Fries waakt over
jetset op Mallorca
Bakeliet gaf
het leven vorm
vrije tijd
38
Klusjesman
van de rijken
dinsdag 31 december 1996
In Friesland was hij een avontuurlijk
ingestelde onderwijzer. Hij reed in een
Landrover, bouwde zijn eigen huis en
wist de kinderen op zijn school in
Drachten vaak te boeien met de
fantastische verhalen van Roald Dahl.
Toch was de werkelijkheid voor Johan
Yntenia veel te saai en voorspelbaar. De
geboren Leeuwarder wilde écht wat
beleven en dus vertrok hij tien jaar
geleden met zijn vrouw Diana Tang naar
Mallorca. Ze stichtten er een
Nederlands schooltje en verhuurden
zeiljachten. Inmiddels is Yntema 41 jaar
en manusje van alles bij de rijken der
aarde. Hij ontmoet beroemdheden als
zangeres Annie Lennox en prins Philip
van Spanje. En tussendoor is er tijd voor
bergbeklimmen, duiken en vliegen.
Het gehavende asfalt kronkelt
omhoog. In de terreinwagen
van de baas spoedt Johan Yntema
zich naar de afgelegen bergvilla
bij Esporlas. Her en der in de acht
kilometer lange weg zijn diepe ga
ten gevallen. Het handjevol rijke
aanwonenden wil het plaveisel
vernieuwen. Yntema is gevraagd
het zaakje te regelen met een aan
nemer. De betaling is geen pro
bleem. De bezitters van tweede
huizen op Mallorca strooien met
geld.
De weg loopt dood. Aan het eind
staat een van de vakantiehuizen
van een wereldbefaamde Duitse
chirurg. Yntema draait de auto het
erf op. Hij trekt zijn T-shirt uit en
zet een sombrero op zijn hoofd. De
najaarszon brandt vervaarlijk in
het Middellandse-Zeegebied. Het
is tijd voor een tuininspectie.
Yntema is klusjes- en vertrou
wensman van de bezitters van de
landgoederen. Vroeger zouden ze
hem een 'majordomus' hebben ge
noemd; een huismeester voor de
rijken. De voormalige Drachtsier
schoolmeester onderhoudt gebou
wen, tuinen en zwembaden. En hij
doet bijna alles wat gewoonlijk de
heer of vrouw des huizes doet: hij
houdt de kamers op temperatuur,
schakelt een aannemer in voor een
verbouwinkje, ontvangt bestelde
meubels, vult de wijnvoorraden
aan en hij brengt jeeps of tuintrek-
kertjes voor een servicebeurt naar
de garage.
Hij is 'majordomus' op tien adres
sen. „Je moet alles kunnen", zegt
Yntema. „Als je jetalen spreekt en
vertrouwen kunt winnen, kom je
een heel eind. Eerlijk gezegd zijn
er niet veèl mensen geschikt voor
dit werk."
Niet alles voert hij zelf uit. Veel
klussen worden uitbesteed aan
deskundigen. Yntema zorgt dan
met behulp van zijn onafscheide
lijke mobiele telefoon voor de co
ördinatie. Er zijn hi er zo'n vijf en-
twintig man die zo nu en dan wat
voor me doen."
Regelneef
Veel van de Mallorcaanse buiten
verblijven staan zo'n tien maan
den per jaar leeg. Terwijl de regel
neef zijn klussenlijst afwerkt,
houdt hij tegelijkertijd toezicht op
onze bezittingen, redeneren de rij -
ken der aarde. Zij hebben volgens
Yntema weinig vertrouwen meer
in alarminstallaties. „Uit ervaring
weten ze dat dievenaltijd kunnen
binnenkomen. Bovendien komt de
politie in deze uithoeken altijd te
laat."
In de gazonnen van de chirurg
controleert Yntema eerst de be-
vloeiingsinstallatie. De Duitser,
die eigenaar is van een groteprivé-
kliniek, eist dat de tuinen dage
lijks vijf kuub water krijgen. De
door Yntema geïnstalleerde scha-
kelklokken regelen dat. Voor de
vermogenden in dëbergen is water
vloeibaar goud. De medicus heeft
op z'n landgoed een betonnen
stuwmeertje aangelegd. Daar gaat
zeven miljoen liter water in. Mo
menteel is het reservoir leeg. In de
hitte leggen drie mannen een nieu
we folie aan ter vervanging het ou
de, dat lekte. De renovatie kost
150.000 gulden.
In tijden varf droogte wil de multi
miljonair geen water hoeven ko
pen. Hij investeert liever tonnen in
opslagtanks dan dat hij voor een
'prikje' tankauto's naar boven
moet laten rijden, weet zijn klus
jesman en adviseur. „Ik vraag hem
We eens of geld echt gelukkig
maakt. Dan zegt hij: Nee, maar het
maakt je wel onafhankelijk."
Aston Martin
De chirurgenfamilie rijdt in dure
sportwagens als de Aston Martin
Lagonda met een topsnelheid 260
kilometer per uur. Ze kopen niet
alleen de nieuwste Mercedesen en
Porsches, ze eisen ook nog het eer
ste exemplaar op dat van de lopen
de band rolt. De aankopen maken
niet altijd gelukkig. De heer des
huizes trapte de Aston Martin op
de staart en reed de wagen de ver
nieling in. De Mercedes met serie
nummer 1 vertoonde voortdurend
gebreken Ook een gelukkig fami
lieleven blijkt niet maakbaar. Er
zijn ruzies en intriges. Af en toe
moet de klussenman geheimen be
waren. Bijvoorbeeld nu de dochter
er vandoor is met de golfleraar.
„Het is Dynasty in het echt."
Binnen hangen schilderijen van
zeezeilschepen en werken van de
Spaanse surrealist Salvador Dali.
In de slaapkamer staat een dres
soir met fax. Hier doet Yntema de
boekhouding. „Eigenlijk is het
wel gek dat ik de 'master-be
droom' als kantoor mag gebrui
ken", beseft Yntema opeens. Hij
regelt er zelfs belastingzaken voor
z'n baas.
Yntema en zijn vrouw Diana zijn
onlangs op de Oostzee wezen zei
len met de Duitsers. Hun 58-voets
jacht bleek een varend paradijs
dat met behulp van computers af
meert in havens. „Bij deze mensen
Feestje van de jetset op Mallorca: Koning Juan Carlos van Spanje wordt te water gelaten nadat hij de King's
Cup Yacht Race 1993 heeft gewonnen. foto Reuters
voel ik me thuis. Ze laten je in je
wa arde ze lui s teren naarje.Zezijn
al generaties lang rijk. Het zijn
niet zogenaamde nieuwe rijken
die meestal onui tstaanbaar zijn en
steeds meer geld willen hebben."
Aan dezelfde bergweg woont zo'n
nieuwe rijke, een echte yup, weet
Yntema. De Deen is een „verwend
kereltje". De dertiger kreeg een
vermogen van zijn vader en zette
daarmee een confectieconcern op.
De vrijgezel vertoeft enkele maan
den per jaar in het Mallorcaanse
gebergte. „Hij neemt altijd men
sen mee om te laten zien wat hij al
lemaal bezit." Bijna maandelijks
wordt een vrachtwagen met nieu
we spullen bij het landhuis afgele
verd. Laatst kocht hij voor
120.000 gulden aan tuinmeubilair.
Hometrainer
In het klassiek ingerichte buiten
verblijf van de Deen is bijna alles
afgedekt met lakens en kleden.
Dat scheelt een hoop stof. Yntema
licht hier en daar een tipje van de
sluiers op. De twee meter hoge
luidsprekers blijken van het top
merk Bang en Olufsen. Het smet
teloze poolbiljart is van Olhausen
en de blinkende mountainbike
van Scott. Op een van de home
trainers in het tuinhuisje worden
hartslag en bloeddruk digitaal ge
registreerd.
In donkere nissen en op eikenhou
ten planken staan antieke theolo
gische boeken en complete in leer
gebonden seriewerken van Sha
kespeare. De Deen is streng gelo
vig en adoreert muziek. Op iedere
tafel ligt een afstandsbediening
voor de geluidsapparatuur De
tuinen en het zwembad zijn ont
worpen en aangelegd door zijn
Friese hulp. Naast het bad staat
een tuinbank op een natuurstenen
plateau. De confectiebaas zit het
liefst op deze troon om uit te kij
ken over het dal, waar de hoofd
stad Palma de Mallorca letterlijk
aan zijn voeten ligt.
Flatbewoner Yntema is niet
jaloers op de multimiljonairs. In
tegendeel. Hij ziet hen meestal
overwerkt bij hun buitenhuis arri
veren. „Als ze dan op Mallorca
zijn, gaan ze niet rustig in de tuin
zitten. Nee, dan willen ze hier ook
van alles veranderen en regelen."
Door de zorgen die de vakantie
woning met zich meebrengt, keren
de grootgrondbezitters nog gest-
rester terug dan ze bij aankomst al
waren. „Hun enorme bezit geeft
hen zorgen. De rijkdom maakt hen
het leven moeilijk."
Toch ldust de ex-onderwijzer het
liefst bij de rijkelui. De 'gewone'
adresjes heeft hij langzamerhand
afgestoten. „Het is het mooiste
wanneer mensen veel geld kunnen
besteden. Dan kun je er ook wat
bijzonders van maken." Het wer
ken voor puissant rijken biedt
daarnaast allerlei mogelijkheden
op avontuur. Yntema vaart op de
duurste jachten, logeert in verre
oorden en leert de jetset kennen.
Annie Lennox
De Londense zangeres Annie Len
nox is Yntema's bekendste op
drachtgever. Haar acht eeuwen
oude landhuis staat vlakbij een
steile afgrond. Binnen is het don
ker, de ramen zijn geblindeerd.
Samen met haar man en twee
dochters brengt de zangeres er als
een kluizenaar haar vakanties
door. Niemand mag weten waar ze
zit, benadrukt Yntema als hij de
door hem aangelegde tuinen laat
zien. De bloedserieuze popzange-
res wil in haar vrije tijd met rust
worden gelaten. Bovendien is ze
bang dat haar kinderen worden
ontvoerd.
Het huis is gebouwd door Moorse
bezetters en deed nadien dienst als
museum en kerk. Tot 1797 was het
een olijfoliefabriek. De zware olij-
venpers staat nog in vol ornaat in
de koele woonkamer. De bergen in
de verte behoren eveneens tot
Lennox' bezit, vertelt huismeester
Jaime. Hij bewaakt de bezittingen
dag en nacht.
De Mallorcaan woont met z'n ge
zin in het vakantiehuis van de zan
geres. Hij oogst fruit en groenten
in de uitgestrekte boomgaarden
en tuinen. Hij maakt olijfolie en
hij bakt vijgenkoeken en dadel
taarten. „Annie wil leven van na
tuurlijke producten", verklaart
Jaime. Sinds kort houdt hij ook
bijen. Die moeten zorgen voor ho
ning en nog meer plantensoorten.
Op een hoog punt in de tuin staat
een stenen gebouw. Dit is de studio
waarin Lennox haar cd Medusa
heeft opgenomen ..Ik was erbij.
Schitterend", vertelt Yntema
trots. Hij vroeg de zangeres ook
eens om een T-shirt met handteke
ning. Hij ontving een hele zak vol
met gesigneerde teddyberen en T-
shirts. Ietwat beschaamd nam hij
ze in ontvangst.
De zangeres kan Yntema's platte
humor niet zo waarderen. De ma
jordomus hoorde haar eens in de
keuken zingen. Hij deed alsof hij
iemand had horen schreeuwen.
„Ik zei: waar is de brand? Ze werd
zo kwaad dat ze me met de koe
kenpan achterna kwam."
Annie Lennox is een verlegen ty
pe, weet haar tuinontwerper. Van
de wilde feesten die haar collega
ster Michael Douglas in en om zijn
vier huizen op Mallorca organi
seert, moet ze niets hebben. Ynte
ma: ..Annie houdt niet van zulke
feesten. Het is een demonstratie
van macht, zegt zc."
De Fries vindt het eigenlijk best
Wie in Amsterdam het overvolle
Damrak de rug toekeert en de
Beurs van Berlage betreedt komt in de
rust van grootmoeders tijd terecht. De
2000 voorwerpen van bakeliet uit de
collectie van Frits en Agnes Beeht
ademen er de sfeer van bruinig getinte
interieurs en families die bij de
snorrende kachel nog samen spelletjes
deden. Hoe ingrijpend de uitvinding van
bakeliet in 1907 het dagelijks leven
veranderde blijkt uit de enorme
verscheidenheid van deze collectie. Die
Omvat babyflessenverwarmers en
biljartballenautomaten maar ook
blokfluiten en peper- en zoutvaatjes.
De uitvinding van het eerste
synthetische plastic staat op
naam van de Belg Leo Baekeland
(1863-1944). Deze hoogbegaafde
schoenmakerszoon uit Gent con
centreerde zich na zijn studie na
tuurwetenschappen aanvankelijk
op fotografische ontwikkelings
technieken. Hij verhuisde in 1889
naar de Verenigde Staten en vond
daar allereerst het fotografische
papier uit dat bij kunstlicht ont
wikkeld kan worden. Baekeland
verkocht dit procédé aan Kodak
en werd daar in één klap steenrijk
mee.
Met zijn nieuwe fortuin bouwde
hij een laboratorium in de buurt
van New York. Dat zijn uitvinding
daar niet zomaar uit de lucht
kwam vallen blijkt ui t de beschrij
ving van het ingewikkelde pro
ductieproces in de folder die deze
tentoonstelling begeleidt.
Bakeliet ontstaat uit een reactie
tussen de stoffen fenol en formal
dehyde, een proces dat onder grote
hitte in een luchtdichte ketel
plaats heeft. Het eerste resultaat is
een stroperige massa waar voor
een grotere warmtebestendigheid,
een geringere vochtdoorlaatbaar-
heid en de kleur nog vulstoffen als
asbest, mica, fijn houtzaagsel, ka
toen of papier aan moeten worden
toegevoegd. Dat mengsel wordt
gezeefd en door trechters geleid,
vergruisd en tot korrels verwerkt.
Het eindproduct komt tot stand
door deze korrels in ongeveer 150
jammer dat de zangeres niet gaat.
„Want dan kon ik mooi met haar
mee." Filmster Jack Nicholson en
fotomodel Claudia Schiffer be
zoeken de feesten wel. Een huis
dame van Douglas zou Yntema
laatst introduceren, maar die af
spraak ging op het laatste moment
niet door.
Niet getreurd, de oud-leraar ont
moet genoeg beroemdheden. Na
afloop van een zeezeilwedstrijd
maakte hij een dolletje met de
Spaanse prins Philip. „Wij eindig
den als laatste. Toen heb ik hem
gevraagd of hij niet een tweede
hands bootje voor mij had."
Zuivel
Sinds kort heeft Yntema ook con
tact met de Nederlander Henk El-
sink. De oud-cabaretier krijgt
vliegles van piloot Yntema. De
rossige Fries leerde het vliegen in
de Spaanse taal en haalde zelfs een
stunt brevet.
Samen met zijn zwager Norberd
Klaus heeft Yntema een compu
terbedrijfje opgezet. Het is een gat
in de markt, verklaren de mannen.
Op het toeristische eiland is ge
noeg geld, maar computerkennis
ontbreekt nog. „Mijn zwager is
een echte 'whizzkid'. Via ons eigen
abonnement installeren we Inter
net in een half uur."
De in het Leeuwarder café De
Bontekoe opgegroeide Mallor
caan wil graag agent worden voor
zuivelconcern Friesland Dairy
Foods. De onderhandelingen zijn
gaande. Aanleiding was het ont
breken van literpakken zuivel op
Mallorca. „Ze hadden hier alleen
van die kleine pakjes van Dano-
ne." De caféhouderszoon weet al
hoe hij de 'Frico' op de Balearen
gaat promoten: „Fryslan heeft de
koe Us Mem en Spanje heeft de
stier. Als die twee bij elkaar komen
krijg je het beste product ter we
reld."
Verhalen over wilde zeeën, averij
en nonchalante b.oothuurders
heeft Yntema genoeg. Aan de ver
huur van zeiljachten, namens een
reder uit Amsterdam, kwam na
twee jaar een triest einde. Volgens
Yntema spanden concurrerende
bedrijven en de overheid samen
om 'de Hollanders' uit te schake
len. Zo werden op de ongelukkig
ste momenten alle tien schepen
van zee teruggeroepen voor in
specties, die alleen met hoge boe
tes konden worden afgekocht.
Toen de inkomsten wegvielen
werd Yntema tuinman. Daarnaast
runde hij zeven jaar lang het za
terdagschooltje voor Nederlandse
taal en cultuur in Palma Nova. Dit
schooljaar stopte hij daarmee. „Ik
wilde mijn vrije zaterdag terug.
Bovendien heb ik nu werk zat."
Nederlanders vertelt hij over de
Elfstedentocht, die hij afgelopen
winter op eigen houtje in 'it heite-
lan' schaatste. ..'Donderdag Elf
stedentocht", schreef deTelegraaf.
Dus ik er naar toe. Ging het niet
door. Maar ik heb hem toch gere
den. Bij de finish zag ik toevallig
Henk Kroes staan. Ik heb hem
recht in de ogen gekeken en gezegd
dat 'ie geen lef had."
Jan Arendz
graden warme, metalen matrijzen
te doen.
Bakeliet bleek toch zo goedkoop,
licht en sterk dat het aan een snelle
en wereldwijde opmars begon.
Het werd verwerkt in radio's,
fototoestellen, inktpotten, telma
chines, asbakken, sigaren- en si
garettendozen, biljartballen, vin
gerhoeden, maasballen (ronde bol
waarover verstelwerk gespannen
werd), bekers, borden,dienbla
den, knijpkatten, stofzuigers,
klokken, bureaulampen, haarföh-
nen, ventilatoren, schakelaars
met drukknoppen, speelgoed,
naaimachines en vele, vele andere
producten.
Van maar enkele objecten is de
ontwerper bekend omdat vormge
vers zich niet voor deze massapro
ducten interesseerden. Zo is op de
ze expositie het ei-vormige
scheerapparaat van Philips naar
een ontwerp van L.C. Kalffte zien.
Pas in de tweede helft van deze
eeuw werden ze van gebruiks
voorwerp tot verzamelobject om
dat verzamelaars als Frits en
Agnes Becht in de ban van de
schoonheid van deze anonieme
ontwerpen raakten.
Dat het echtpaar in de loop der ja
ren maar liefst 2000 voorwerpen
verzamelde toont hun onverza
digbare en aandoenlijke passie
voor dit materiaal. Maar helaas
heeft dat een tentoonstelling op
geleverd die tenslotte aan over
daad ten onder gaat. Op de lange,
flauw gebogen tafels en in de vitri
nes staat namelijk veel te veel van
ongeveer hetzelfde uitgestald. Dat
heeft het effect dat hoogtepunten
als de inklapbare Franse Jumo-
bureaulamp, de Kodak Brownie
127, een van de eerste televisietoe
stellen (een Bush uit 1949) en de
Duitse radio met adelaar en ha
kenkruis uit 1933 niet genoeg tot
hun recht kunnen komen.
Fran^oise Ledeboer
Expositie: Bakeliet 2000 X. Van gebruiks
voorwerp tot verzamelobject - Beurs van
Berlage (Damrak 243, Amsterdam), t/m 9 fe
bruari; geopend dagelijks 11 tot 77 uur, be
halve op Nieuwjaarsdag.
Projector
Infrarode straatlamp
Vloeistofduplicator
De Friese schoolmeester Johan Yntema onderhoudt huizen en tuinen op Mallorca: Soms is het hier Dynasty in het echt.
foto Jan Arendz
