Passend decor voor muzikaal talent
De guus van Beekerke spreken
Op zoek m de kerstman
PZC
Toneelspel betrekt
mensen bij Kerstmis
Straat vernoemd naar
'gewone boerenmeid'
zeeland
9
week 52
straatnaam
bèl bèl
HET
GEBOUW
CONCERT
DINER NOËL
maandag 23 december 1996
Kleine guus kunne êêl overtuugd in iets
gelööve. Dienk me.an Sinterklóös of
an oalerlei andere verhaaltjes. Zó was t'r
ok 'es eenjongsje bie oris op 't durp van een
jaer of drie, viere, die at'r butengewoon
van overtuugd ivas dat'71 wist ivi a de
kerstman weund'n. Die zeurden z'n voa-
der en moeder d'oaren van ulder oad. Net
zó lank toet a ze zeie daze mee gienge kie-
ke. Jas an, schoenen an en deur 't slechte
weer het durp op. 't Was volop an 't sneeu
wen, mè nog a nat. Eêststapt'n 'tventje re
soluut richting cafees. Dat zag t'r nog nie
zó verkêêrd uut vond die voader. Mè ni
binnen moste ze nie, wan de kerstman
weunden vadder op, beweerden 't ventje.
Het zwaer begroeide en witbesneeuwde
uusje op d'n oek zou het dan ivè wezë,
dochte ze. Mè zelfs dat mikt'n gin kans as
behuizing voe de kerstman. De raemen bie
den bakker zag 'r ok prachtig uut en de
kans was groat at'n di dan op of zou stek-
kere, mè nie dus.
„Ier is't, dienk ik", zei z'n voader toen a ze
bie Piet Verdoenk voe de blommeivienkel
stoenge. 't. Ventje wou d'r glad niks van
wete. Bie de fabriek van Jan de Jonge be
gon t'n een bitje te dralen, mè die ivou be
slist vadder. Z'n moeder docht at 'n dan ivè
bie de lindeboom zou weune, die a op d'n
diek stoeng net buten 't durp. Dat was voe
eur zö'n bitje de eindstrepe van d'r gelóóf
en d'r geduld, 't Vent je wist het toch nog op
te rekken toet het oefje van Van 't Westen-
de, mè begon toen te brullen en liet merke
at'n'tok nie mi zeker ivist. Um wou nog wè
deur, mè het peloton liet het afwete. On
verrichter zake gienge ze vrom ni ruus. Z'è
nooit begrepe oe at'n zó overtuugd kon
raeke van iets dat at'r glad nie was.
Vreemd eigenlijk. Wan mie deze daegen
gloave groate mensen ok tegen beter we
ten in dat er een waereld meugelijk is van
vrede en oal goeie diengen. Ze doe ok nog
min of méér d'r best om die te zoeken, mè
ze bin wè zó verstandig da ze nie vee vad
der gae as de kaemer en de keuken. Mis
schien is datwè te dichtebie en zou 't beter
weze a ze net as dat jongs je een eindje vad
der zoue zoeke. D'n diek is lank genoeg.
Engel Reinhoudt
door Marco Evenhuis
Aan het eind van de zomer
van 1994 hield schrijver de
zes een onderzoek naar het ge
bruik van streektaal onder Wal-
cherse basisschoolkinderen.
Het onderzoeksverslag is gepu
bliceerd onder de titel De gaus
van Beekerke (de kinderen van
Biggekerke).
De meeste informatie werd toen
verzameld door enquêtes en ge
sprekken met ouders te houden.
Met de kinderen zelf werd am
per gesproken. Reden om dat
verzuim goed te maken en eens
terug te keren naar het dorp
waar het grootste deel van het
onderzoek werd gehouden, Big
gekerke oftewel Beekeu: de
guus revisited.
Op basisschool De Schute zitten
zo'n 55 leerlingen. Volgens het
onderzoek uit 1994 is ongeveer
de helft daarvan het Walcherse
dialect nog min of meer mach
tig. Daarmee ligt het dialectge
bruik op Biggekerke iets boven
het Walcherse gemiddelde. Al
leen op Westkapelle, Arnemui-
den, Aagtekerke en Meliskerke
ligt het percentage streektaal
sprekers onder de basisschool-
jeugd hoger. Diezelfde dorpen
zijn de laatste op Walcheren,
waar men de jeugd ook op straat
nog de streektaal kan horen
spreken. Op de overige Wal
cherse dorpen spreekt hooguit
een derde van de kinderen dia-
Reacties op deze rubriek
zijn welkom. Indien u wilt
reageren, of ivanneer u
een tip voor ons heeft,
kunt u schrijven of faxen
naar de PZC, Postbus 18,
4380 AA Vlissingen, fax
0118-470102, onder ver
melding van Bèl, bèl.
(Advertentie)
De Merietestraat dankt zijn naam aan de Zuid-Bevelandse variant
van "Maria', een voornaam die in 's-Heerenhoek uitzonderlijk vaak
voorkomt. foto Willem Mieras
van onze verslaggever
René Hoonhorst
VERREBROEK - Dure kerst-
shows en kostbare kerstconcer
ten zijn er genoeg. De bezoekers
zijn echter vaker op zoek naar
makkelijk vertier om hun ver
plichte vrije dagen door te ko
men dan dat zij de kerstdagen
gebruiken als adempauze om
tot bezinning te komen. In de
Oost-(Zeeuws-)Vlaamse grens
streek proberen gemeente-,
kerk- en vakbondsbesturen de
laatste jaren een tussenweg te
vinden.
De kerststallenroute in de ge
meenten Beveren, Sint-Gillis-
Waas, Stekene, Axel'en Hulst
voorziet sinds enkele jaren in
laagdrempelig entertainment
dat mensen direct aan de kerst
boodschap herinnert. Vooral de
Belgische stallen zijn nogal eens
bevolkt met levende have: scha
pen, kippen, konijnen, duiven
en af en toe zelfs een ezel en een
os (of een koe die even voor os
speelt). Mensen die de rollen van
Jozef, Maria, Jezus, engel, her
der of koning spelen, zij n echter
nergens in de grensstreek te vin
den.
„Het is ook niet zo eenvoudig
om hele dagen in een tochtige
stal te staan, daar kun je in deze
tijd waarschijnlijk geen mensen
voor vinden", probeert Jan
D'Hondt van de Kristelijke
Werknemers Bond (KWB) Ver
rebroek een verklaring te vin
den. Het bondsbestuur van Ver
rebroek, een Vlaams dorp op een
paar kilometer afstand van
Nieuw-Namen, wil de bevol
king uit de wijde omtrek graag
meer bij het kerstfeest betrek
ken en laat daarom een kerst
spel opvoeren bij de kerststal op
het Verheyenplein voor de oude
kerk van Verrebroek.
Kind
Het kerst-toneelstukje staat dit
jaar nog meer dan anders ('het
drama Dutroux heeft ons allen
gewezen op de noodzaak van
bescherming van de jeugdigen')
in het teken van het kind Het
twaalfjarige blinde meisje Lai-
da en haar broertje Jens staan
bij de haven te kijken als er
scheepsladingen toeristen bin
nenkomen. Een grote, magere
man en een hoogzwangere
vrouw kunnen nergens meer te
recht voor onderdak. Jens' scha
penstal bx-engt uitkomst en nog
diezelfde nacht woi'dt in de stal
een kindje geboren. Ook Laida
mag de baby vasthouden èn
De kei'stavond van Laida wordt
dit jaar op eerste kerstdag,
woensdag 25 december, vanaf
20.00 uur "opgevoerd, De KWB
heeft het Verheyenplein inge
richt met gratis overdekte zit-
en staanplaatsen. Na de voor
stelling zorgen glühwein, jene
ver en warme pannenkoeken er
voor dat de bezoekers niet al
leen geestelijk verwarmd naar
huis hoeven.
foto Charles Strijd
van onze verslaggeefster
Caroline Moerland
Oh Meriete, Oh Meriete/lek-
kere boerenmeid/Oh Me
riete, Oh Meriete/die zo lekker
vrijt.' Zo ongeveer gaat het re
frein van één van de liedjes van
dialectrockgroep Surrender. De
band had geen typischer Zuid-
Bevelandse meisjesnaam kun
nen bedenken dan Meriete. Om
dat van oudsher veel ouders in
de streek hun dochter zo hebben
genoemd, heeft 's-Heerenhoek
zelfs een straat die zo heet.
Meriete is een Zuid-Bevelandse
variant op Maiïa, zo weet de
Borselse amateur-historicus J.
de Ruiter. Het dorp telt volgens
hem bijzonder veel vrouwen die
zijn vernoemd naar de Heilige
Maagd. „Als alle Maria's in 's-
Heerenhoek op een ezel het dorp
zouden binnenrijden, zoals in
het kerstverhaal, dan had je een
complete optocht", grapt hij.
Als mannelijke tegenhanger
van Mexiete, kent 's-Heeren
hoek ook een Laustraat. Het
idee achter de straatnaamge-
ving was om obk eens een keer
gewone burgers te vernoemen,
meent De Ruiter.
Voor de zekerheid haalt hij de
notulen erbij van de raadsver
gadering van de gemeente
's-Heei-enhoek van maandag 26
oktober 1964. De vijf raadsle
den behandelden toen een voor
stel over de namen in 'het
uitbreidingsplan oost'. Burge
meester en wethouders vonden
het aardig om twee straten te
vernoemen naar 'karakteristie
ke voornamen'. Ze vreesden dat
deze verloren zouden gaan ge
zien 'de verdwijning van de
streektaal'.
Mao
Aan Meriete dacht het dagelijks
gemeentebestuur aanvankelijk
niet. Het voelde meer voor Mao-
straat. Volgens de Ruiter moet je
dat uitspreken als Móöstraat en
is het een afkorting van Maatje.
Sommige x'aadsleden vreesden
echter dat Maostraat eerder zou
worden geassocieerd met de
Chinese communistische leider.
Om mensen niet op het verkeer
de been te zetten, werd het Me-
rietestraat.
Toch zorgt ook deze naam nogal
eens voor verwarring. Vooral
mensen die niet afkomstig zijn
uit de streek, hebben soms
moeite met de spelwijze van Me
riete. Zo berichtte de politie in
Goes de plaatstelijke pers enke
le weken geleden over een
vechtpartijtje in 's-Heerenhoek.
Het voox-val zou hebben plaats
gevonden in de Mei-itusstraat
lect en lijkt de streektaal voor
behouden voor gebruik bin
nenshuis.
Jaccolien Schreijenberg, Niek
Louws, Anita Verstraate, Vivian
de Visser en Piet-Jan ('noem
mien mae Pietje') van Malde-
gem zijn tien tot twaalf jaar oud
en spreken thuis vrijwel altijd
Zeeuws. Anita: „Maar op school
praat ik bijna alleen maar Ne
derlands, ook op het school
plein. Er zitten hier zoveel kin
deren op school die geen Zeeuws
spreken, dan is 't mè raor as jie
datwè doet."
„En van sommige hand werk -
moeders mag het niet eens, die
vinden het niet netjes", legt Jac
colien uit.
Volgens Niek wordt er op 'Bee
keu' nog veel Zeeuws gepraat:
„Dan moet je maar is bij de
SRV-winkel gaan luisteren, bie
Ko de Melkboer, dan hoor je bij
na alleen maar plat Zeeuws. Ik
vind dat wel grappig, dat heb je
in de stad bijna niet."
De waardei'ing voor de streek
taal is groot bij de kinderen: „Ik
zou het heel jammer vinden, als
ik geen Zeeuws zou kunnen
spreken", zegt Vivian, de enige
van de vijf die niet schroomt om
ook op school 'gewoon Zeeuws'
te spi'eken; Vivian woont dan
ook 'glad in d'n 'oek en daer
praot gin mens Nederlands'.
Ook Piet-Jan woont een eind
buiten het dorp en ook hij zal
wel uitkijken om daar Neder
lands te spreken: „Als andere
kinderen Nedeiiands praten,
moeten ze dat zelf maar weten.
Ik praat thuis dialect en dat is
veel leuker, want d'r bin d'r nie
zö vee die dat kunne."
Het dialect van de jongste gene
ratie schuift wel steeds meer op
in de richting van de standaard
taal. En dat beseffen ze zelf ook
goed: „M'n oma, die kan ik soms
niet eens helemaal verstaan, die
gebruikt van die rare woorden"
zegt Jaccolien. En Anita vult
aan: „We hebben thuis zo'n
boekje met Walcherse sprook
jes. Maar daar begrijp ik ook
lang niet alle woorden van, hoor
Maar de verhalen op zich kan ik
best lezen."
Het valt op, dat de kinderen zeg
gen absoluut geen moeite te
hebben met de vele leesteken-
tjes, die in geschreven Zeeuws
gebruikt worden. Veel volwas
senen hebben daar meer moeite
mee: „Als je Zeeuws kan praten,
kun je het ook lezen", vindt
Niek, „In een vorige groep heeft
de meester wel eens een opstel in
het Zeeuws laten schrijven. Dat
zouden wij ook best wel eens
willen. Maar dan wel hooguit
Vlnr Anita, Jaccolien, Niek, Piet-Jan noem mien mae Pietje)hun onderwijzer de heer Visser en Vivian van De Schute, waar het dialect nog
leeft. foto Dirk-Jan Gjeltema
een kantje, anders wordt je zo
moe van al die tekentjes." Ook
de andere kinderen zouden best
wel eens iets in het Zeeuws wil
len schrijven, 'dan doen de kin
deren die het niet kunnen het
maar in het Nederlands'.
Vooroordelen
„In Middelburg zeggen ze dat je
stom bent, als je dialect praat",
zegt Vivian, „Als jé dat zegt ben
je zelf stom; je mag toch zeker
zelf weten wat je praat. Ze ver
staan je toch wel."
Niek: „Ja, en boeren zijn we al
helemaal niet. De meeste van
ons wonen gewoon op het dorp.
Dat heeft niets met elkaar te
maken."
Een laatste vooroordeel waar de
kinderen mee afrekenen, is dat
dialectsprekende kinderen een
taalachterstand op zouden lo
pen. „Helemaal niet waar", zegt
Piet-Jan, „taal is m'n beste
vak," En voor Vivian en Anita is
taal niet alleen hun beste, maar
ook hun leukste vak.
Toch voeden veel Zeeuwse ou
ders uit angst voor taalachter
stand hun kinderen uitsluitend
in het Nederlands op. Een trend,
die ook de vijf jonge Biggeker-
kenaars niet is ontgaan: „Dan
kom je bij mensen thuis en dan
praten de vader en moeder
Zeeuws tegen elkaar, maar te
gen de kindei'en praten ze Ne-
derlands. Ik vind het maar raar
dat die kinderen dan geen
Zeeuws mogen praten", vertelt
Piet-Jan. Niettemin spreken de
rijf tijdens het gesprek tegen el
kaar voornamelijk Nederlands.
Anita: „Ik weet ook niet waar
om we dat doen. Zelfs als ik bij
Jaccolien thuis ga spelen, praat
ik geen Zeeuws tegen haar. Wel
tegen haar moeder en haar moe
der ook tegen ons."
„Eigenlijk toch wel raar", vindt
ook Jaccolien, „van sommige
kinders weet je eigenlijk glad
nie of aze ook Zêêuws kunne."
Een moeder van een van de kin
deren is bekend met dit ver
schijnsel: „Dat valt ons als ou-
dei's ook op. We hebben ons ook
al vaak afgevi'aagd hoe dat
komt. Toch jammer, als blijkt
dat ze het Zeeuws later niet eens
gaan gebruiken." Tenslotte
spi'eken de vijf guus van
Beekerke dan ook af om vooid-
aan ook tegen elkaar maar 'ge
woon Zeeuws' te praten.
van onze verslaggever
Marten de Jongh
Zoete, tonen van een orkestje wur
men zich tussen de harde stadsge
luiden. Dapper overleven ze temidden
van het lawaai van optrekkende bus
sen en graafmachines. Mooie klanken
afkomstig uit een mooi gebouw. Uit de
villa in Goes wel te verstaan. Een oud,
statig pand waarin de muziekschool
onderdak vindt. Het houdt zich staan
de temidden van het kille beton. Een
eenzame herinnering aan het verleden
tussen de blokkendozen van GAK, V
&D en PTT.
Een kast van een huis is het, met zware
deuren en hoge ramen. Een gebouw
dat het prima zou doen als decor voor
een griezelfilm. In de voortuin staat
een machtige beuk die beschermend
zijn takken spreidt. Alsof hij de villa
wil hoeden tegen de kille kantoor
bouw rondom. Naar het schijnt is de
boom ernstig ziek. Laat het geen som
ber voorteken zijn voor de toekomst
van de villa. Want gaat het gebouw
verloren dan verliest Goes een zeld
zaam stukje geschiedenis.
Uit 1888 dateert het jonge monument.
De Antwerpse architect Keelhoff ont-
heeft die past bij ons vak. De villa is
een begrip in Goes."
Of het gebouw een eigen karakter
heeft? Een rondleiding geeft wellicht
het antwoord. Wie op zoek gaat naar
verboi'gen kamertjes en geheime gan
gen komt echter bedrogen uit. Daar
voor is geen plaats in een pand dat een
modern gebruik kent. Verbouwingen
hebben de geur van de negentiende
eeuw verdreven. Gebleven zijn de ho
ge zolderingen en imposante deuren.
Maar dan wel met systeemplafonds en
hippe verf kleurtjes. Roze en blauwe
tinten verhullen de oudei'dom.
Directeur Hut gaat voor over de bi'ede
trap naar boven. Hol klinken de voet
stappen door de villa. De treden zijn
uitgesleten. „De trap loopt als een
zwarte lijn door het gebouw", zegt
Hut. Het klinkt alsof hij een modern
kunstwerk beschrijft. Veertien leslo
kalen en een zaal voor uitvoeringen
telt de villa. Dat veel aandacht is be
steed aan geluidsisolatie mag duide
lijk zijn. Immers, de slagwei'kers ach
ter de getraliede ramen in de kelders
mogen de blazers een verdieping ho
ger niet van de wijs brengen. Het
mocht eens een kakofonie worden. Op
de bovenste verdieping verraden pos
ters aan de muren dat eerbiedwaardi
ge ouderdom niet altijd respect af
dwingt. 'Maak van de wand geen
muurkrant. Je bent niet in China', valt
erop te lezen. Andere teksten waar
schuwen voor zakkenrollers. Want
ook de villa houdt geen dieven buiten.
In één van de zoldei'kamers staat een
vleugel. Nee, niet naar boven gezeuld
via de trap. Een grote kraan kwam er
aan te pas om het instrument op z'n
plek te zetten. „Een vrij eenvoudige
klus", zegt Hut.
Doorleefd
Een doox'leefde, ja hier en daar zelfs
uitgeleefde indruk maakt de villa. Bij
na uitgestorven is het deze ochtend.
Alleen een blaasorkestje oefent drif
tig. Treurig, zo'n leeg gebouw dat
hunkert naar mensen. Maar 's mid
dags komen ze, de muzikanten. Dan
wordt het druk. Stromen de leskamers
vol. Worden de gitaren van de muren
gehaald en de lesstandaards klaarge
zet.
Vele malen zal de zware toegangsdeur
achter de bezoekei's dichtslaan. Als
ware het een applaus. Het bewijs dat
de villa leeft.
Temidden van kil beton herinnert het jonge monument uit 1888 aan een sfeervoller verleden.
foto Willem Mieras
Een kast van een huis is het, met zware deuren, hoge ramen en een imposant trappenhuis.
foto Willem Mieras
wierp het in opdracht van ene Max
Salberg uit Dusseldorf die er ging wo
nen samen met zijn vrouw Maatje
Kakebeeke. Salberg was directeur
van de plaatselijke
meelfabriek. Hij ver
kocht zijn huis aan het
Rijk toen het bedrijf in
1891 in vlammen op
ging-
In dure termen heet het
dat de villa werd ge
bouwd in een rijke eclec
tische stijl met neo-re-
naissance elementen.
Toren, trapgeveltje en
sierbogen geven het een
bont aanzien. Een voor
beeld van architectuur
dat zeldzaam is op De
Bevelanden, Schouwen
en Tholen.
Toch had het weinig gescheeld of de
patriciërswoning was niet meer. Het
gebouw werd in de jaren zeventig in
zet van felle discussies in de Goese sa
menleving. De gemeente, eigenaar
sinds de jaren twintig, wilde het laten
slopen. Het had geen cultureel-oud-
heidkundige waarde en paste niet
meer in de plannen voor de binnen
stad, luidde het doodvonnis van het
dagelijks gemeentebestuur.
Een standpunt dat heftige reacties
veroorzaakte. Een actiecomité ijverde
voor het behoud
van de villa. Sta
pels protestbrie
ven en honderden
handtekeni ngen
ploften op de bu
reau's van de be
stuurders. Het ge
bouw, leegstaand
sinds het vertrek
van de Keurings
dienst van Waren,
mocht blijven.
Als een centrum
voor culturele ac
tiviteiten. Sinds
1990 is de mu
ziekschool er gevestigd.
Zo voornaam en afstandelijk als de
villa van buiten oogt, zo welkom voe
len bezoekers zich binnen. De mu
ziekschool kan zich nauwelijks een
beter onderkomen wensen, vertelt di
recteur Jan Hut in zijn werkkamer.
Niet alleen omdat het gebouw cen
traal ligt en makkelijk bereikbaar is.
„Maar ook omdat het een uitstraling
2e en 3e kerstdag
aanvang 16.30 uur
KLOVENIERSDOELEN
MIDDELBURG
MARIANNE BOER pi.
Afrikaanse muziek
door NJAVA
AZIATISCH DINEREN
nog enkele plaatsen
bel nü nieuwe MUZIEK
0118-623650
faxen kan ook 624754
