Kinderen de dupe, dat is
toch de harde realiteit?
Clown wil ook psychopaat zijn
PZC
Kevin Bacon speelt
ploert in Sleepers
Kerkhof laat leegte achter
kunst cultuur
19
AIDS in
luchtige
setting
Sprekend
Jane Austen
vrijdag 15 november 1996
Dustin Hoffman
Ooit had Kevin Bacon de ambitie om rockmuzikant te worden,
totdat hij kennis nam van de film 'Midnight Cowboy' en
sprakeloos raakte van bewondering voor de wijze waarop Dustin
Hoffman en Jon Voight zich geloofwaardig maakten als 'losers' aan de
Newyorkse zelfkant. Vanaf dat moment wilde Kevin Bacon acteur
worden. Op 38-jarige leeftijd heeft hij inmiddels in 30 films
meegespeeld, waaronder 'JFK', 'A Few Good Men' en 'Apollo-13'.
Thans is hij te zien in Sleeperseen door Barry Levinson geregisseerd,
zeer grimmig misdaaddrama waarin ook Brad Pitt, Robert de Niro en
Dustin Hoffman meespelen.
Sleepers gaat over vier New
yorkse straatvlegels die door
een fataal aflopende kwajongens
streek terechtkomen in een jeugd
gevangenis. De manier waarop ze
daar worden mishandeld en sek
sueel misbruikt door hoofdcipier
Kevin Bacon tekent hen voor de
rest van hun leven. Uit wraak
wordt tien jaar later de ploertige
gevangenisbewaker vermoord en
staan twee van de jongens op
nieuw terecht.
Een ongezelliger rol lijkt voor een
acteur nauwelijks denkbaar. Toch
beweert Kevin Bacon tijdens de
opnamen een gezellige tijd te heb
ben gehad: „Ik ben erg gesteld op
Barry Levinson, om te beginnen.
In zijn debuutfilm 'Diner' heb ik
vijftien jaar geleden een van mijn
eerste grote rollen kunnen spelen.
Op de set van Sleepers had ik vier
geestige, levendige tieners om me
heen. De jongens die in het film
verhaal schandelijk door mij wor
den misbruikt. Ik geloof dat het
onverantwoordelijk zou zijn ge-
weestom acteurs van 13,14 jaar te
diep mee te zuigen in de naargees
tigheid van het verhaal waarin ze
moesten spelen. Ik heb het daarom
tot mijn taak gemaakt om als hun
meest rotzakkige tegenspeler de
atmosfeer voor die jongens zo ont
spannen mogelijk te houden. We
hebben veel gedold samen, veel
gelachen. Vervolgens draaiden we
een paar van die gruwelijke scè
nes, waarna we verder gingen met
dollen." Je hoort acteurs vaak be
weren dat er niets zo leuk is als het
spelen van boosaardige types. Ba
con ziet dat toch wat genuanceer
der: „Hier ben ik een gewetenloze
cipier. Maar kort geleden heb ik
zelf een diep tragische gedetineer
de gespeeld in 'Murder In The
First' en daarin zat nergens ook
maar een sprankje hoop of humor.
Dat was echt een diep deprime
rende ervaring. Ik kreeg er de pest
in als ik 's ochtends naar de set
moest en thuis werd ik overvallen
door huilbuien. Zo diep zat ik in
dat drama. Ik ben er trots op dat ik
die rol gespeeld heb, maar het was
geen prettige ervaring om het te
doen. Sleepers daarentegen is een
zeker zo somber drama, maar we
hebben het met groot plezier ge
maakt Wel vond ik het zwaar om
naar de voltooide film te kijken.
Het maakte me in de war. Er zit al
tijd een element van ijdelheid in
acteren, maar kijken naar mezelf
als dit volmaakt walgelijke type.
daar ging ik me toch beroerd bij
voelen."
Schurken
Ik hoor dus niet bij de acteurs die
het spelen van schurken leuker
vinden dan het spelen van aardige
mensen. Maar het enige wat ik
echt erg vind om te doen is het ac
teren van eendimensionale karak
ters, of het nou helden zijn of boe
ven. Als je geen dimensies, geen
diepte kunt creëren, dan wordt het
saai."
„Als ik onaangename personages
moet spelen, probeer ik een ver
klaring voor hun gedrag te vinden
Of ik zoek naar ergens toch een
speciale charme, een tegenaccent
of stukje kwetsbaarheid. Dat
bleek bijvoorbeeld goed mogelijk
met de boef die ik tegenover Meiyl
Streep neerzette in 'River Wild',
maar ik heb het opgegeven bij deze
klerelijer in Sleepers. Deze vent is
gewoon door-en-door verrot.
Maar ik heb mijn best gedaan om
te vermijden dat hij als een kari
katuur van slechtheid zou kunnen
overkomen. Want daarvan zou hij
minder angstaanjagend zijn ge
worden. Ik wilde hem profileren
als iemand die naast jou in de bus
zou kunnen zitten, zonder dat je in
de gaten zou hebben wat voor
beest het is."
Discussie
In Amerika, waar Sleepers mo
menteel de drukst bezochte film
is, sleept zich een discussie voort
over het waarheidsgehalte van het
door Lorenzo Carcaterra geschre
ven boek waarop Sleepers werd
gebaseerd. Dat boek pretendeert
autobiografisch te zijn, maar vol
gens sommigen is het verzonnen
Kevin Bacon vindt die discussie
niet van belang. „Voor mij is het
niet relevant of het echt is gebeurd
of niet. Ik heb het boek gelezen en
vond het een goed verhaal. Ik ge
loof niet dat het onrealistisch is
om aan te nemen dat het verhaal
gebeurd zou kunnen zijn. Het is
een realiteit dat kinderen slacht
offer worden gemaakt van vrese
lijke misdaden. Hoe vaker we daar
met onze neuzen op worden ge
drukt in de media en in de cinema,
des te groter de kans wordt dat
men er iets aan zal doen."
„De belangrijkste reden voor mijn
deelname aan Sleepers was overi
gens heel simpel: ik vond de rol
interessant. En je kunt het gek
vinden of niet, maar ik kijk naar
projecten toch voornamelijk met
het oog van de acteur: ik maak
mijn afweging op basis van de mo
gelijkheden om goed werk af te le
veren. De boodschap van een film,
de morele of politieke implicaties,
zie ik niet als mijn verantwoorde
lijkheid maar als dingen waar je
de regisseur op aan moet spreken.
Zo mag je aan mijn meeacteren in
'JFK' niet afleiden dat ik het eens
zou zijn met de samenzwerings-
theorieen van Oliver Stone. Ik ben
geen priester, geen filosoof en geen
politicus. Als acteur voel ik mezelf
simpel als een huursoldaat.
Pieter van Lierop
Sleepers, te zien in Alhambra Vlissin-
gen. De Koning Hulst, Roxy Bergen op
Zoom, Lumière en Pathe Rotterdam.
Er wordt beweerd dat je Ian
Kerkhofs speelfilm Naar De
Klote! eigenlijk alleen kunt be
oordelen als je zelf een doorge
winterde houser bent en wel eens
van roesverwekkende padde
stoelen hebt gesnoept. Onzin. We
worden hier verondersteld ook
films te beoordelen over rembeti-
ko-muzikanten in vooroorlogs
Piraeus en over de subculturen
van Taipeh. Bejing of Ho Chi Min
Stadzonder dat we daar zelf ooit
riksjafietserzijngeweest. Het he
dendaagse wereldje van gabbers
en housers in Amsterdam ligt
stukken dichter naast de dein- en
er is geen uitzonderlijke driest
heid voor nodig om te beweren
dat Kerkhof daar een weinig op
wekkende filmimpressie van ge
maakt heeft.
Kerkhof adviseert zijn klanten
om liefst eerst enige xtc-pillen te
slikken om de kwaliteiten van
zijn kunstwerk optimaal tot hun
recht te doen komen, maar dat is
flauw. Want op die manier wordt
het mogelijk om zelfs 'De Zee
meerman' als 'cool' te ervaren of
om uit j e bol te gaan bij het zeven-
uur-journaal-met-Henny Stoel.
Wel is waar dat broodnuchtere
kennisname van Naar De Klote!
een reactie oplevert, vergelijk
baar met die van een schaap bij
onweer. De onaflaatbare herrie is
nauwelijks te harden. We komen
uitsluitend snuivende en slikken
de freaks tegen en engerds met
vervaarlijk wapentuig. En zelfs
waar de beelden niet vervormd
zijn of kleurtechnisch gemanipu
leerd (knap, op zichzelf), springt
de camera rond als een vlo met
evenwichtsstoornissen. De foto
grafie maakt geen enkel onder
scheid tussen objectieve en
subjectieve, gedrogeerde waar
neming, zodat een ochtendwan
deling door de Maasstad de sug
gestie wekt dat thans ook de
Willemsbrug aan het zwabberen
is geslagen.
Waar het op neer komt is dat Ian
Kerkhof een 'house-film' heeft
afgeleverd waarvan de vormge
ving in weinig opzichten afwijkt
van de inmiddels lang en breed
vergeten psychedelische cult
films van de jax-en zestig, waar
ook alleen maar aandacht aan de
buitenkant besteed was. Zoiets
als 'Chappaqua', van Conrad
Rooks. Alleen de mensen lijken
veranderd.
Bezwaar
Als housers en gabbers werkelijk
zijn zoals Kerkhof ze afschildert -
zo leeg, zo wreed, zo narcistisch
en stupide - dan is het eerste wat
je verwachten mag van een film
over hun subcultuur dat enigs
zins wordt aangegeven hoe ze zo
geworden zijn. Het cruciale be
zwaar tegen Naar De Klote! is
dan ook niet dat ouwe lullen de
film zullen ondergaan als een
schoffering van hun zintuigen,
het hoofdprobleem is dat de film
in een vacuüm blijft hangen en
daardoor vrijwel elke zeggings
kracht ontbeext.
De levensstijl van de pex-sonages
krijgt nergens een context en ook
nauwelijks een contrast, afgezien
van op zeker moment een paar
minuten met een hoofdschud
dende oude moeder uit Tilburg.
Toch bedoelt de film een persoon
lijk drama te vertellen, maar het
glijdt langs je koude kleren af
door de vlakheid van de karak
ters en door onthutsende cliché
matigheid.
Meisje Jacqueline (Fem van den
Elzen) is negentien jaar en is de
donkere provincie ontvlucht. In
de grote stad Amsterdam krijgt
ze een passief vriendje dat Mar
tij n heet (Tygo Gemandt) en en
kel bier zuipt en joints rookt, zo
dat Jackie moet gaan werken
voor de kost. Ze vindt emplooi als
verkoopster van softdrugs, maar
valt snel ten prooi aan de hande
laars in sterker spul. Als argeloos
schaap leent ze geld aan twee ge
haaide meiden die niet over te
rugbetalen denken, omdat ze het
te druk hebben met het onttronen
van Thorn Hoffman als
ongekroonde koning in de
deejay-hiërarchie. En Jacqueline
uit Tilburg komt zo diep in de
schulden dat ze zich moet prosti
tueren aan een gevaarlijke drugs-
crimineel. Alleen als gevolg van
een ondei-linge afrekening bin
nen het milieu, weet ze haar vrij
heid te herwinnen en wordt dan
weer opgevangen door suffe Mar
tij n. Het is het stereotiepe
verhaaltje dat ook altijd werd
aangewend voor negentiende-
eeuwse pornoromans en hypo
criete erotica uit de jaren vijftig.
Het enige verschil is dat je er
Kerkhof niet van kunt betichten
dat hij moralistisch in de weer is.
Wie zijn heldin achterlaat in de
Naar de klote.
armen van een leeghoofd als
Marlijn, schept niet precies uit
zicht op een leven met toekomst.
En de film sluit met minder cy
nisch af met twee 'pushende'
jochies, nog jonger dan Jacqueli
ne en hunkerend naar dezelfde
kicks als haar bijna noodlottig
waren geworden.
In 1983 verliet de toen negentien
jarige Ian Kerkhof de verstikken
de achterlijkheid van zijn ge
boorteland Zuid-Afrika en ging
zich vestigen in Nederland. Hij
lijkt op Jacqueline, de heldin van
Naar De Klote! Met zestien korte
en lange films leefde hij zich
woest uit als de meest provoce
rende cineast van Amsterdam.
Wie nooit eerder een Kerkhof
film gezien heeft zal het zich
moeilijk kunnen voorstellen,
maar in Naar De Klote! lijkt hij
zijn wildste haren al te hebben
verloren en conformeert hij zich
nu aan de onkritische smaak (als
het maar trendy genoeg is, dan is
het ook goed) van de grootste
groep bioscoopgangers: tieners
en begin-twintigers.
De vroegere Ian Kerkhof is eigen
lijk alleen nog herkenbaar in een
paar sardonische grappen. Bij
voorbeeld in de ingeving om een
zwarte gangster zij n kluis te laten
afdekken met het fotoportret van
zijn persoonlijke held: Bouterse
zou logisch zijn geweest, maar we
zien Mandela. Als het tevens
Kerkhofs doel is geweest om met
zijn film geestelijke chaos te por
tretteren, dan is dat hem in elk
geval uitstekend gelukt.
Pieter van Lierop
Naar De Klote!, te zien in Alhambra
Vlissingen, De Koning Hulst en Corso
Rotterdam
Jim Carrey werd plotseling beroemd
dankzij zijn rol in en als 'Ace Ventura'.
Een hyperactieve, bijna manische vorm
van komedie bedrijven sloeg aan bij een
groot publiek. Dat ene onverwachte
succes werd gevolgd met successen in
'The Mask' en 'Dumb And Dumber',
waarbij het komisch talent van Carrev
vergeleken werd met dat van Jerry-
Lewis. Je zou dan denken dat hij
misschien in een remake van 'The Nutty
Professor' zou komen te staan, maar dat
is niet zo. Zijn nieuwe film heet The
Cable Guy en die lijkt eerder geschreven
te zijn met Robert De Niro in gedachten.
Een kabelaansluiting is om een
of andere reden het belang
rijkste in het nieuwe huis van Mat
thew Broderick, die een jaren ne
gentig-yuppie speelt die door zijn
vriendin het huis is uitgezet. Jim
Carrey als The Cable Guy moet
hem in contact brengen met de rest
van de wereld. Carrev is niet tevre
den met alleen maar het leveren
van een kabelaansluiting. Hij
heeft ook een pathetische behoef
te om vriendschap te sluiten met
zijn klant De reactie van Brode
rick is dezelfde als die van mij toen
Carrey voor het eerst zijn komi
sche talenten toonde. Hij vindt
Carrev een vreemde snuiter, maar
wil nog even afwachten of het nog
wat wordt. Dat blijkt voor Brode
rick een vergissing.
Zijn 'cable guy' gaat zijn leven
volledig overheersen. De 'cable
guy' bemoeit zich overal mee en
regelt alles, van een karaokefeest-
je bij hem thuis tot de manier
waarop hij zijn vriendin opnieuw
voor zich wint. Net op het moment
dat ik een beetje gewend ben aan
die stijl van komedie van Carrey,
besluit hij dat waar hij in uitblinkt
niet voldoende is. Hij wil naast de
clown ook een psychopaat spelen
En ik betwijfel of dat wel verstan
dig is, en of zijn regisseur Ben Stil
ler en scenarioschrijver Lou Holtz
Jr weten wat ze doen. De film wil
zowel de charme verkopen van
Carrev waarmee hij beroemd is
geworden en wil tegelijkertijd iets
meer vertellen. Maar Stiller en
Holtz zijn daar zo onhandig in dat
ze op dat gebied niet alleen niet
leuk zijn. maar ook niet slagen om
er een psychologische studie van
een psychopaat van te maken. Of
in ieder geval een beetje meer in
zicht. dan de flauwe clou die ze nu
aandragen.
Motivatie
De 'cable guy' is in zijn jeugd door
zijn moeder verwaarloosd en heeft
de televisie als vervangende ouder
gebruikt en daardoor heeft de vol
wassen 'cable guy' nu de drang om
een valse identiteit aan te nemen
met de naam van een oud televisie
personage, natuurlijk naast die
pathetische behoefte om zich op te
dringen aan vreemdelingen. Tele
visie is slecht. Zoiets schijnt de
motivatie volgens Stiller en Holtz
te zijn. Maar dit is niet leuk gedaan
en het is zeker niet van het niveau
van bijvoorbeeld Scorsese's 'King
Of Comedy'
Het vreemde is dat ook Stiller
weet hoe het wel moet. want er zit
een fragmentje in van Eastwood's
'Play Misty For Me", een andere
uitstekende film in dit subgenre
Nog vreemder is dat The Cable
Guy door deze onkunde van de
makers juist spannend blijft. Het
is namelijk zeer ongemakkelijk
kijken. Aan de ene kant is er de ko
mische gekte van Jim Carrev, die
O ff-Broad way was Jef
frey een toneelstuk dat
een jaar lang furore maakte
in New York. Het is nu ver
filmd en laat duidelijk zijn
afkomst zien. Terzijdes en
losse sketches vormen de
hoofdmoot van de film, die
het vooral moet hebben van
de humoristische kijk op het
leven die de schrijver Paul
Rudnick ons biedt. Zijn
hoofdpersoon heet Jeffrey
en deze deelt ons als binnen
komer in zo'n terzijde mee
dat hij seks als een van de
mooiste 'ideeën' beschouwt
die er zijn.
Seks is zo gecompliceerd ge
worden met de komst van
AIDS, waardoor hij dusda
nig moe wordt van al het ge
doe in bed dat hij besluit om
seks af te zweren en al zijn
energie te richten op bij
voorbeeld lekker sportief
bezig zijn in de sportschool.
Dat is waar hij Steve ont
moet en tussen hen slaat di
rect een vonk over. Het pro
bleem voor Jeffrey is dat hij
ons net heeft uitgelegd dat
hij absoluut geen trek meer
heeft in seks of relaties. Een
bijkomende complicatie is
dat Steve seropositief is. Hij
gaat te rade bij zijn oudere
vriend Sterling, die een ge
lukkig koppel vormt met
Darius, die ook seropositief
is. Jeffrey stelt zijn besluit
over zijn relatie tot Steve
een film lang uit, om verder
op bezoek te kunnen gaan
bij allerlei kwakzalvers op
het emotionele vlak, de sket
ches die het op toneel heel
aardig doen en voor deze
film-niet in vorm zijn aange
past. In die sketches geven
Sigourney Weaver, Olympia
Dukakis en Nathan Lane
acte de présence. Deze laat
ste steelt bijna de show als
een priester die in seks en
Broadway-musicals gelooft
als leidraad m het leven. Jef
frey vlucht ongelovig de
kerk uit, als Lane vanuit de
biechtstoel 'Everything's
Coming Up Roses' gaat zin
gen.
Jeffrey is gelukkig een wel
kome afwisseling op wat we
tot nu toe uit Hollywood
over homoseksualiteit en
AIDS opgediend kregen. In
plaats van zware drama's als
'Philadelphia' is dit een
luchtige komedie, die de
draak met zichzelf durft te
steken.
Piet van de Merwe
Jeffrey, zaterdag om 22 uur in
Cinema Middelburg.
door een zeker vorm van gewen
ning nu vertrouwd aanvoelt, en
aan de andere kant zie je hem een
personage spelen dat zeer onaan
genaam is. Iemand die je van je le
ven nooit zou willen tegenkomen,
zelfs niet in de bioscoop. En omdat
Stiller en Holtz meer willen dan ze
aankunnen, wringt de film aan al
le kanten, wat op zich fascinerend
is om te zien. Maar ik kan me nau
welijks voorstellen dat het hun
bedoeling was om ons zo onge
makkelijk te laten voelen bij het
kijken, omdat ze op alle andere
punten de plank herhaaldelijk
misslaan.
Piet van de Merwe
Cable Guy, te zien in Alhambra Vlis
singen, De Koning Hulst, Roxy Bergen
op Zoom, Calypso Rotterdam.
Voor de liefhebber van Engels
kostuumdrama is het mooi
meegenomen, twee Jane
Austen-verfilmingen zo vlak na elkaar.
Persuasion kan mogelijk ook profiteren
van de door 'Sense and Sensibility'
gewekte belangstelling, al is enige
bescheidenheid op zijn plaats.
Persuasion kan niet bogen op zulke
mooie prijzen als zijn voorgangeren de
toneelachtergrond van regisseur Roger
Michell, scenarioschrijver Nick Dear en
de belangrijkste hoofdrolspelers is
duidelijker herkenbaar dan misschien
nodig was geweest.
Ook de ambitie van Dear om er
een soort negentiende- eeuw-
se Bergman van te maken blijkt
een tikje hoog gegrepen. Maar
toch, naast alle gekeuvel en gerod
del in zorgvuldig ingerichte land
huizen en cottages krijgen we toch
een goed idee van wat Austen in
deze benauwende zedenschets
kwijt wilde.
Ondanks het bijna te mooie happy
end is Persuasion doordrenkt van
de tragiek van gemiste kansen en
verspilde levens. Dit betreft in het
bijzonder Anne (Amanda Root),
een dochter van verarmde adel die
op aandrang van haar stiefmoeder
ooit haar grote jeugdliefde wegens
standsverschil afwees. Na acht
jaar op zee keert hij terug. Hij
heeft fortuin en aanzien verwor
ven, maar zijn bitterheid is niet
verdwenen. Anne op haar beurt is
gebonden aan de sociale normen
die verbieden dat een vrouw haar
emoties toont of anderszins initia
tief zou nemen.
Dat hele gedoe rond het onder
drukte Engelse gevoelsleven is na
tuurlijk al veel vaker aan de orde
geweestmaar dat maakt sommige
momenten in Persuasion niet min
der waarachtig. Die kleine open
baringen zijn behoedzaam gedo
seerd en dienen zich vaak zonder
waarschuwing aan. Zo is er een
vertrouwelijk gesprek tussen An
ne en een ongelukkige vriend van
haar geliefde, waarin de weder
zijdse misverstanden over
mannen en vrouwen worden aan
geroerd. Een paar haastig gefluis
terde zinnen die met het verhaal
niets te maken hebben, maar je
hoort hier als het ware de stem van
Jane Austen zelf. Dat besef maak
te het voor mij onverwacht ontroe
rend
Leo Bankersen
Persuasion, vandaag (vrijdag) t/m
zondag en dinsdag te zien in Cinema
Middelburg.
Scène uit de film Sleepers.
