
voudig te verklaren. Grote be
leggers hebben de boeken al
gesloten, maar in een dunne
handel kunnen kleine orders
koersen flink omhoog of omlaag
jagen.
Terugkijkend is 1996 voor de
Amsterdamse beurs een topjaar,
met vele winnaars De absolute
winnaar is Goudsmit. Het ge
specialiseerde uitzendbedrijf
boekte op 19 november een
koerswinst van 256,52 procent!
Goede tweede was Artu Biologi-
cals, een kleine producent van
biotech-geneesmiddelen, dat
deze maand slechts' een plus
van 247 procent bereikte. GPD
AALSMEER - De export van Nederlandse bloemen en plan-
tenheeft in 1996 een recordomzetgehaald van 7 miljard. Dat
is 8 procent meer dan vorig jaar. Dit blijkt uit exportcijfers
van het bedrijfschap voor de groothandel in bloemkwekerij
producten
In de belangrijkste markten (Duitsland, Frankrijk en Enge
land) steeg de afzet vooral via de supermarkten. Het bedrijf
schap schrijft de exportstijging verder toe aan goede econo
mische ontwikkelingen en aan het gunstige zomerweer van
dit jaar.
Nederland exporteerde dit jaar voor 4.8 miljard aan snij
bloemen en 1.9 miljard aan potplanten De export van zaden
en bollen leverde 270 miljoen op. Het bedrijfschap verwacht
het komend jaar een gemiddelde exportgroei van bijna 5 pro
cent. ANP
WILLEMSTAD - Curasao gaat met een acht jaar oude wet de
werkloosheid aanpakken De wet biedt fiscale voordelen aan
werkgevers, die langdurige werklozen tussen de 18 en 30 jaar
in dienst nemen.
De wet is in 1988 aangenomen door het Antilliaanse parle
ment maar nooit toegepast. De diverse eilanden zeggen de
uitvoering niet ter hand te kunnen nemen, omdat ze niet be
schikken over de nodige toezichthoudende diensten.
Het eilandsbestuur van Curafao heeft echter besloten de wet
uit te voeren om de werkloosheid te bestrijden. Die bedraagt
ruim 14 procent. Onder de jongeren is de werkloosheid veel
hoger, ongeveer 30 procent
Bedrijven die langdurige werklozen voor minstens zes maan
den in dienst nemen hoeven voortaan op Curasao geen sociale
lasten meer te betalen.
Bovendien hoeft de werkgever de ingehouden loonbelasting
niet af te dragen. ANP
DEN HAAG - Minister Zalm van Financiën maakt op 17 janu
ari de inschrijvingvoorwaarden bekend van de eerste nieuwe
staatslening voor de dekking van de financieringsbehoefte
van het Rijk in 1997 De inschrijving begint op maandag 20 ja
nuari. De uitgifte van de lening heeft plaats volgens het toon
banksysteem.
De totale financieringsbehoefte van het Rijk voor 1997 be
loopt 33,5 miljard. De staat zal hierin de komende weken al
voor 6 miljard voorzien via uitbreiding van twee bestaande
staatsleningen met 3 miljard elk. Het betreft de tienjarige le
ning uit 1991 met een couponrente van 9 procent en de dertig
jarige 7,5 procent-lening uit 1993
Alleen banken en commissionaire komen voor deze onder
handse uitbreidingen in aanmerking. Particulieren kunnen
niet inschrijven. ANP
HAMBURG - De Duitse regering zet in de strijd tegen zwart
werkers inde bouw nog eens vi j fhonderd extra i nspecteurs i n
zo heeft staatssecretaris Horst Günther gemeld.
In totaal zullen komend jaar tweeduizend inspecteurs bouw
plaatsen in de Bondsrepubliek bezoeken. De zwaartepunten
van de controles liggen in het Roergebied, Berlijn. Leipzig.
Frankfurt, Berlijn, München en Stuttgart
Jaarlijks worden in Duitsland talloze zwartwerkers gepakt,
onder wie veel buitenlanders. Aanleiding tot de uitbreiding
van het aantal inspecteurs is een wet die op 1 januari van
kracht wordt en die buitenlandse bouwvakkers een mini
mumloon garandeert.
Jaarlijks zouden in Duitsland door zwartwerk bouwop
drachten met een waarde van 40 miljard mark verloren gaan,
goed voor 400.000 arbeidsplaatsen. AP
AEX
"V
s
jf mamjjasond
De steeds lagere rente 450
gaf de koersen op de
Amsterdamse
effectenbeurs vleugels.
De spaarrekeningen
brachten weinig meer
op, waardoor de spaarders op zoek gingen naar beter renderende
beleggingen. Particulieren en institutionele beleggers kochten massaal
aandelen op, terwijl de AEX keer op keer een nieuw record vestigde.
Rond de zomerperiode stokte de opmars even, maar begin november
brak de beursgraadmeter voor het eerst door de psychologisch belangrijke
600-puntengrens. Aan het eind van het jaar zorgden de kritische uitlatingen
van Fed-voorzitter Greenspan over de te hoge beurskoersen voor een
kleine correctie op de beurs.
De effectenbeurs van Tokio deed het ook dit jaar
aanzienlijk slechter dan de meeste andere beurzen.
De Nikkei-index wist net als in 1995 geen winst te
boeken en bleef ver verwijderd van het recordniveau
van bijna 39.000 eind 1989. Japan heeft nog steeds te
kampen met de naweeën van het uiteenspatten van de
"zeepbel" -economie aan het begin van de jaren negentig,
toen aandelen en onroerend goed sterk overgewaardeerd
waren. De economische groei wil nog
niet echt aantrekken.
NIKKEI
periode: 1 jan. t/m 13 dec.
DOW JONES
5500
beurs
van
New York 5000
4500
w
1,6
jf 5
DOLLAR 1,70
De Amerikaanse dollar heeft
tot opluchting van exporteurs
in Europa en Japan een
duidelijk herstel laten zien. 1.60
Begin december kwam de
koers voor het eerst in bijna
twee jaar boven de 1.75. Dat
is een kwartje meer dan het vorig jaar april bereikte historische dieptepunt van
1,51In vergelijking met voorgaande jaren is de dollar de laatste tijd opmerkelijk
stabiel.
n d
jf mamjjasond
De effectenbeurs in New York kende opnieuw een jaar
met veel records. De Dow Jones-index brak in november
voor het eerst door de grens van 6000 punten, een jaar
nadat de barrière van 5000 was geslecht In juli was er
een correctie doordat vrees voor een rentestijging de
kop op stak, maar er volgde al snel weer herstel. In
december kreeg de beurs het opnieuw moeilijk.
Beleggers begonnen te beseffen dat het niet eeuwig
feest kan blijven en kregen "hoogtevrees'. Toch zijn er
volgens veel analisten nog steeds voldoende
ingrediënten voor een gunstig beursklimaat.
w
1 - 1 1
sselkoers in guldens
J
It
jf mamjjasond
OLIE
De prijzen van ruwe olie zijn
dit jaar flink gestegen en
kwamen ruim boven het
streefniveau van 21 dollar per 15
vat (159 liter) dat de
Organisatie van Olie-
Exporterende landen (OPEC) al jaren hanteert. Dat had ondermeer te maken met
het aantrekken van de vraag in de industrielanden als gevolg van economisch herstel.
Hoewel het aanbod toeneemt door de recente hervatting van de olie-export door Irak,
lijken de prijzen aardig op peil te blijven.
van onze verslaggever
Raymond Peil
De beleggingen voor de oude dag
van de Nederlander hebben dit
jaar bij tien grote pensioenfondsen
zo'n 45 miljard gulden opgeleverd. Zij
haalden samen, op ongeveer 330 mil
jard gulden vermogen, een beleg
gingswinst van gemiddeld 13,5 pro
cent. Na het eveneens succesvolle jaar
1995 lijkt verhoging van de premies
nauwelijks nodig.
Deze conclusies zijn te trekken uit een
onderzoek van Financiële Diensten
Amsterdam (FDA), een onafhankelijk
onderzoeksbureau. FDA becijferde
hoe de fondsen - goed voor bijna de
helft van het belegde, Nederlandse
pensioenvermogen - dit jaar hebben
geboerd. Daarbij werd rekening ge
houden met verschillen in de belegde
portefeuilles en de stijgingen van
beurzen en dergelijke.
Vooral de fondsen die veel in aandelen
beleggen behaalden klinkende resul
taten. Het Shell Pensioenfonds (onge
veer 14 miljard gulden) voert de top
tien aan met een resultaat van 16,8
procent. Vorig jaar was dat 10 pro
cent, als gevolg van het feit dat toen
vooral obligaties sterk in waarde ste
gen. Shell heeft een uitzonderlijk
groot belang in aandelen.
Het ambtenarenpensioenfonds en
megabelegger ABP (200 miljard gul
den) deed het vorig jaar met 16,4 pro
cent goed. maar komt dit jaar uit op
een rendement van 10 procent, het
laagste van de tien onderzochte fond
sen. ABP wil beleggingen in aandelen
(nu ruim boven de 15 procent) fors uit
breiden, maar dat kost een paar jaar.
„Ten opzichte van het gemiddelde
rendement loopt het ABP ten opzichte
van het gemiddelde 7 miljard gulden
aan beleggingsopbrengsten mis. Uit
dit bedrag zou de overheid ten minste
twee jaar d^ inleg van de premies kun
nen financieren", aldus FDA-eco-
noom L. Blom.
Unilever
In 1995 zat het ABP, dat veel belegt in
onroerend goed en leningen aan be
drijven en overheid, een stuk beter.
Dit jaar miste de gigant uit Heerlen
deels het voordeel van de al maar stij
gende aandelen. Internationaal be
leggende fondsen zagen, meer dan het
ABP, ook de winst op de hogere dollar
en het Britse pond in de kassa terug.
Zoals het fonds van Unilever, Progress
met zo'n zes miljard, dat dit jaar op
een rendement van zo'n 15,5 procent
uitkomt. Het behoudt daarmee in de
top tien zijn tweede plaats. Het KPN-
fonds (bijna 7 miljard) komt er, als ste
vige aandelenbelegger, vlak achter
met 15,1 procent, 1,7 procent meer
dan vorig jaar.
PGGM (voor semi-overheid, met on
geveer 57 miljard) kon gemakkelijker
en sneller dan ABP de omslag naar
aandelen maken en staat op de vierde
plaats met een rendement van 14,5
procent. Dat is even veel als het Phi-
lips-pensioenfonds (rond de 23 mil
jard), van oudsher eveneens stevig ge
vuld met aandelen.
Het fonds van de ABN AMRO Bank
(bijna 7 miljard) maakte een met ABP
vergelijkbare forse duikeling in de top
tien. Vorig jaar nog ruimschoots kop
loper met 18,2 procent, dit jaar becij
fert FDA het rendement op 12,8 pro
cent. Dat scheelt het fonds minstens
150 miljoen gulden aan inkomsten.
In de middenmoot bleven de pensi
oenbeleggers van Akzo (12.4 procent
op 6,5 miljard gulden) en Hoogovens
(12,3 procent, ruim 6 miljard). Het
fonds voor bouwvakkers was vorig
jaar derde, dit jaar negende. De onge
veer 16 miljard gulden leverde vorig
jaar 14,7 procent op, in 1996 11,3 pro
cent. Aan inkomsten kwam er op de
beleggingen van het Fonds voor de
Bouwnijverheid ongeveer 200 miljoen
gulden minder binnen. GPD
De hond was zwart en ma
ger, van dichtbij konden
we zijn ribbenkast door zijn
vel zien schijnen. Hij had
dorst als een paard en slob
berde de pan water die we
voor hem neerzetten tot de
bodem leeg. Een blik katten
voer ging erin als koek, daar
na zuchtte hij diep en geluk
kig en ging op straat aan de
voeten van mijn buurjongen
liggen, met zijn snuit op de
bevroren stoep en zijn ogen
dicht.
'Het is een vrouwtje', zei mijn
buurjongen, die er verstand
van heeft. 'En ze is stokoud.
Ze heeft staar.' Hij tilde een
van haar oogleden op om ons
te overtuigen, wat ze goed
moedig toeliet terwijl ze ons
met haar bewolkte oogleden
lodderig aankeek
'Waar is je baasje', vroeg hij.
Het dier kwispelde. Het
droeg een donkerbruin leren
bandje waarop blauwe kra
len en langwerpige schelpjes
waren geborduurd, duidelijk
het werk van een liefhebben
de hand, want zulke bandjes
worden in een dierenwinkel
al lang niet meer verkocht.
Geen penning, geen naam en
adres, geen telefoonnummer
ook', stelde mijn buurjongen
vast.
Even later namen twee
vriendelijke politiemannen
haar mee en daar ging ze, op
weg naar het asiel en mis
schien vandaar naar huis.
Dat stonden we tenminste te
hopen terwijl het beest nog
een paar keer naar ons om
keek. 'En toch heb ik die
hond eerder gezien', zei de
vriendin van de buurjongen
peinzend, terwijl we het poli-
tiebusje nakeken. 'Dat weet
ik zeker. Maar waar?'
Melkstalletje
Die zaterdag stond er, zoals
alle zaterdagen, een vrouw
van een jaar of veertig met
een Oost-Europees voorko
men en een kind van een jaar
of vier bij het melkstalletje
op de markt. Er stond een
vinnige oostenwind Ze
mompelde iets onverstaan
baars dat klaaglijk klonk en
stak haar hand uit.
'Bedelen in dit land is niet
nodig', zei de jongen die
naast ons zijn boodschappen
in zijn tas laadde ferm. 'Dit is
Nederland! Daar betalen we
belasting voor'
Later die dag liepen we over
de Bloemenmarkt, waar een
vrouw van een jaar of zestig
met een hoofddoekje om ver
kleumd en verdwaasd naar
de bloemenstalletjes zat te
kijken, waar Amsterdam
mers haastig hun dennen
takken en mistletoe naar hun
behaaglijk verwarmde hui
zen sleepten. Naast haar
stond een winkelwagentje
waarin zo te zien al haar be
zittingen lagen. Op de grond
stonden nog een paar ouder
wetse hengseltassen met ka
potte ritsen die er niet meer
bij konden.
Drugs
Terug in onze straat bedelde
een Canadees meisje om een
gulden Dat doet ze al vele ja
ren, maarsinds iedereen in de
buurt weet dat een bleke
slungel op een dure racefiets
elke dag in de schemering
haar geld komt ophalen in
ruil voor drugs, haalt ze vrij
wel niets meer op. Soms een
broodje ei als ze toevallig
voor de bakker staat. Ze
zocht nu winkelwagentjes en
bracht die terug naar Albert
Heijn om de gulden te incas
seren.
Op de brug over de Brou
wersgracht zong een vrouw
in een versleten klederdracht
Slavische liederen. Naast
haar stond een winkelwa
gentje en toen schoot het me
plotseling te binnen. Tot voor
kort was er aan dat wagentje
een zwarte hond met een
halsband van blauwe schel
pen en kralen vastgebonden.
Nu niet meer.
Aan de inkomensverdeling
ligt het niet, die narigheid.
De inkomensverdeling in
Nederland is plat, platter
dan vrijwel overal elders in
de Westerse Wereld. Dat is al
heel lang zo. Terwijl we pra
ten, vergaderen en mopperen
over de witte inkomensver
deling, over het wel of niet
afschaffen van het mini
mumloon. over de exodus
van fiscale vluchtelingen
naar België, levert de statis
tiek het onomstotelijke be
wijs dat de laagste inko
mensgroepen nergens in
West-Europa zo'n groot aan
deel in de nationale welvaart
hebben als hier. Dat is Neder
land. Maar de onstuitbare
opmars van het winkelwa
gentje in de steden - dat is
óók Nederland GPD