Nederlanders zijn lief,
maar ook wel erg naïef
Zappen, happen en seconden tellen
Martin Simek
bekent kleur
vrije tijd
43
dinsdag 31 december 1996
Martin Simek (48) is een bijzonder
interviewer. Niet door zijn accent,
maar door de manier waarop hij in 'Kleur
Bekennen', op radio en tv, doordringt tot 's
mensen ziel. Hij geeft ze de ruimte en kruipt
bovenop ze. „Wie met mij praat krijgt
aandacht." Gevlucht uit het voormalige
Tsjechoslowakije, werkend in Nederland,
maar steeds meer verlangend naar een
dorpje in Zuid-Italië. De thuiskomst van
een tenniscoach.
Waar het verhaal van Martin Simek
begint, is niet helemaal duidelijk.
Het kan in Tsjechië zijn, waar hij negen
tien jaar onder de communisten leefde en
leugens voor waarheid werden verkocht.
Het kan in Nederland zijn, waar hij een
beurs kreeg voor een studie en bij de keuze
tussen de vrije universiteit en de gemeen
telijke universiteit „natuurlijk" de vrije
koos. En het kan ook in Italië zijn, waar
hij in een dorpje bij Rome steeds vaker
kwam, „omdat daar de zon en de mensen
schijnen."
Maar het lijkt er nog het meest op dat het
in Frankrijk begint, op een plekje in de
Pyreneeën, waar niet meer dan twaalf
huisjes staan en wat koeien grazen. Hij
was 24 jaar en kwam er tijdens een vakan
tie bij toeval langs. Maar hij wist meteen:
zó wil ik eens leven. „Eer je dat bereikt, in
je hoofd hè, niet financieel, dat is een lan
ge weg." Nu is hij bijna zo ver. Hij heeft
voor een prikkie anderhalve hectare
grond gekocht bij een half verlaten dorp
je, ver weg in Calabrië, in het zuidelijkste
puntje van Italië, drie kilometer van de
zee. Het land ligt aan de voet van een berg.
Je kunt daar alleen komen via een moei
lijk begaanbaar paadje van zo'n vierhon
derd meter.
Voorrecht
Ooit hebben de boeren plateaus in die
berg gemaakt, waardoor het van een af
stand een grote trap lijkt. De boeren ver
bouwden hun groenten op die berg, leg
den er hun wijngaarden aan en lieten er
hun fruitbomen groeien. Om de aarde van
hun landje niet te laten wegspoelen als het
ging regenen, moesten ze gigantische ste
nen omhoog sjouwen, alsof ze piramides
bouwden. „Als je dat ziet, staat je ver
stand stil. En om dat te mogen conserve
ren, dat is een voorrecht."
Er stroomt een beekje langs het stuk
grond, waar vroeger kinderen in zwom
men en waar vrouwen de was deden. De
grote, gladde stenen waarop ze hun la
kens uitsloegen, zijn in de loop der tijd
overwoekerd. Martin Simek is er aan het
hakken en wieden geslagen en heeft de
plek in ere hersteld. Vrouwen wassen er
weer. Nu wil hij er ook een dammetje her
bouwen, zodat ook de kinderen er weer
kunnen zwemmen. „Als ik daar ben, dan
werk ik me kapot. En dat is prachtig. Dat
is de ware voorbereiding op alles wat ik
doe."
De grond die hij kocht behoorde aan een
boer die er niet meer van kon leven en is
vertrokken naar het noorden, op zoek
naar werk. Martin Simek, rijke noorder
ling, kocht het voor 15.000 gulden, ver
diend met het schrijven van columns, het
tekenen van cartoons (onder het pseudo
niem Anone) en interviews voor radio en
tv. „Als je voor geld zoiets prachtigs kunt
kopen, verkwansel je het toch niet aan het
nieuwste model auto?!" Maar hij wil nié\
de rijke meneer uithangen, hij hoopt ge
accepteerd te worden. „Al die mensen in
die dorpjes voelen zich vernederd, door
iedereen verlaten, en dan komt ik en zeg:
dit is het paradijs. De kwaliteit van uw le
ven is hoog, het water van uw beek kun je
drinken, u maakt alles met uw eigen han
den. En echt, de dingen daar hebben de
ziel van de maker. Hun kopjes zijn met de
In zijn programma Kleur Bekennen ontmoet Martin Simek morgen (woensdag) theatermaker Herman van Veen.
foto Leendert Jansen
hand beschilderd. De tafels zijn door de
plaatselijke meubelmaker gemaakt die
het hout zelf heeft gezaagd en geschaafd
en er met zijn handen over heeft gestreken
om te voelen of het goed was. Het gaat om
de sfeer, die is allesbepalend."
Lekkertjes
Uit het keukentje in Amsterdam, één-
hoog, komt de geur van knoflook. Iris, zijn
vriendin, maakt pasta. „Ah, we krijgen
lekkertjes." Hij raakt er helemaal ont
spannen van en legt zijn benen op het bu
reau. Dan schrikt hij en haalt ze weg.
„Sori-y. ik was helemaal vergeten dat je er
bent. Het zit in mijn aard om ze lekker op
dat bureau te leggen als ik ontspannen
ben, maar ik behoor dat niet te doen als er
iemand is."
Hij vertelt over tennis, over de tijd dat hij
nog coach was. Dan kon hij vlak voor de
wedstrijd aan een speler vragen: heb je de
dein- van de kleedkamer dichtgedaan of
heb je hem open laten staan? Sommigen
wisten het meteen, anderen hadden geen
idee. „Ik heb geen moreel oordeel, maal
ais je door de deur gaat moet je me ant-
wooi-d kunnen geven op de vraag of je hem
hebt dichtgedaan of niet. Als je dat niet
weet, is het niet goed met je. Bewustzijn,
dat is wat het verschil maakt."
Die benen op het bureau, dat zit in zijn
aai-d, daar is hij zich niet van bewust. Dus
speelt hij niet dat hij ze er op legt en ex-
weer afhaalt omdat dat wel een aardig ta-
fei-eelt je oplevei-t. Maar hij weet zeker dat
als hij het op televisie zou doen, het ge
speeld zou lijken. Want dat krijgt hij nog
wel eens te hoi-en: je speelt het. Is hij op-
i-echt of is hij een bedrieger?
„Ik bereid niets voor. Nou ja, ik weet wie
ik ga ontmoeten, maar ik maak geen vra
gen vooi-af, ik stippel geen lijn uit. Ik wil
dat die ontmoeting zuiver is, dat ik net zo
weinig weet als de kijker. En dan heb je de
kans dat het intens wordt. Omdat wij niet
weten wat er gaat gebeuren, is er een
enoi-me spanning. Wij zijn allebei als de
dood. Wij klampen ons aan elkaar vast en
dat leidt tot intimiteit. Intimiteit is het
mooiste wat er isWe zitten op een boot, en
ik wil dat het gaat stormen, maar we mo
gen niet ovei-boord slaan."
Aanraken
Vaak raakt hij zijn gasten aan, kleeft hij.
kneedt hij.
„Heb ik jou eigenlijk al aangeraakt?"
Een paar keer.
„Zie je, dat weet ik met eens, daar ben ik
me niet van bewust. Voor mij isaanraking
vanzelfsprekend. Van je wai-e natuur
word je je nooit bewust. Met aam-aken
laat ik ti-ouwens mijn ware intentie voe
len, laat ik ze zien dat ik meen wat ik zeg of
dat ze er niet te zwaar aan moeten tillen.'
Na een gesprek voor radio of tv is het in
tense contact ook meteen afgelopen. Hij
heeft voor de media zo'n honderd mensen
geïnterviewd, maar nog nooit iemand pri
vé ontmoet. Wil hij ook niet. Ook al lijkt
het wel eens of hij ter plekke iemand heeft
zitten versieren. „Wie met mij praat,
krijgt aandacht, alle aandacht die ik kan
geven. Als een vrouwelijke kijker dat ziet
en ze heeft een man die haar nauwelijks
aandacht geeft, denkt ze: ja, wil ik ook
wel. Maar die man wordt geïrriteerd en
denkt: die Simek is vals, die speelt het. Die
man kan mij natuurlijk met zien zonder
gek te worden. Als je macho bent en je ziet
dat je vrouw zich aangetrokken voelt tot
iemand die niet macho is, dan word je toch
gek? 'Kleur Bekennen' is niet macho, het
laat juist gevoèlens zien,
Emoties
Een charmeur wordt hij genoemd. Favo
riet van de rijpere vrouw', schreef het fe
ministisch maandblad 'Opzij'. ..Een com
pliment. omdat het oordeel vast niet is
gebaseerd op mijn uiterlijke schoonheid.
Ik heb een uitgezakt lichaam, een fiets
band om m'n middel en spataderen aan
mijn linkei'been. Maar ik ben één gévoelig
mens, ik denk dat vrouwen mij aantrek
kelijk vinden omdat ik open ben. Wij heb
ben met elkaar gemeen dat wij ons niet
schamen voor gevoelens. Met mannen is
het vaak moeilijker om dieper te gaan,
dan gaat het toch eerder over auto's. De
eerste jaren dat ik in Nederland was. werd
ik vaak aangesproken door homofielen of
kunstenaars. Die dachten dat ik één van
hen was."
Hij is geen man van affaires. Een vrouw
voor een paar dagen, voor een paar we
ken, da's niets voor hem, daar zit geen mu
ziek in. „Ik ben graag alleen. Dat is de ook
basis om aan het einde van de wereld te
kunnen wonen. Bij een langere verhou
ding is het iedere keer weer spannend of
we elkaar nog willen blijven zien. Met een
vrouw zijn wil niet automatisch zeggen
dat 't beter is dan alleen. De vrouw is geen
haven. Ik leef op zee en wie meevaart moet
zien niet uit de boot te vallen. En hoe wij
der de zee. hoe beter.Nooit getrouwd ge
weest. Geen kinderen. Wel mooie, lange
relaties. „Wil je dat ik ze ga tellen?" Nu al
weer ruim vijf jaar met Iris. „Je ziet: ze
kookt zelfs voor me. Dat is de laatste stap.
Als je een vrouw voor je laat zorgen, laat je
haar volledig toe in je leven."
Onrustig
Hij is lang Aanwezig. „Schaam je niet
voor je lengte. Lange vrouwen moeten op
hoge hakken lopen.. Laat maar zien wie je
bent- Ik hou niet van hoge hakken, maar
een lange vrouw moet niet op platte
schoenen gaan lopen omdat ze problemen
heeft met haar lengte." Een goede Itali
aanse vi-iend heeft hem. speciaal voor dit
gesprek, Spumante en Panetone gegeven:
champagne en kerstbrood. Die moeten
op. Nee is geen antwoord. Gewoon bij-
schenken. Zitten, opstaan, lopen, zitten.
„Ik ben fysiek onrustig, sinds ik al twee
jaar geen tennisracket meer aanraak
Gedachten schieten alle kanten op. Hij
wil nu wel eens de synthese maken van al
dat nieuws dat op hem afkomt, de verban
den zien. „Al die feiten die je over je heen
krijgt, die hebben iets met elkaar te ma
ken. Wat? Ja, daar vraagje me wat. Ik kan
niets nieuws zeggen, ik heb het alleen op
een andere manier proberen te zeggen."
Mensen zijn allemaal hetzelfde, alleen de
accenten zijn anders. „Wist je dat Italia
nen net zo gesloten zijn als Nederlanders?
Ze lijken alleen opener omdat ze uitpak
ken over dingen die er niet toe doen. Een
schijnbeweging, daar zijn ze heel handig
in. Italianen zijn altijd wereldkampioen.
Maar over problemen, over verdriet, pra
ten ze alleen met hun allerbeste vriend. In
Italië is alles extremer, dus transparanter
De misdaad is er beestachtiger en de be
strijders van die misdaad zijn fanatieker.
Criminelen zijn er trots op dat ze crimine
len zijn. Bestrijders van criminelen zijn er
trots op dat ze die criminelen bestrijden
In Nederland is alles gelijkmatiger. Een
misdadiger gaat echt niet in een wit pak
lopen, en dat noemen we dan beschaving.
Maar je denkt toch niet dat het hier anders
is? Ach, Nederlandei-s zijn lieve mensen,
maar zo naïef."
Stopwoord
Hij zucht .To je zivotTsjechisch voor
zoiets als: wat een leven „Dat is mijn
stopwoord. Staat wel aardig, af en toe
even zuchten en dan zeggen: wat een le
ven." Hij voelt zich geen Tsjech. Ook geen
Nederlander. Ook geen Italiaan.
„Ik kèn die drie landen wel, ik ken de vol
keren, ik ken de mensen en ik verbaas me
niet meer over wat ik in die landen zie,
maar ik hoor er niet bij." Een tobber?
„Tobben is denken in cirkels. Ik denk zo
als de honden poepen, in een opwaartse
spiraal, eindigend in een pointe."
„Ik heb het grote geluk dat ik geen genie
ben. Alleen genialiteit verplicht. Dat is
het lot van genieën, je wordt een slaaf van
je talent. Ik heb gelukkig niet meer dan
een leuk talent. Wat ik aanpak gaat goed,
maar ik kan er morgen mee stoppen. Ik
ben geen Kafka. Zolang ik nog te klef ben
en aan mijn gasten zit. ha ha, zolang kan
ik er nog mee stoppen."
Vraag hem of hij liever een monument na
streeft in Nederland of in dat doipje in
Calabriëen hij zal zeggen: „In mijn doipje
weten ze niets van mijn tennislessen, van
mijn cartoons, van mijn programma's. Als
ik aankom, lachen ze me toe. Dèt is mijn
monument. Daar heb ik, heel voorzichtig,
het gevoel dat ik thuiskom."
Dick Hofland
Televisiekijken, spelletjes doen, een
praatje maken, vuurwerk afsteken,
oliebollen eten en zich bezinnen op het
oude en het nieuwe jaar. Dat zijn de voor
naamste bezigheden van de Nederlan
ders op oudejaarsavond. En dan zijn er
ook de meer ludieke activiteiten die per
plaats en regio verschillen. Te denken
valt aan de jongens op Vlieland die de
uitlaten van hun brommers plegen te ha
len om een uur lang door het dorp te da
veren. Herrie maken om boze geesten,
zoals 'koning winter', af te schrikken.
Sinds de komst van de televisie veertig
jaar geleden staat dit medium bovenaan
de verlanglijst van favoriete tijdsbeste
dingen. Al vele jaren heeft driekwart
deel van de bevolking het kastje op oude
jaarsavond aan staan.
In 1976 schreef Wim Kan historie door
maarliefst 8 miljoen kijkers te interesse
ren voor zijn conférence. Met name Van
Agt; moest het toen ontgelden ('Een koor
knaap die na elk debacle een toontje ho
ger zingt'). Wim Kan kreeg die avond het
rapportcijfer 8,6 van het kijkerspubliek.
Een cijfer dat later op 21 juni 1988 alleen
werd overtroffen door de goals van Gul-
lit en Van Basten in de EK-finale Neder-
land-Sovjet-Unie, Cijfer: 8.7.
In de jaren van Wim Kan en de zijnen
keek bijna iedere toestelbezitter naar
hetzelfde programma. Wie zong niet mee
met het refrein van 'Jelle zal wel zien' op
de melodie van Yellow Submarine? Of
herinnert zich Seth Gaaikema's 'Wat een
spreker is die man'? Oudejaarsconféren
ces behoorden tot de schaarse momenten
waarop het volk zich één familie voelde.
„Die tijden zijn voorbij", is de nuchtere
conclusie van kijkcijferkoning René van
Dammen van de NOS. „Nog steeds heeft
driekwart van de Nederlanders de tele
visie aan op oudejaarsavond, maar de
hedendaagse toppers zoals Freek de Jon
ge, Youp van 't Hek en André van Duin
komen niet veel verder dan 2 a 3 miljoen
kijkers. Als je nu op straat vraagt, of ie
mand Youp heeft gezien, zeggen vier van
de vijf mensen 'nee'."
Klok
Slechts een kwart van de bevolking zit de
hele oudejaarsavond voor de buis 35
Procent bekijkt een deel van het aanbod,
vijftien procent kijkt heel even, bijvoor-
René van Dammen van de NOS-afdeling kijk- en luisteronderzoek: De tijd dat we met. 8 miljoen Nederlanders naar de oudejaarsconference van Wim Kan keken is definitief
voorbij. foto Ton Kastermans
beeld alleen de wegtikkende laatste mi
nuten van het jaar. Van alle kijkers zit
tweederde thuis, en eenderde bij familie
of vrienden.
De klok van de NOS is tegenwoordig het
best bekeken 'programma'. Dat komt
doordat mensen zo het juiste moment
kiezen om elkaar te omhelzen. Opval
lend is dat een heleboel kijkers van com
merciële tv voor juist dit moment om
schakelen naar de publieke klok. Ze
vermoeden kennelijk dat ze voor wat be
treft deze informatie beter afzijn bij de
publieke zenders.
Op normale dagen gaan de meeste men
sen rond 20.00 uur intensief tv kijken,
met een top (primetime) rond 20.30 uur.
Alleen op oudejaarsavond verschuift
primetime naar de periode van 22.00 tot
24.00 uur. Films zijn voor de meesten ta
boe. René van Dammen: „Oudejaars
avond is een feestelijke avond, die men
sen op een ontspannen manier willen
doorbrengen. De tv moet daarop aan
sluiten. mensen willen namelijk ook veel
met elkaar kunnen praten. Films passen
daar niet in. Daar moet je geconcen
treerd naar kijken en ze dragen niet bij
aan de gezelligheid." Elk jaar worden
wel enkele actiefilms gebracht, maar die
worden louter door jongeren bekeken.
„Jongeren die over het algemeen geen
boodschap hebben aan de door hun ou
ders gecreëerde sfeer.
Concurrentie
De concurrentie wordt steeds heviger.
Was de keus tot vorig jaar beperkt tot
twee conférences, of programma's met
een soortgelijke uitstraling, vanavond
dingen vijf zenders om de gunst van de
weemoedige kijker. Freek de Jonge doet
Nederland 3. Veronica goes Bart de
Graaff, Nederland 1 toont de Night of the
Proms, RTL 4 heeft André van Duin, de
Oudej aarsloterij en Knallende kurken,
terwijl SBS 6 de Music Awards uitzendt.
Voor de meesten staat al vast waar zij
naar zullen kijken. De keus wordt vol
gens de cijfers bepaald door onder ande
re leeftijd, opleiding, sociale status en
culturele affiniteit. Zetten we Youp van 't
Hek en André van Duin tegenover elkaar,
dan blijkt dal Van 't Hek het populairste
is bij mannen en mensen met. een wat ho
gere opleiding, terwijl Van Duin het
vooral moet hebben van vrouwen en
mensen met een iets lagere opleiding.
Een onderzoek van Kijk- en Luisteron
derzoek uit 1993 geeft aan dat - behalve
televisie kijken - het eten van appelflap
pen en oliebollen de populairste bezig
heid is 78 procent bijt erin. Iets meer dan
de helft (52 procent) drinkt champagne.
Gezelschapsspelletjes zijn favoriet bij 30
procent. Vuurwerk wordt door 47 pro
cent van de bevolking afgestoken.
Hoe wordt de oudejaar ervaren? Het is
voor de meesten een feestelijk moment
(55 procent). Een emotionele gebeurtenis
is hij voor 16 procent van de Nederlan
ders, terwijl 19 procent de avond feeste
lijk en emotioneel vindt. De jaarwisse
ling laat tien procent onberoerd.
De kijkcijferspecialist René van Dam
men zelf zal vanavond uit hoofde van
zijn vak veel kanaalzwemmen. „Ik wil in
ieder geval even zien wat Bart de Graaff
doet. Zelf kijk ik het liefst naar Freek de
Jonge, en waarschijnlijk zullen mijn kin
deren André van Duin willen zien."
Jaap Timmers
