Pfi
Haar omlijst het gezicht
School voor buitenbeentjes
Corina
Polderman,
kapster
reportage zaterdag 7 december 1996 25
essional
Wie had gedacht dat er in dit toch
tamelijk vrijdenkende land zo
langzamerhand met alle taboes is
afgerekend, heeft een belangrijk
verschijnsel over het hoofd gezien: we zijn
als de dood dat iemand er achter komt, dat
we met andermans veren lopen te pronken
door haar, dat een ander heeft toebehoord,
te benutten om de eigen kale of beperkt
beplante bol mee te bedekken. Corina
Polderman (58) uit Goes weet erover mee te
praten. „Het liefst zouden de mensen onder
de grond door via een tunneltje bij mij
binnen willen komen, zodat niemand kan
zien dat zij bij mij een haarwerk laten
aanmeten." Het treft dat Corina ook nog
een gewone kapsalon bestiert. Hebben de
klanten altijd nog het alibi, dat ze alleen
maar het plan hadden een permanentje te
laten zetten.
Beschroomd en zwak behaard maak ik
aanstalten binnen te stappen. J.A van
der Goeskade 53. Slechts voor een inter
view, maar weet de passant dat ook? De
kust blijkt veilig. Geen spiedende blikken
van personen die gretig de bewegingen re
gistreren om er later monkelend kond van
te kunnen doen. Roddelend Goes heeft
kennelijk andere dingen aan het hoofd.
Zelfs in de prijzige flats aan de overzijde
gaat geen gordijntje opzij.
Dokter
Corina zit sinds 1961 beroepsmatig met
de handen in het haar. Ze was amper drie
turven hoog al bezig om bij voortduring
het kapsel van een buurjongetje te fatsoe
neren. Het kon niet anders of daar moest
een kapster uit groeien. Maar dat Corina
later nog met de bijnaam 'dokter Polder
man' zou worden opgesierd, had ze zelf
nooit durven dromen. 'Dokter Polder
man': vanwege haar deskundigheid in het
doorgronden van haarproblemen: licht
besneeuwde schouderpartijen als gevolg
van roos, haaruitval, vet haar, pluizige
bollen, kapot haar, kale plekken, de hele
ratteplan.
Daar heeft Corina wijze oplossingen voor.
Zij pakt het euvel gaarne bij de
(haar)wortel aan. En valt er niks meer te
bestrijden dan is daar altijd nog de uit
komst van een haarwerk. Dat varieert van
een, met een clipsje klikklak te bevesti
gen, aanvullend plukje tot een complete
hoofdbedekking. Daar willen verzekerin
gen op medisch advies tegenwoordig best
aan meebetalen. Van de aanduiding
'pruik' wenst Corina overigens niets te
weten. Dat herinnert maar aan de rage
van weleer, toen je al op een kilometer af
stand kon zien dat iemand met zo'n op een
Corina Polderman: Je moet wel een kapsel dragen, dat bij je past. foto Ruden Riemens
muts bevestigd kapsel naderde. Het ma
teriaal dat thans wordt toegepast verdoe
zelt op subtiele wijze een bescheiden
haarinplant of een kale bol. Niet van het
eigen haar te onderscheiden toevoegin
gen. waar je bijna met een loep boven
moet hangen om vast te stellen dat het ei
genlijk nep is. Maar ook al is het niet van
de drager, het haar is wel van mensen.
Vooral van Indiase jonge vrouwen. Hun
haar moet er verplicht minimaal drie keer
per jaar af. De opbrengst komt ten goede
aan het tempelonderhoud. Een kilo haar
brengt, al naar gelang de lengte, 1250 tot
3500 gulden op. Dat haar wordt, aan de
hand van een advies van de bestellende
haarwerkstudio, helemaal op Bali keurig
haar voor haar handgeknoopt aange
bracht op een zodanige ondergrond, dat
de hoofdhuid van de nieuwe bezitter er-
heel natuurlijk in blijft doorschemeren.
Heel wat anders dus dan die dikke mutsen
met haar erop uit de tijd van de page
pruiken en andere varianten, die vooral
werden benut als tweede kapsel.
Het pubhek kijkt tegenwoordig bedui
dend vaker in de spiegel, misprijzend het
evenbeeld beschouwend, kritisch speu
rend naar mogelijke ongerechtigheden.
Komt door de tv, luidt Corina's donker
bruine vermoeden. Op dat scherm zien ze
in het oog lopende kapsels en dan heb je
het zitten. Mokkokè! Mevrouw Polder
man heeft ze bij bosjes gehad: vrouwen
die heur haar wilden hebben als Mies
Bouwman. U weet wel: van 'lieve, lieve
mensen' en lopende banden met luxe arti
kelen. Een voorkeur van recenter datum
is de hoofdtooi van Lady Di. Weer ande
ren zweren bij de haardracht van de
koningin van het NOS-journaal, Pia
Dijkstra. Of van Caroline Tensen. Zelfs
Catharine Keyl staat onbewust model.
..Ik kan alles maken wat ze vragen", stelt
Corina voorop. „Maar je moet wel een
kapsel dragen, dat bij je past. Het moet
dat gezicht omlijsten. Als ik iemand zie
binnen komen kijk ik meteen hoe die ge
kleed is. Dan komt het al een beetje. Ik wil
ook de verhouding zien van hoofd en nek
en zo. Het gebeurt dat ik klanten verlies
omdat ik het niet zie zitten wat zij willen.
Maar liever dat, dan tegen mijn geweten
in werken. Of ik laat de behandeling over
nemen door een kapster die daar geen
moeite mee heeft."
Lopend over straat ziet mevrouw Polder
man veel mis gaan op coiffuregebied.
„Het is zo jammer dat dames vaak net als
mannen geknipt zijn. Als je er achter
loopt zie je niet of het een vrouw is. Verge
leken bij toen ik begon is er een heleboel
vrouwelijkheid verdwenen. En daarmee
ook een deel van ons mooie vak. Maar het
komt weer terug. De Grace Kelly-rol, de
paardenstaart." Dat treft voor Corina.
„Want", vertrouwt ze toe, „lang haar is
mijn specialiteit. Daar ben ik destijds het
vak mee in gegaan. In de jaren zestig was
het allemaal lang haar Ik heb in die tijd
ook het geluk gehad de fruitfeeén te mo
gen kappen
Haarperikelen. Dat kan in de genen zit
ten En generaties voortslepen. Veel
klachten zijn echter terug te voeren tot
psychische kwesties, meent Corina zeker
te weten. Onzekerheid in het huwelijjk,
man gaat vreemd, mensen die iemand ver
loren hebben. Of andere ingrijpende din
gen hebben meegemaakt. Mevrouw Pol
derman hoeft vaak niet expliciet naar
achtergronden te informeren. Men komt
er zelf wel mee voor de draad. Dat klanten
in de kapsalon en ook op de kneed- en
wrijftafel bij de fysiotherapeut zo mede
deelzaam zijn. komt door de omstandig
heid dat er in deze branches buitensporig
aan de medemens wordt gezeten. Dan sij
pelt er eerder wat naar buiten. Op dat
Goese adres werkt dat net zo. Klanten die
met haarklachten zitten, ontwaren in me
vrouw Polderman bovendien een gevoels
mens, bij wie ze gemakkelijker dan elders
hun verhaal kwijt kunnen. Op deze ma
nier komt Corina heel wat over achterlig
gende kwesties te weten. Aldus haarfijn
geïnformeerd acht zij zich nog beter in
staat om die klanten op de juiste wijze te
helpen.
Geheim
Corina ontmoet veel leed in haar haarstu
dio, weet als geen ander hoe velen gebukt
kunnen gaan onder een haarprobleem.
„Hier hebben heel wat mensen gehuild",
zegt mevrouw Polderman En passant
rept ze van het uitgaan van een relatie
toen een mevrouw, die voor haar nieuwe
vriend geheim had gehouden, dat ze zich
op de J.A van der Goeskade, plaatselijk
ook bekend als 'bie Duvekot'. een haar
werk had laten aanmeten, in bed door de
mand viel. Aan een boel haarproblemen
is, weet Corina, veel meer te doen dan het
gemene volk denkt. „Het draait vaak om
een slecht doorbloede huid. En het vele
wassen is ook fout."
De vakvrouw uit Goes maakt er geen ge
heim van dat zij zelf soms ook naar een
haaraanvulling pakt. Dat gebeurt met na
me tijdens de vakantie. Niet zozeer om
keurig gekapt aan de rand van het zwem
bad plaats te nemen, maar meer om na te
gaan hoe die toevoegingen zich houden
tijdens een verblijf in een warm land. Zo
dat Corina daar later een gefundeerd ad
vies aan de klant aan kan overhouden.
Het zijn niet alleen haarperikelen, die Co
rina handenvol werk bezorgen. Ze wordt
in de kapsalon steeds vaker geconfron
teerd met vrouwen die massa's haar heb
ben - het is ook nooit goed- maar dat niet
meer zien zitten. Mevrouw Polderman
haalt er de uitkomst van een opiniepeiling
bij en meldt dat acht op de tien vrouwen
niet tevreden zijn over het eigen haar. En
over de kleur, niet te vergeten. „De omzet
in haarkleuren is ongelooflijk." Die onte
vredenheid komt, meent Corina, voort uit
onzekerheid. „De huidige maatschappij,
al die veranderingen, dat maakt dat men
sen minder sterk in hun schoenen staan.
„Ik voel me soms een halve psycholoog",
zegt Corina op een toon waaruit niet
blijkt dat ze zucht onder een last. Ze
houdt van mensen, leent geduldig haar
gewillig oor en beseft dat de. op de brede
kapperszetel vertoevende klant haar din
gen in vertrouwen laat weten. Daarom
weet ze goed over details te zwijgen. „Als
ik dat niet kon zouden er in Goes meer
echtscheidingen zijn. Wat hier verteld
wordt is echt ongelooflijk."
Jacques Cats
De jongeren van de Leef-werkschool Eigen
wijs in Nijmegen zijn stuk voor stuk buiten
beentjes. De een heeft het aan de stok met politie
en justitie, de ander is hoogbegaafd en kan om die
reden niet langer terecht op zijn oude school. Hea
vy punkers, drugsgebruikers, maar ook jongeren
die het normale onderwijs te saai vinden, werken
hier aan hun deelcertificaten. In de dertien jaar
dat Eigenwijs nu bestaat, heeft de school honder
den leerlingen een nieuwe kans kunnen bieden.
Een portret van een eigenzinnige instelling.
Arne-Gauke zit samen met zijn begeleider Henk
achter de computer. Een extra les wiskunde. Twee
keer in de week komt de jonge, hoogbegaafde
scholier uit Amersfoort naar de Nijmeegse Bon
gerdstraat. Hier, op de Leef-werkschool Eigen
wijs vindt hij de individuele begeleiding en het
begrip dat op zijn vorige school ontbrak.
Tussen alle andere buitenbeentjes die samen deze
schoolgemeenschap vormen, valt Arne-Gauke
niet op. De 17-jarige Janneke bijvoorbeeld, stu
deert hier wel, iets wat op haar vorige school niet
lukte. De roodharige Nijmeegse kwam op Eigen
wijs terecht na een forse botsing met politie en
justitie. „Deze school spreekt mij aan", zegt Jan
neke. „Het lijkt of hier alle kinderen problemen
hebben. Dat maakt het gemakkelijker om met ze
te praten. Als je op andere scholen kijkt, lijkt het
alsof daar niemand problemen mag hebben."
Ze werkt sinds september aan haar mavo-deel
certificaten. Haar oude vriendenkring - waarmee
ze in de problemen kwam - ziet ze nog wel, maar
ze wordt er niet meer door meegesleept. Janneke
heeft dat niet meer nodig om toch het gevoel te
hebben dat ze ergens bij hoort. Ze kan tegenwoor
dig haar eigen weg gaan.
Eisen
De school helpt haar daarbij. Die stelt hoge eisen
aan de inzet van de jongeren. Zij moeten discipli
ne en een gevoel van verantwoordelijkheid ont
wikkelen. Dat lukt Janneke aardig, en daarin
verschilt ze niet eens zoveel van haar vriendin Jo-
lique, die nu anderhalfjaar de havo volgt. Op haar
oude school kon deze 16-jarige niet aarden. Joli-
que:,Ik heb hier geleerd wat zelfdiscipline is.De
16-jarige uit Mook, bij Nijmegen, weet nog maar
al te goed hoe zij op haar vorige school mislukte.
„Die school was saai. Daarom ging ik spannende
dingen doen, daagde uit en ging daarin steeds ver
der. Ik werkte niet meer, wilde meer vrijheid."
Zij hoorde van twee vriendinnen over het bestaan
van 'Eigenwijs'. „Soms ga ik nu met plezier naar
school. En als ik eens een keer geen zin heb, dan
neem ik een baaidag. Dat kan ik hier doen, als het
maar niet te vaak voorkomt."
Zelfstandigheid en gelijkwaardigheid, ook tus
sen jongeren en de medewerkers, zijn kenmer
kend voor de school. De voortgangsformulieren,
die hier de plaats van rapporten innemen, laten
De Leef- Werkschoot Eigenwijs in Nijmegen.
niet alleen ruimte voor een beoordeling van de
jongeren. De leerlingen kunnen zelf ook een oor
deel geven over het functioneren de begeleider.
Het lijkt een leerlingenparadijs. Je hebt er vrij
heid, ook om af en toe een 'baaidag' op te nemen,
en docenten zijn er je vrienden. Maar veel jonge
ren-zonder-problemen zullen juist moeite heb
ben met 'Eigenwijs'. Alleen al het gebouw zal de
meesten, zeker als ze zijn opgegroeid met Benne-
ton en Nikes, niet aanspreken. Het is een ver
bouwde, aftandse kleuterschool, en staat wat
achteraf in een Nijmeegse woonbuurt. Meubilair
en materiaal zijn versleten en lijken zo van de
vuilnisbelt te komen. Toch volgen zo'n vijftig jon
geren (over leerlingen praat niemand) hier min of
meer regelmatig onderwijs. Dat is het minste wat
van ze verwacht wordt. Ook al kwam 'Eigenwijs'
voort uit linkse actiekringen, een vrijblijvende
krakersschool is het allang niet meer.
Het is er rommelig, met soms overdonderende
muziek. In veel aparte hokjes wordt les gegeven.
Het schoonhouden van het gebouw gebeurt door
de jongeren zelf. De school is trots op haar af
komst Zij werd in 1983 opgericht uit onvrede met
foto Sjaak Veldkamp
het gewone onderwijs. Nog steeds draait de
school vooral op de inzet van vrijwilligers en en
kele laag betaalde vaste medewerkers. Pas vorig
jaar werd Eigenwijs door het ministerie erkend,
als een proefproject ter invoering van de tweede
fase ('studiehuis') in het voortgezet ondeiwijs.
Niet dat daarmee deeigen aanpak van 'Eigenwijs'
veranderde. Voorop staat nog steeds dat de jonge
ren zich op deze school gelukkig moeten voelen,
zegt vaste medewerker Teun van Stekelenburg.
„De meeste jongeren willen een diploma halen.
Maar wij doen er niet moeilijk over als ze dat niet
zo belangrijk vinden. Als ze zich later maar staan
de kunnen houden. Ze moeten weten wat ze wil
len en eigen keuzen durven maken. Wij laten hen
hun eigen verantwoordelijkheid. Met een schop
onder de kont en een aai over het bolletje kun je
heel wat bereiken."
Hij praat niet graag over 'probleemjongeren',
maar liever over jongeren-met-problemen, en
stelt vast dat Eigenwijs ook veel leerlingen telt
zonder problemen. Voor de meesten geldt, in de
woorden van Janneke„Als jongeren naar de Nij
meegse Bongerdstraat gaan, hebben ze eerst een
stap opzij gezet, een eigen keuze bepaald. Op Ei
genwijs beginnen ze met een nieuwe start."
„Hier vind je BOM-moeders (bewust ongehuwde
moeders), jongeren met psychiatrische proble
men, politiegevallen maar ook heavy punkers.
Hoogbegaafden even goed als 'normale' middel
bare scholieren. Geen van hen wordt aangekeken
op hun verleden. Hun geheimen hoeven ze niet
weg te stoppen", zegt medewerkster Thérèse van
Bakel. Tegelijkertijd wordt het woord zelfont
plooiing heel groot geschreven. De jongeren moe
ten het zelf maken, hun knop moet definitief om
gezet worden. Dat je een autoriteitsconflict hebt,
wil niet zeggen dat je verder niets kunt „De mees
ten zijn erg gesteld op hun autonomie", zegt Thé
rèse. „Op Eigenwijs worden ze met respect en als
een jonge volwassene behandeld Wij maken ze
duidelijk dat zij zelf verantwoordelijk zijn."
In de Jaren tachtig ontstonden in onder meer Alk
maar. Amsterdam, Groningen en Nijmegen 'leef-
werkscholen', waar de leerling centraal stond.
Tien jaar later is Eigenwijs de enige die nog over
is. Centraal in het weekprogramma staat het (ver
plichte) projectonderwijs. Individuele begelei
ding biedt de jongeren de geborgenheid die ze no
dig hebben om tot resultaten te komen: ze moeten
minimaal drie vakken per jaar volgen.
Eigenheid
Met het aanvaarden van de rijkstoelage moest Ei
genwijs zich ook bureaucratisch vastleggen. De
grote angst was dat de school haar eigenheid zou
kwijtraken. Teun: „Dat hebben we opgelost door
ambtelijk samen te w:erken met een brede scho
lengemeenschap in Nijmegen, zonder dat er spra
ke is van een fusie. Wij zijn te klein om zelfstandig
te blijven, vandaar dat we organisatorisch gekop
peld zijn. Maar we hebben verder geen enkel con
tact met die school. Wij zijn eigenlijk een normale
abnormale school, en de enige in zijn soort in Ne
derland. Wij horen niet bij het speciaal onderwijs,
hoewel we er wel wat weg hebben. Wij trekken
natuurlijk jongeren met problemen aan, maar
veel van hen zijn onnodig van hun vroegere school
gestuurd. Eigenlij k zou elke grote stad zo'n school
als de onze moeten hebben."
Louis Burgers
