Puriteinen
zuiveren
Amerika
Burgeroorlog over
waarden en normen
oud nieuw dinsdag 31 december 1996 30
De cd-afdeling bij de Wal-Mart in Fair Oaks doet goede zaken. In de
decembermaand vliegen de compactdiscs, een 'makkelijk* cadeau, de winkel
uit. De rekken liggen vol met duizenden titels, van pop tot klassiek, van harde rap
tot zoetsappige country. Maar wat lang niet alle klanten in de gaten hebben, is dat
heel wat van de cd's bij Wal-Mart niet dezelfde zijn als bij de concurrent Tower
Records, een paar kilometer verderop.
De omslag van de nieuwste van John Mellencamp, 'Mr. Happy-Go-Lucky', ziet er
bij Wal-Mart anders uit dan bij Tower. En op een bij Wal-Mart gekochte nieuwe cd
van de rapper Onyx staan 'piepjes' die op in andere winkels gekochte schijfjes
ontbreken. En naar de nieuwste plaat van Sheryl Crow, de revelatie van 1995, is het
bij de Wal-Mart al helemaal vergeefs zoeken. In alle gevallen is er sprake van
regelrechte censuur door de warenhuisbazen.
Wal-Mart, dat 2300 winkelsin de hele
VS heeft en twintig procent van alle
cd-verkopen in Amerika voor zijn reke
ning neemt, kwam onlangs in het nieuws
omdat het weigert cd's te verkopen die de
directie van deze warenhuisketen onwel
voeglijk vindt. Covers met foto's van
meisjes met ontblote borsten, liedjes
waarin het woord 'fuck' voorkomt of
rapsongs die geweld verheerlijken, ver
dwijnen bij Wal-Mart uit de rekken.
Maar daar blijft het niet bij. Wal-Mart
dwingt de platenmaatschappijen hoezen
te veranderen, 'vieze' woorden in de lied
jes elektronisch weg te poetsen of des
noods gewoon weg te 'biepen*. En de pla
tenindustrie, die de gigantische markt
van Wal-Martklanten niet kwijt wil, vol
doet er knarsetandend aan. Op de cd's
worden kleine plakkertjes aangebracht
waar op staat dat de plaat 'veranderd' is.
Maar de meeste klanten zien dat niet als
zij met hun cd naar de kassa gaan.
Woordvoerders van de Wal-Martketen
willen niet over censuur praten. Zij bena
drukken dat hun zaken in alle delen van
het land zitten en een 'familiekarakter'
hebben. „Wij verkopen alleen wat onze
klanten willen hebben", zeggen zij. Maar
die beslissing wordt niet aan die klanten
overgelaten. Het is Wal-Mart dat beslist
wat Amerika's tere kinderzieltjes - want
daar gaat het natuurlijk om - mogen ho
ren en niet de ouders zelf.
Puriteinser
Amerikanen zijn nooit voorlopers ge
weest als het ging om het zich aanpassen
aan veranderende moraal en zeden. Maar
de laatste tijd is Amerika in een snel tem
po puriteinser aan het worden. Een min
derheid van conservatieve moraalridders
laat zich luidruchtig horen en slaagt er
meer en meer in zijn normen en waarden
aan de rest van de bevolking op te leggen.
Zij profiteren van het steeds conservatie
ver wordende politieke klimaat in de VS.
De muziekkeuze van Wal-Mart is ook al
lerminst een uitzondering. De videover-
huurketen Blockbuster (met 4500 zaken
in het hele land veruit de grootste) weigert
al jaren om films te verhuren waar te veel
seks in voorkomt. Films waar het bloed
bijna van af spat, staan rij aan rij in de
Blockbuster-rekken, maar een (naar Eu
ropese norm) soft-seksfilm als Paul Ver-
fa oevens Showgirls' of Oliver Stones
'Natural Born Killers' komt er bij Block
buster niet in.
We zo'n film wil huren, vindt altijd wel
een videotheek die ze heeft. Maar door
hun enorme machtspositie kunnen be
drijven als Blockbuster en Wal-Mart mu
ziek- en filmmakers dwingen om andere
producten te maken dan zij wel zouden
willen, of hun producten te veranderen
om ze toch maar verkoopbaar te houden.
„Het is de zuivering van entertainment",
zegt Oliver Stone. „De mensen beseffen
niet hoeveel macht zulke grote onderne
mingen hebben."
Bij de politiek hoeven musici of regisseurs
niet om steun te vragen. Heel wat senato
ren en afgevaardigden zijn de laatste ja
ren gekozen op de conservatieve golf die
door het land waart. Tijdens de campagne
voor het presidentschap scoorde de Repu
blikein Bob Dole met aanvallen op de 'im
morele' Hollywood-cultuur. die verderfe
lijke producten zou maken, al bleek al
snel dat Dole zelf niet één van de bekriti
seerde werken had gezien of gehoord.
Bill Clinton kon, of durfde, niet achter
blijven en begon ook de muziek-, film- en
tv-wereld te kapittelen. Mede op aan
drang van de president kwamen de televi
siemakers van Hollywood en New York
deze maand overeen om voortaan ook
voor tv-programma's een soort keuring in
te voeren, waarbij voor elk programma
wordt aangegeven of het al dan niet voor
kinderen geschikt is. Andermaal wordt
van hogerhand bepaald wat ouders zou
den moeten vinden.
Anne Frank
Maar het kan nog erger. Onder druk van
oerconservatieve en religieuze groepen
als de Family Research Council, een zeer
actieve lobbygroep in de Republikeinse
Partijkrijgen steeds meer bibliotheken te
horen dat zij bepaalde boeken niet in hun
pakketten mogen opnemen. Dat gebeurt
met zowel openbare bibliotheken als uit
leenzalen van scholenMaar als je ziet wat
dan niet getolereerd wordt, dan dringt pas
door hoever deze beweging gaat.
Leerlingen van scholen in de staat Mary
land kregen onlangs een lijst mee naar
huis waarop de ouders werd medegedeeld
welke boeken 'niet geschikt' worden ge
acht voor hun kinderen. Een van de meest
in het oog springende werken was... 'Het
Dagboek van Anne Frank". Gelukkig ga
ven de schoolbestuurders aan waarom:
'vanwege seksuele toespelingen'. Er wa
ren mensen die aanstoot namen aan An
ne's opmerkingen over haar ontluikende
seksualiteit.
Taboe voor middelbare scholieren. Net
zoals boeken van Sherlock Holmes. Hè?
Ja, 'vanwege verwijzingen naar occultis
me".
Op de lijst stonden ook - het is bijna niet te
geloven - Roodkapje en Hansje en Grietje.
Het eerste vanwege 'de goedkeuring van
alcoholgebruik", en het tweede 'omdat er
in heksen afgeschilderd worden als kind-
etende monsters". Over het feit dat het
boek '1984' van George Orwell als 'pro-
communistisch' wordt afgedaan of dat
het beroemde 'Of Mice and Men' van John
Steinbeck wordt verboden omdat er het
woord "bastaard" in voorkomt, kun je dan
alleen nog maar lachen.
Maar feit is dat kleine, invloedrijke con
servatieve groepen, die zich bij elke ge
meenteraadsvergadering of bijeenkomst
van een schoolbestuur laten horen, de
zwijgende meerderheid hun wil opleggen.
En dat gebeurt vaak op slinkse wijze.
Want de ouders van de kinderen in Mary
land zijn niet ingelicht over de boeken-
keuze van de scholen. Zij kregen de lijst
met 'verbannen' boeken pas toen zij er om
vroegen. De scholen waren op eigen hout
je door de bocht gegaan.
Uit alle onderzoeken blijkt dat tweederde
van de Amerikaanse ouders vindt dat er
geen censuur vooraf op muziek, films of
en de disfunctionele Bundy's werden geen
goed voorbeeld voor Amerika's 'family
values' gevonden. Conservatieve politici
klagen dat in zeer populaire series als
'Wings' en 'The Nanny' teveel toespelin
gen op seks worden gemaakt.
Onder leiding van oud-minister van on
derwijs William Bennett, die laatst door
het weekblad The New Yorker 'schaduw-
minister van deugdzaamheid' werd ge
noemd, voert conservatief Amerika sinds
twee jaar actie tegen alles wat op tv en in
film en boeken aanstootgevend wordt ge
acht. Net als onze Dries van Agt in de ja
ren zeventig pleit Bennett voor een
'ethisch reveil'. „Wij vragen niet om cen
suur", zegt Bennett, „maar om verant
woordelijk gedrag."
Aanstootgevend
En de protesten hebben effect. Niet alleen
in de bibliotheken of de videotheken. On
der zware druk van Bennett en de zijnen
verkocht de entertainmentgigant Time
Warner begin dit jaar de platenmaat
schappij Interscope Record, die een hele
collectie rap-cd's met omstreden teksten
op de markt had gebracht. De Family Re
search Council riep zelfs op tot een boycot
van het toch zo gezinsvriendelijk Disney,
omdat het ook de filmmaatschappij Mira
max bezit, die controversiële films in de
bioscopen brengt.
Maar wat nu eigenlijk precies aanstoot
gevend is, weet niemand Het Amerikaan
se Hooggerechtshof heeft zich ooit, in
1973, gewaagd aan een omschrijving:
'Obsceen is een werk als het expliciete
seks bevat en artistieke waarde ontbeert,
tevens duidelijk aanstootgevend is en als
prikkelend kan worden aangemerkt vol
gens de normen zoals die in een bepaalde
gemeenschap gelden'. Geen wonder dat
niemand daarmee een kant uit kon.
Een rechter in Los Angeles zag vorig jaar
af van een vonnis in een pornozaak, om
dat naar zijn mening L.A zo'n diverse sa
menleving is 'dat ik niet kan aangeven
wat de normen van die gemeenschap zijn'
Wat voor de een aanstootgevend is, is voor
de ander kunst. Senator Jesse Helms, een
oerconservatief uit North-Carolina,
baarde enkele jaren geleden opzien door
fel te protesteren tegen met ovei'heidsgeld
gefinancierde tentoonstelling in Cincin-
natti van homo-erotische foto's van de
wereldberoemde fotograaf Robert Map-
plethorpe, die al door tienduizenden
mensen was bezocht.
De zelfcensuur gaat zelf zover dat in cata
logi van het lingerie-concern Victoria's
Secret (een soort Amerikaanse Hunke-
möller) op alle foto's van vrouwen in door
schijnende hemdjes of bh's zorgvuldig el
ke indruk dat een vrouw tepels bezit,
wordt weggeretoucheerd. We maakten
onlangs zelf in een winkelcentrum mee
hoe een moeder haar ongeveer tienjarig
zoontje bij het voorbijwandelen van een
Victoria's Secret-winkel duidelijk hoor
baar de opdracht gaf even de andere kant
op te kijken.
In die sfeer worden miljoenen Ameri
kaanse kinderen opgevoed. Slechts een
derde van de Amerikaanse tieners krijgt
seksuele voorlichting. Op talloze scholen
wordt seksuele voorlichting vermeden,
omdat het tot problemen voor de leer
krachten kan lei den. Geen wonder dat het
aantal tienerzwangerschappen vele ma
len hoger ligt dan in Nederland, dat door
veel Amerikanen nog steeds als een soort
Sodom en Gomorra aan de Noordzee
wordt gezien.
Volgens mensen als Gary Bauer van de
Family Reserach Council 'is sprake van
een culturele burgeroorlog over de mora
liteit'. Hij stelt dat de Amerikaanse cul
tuur volledig uit de hand is gelopen. Het
Eerste Amendement op de Amerikaanse
Grondwet geeft de Amerikanen een vrij
wel onbeperkte vrijheid van meningsui
ting. Je kunt hier bij na alles zeggen of uit
beelden, zonder voor de rechter te kunnen
worden gedaagd. Het is een van de meest
'heilige' beginselen van de Amerikaanse
samenleving.
Maar sommigen menen dat die vrijheid
toch beperkt moet worden. Robert Bork,
een conservatieve hoge rechter in Was
hington en ooit Ronald Reagans kandi
daat voor het Opperste Gerechtshof, zei
het onlangs zo: ,,We hadden driehonderd
jaar lang censuur in deze contreien en we
hadden toen een veel gezondere cultuur
dan nu. We zullen enige vorm van censuur
moeten toestaan of we zullen afzakken tot
een bedenkelijk lelijke samenleving."
Hans de Bruijn
De Belgische fotograaf Carl De Keyzer ging begin jaren negentig op zoek naar het reli
gieuze, conservatieve Amerika. Zijn foto's werden gepubliceerd in God Inc., Uitgeverij
Focus Amsterdam.
boeken moet zijn en dat zij zelf wel zullen
uitmaken wat hun kinderen te lezen, te
zien of te horen krijgen. Maar als de be
sluiten eenmaal gevallen zijn, hebben ook
die ouders geen keus meer. Andere biblio
theken of andere muziek- of videowinkels
liggen - zeker buiten de grote steden -
vaak tientallen kilometers ver weg.
kwart van de Amerikanen kabel heeft, en
dus al die kanalen toch krijgt, wordt er
van uitgegaan dat de kijker naar de grote
netten speciale bescherming nodig heeft.
En niet alleen de kinderen, wat nog te be
grijpen zou zijn, want de hiervoor ge
noemde beperkingen gelden net zo goed
voor de volwassen televisiekijkers.
De vermaaks-industrie legt zichzelf trou
wens steeds vaker zelfcensuur op. Men
wil de klachten uit conservatieve hoek ge
woon voor zijn. Zo besloten CBS, ABC en
NBC vorig jaar om geen advertenties uit
te zenden waarin condoomgebruik werd
aangeraden, in het aids-tijdperk toch
geen overbodige luxe. Het argument was
'dat de kijkers daardoor gekwetst zouden
kunnen worden'. En, maar dat zeiden zij
niet hardop, het zou andere adverteerders
kunnen afschrikken.
Toen Fox de populaire show 'Married
with children' van negen uur naar half ne
gen verplaatste, stak een storm van pro
test op. Want het uur van acht tot negen is
traditiegetrouw het 'familie-uur' op de tv
Schijnheilig
Dat wil allemaal overigens niet zeggen
dat Amerikanen die dat willen niet kun
nen lezen of zien wat zij willen. Maar er
zijn zo beperkingen. En er is veel hypro-
crisie. Wie naar de grote, via de ether uit
zendende tv-netwerken - ABC, CBS,
NBC, Fox - kijkt, zal nooit en te nimmer
een schuttingwoord horen. Woorden als
'fuck', 'shit' of zelfs 'bitch' worden daar
keurig 'weggebiept'. En een blote borst of
een paar mannenbillen zijn absoluut uit
den boze.
Maar op de tientallen kabelkanalen die
tegelijkertijd in de huiskamers komen, is
vrijwel alles geoorloofd. Terwijl drie
