Democratie tegen extreem-rechts
PZC
De mens als toeval in het heelal
m
PZC
Juiste man of vrouw
Zaïre is al vele
jaren vertrouwd
met interventies
vrijdag 15 november 1946
feiten en meningen
Ratten dwing je toch ook uit hun holen te komen?
Een voorzitter van de Tweede Kamer dient in het
vervolg niet pardoes op de voorname zetel in het
parlement te worden geparachuteerd. Eerst
moet er een profielschets komen en er moet een keus
kunnen worden gemaakt uit meer kandidaten. Met de
ze afspraken lijkt de Tweede Kamer donderdag een
streep te hebben gezet onder de merkwaardige gang
van zaken over de opvolging van Kamervoorzitter Dee-
tman. De CDA'er Bukman kan - ondanks dat hij geen
vrouw is en als Kamerlid betrekkelijk onervaren - de
voorzittershamer van zijn partijgenoot overnemen.
Volgende keer beter, is de conclusie van het spoedde-
batje over de vervulling van Deetmans vacature.
De discussie over Bukmans kandidatuur voor het voor
zitterschap heeft tot gevolg dat hij licht beschadigd in
de voorzitterszetel plaatsneemt. PvdA WD en D66
hebben duidelijk laten blijken dat hij wat hen betreft
tweede keus is. Ze zien meer meer in Doelman-Pel,
eveneens CDA als Deetmans opvolger. Weliswaar prees
de WD'er Weisglas Bukman als 'een zeer achtenswaar
dige kandidaat met een grote staat van dienst als oud
minister en oud-CDA-voorzitter', maar die loftuiting
doet toch wel sterk denken aan de vileine manier waar
op Wim Kan in de jaren 70 bewindslieden 'héél be
kwaam' noemde. Sinds hij na het terugtreden van het
laatste kabinet Lubbers het ministerie van Landbouw
in andere handen moest geven, heeft Bukman een tame
lijk onopvallend bestaan als Kamerlid geleid.
De drie partijen van de paarse coalitie hebben het CDA
in de opvolging van Deetman in een ongemakkelijke
positie gemanoeuvreerd. Het is gebruikelijk dat de
Tweede Kamer, als eenmaal duidelijk is uit welke partij
de nieuwe voorzitter moet komen, de vanuit die partij
gestelde kandidatuur moeiteloos overneemt. Deze keer
leek het niet anders te gaan, tot PvdA WD en D66 er in
eens een punt van gingen maken dat de Kamervoorzit
ter deze keer wel eens een vrouw zou kunnen zijn - alsof
het geslacht er in deze functie iets toe doet. Ze herken
den in Doelman-Pel daarvoor een geschikte kandidaat.
Hiermee dwongen ze het CDA wel heel dicht om Buk
man heen te gaan staan. Fractievoorzitter Heerma
moest zelfs vanuit Sint-Maarten bassen dat kandida
ten voor het Kamervoorzitterschap geen baaltjes meel
zijn die eenvoudig kunnen worden omgeruild.
De stoelendans in de politiek om de veel publiciteit
trekkende post van Tweede-Kamervoorzitter, het def
tige voorzitterschap van de Eerste Kamer en de in
vloedrijke positie van vice-voorzitter van de Raad van
State zal ongetwijfeld blijven. Zolang PvdA WD en
CDA elkaar qua grootte enigszins in evenwicht hou
den, blijft het een kwestie van eerlijk delen. Dat de
kwaliteiten van kandidaten voor het voorzitterschap
van de Tweede Kamer aan een profielschets kunnen
worden getoetst, is in elk geval een mogelijkheid om in
die functie de juiste man of vrouw te benoemen.
vrijdag 15 november 1996
van onze verslaggever
Jan Schinkelshoek
Een hele geruststelling: in de Tweede Kamer
zou hij in elk geval zijn afgehamerd. Waarne
mend parlementsvoorzitter Zijlstra maakte zich
deze week, te midden van alle opwinding over ex-
treem-rechts, een tikkie belachelijk. Publiekelijk
wond hij zich or over de centrumdemocratische
parlementariër Zonneveld, die - als gemeente
raadslid in Schiedam - de bedreigingen van zijn
geestverwant Glimmerveen aan het adres van een
Kamerlid en een hoofdredacteur nog eens dunne
tje overdeed.
Overijverig distantieerde de vervanger van Ka
mervoorzitter Deetman zich 'scherp' van die uit
latingen. Om er nogal hol aan toe te voegen dat
Zonneveld 'tot de orde zou zijn geroepen" als hij
zijn uitspraken in de Tweede Kamer zou hebben
gedaan
Nederland heeft het moeilijk met extreem-rechts
Hoe te reageren? Zijn acute tegenmaatregelen no
dig? Of dreigt er een overreactie? Sinds enige tijd
is de radicale kern rond splintergroepen als de Ne
derlandse Volksunie en CP'86 druk aan het provo
ceren. Wat begon als een een persoonlijke, racisti
sche aanval op een Kamerlid-van-Surinaamse-
afkomst, is twee weken later uitgelopen op een
reeks grove, intimiderende uitvallen naar alles en
iedereen die extreem-rechts voor de voeten komt.
Het is pas een opmaat voor 'hardere acties', wordt
voorspeld.
Angstaanjagend
Van die provocaties gaat iets heel dreigends, iets
heel angstaanjagends uit. Vandaar dat iedereen
om actie tegen extreem-rechts begint te roepen.
En niemand meent te kunnen achterblijven.
Hoe groot is het gevaar eigenlijk? Door al dat ru
moer, al die drukte en al dat lawaai lijkt het risico
groter dan het in werkelijkheid is Extreem
rechts is bedreigend, maar niet bedreigender dan,
pakweg, een of twee jaar geleden.
Vermoedelijk is er niet veel meer aan de hand dan
een wat troebel partijtje touwtrekken tussen wat
je de 'gematigden' en de 'radicalen' zou kunnen
noemen, de vreemdelingenhaters en de nauwe
lijks verbloemde nazi-sympathisanten. Lange
tijd had de ogenschijnlijk gematigde vleugel,
vooral sterk in Janmaats CD, de overhand. Maar
er zijn enige tekenen die wijzen op een radicalise
ring, waardoor obscure types als Glimmerveen en
Mordaunt een kans krijgen. Luidruchtig presen
teren zij zich als een krachtig alternatief.
Niet frisser
Het beeld wordt er bepaald niet frisser op. Maar
daarom is 'er nog geen extreem-rechtse 'Machü-
bernahme' op handen.
Die extreem-rechtse provocaties veroorzaken
aan het Binnenhof verwarring, nerveuze onzeker
heid zelfs. De PvdA dringt aan op een verbod van
partijen als NVU en CP'86. De WD wil het Wet
boek van Strafrecht aanscherpen. Het CDA pleit
voor een steviger, minder vormelijk optreden van
politie en justitie tegen lieden als Glimmerveen.
En D66 werkt aan voorstellen om iemand die we
gens discriminatie is veroordeeld het kiesrecht af
Joop Glimmerveen (m), de leider van de rechls-extremistische Nederlandse Volks Unie (NVU), in gezel
schap van enkele aanhangers. foto Rob Zijlstra/GPD
te nemen. Minister Dijkstal (Binnenlandse Za
ken) denkt meer aan maatregelen als het stopzet
ten van subsidie en tijdelijke beperking van zend
tijd op radio en tv.
Maar werkt een tegenoffensief niet averechts? Is
een al te stevige aanpak soms koren op de molen
van lieden als Glimmerveen? Maakt het geen mar
telaren?
Hoe moet een democratie omgaan met anti-demo
cratische elementen? Hoe tolerant moet een tole
rante samenleving zich opstellen tegenover
intolerante meningen? Hoe serieus moet de demo
cratie zichzelf nemen9 Gelden democratische
grondrechten zoals de vrijheid van meningsui
ting. de vrijheid van vergadering en de vrijheid
van beweging ook voor anti-democratische
krachten?
Dat is een van de lastigste problemen waarmee
niet alleen een land als Nederland worstelt. Wie
afwijkende geluiden toelaat, loopt het risico mee
te werken aan ondermijning van wat hem lief en
dierbaar is. Wie grijpt naar krachtige tegenmaat
regelen om anti-democratische opvattingen te
bestrijden, vervalt tot eenzelfde soort methoden
als waardoor dictaturen zich kenmerken.
Andere uiterste
Verbieden, doodzwijgen en openlijk attacqueren -
dat zijn ruwweg de drie meest gepraktiseerde be
strijdingsmiddelen. Lange tijd was negeren het
meest populair. Als Janmaat in de Tweede Kamer
het woord nam, verliet iedereen demonstratief de
zaal. Die methode is niet erg effectief gebleken:
extreem-rechts verdween niet.
Van de weeromstuit dreigt men in het andere ui
terste te vervallen: het verbieden van partijen die
stelselmatig de grenzen van democratie en rechts
staat overschrijden. Dat is een andere vorm om'
het probleem onzichtbaar te verklaren, populair
onder struisvogels: wat je niet ziet, is er nietAlsof
een ondergrondse Glimmerveen niet veel gevaar
lijker is.
Nee, de beste methode is het openlijk attacqueren
van alles wat zweemt naar anti-democratische en
intolerante opvattingen. Weerspreken, reageren,
er tegen in gaan, uitleggenhoe verderfelijk het ge-
dachtengoed is, aantonen hoe zwak en weinig
doordacht de aanpak is, het ware gezicht onthul
len - een democratie leeft bij dat soort publieke
debatten. Je moet dekracht van de democratie ge
bruiken om de zwakte van anti-democratische
opvattingen bloot te leggen.
Weerspreken
Vanzelfsprekend is zo'n democratische bestrij-
dingsmethode van extreem-rechts geen vrijbrief
voor beledigende, opruiende, intimiderende en
racistische taal en dreigementen. Een rechtsstaat
heeft grenzen, vastgelegd in het Wetboek van
Strafrecht. Het is de taak van politie en justitie die
grenzen te bewaken, minder angstvallig dan vaak
het geval is geweest.
Niet doodzwijgen, niet verbieden, maar actief
weerspreken en weerleggen. Wie ratten wil be
strijden, dwingt ze toch ook uit hun holen te ko
men? GPD
Jan Schinkelshoek is hoofdredacteur van de
Haagsche Courant/Goudsche Courant.
Willem B. Drees stelt schepping te boek
door Clemens Ingwersen
Zaïre heeft vanaf de eerste
dagen van zijn onfhan-
kelijkheid op 30 juni 1960 te
maken gehad met tal van
buitenlandse interventies.
Begin jaren zestig hebben de
Verenigde Naties met vast
beradenheid het land voor
uiteenvallen behoed. De Vei
ligheidsraad beraadt zich nu
over ingrijpen om een mil
joen vluchtelingen in de pro
vincies Kivu in het oosten
van Zaïre bij te staan.
Naast de VN-bemoeienissen
is Zaïre (dat tot 1971 Congo
heette) het slagveld geweest
voor Belgische, Franse, Ma
rokkaanse, Amerikaanse en
Portugese militairen. Voorts
hebben allerlei ongeregelde
strijders in het kolossale land
gevochten, vooral Zuid-
Afrikaanse huurlingen,
maar ook revolutionairen als
Ernesto 'Che' Guevara. Een
overzicht:
Juli I960
Tien dagen na de onafhanke
lijkheid op 30 juni grijpen
Belgische troepen in na on
geregeldheden in Elisabeth-
ville in de rijke zuidelijke
provincie Katanga (thans
Lubumbashi in Shaba). Ka-
tanga scheidt zich af met
steun van België en blanke
huurlingen.
De nationale regering vraagt
de VN in te grijpen. Al na en
kele dagen komen de eerste
blauwhelmen aan. Belgische
troepen vertrekken met de
komst van VN-troepen, be
halve uit Katanga
September 1961:
VN-secretans-generaal Dag
Hammerskjöld komt bij een
van zijn missies naar Katan
ga onder nooit opgehelderde
omstandigheden bij een
vliegtuigongeluk om het le
ven.
December 1962-januari
1963:
Blauwhelmen gaan in het of
fensief en maken in enkele
weken tijd een einde aan de
afscheiding van Katanga.
Ondanks de Koude Oorlog
geldt de VN-missie als een
succes.
November 1964:
Rebellen veroveren Stanley-
stad (thans Kisangani) in het
noordoosten en gijzelen Bel
gische en Amerikaanse bur
gers. Amerikaanse en Belgi
sche troepen grijpen in. De
rebellen worden teruggedre
ven naar de oevers van het
Tanganyika-meer, waar zij
met Chinese wapens en Cu
baanse adviseurs (onder wie
de revolutionair Guevara)
nog maanden stand houden.
April 1977:
Katangese oud-gendarmes
van het Congolees Nationaal
Bevrijdingsfront (FLNC)
vallen vanuit Angola het zui
den van Zaïre binnen. Het re
geringsleger weet hen terug
te dringen met hulp van Ma
rokkaanse troepen, die dooi
de Franse luchtmacht naar
het strijdtoneel worden over
gevlogen. België en de VS
steunen de Zaïrese regering.
Mei 1978
In een bliksemaanval ver
overen de FLNC-rebellen
vanuit Angola en Zambia de
steden Kolwezi en Muts-
hatsha in de provincie Sha
ba. Frankrijk en Belgie slaan
met parachutisten de rebellie
neer.
September 1991:
België en Frankrijk sturen
gedurende ongeveer een
maand commando's naar
met name de hoofdstad Kins
hasa om landgenoten te eva
cueren. Aanleiding vormen
ernstige gewelddadigheden
door een zelfs voor Zaïrese
begrippen ernstige economi
sche en politieke crisis. Brus
sel en Parijs hopen dat de in
terventie president Mobutu
onder druk zou zetten om
zijn regime te democratise
ren, maar die opzet faalt
Januari 1993:
Muitende legereenheden
slaan aan het plunderen en
schieten de Franse ambassa
deur dood. Belgie, Frankrijk
en Portugal sturen troepen
naar Kinshasa om buiten
landers te evacueren.
April 1993:
Een aantal Zaïrese bewinds
lieden onder wie de toenma
lige minister van Communi
catie Lambert Mende vragen
de VN dringend om een inter
ventie. Als reden noemt Men
de de politieke impasse en
het tomeleloze geweld in het
land. Mende maakt met na
me melding van de geweld
daden en vervolgingen in de
oostelijke provincie Kivu De
VN komen niet. ANP
van onze verslaggever
Jan ter Haar
Misschien is alles wat er we
tenschappelijk is vastge
legd niet meer dan een selectie
ve waarneming vanaf een
bepaalde plek. Als we in een
trein leven en we kijken uit het
raam, dan zullen we constate
ren dat de spoorbomen bij de
overwegen altijd gesloten zijn.
Dat wij nooit open overwegen
zien, komt doordat wij de we
reld vanuit de trein bekijken."
De natuurkundige, theoloog en
filosoof Willem B. Drees heeft
een ongemeen boeiend boekje
geschreven. 'Van niets tot nu.
een wetenschappelijke schep
pingsvertelling.' De kleinzoon
van voormalig minister-presi
dent Drees bekleedt aan de Uni
versiteit Twente de Nicolette
Bruining-leerstoel 'voor na
tuur- en techniek-filosofie van
uit een vrijzinnig protestants
perspectief'. Hij schreef een ori
ginele visie op onze wereld om
lezers ervan te inspireren "tot
een open en verantwoordelijke
omgang met de eigen wijsheden
van geloof en wetenschap'.
Het heelal waarin wij leven lijkt
in zijn ogen veel groter dan no
dig is voor ons soort leven. Ei
genlijk hebben we niet veel
meer nodig dan ons eigen zon
nestelsel. Had het niet een beet
je minder gekund, vraagt Drees
zich af. „De zinloos gigantische
omvang lijkt te pleiten tegen de
gedachte dat er een schepper is
die leven, en met name bewust
en verantwoord leven tot stand
zou willen brengen."
Aftrap
Was er een feitelijke aftrap, een
scherpe grens tussen niets en
iets? Of was het een schemerige
overgang als tussen nacht en
dag. Wetenschappers kunnen
veel verklaren maar aan de
grenzen duiken steeds weer vra
gen op. Zelfs al zouden kosmo
logie en natuurkunde met een
complete theorie over het heelal
komen, dan nog blijft de vraag
onbeantwoord waarom er een
werkelijkheid is zoals die we
tenschappelijk is beschreven.
De natuurwetenschappelijke
weg naar kennis mag dan zeer
succesvol zijn gebleken, daar
aan hoeft volgens Drees niet de
arrogantie gekoppeld te worden
dat we op deze manier alles rest
loos kunnen verklaren. Hij ci
teert de natuurkundige Charles
Misner: Te zeggen dat God het
heelal geschapen heeft, ver
klaart noch God noch het heelal,
maar het houdt ons open voor
geheimen van ontzagwekkende
majesteit die we anders mis
schien zouden veronachtzamen.
De eerste tien miljard jaar van
het heelal acht hij in een verant
woorde visie op het menselijk
bestaan niet eens zo belangrijk.
Echter door aandacht te beste
den aan deze lange voorperiode
zonder mensen, kan eerst dui
delijk worden hoezeer de mens
heid verbonden is met de rest
van het heelal. De schrijver
Mark Twain vergeleek de tijd
van de mens in de bio-keten met
het laagje verf op de bovenste
knop van de Eiffeltoren. En dan
ook nog bij toeval.
Geluk of pech
In het verleden is het steeds een
kwestie van geluk of pech geble
ken welke levensvormen de fak
kel van het leven verder konden
dragen. De dinausaurussen
hadden zo'n 65 miljoen jaar ge
leden pech en waren niet voor
bereid op de inslag van een grote
meteoriet of komeet en de ge
volgen die dat had voor het kli
maat. Door een ramp was het
voor hen voorbij en ontstond er
ruimte voor nieuw leven waar
onder dat voor de mens. In die
zin danken we volgens Drees
ons bestaan niet in astrologi
sche maar in biologische zin aan
de stand van de sterren.
Een andere gelukkige omstan
digheid was dat er bij de mens
apen in Afrika zich een rechtop-
lopende variant ontwikkelde.
Anders zouden de mensapen
ondanks hun interessante mo
gelijkheden wellicht beperkt
zijn gebleven tot marginale
soorten zoals de chimpansee en
de gorilla. Drees zegt het de spe
cialist in fossielen Stephen J.
Gould na. die de mens, homo
sapiens, beschreef als 'een klei
ne twijg aan een onwaarschijn
lijke loot van een toevallige tak
van een gelukkige boom.'
Intelligentie bij de mens is geen
vanzelfsprekend product van de
evolutie geweest. Ze is slechts in
één van de meer dan miljard
soorten tot stand gekomen. „Er
gens een van de vele wissels in
een andere stand en ons soort
bewust leven zou hier nooit zijn
ontstaan." De toevalligheid en
de kwetsbaarheid van de soort
mens, maakt haar tot iets bij
zonders. De menselijke moge
lijkheid van bewustzijn, van re
flectie op het eigen gedrag, is
ontwikkeld tot een hoogte die
elders op aarde niet voorkomt
Voor Drees is het een basis voor
vrijheid en verantwoordelijk
heid. De uitkomst daarvan ligt
voor hem niet vast in een onaf
wendbaar, alleen door wetten
bepaald proces maar acht hij
een product van geschiedenis.
Religies
In de menselijke evolutie vor
men religies een wezenlijk be
standdeel. Met name in de om
gang met aspecten van de
werkelijkheid die niet te over
zien zijn, niet begrepen en be-
heersd kunnen worden, spelen
ze een belangrijke rol. Ze heb
ben vorm gegeven aan een soci
ale structuur met geboden en
verboden. Intussen ontwikkelt
de religie zich. Het onweer is
geen stem van de goden geble
ken, maar wetenschappelijk te
verklaren. Dat betekent volgens
Drees niet dat wij ons niet meer
verwonderen over de werkelijk
heid waar wij èn het onweer deel
van uit maken. Het bestaan een
mysterie. GPD
'Van Niets tot Nu: een wetenschap
pelijke scheppingsvertelling'. Wil
lem B. Drees: 19,90. Uitgeverij
Kok Kampen, ISBN 90 242 7969 0
(Advertentie)
G U CC I
feliciteert
23
Tl
c
m
2
m
JHÜ
z
co
5
2
w
z
Unie met Indonesië
De commissie-generaal, die
namens Nederland de onder
handeling met de Republiek
Indonesië voert, stelt voor het
koninkrijk om te zetten in een
Nederlands-Indische Unie on
der één staatshoofd, namelijk
koningin Wilhelmina.
Die unie zou uit twee leden be
staan: de Verenigde Staten van
Indonesië en het Koninkrijk
der Nederlanden, waartoe Ne
derland, Suriname en de An
tillen behoren.
Tekort aan verse vis
Er is een nijpend tekort aan
verse vissoorten als schelvis en
kabeljauw. De schaarse vis die
nog wordt gevangen gaat voor
een deel naar het buitenland
met name naar Engeland. Al
leen haring wordt in zeer ruime
mate aangevoerd.
The Ramblers jubileren
Het dansorkest- The Ramblers
viert deze maand zijn twintigja
rig bestaan. De officiële huldi
ging is in het Amsterdamse Ci
tytheater.
Schoenenbonnen
De leider van de distributie
kring Middelburg maakt
bekend dat inwoners van Mid
delburg en St. Laurens, wier
stamkaartnummer eindigt op
cijfer zeven en die na 31 decem
ber 1944 geen bon voor gewone,
beroeps- of Amerikaanse schoe
nen hebben ontvangen, een
schoenenbon kunnen afhalen
op Zuidsingel, lokaal 4, loket 2.
Willem B. Drees: de toevalligheid en de kwetsbaarheid van de soort
mens maakt haar tot iets bijzonders. foto G PD
Directie:
K Scherphuis,
W F dePagteren
F van de Velde
Hoofdredactie:
A L Oosthoek
M van Zuilen (adjunct)
Vlissingen:
Oostsouburgseweg 10.
Postbus 18.
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Middelburg: Markt 51,
4331 LK Middelburg.
Tel (0118)681000
Goes: Voorstad 22.
4461 KNGoes
Tel (0113)273000
Terneuzen: Axelsestraat 16.
4537 AK Terneuzen
Tel (0115)694457
Hulst: Servicepunt.
Boekhandel Duerinck.
Gentsèstraat 12.
Tel (0114)314058
Axel: Nassaustraat 15.
4571 BK Axel
Tel (0115)568000
Zierikzee: Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee
Tel (0111)415380
Opening kantoren:
Maandag t/m vri|dag
van 8 00 tot 17 00 uur.
Openingstijd Zierikzee
8 30-17 00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8 00 tot 10 30 uur
Centrale redactie:
Postbus 18.
4380 AA Vlissingen.
Tel. (0118) 484000:
Redactiefax. (0118) 470102.
's avonds op zondag t/m
vrijdag, vanaf 19 00 uur.
in het weekeinde
verwijzing via de
telefonische boodschap
op de kantoren.
Bezorgklachten: maandag
l/m vrijdag op de kantoren
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 14 00 uur
op de kantoren dcor de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20 30
tot 22 00 uur en zondagavond
van 20 00 tot 22 00 uur
Tel (0118)484000
Fax(0118)470100
Abonnementsprijzen: per
kwartaal 91.00. franco per post j
119,00. per maand 33.00. per
jaar 350.00; franco per post
f 460,00.
bi) automatische afschrijving per
termijn 1.50 korting,
losse nummers maandag t/m vrij
dag 1.60.
zaterdag 2,50 p st (alle
bedragen inclusief 6 pet btw)
Postrek nr 3754316
tn.v PZC ab. rek Vlissingen
Advertentietarieven:
176 cent per mm. minimumprijs
per advertentie 26,40.
ingezonden mededelingen
2.5 x tarief
Voor brieven bureau van dit blad
7,- meer
Volledige tarieven met
contractprijzen op aanvraag
(alle advertentieprijzen
exclusief 17.5 pet. btw).
Giro: 35 93 00. Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B V
Vlissingen
PZC-ombudsman:
C. van der Maas.
Telefonisch spreekuurmaandag I
t/m vrijdag 9.30-12 00 uur Tel
(0118)484401.
Auteursrechten voorbehouden
Uitgave PZC
