Armoede en een schaaltje
appelmoes met rode kers
Luxe rondom een lagune
Curasao
en Bonaire
werken aan
toerisme
Curasao en Bonaire staan voor de grote
stap voorwaarts. Heuse
masterplannen moeten de toerist weer
wegtrekken van goedkopere
bestemmingen als Isla Margarita en
Gambia. Het Van der Valk-concern vindt
het allemaal best; daar draait alles toch
wel naar behoren. Ook op de Antillen.
De zoveelste zwoele nacht op Curacao.
Een zwijgzame zwarte man kijkt ons
aan, op een manier die het ergste doet ver
moeden. We houden even de pas in, maar
dan wint de nieuwsgierigheid het weer
eens van de angst en glijden we langs hem
heen naar binnen. Er gebeurt niets.
In het duistere lokaal is het broeierig heet.
De ventilatoren draaien weliswaar trouw
hun rondjes, maar brengen amper verkoe
ling. Aan de wanden hangen kleine lan
taarns, die een rood schijnsel werpen op
het interieur dat wordt gedomineerd door
een aantal vormeloze zitjes.
Vrouwen
Ons bezoek maakt kennelijk indruk, want
uit alle hoeken en gaten komen opeens
vrouwen te voorschijn die ons van top tot
teen opnemen. Al snel komen de brutaal-
sten dichterbij en ontstaan er her en der
wat moeizame contacten; enerzijds dooi
de harde westerse muziek, anderzijds
doordat niet iedereen van ons clubje het
Spaans echt machtig is.
Teresa, die haar mollige lichaam in een
nauwsluitend tuniekje heeft geperst,
komt zoals de meesten van haar collega's
uit Zuid-Amerika. Ze is geboren in Co
lombia, maar probeert al enkele jaren op
de Nederlandse Antillen in haar levens
onderhoud te voorzien. De arme Teresa
biedt zich voor veertig Amerikaanse dol
lar aan en laat, kennelijk als blijk van
haar goede wil, maar weer eens haar tong
langs haar lippen glijden. We houden voet
bij stuk en vluchten nogmaals in een (uit
ontzilt zeewater gebrouwen) Amstel-
biertje; in deze bar annex bordeel in Otro-
banda, de volksbuurt van de hoofdstad
Willemstad.
We zijn hier uit vrije wil, laat dat duidelijk
zijn. De keuze voor deze bizarre bestem
ming is gemaakt door een jonge Neder
lander, die sinds enkele jaren op Curasao
Het desolate eiland Klein Cura?ao, een van de mooiste duiklocaties in het caribisch gebied.
De Pontjesbrug over de St. Annabaai in Willemstad die de wijken Otrobanda en Punda met elkaar verbindt.
een populaire drinkgelegenheid drijft.
Uren hebben we al gediscussieerd; ook
over actuele zaken in Nederland, want de
afgestudeerde psycholoog houdt die ken
nis actueel via het tv-programma Nova en
abonnementen op de opinieweekbladen
HP/De Tijd en Vrij Nederland, die hij elke
zondag bezorgd krijgt. Het zal rond twee
uur zijn geweest als ons gesprek, gevoed
met veel bier en Bacardi-cola's, op het al
oude thema van arm en rijk komt Per slot
van rekening is Cura9ao een toevluchts
oord voor de allerrijksten, zo zeggen we,
want het belastingklimaat is er voor velen
- op z'n zachtst gezegd - nog altijd uiterst
mild, ondanks recente maatregelen van
staatssecretaris Vermeend.
,,Als jullie het aandurven, en willen, dan
laat ik vannacht de andere kant van Cura
sao zien", is het uitdagende voorstel van
de Nederlandse bareigenaar. ,,De zelf
kant, die slechts weinig toeristen zullen
zien."
Dus niet het beeld van het paradijselijke
Antillenland, waar toeristen dromen van
een bezoek aan het strand bij Brievengat,
waar Paul de Leeuw zijn veelbesproken
'Filmpje'heeft opgenomen. Met kleurrij
ke cocktails aan het verlichte zwembad,
met gebruinde schonen in witte kledij,
met opzwepende muziek van een Caribi
sche band.
Ook niet het beeld van een op alle fronten
zorgeloos bestaan als 'pensionado'. bij
voorbeeld in zo'n vrijstaande woning aan
het Spaanse Water. Waar een j acht pas op
valt als het kleiner dan acht meter is.
Otrobanda
In een sneeuwwitte Amerikaan, met een
achtcilinder van 5,6 liter onder de motor
kap, gaan we uiteindelijk op weg, op zoek
dus naardie zelfkant. Na een ademloze rit
komen we via de Koningin Julianabrug.
die de natuurlijke baai van Willemstad
Flamingo Paradise zou het hotel gaan
heten. Bijna niemand op Bonaire
weet dat nog, het is per slot van rekening
al weer twaalf jaar geleden dat de
Venezolaanse bouwer met de
noorderzon vertrok. De ruwbouw staat
er nog altijd mooi bij; de grijze muren
steken prachtig af tegen de staalblauwe
luchtJammer is alleen, dat met het pand
niets meer valt te beginnen. Zon en zout
hebben het geheel dermate aangevreten
dat voltooiing gekkenwerk zou zijn.
Sloop is de enige remedie, maar tot
dusverre heeft zich hiervoor nog
niemand kandidaat gesteld.
Op een steenworp afstand van wat
Flamingo Paradise had moeten
worden, heeft onlangs een nog grotere
catastrofe gedreigd. Op Italiaans initia
tief was in 1991 aan de westkust een
compleet vakantiedoi-p verrezen, dat tot
de mooiste van het Caribisch gebied kon
worden gerekend. Maar de zuidelijke
geestdrift bleek weer eens indrukwek
kender dan de geldbuidel, en ook hier
moest worden gevreesd voor leegstand
tot in de eeuwigheid.
Die ramp kon gelukkig worden afge
wend, want in april van het vorig jaar
stapte het Nederlandse Van der Valk-
concem in het project. Met het Plaza Re
sort Bonaire, zoals de nieuweling ging
heten, en het al in 1989 verworven Plaza
Hotel Cura9ao heeft het familiebedrijf
dus ook vaste voet gekregen op de Ne
derlandse Antillen.
Luxe
Het luxe resort, gecreëerd op eilanden
rond een kristalheldere lagune, bestaat
uit een kleine tweehonderd bovenmoda-
le accommodaties, die alle in bezit zijn
van particulieren. Elke eigenaar mag
vier weken per jaar gratis van zijn pand
gebruik maken; de overige 48 weken is
hij of zij verplicht de woning te verhu
ren. De opbrengsten hiervan gaan in een
zogeheten huurpool, die een vastgestel
de verdeelsleutel kent. Voor belangstel
lende kopers: de aanschafwaarde ligt
tussen f 140.000 en f 360.000.
Voor wie het overigens nog fraaier wil,
liggen bij Plaza Resort Bonaire nog eens
26 appartementen die per stuk voor de
lieve som van f 500.000 van de hand
gaan. Voor de eigenaren in dit Port Bo
naire geldt echter geen verhuurplicht;
daarentegen kunnen ze ook vrijelijk van
alle faciliteiten op het naastgelegen re
sort gebruik maken.
Een 9-daags arrangement in het Plaza
Resort komt voor één persoon op min
stens f 2607 voor Port Bonaire moet in
zo'n geval rekening worden gehouden
met f 3372 gulden.
Hoe indrukwekkend en aantrekkelijk
allemaal ook, de meeste gasten zul je
overdag niet binnen het vakantiecom
plex aantreffen. Want Bonaire is geluk
kig nog altijd dat mooie natuurproduct,
dat in het noorden wordt gedomineerd
door het Washington/Slagbaai National
Park en in het zuiden het Pekelmeer, het
domein van de flamingo's. En dat heb
ben we het nog helemaal niet gehad over
het leven onder water, want wat het ei
land wat dit betreft te bieden heeft, is
schier uniek.
„Duiken is onze ijsbreker, gevolgd door
windsurfen en snorkelen. Noem het ge- j
rust soft eco adventure", zegt directeur J
Ronnie Pieters van het toeristenbureau.
„Bonaire zal nooit Cura9ao of Aruba
worden, want hier is nu eenmaal geen
cultureel erfgoed en hier zijn geen kilo
meterslange stranden".
Bevolking
Het Plaza resort Bonaire
Maar Bonaire staat hoe dan ook voor
veranderingen. Drie Engelse consul
tants struinen deze maand het eiland af
in het kader van een groot toeristisch on
derzoekwaaiwoor de Europese Unie on
langs geld beschikbaar stelde. De bevin-*
dingen van het drietal moeten leiden tot
een masterplan, dat volgens directeur
Pieters zonder twijfel zal aansturen op
de mogelijkheden van toeristische groei
Maar meer dan 110.000 gasten per jaar
(nu: 67.000) mogen er niet komen, vindt
de directeur, want dan zijn er toch al elke
maand meer toeristen dan vaste bewo
ners op het eiland. „Het is daarom heel
belangrijk", vindt Pieters, „dat we
steeds in overleg blijven met de bevol
king. Toerisme mag geen losse sector
zijn. want dan plaats je een tijdbom on
der het eiland".
Opkikker
En daarom vindt hij het Plaza Resort van
Martien en Ingrid van der Valk eigenlijk
zo geslaagd. De opening van het park
heeft zijn Bonaire economisch 'een be
hoorlijke opkikker' gegeven, zegt de di
recteur, want het merendeel van de 160
personeelsleden is wel van het eiland
zelf afkomstig. „Mede hierdoor kennen
wij hier het verschijnsel werkloosheid
niet meer", stelt Pieters. ,,en moeten we
er in de toekomst zelfs rekening mee
houden dat we arbeidskrachten van bui
ten zullen moeten aantrekken".
Welk een luxe.
overspant, en een wirwar van straten uit
bij het lokaal der lusten in Otrobanda,
waar we nu gefascineerd aan de bar han
gen.
Een gekke gewaarwording; nog geen hal
ve dag geleden zaten we braa f in het hoog
gelegen penthouse van het Plaza Hotel,
waar de directeur van het plaatselijke
toeristenbureau zijn toekomstvisie kwam
toelichten. Pieter C. Sampson keek daar
bij uit over Otrobanda, de buurt in verval
waarin wij nu zijn ondergedoken, maar
repte met geen woord over deze schaduw
zijde van de samenleving.
Neen, hij bekeek het leven vooral van die
zonnige kant en ging breedvoerig in op
een masterplan dat de toeristenstroom
naar Cura9ao ernstig moet opvoeren. In
het jaar 2010 moeten jaarlijks een half
miljoen mensen het eiland aandoen; een
verdubbeling ten opzichte van nu Meer
mensen betekent ook meer kamers. Pieter
C. Sampson ziet er met graagte vijfdui
zend gerealiseerd. Ter vergelijking: mo
menteel zijn er nauwelijks tweeduizend.
De directeur is zichtbaar getroffen door
de euforie van de groei. Er zit hem echter
ook één ding dwars, deze donderdagoch
tend, en dat ongenoegen wenst hij ter
stond uit te spreken. De houding van de
media staat hem niet aan. Het is de direc
teur opgevallen dat Cura9ao in Neder
land de laatste tijd een niet al te positieve
pers heeft. Natuurlijk, het gaat allemaal
wat minder met het toerisme, maar zo
slecht als sommige bronnen willen doen
geloven, is volgens hem sterk overdreven.
We moeten het eigenlijk zo zien: er is spra
ke van een kleine, tijdelijke terugval, die
vooral wordt veroorzaakt door plots in
zwang geraakte goedkope bestemmin
gen. In de eigen regio is Isla Margarita
zo'n voorbeeld, maar we moeten volgens
Sampson ook een reisdoel als het Afri
kaanse Gambia niet onderschatten Wat
hem bovendien ernstig zorgen baart is het
fenomeen 'last minute-boeking', want
ook in dit geval wordt zijn Curacao vaak
niet verkozen.
Actie
Om die vervelende ontwikkelingen het
hoofd te bieden, is snel actie geboden.
Toerisme is nu eenmaal het belangrijkste
middel om de economie van Cura9ao te
herstellen, zo heeft de eilandsraad in ok
tober van het vorig jaar uitgesproken bij
de presentatie van het reeds gememoreer
de masterplan 2010 En dus zal het eiland
zich op korte termijn heel nadrukkelijk
gaan presenteren op nieuwe markten als
Brazilië. Noord-Amerika en Colombia,
maar wordt ook het contact met het eigen
Nederland aangehaald. Inderdaad, met
het vaak als bemoeiziek beschimpte land,
dat weliswaar achtduizend kilometer
verderop ligt, maar in tijden van opperste
nood altijd zo heerlijk dichtbij wordt ge
acht,
Gelukkig voor Cura9ao kiezen jaarlijks al
zo'n 70.000 Nederlanders voor een zonze-
kere vakantie op het eiland, waar je ook
nog eens lekker makkelijk je moerstaal
kunt spreken. Maar dat aantal moet dus
snel omhoog, vindt Pieter C. Sampson. In
dat streven heeft de directeur een prachti
ge bondgenoot gevonden in het Neder
landse familiebedrijf Van der Valk. dat in
eigen land recent nog zo hevig botste met
Justitie.
Datzelfde Van der Valk, met motels en res
taurants in vijf Europese landen, sloeg
eind jaren tachtig de vleugels uit naar de
Nederlandse Antillen. Het oog was geval
len op een hotel in Willemstad op Cura-
9ao, dat de Amerikaanse Intercontinen-
tal-groep met veel plezier van de hand
deed gezien de bedroevend lage bezet
tingsgraad. De toekan, het wapen der Van
der Valks, was ook geland in het Caribisch
gebied.
Maar het (strandloze) Plaza Hotel" mocht
dan wel direct aan zee liggen, bij de in
gang van de St. Anna Baai en op een
steenworp afstand van de beroemde
Pontjesbrug; dat zo'n complex niet per
definitie winstgevend is, hadden de Ame
rikanen juist nog bewezen.
Oplossing
De oplossing was even eenvoudig als Ne
derlands: een lagere prijs. Van der Valk
bond de strijd aan met de reiswereld en
ging de gasten zelf vanuit Nederland
overvliegen. En zie: door een exclusief
contract met de KLM en door recht
streekse verkoop zonder reisbureau kan
een arrangement worden geboden voor
een prijs, die nauwelijks hoger ligt dan
een retourtje Cura9ao per KLM.
De recessie op het eiland gaat dan ook
grotendeels aan Van der Valk voorbij. Nog
altijd vertrekt er wekelijks een Boeing
naar de zon; vol met 'eigen gasten', uit alle
lagen van de bevolking. Van de Nederlan
ders die Cura9ao jaarlijks aandoen, reist
zo'n twintig procent met toekan-travel,
zoals de onderneming in de volksmond
wel wordt genoemd.
„We voldoen kennelijk aan het verwach
tingspatroon", stelt de jonge Marc van der
Valk, die het Plaza Hotel met een gezonde
dosis Hollandse nuchterheid runt „De
prijsstelling is goed, omdat we zonder
reisbureaus werken. Bovendien zijn we in
zee gegaan met een betrouwbare trans
porteur, de KLM." Zijn wervende woor
den worden bevestigd door de statistie
ken. Veel gasten bij Van der Valk zijn
zogeheten repeaters; hebben al eens eer
der naar volle tevredenheid bij de familie
gelogeerd, zou je kunnen zeggen.
Binnen dat hele verwachtingspatroon
past ook - en directeur Mare zal dat zeker
niet ontkennen - de hotelmaaltijd die zo'n
heerlijke gelijkenis vertoont met het eten
langs de Nederlandse snelwegen. Bordjes
met bloemkool en boontjes, met aardap-
peltjès en patat, aangevuld met de onver
mijdelijke appelmoes met kers.
Het verhaal wil dat dat laatste bakje in de
meeste gevallen onaangeroerd naar de
keuken teruggaat, maar dat gasten on
middellijk steen en been klagen als de ap
pelmoes een keer op hun tafel ontbreekt.
Zoals dat ook in Nederland bij Van der
Valk gebeurt.
Het is zo'n stukje oer-Hollandse wel-
vaartsgeschiedenis. dat zich moeilijk laat
navertellen in het donkere lokaal in Otro
banda, waar de arme Teresa nog altijd te
vergeefs naar klandizie zoekt.
John de Graaff
