Ieder voor zich in oosten Zaïre
PZC
Defensiestaf maakte plannen
voor ingrijpen in Suriname
PZC
Robin Linschoten
naar Interpolis
feiten en meningen
Chaos in grensstad Goma grijpt door voedselgebrek steeds meer om zich heen
Schamel
Familie Urk ontduikt
leerplicht uit vrees
voor homo-leraren
zaterdag 9 november 1996
van onze verslaggever
in Goma
Frans van den Houdt
Voedsel wordt schaars in de
stad Goma in Oost-Zaïre.
Voor de bevolking maar ook
voor de rebellen. De blikjes sar
dientjes in tomatensaus die ze
ergens hebben opgeduikeld lig
gen allemaal leeg op de grond.
Honger is slecht voor hun disci
pline.
Steeds meer jongens gaan over
op alcohol. Je ruikt en ziet het
bij de grens en wegversperrin
gen. Inwoners van Goma die na
vorige week de heuvels te zijn
ingevlucht terugkeerden naai
de stad. werden door de rebellen
beschoten. Patiënten met ern
stige schotwonden getuigen
hiervan in het centrale zieken
huis van de stad. Pogingen om
de stad van de nodige hulpgoe
deren te voorzien worden nog
steeds stelselmatig tegengehou
den. Een auto van Artsen zonder
Grenzen vol medicamenten
kreeg gisteren niet eens toe
slemming Rwanda te verlaten.
Donderdag bleef Goma een
groot deel van de dag ook geslo
ten voor andere bezoekers uit
Rwanda omdat de stad volgens
de rebellen enige tijd onder vuur
kwam te liggen Op de weg in de
richting van Mugunga, een van
de grote vluchtelingenkampen
in de Goma-regio, lieten rebel
len bij de laatste wegversper
ring waar iedereen wordt ge
stopt weten dat er vanuit
Mugunga mortieren in de rich
ting van de stad werden afge
vuurd door Hutu-milities (In-
terahamwe). Begin van de
avond begonnen de beschietin
gen opnieuw.
In gijzeling
De Interahamwe houden de
vluchtelingen hiermee op effec
tieve wijze in gijzeling, want
niemand is er nog in geslaagd
het opvangkamp te naderen of
te verlaten. Zaïrezen die vanuit
de richting van Mugunga kwa
men vertelden wel dat ze in het
kamp normale dagelijkse acti
viteiten hadden gezien.
Wat er zich de afgelopen weken
precies onder de honderddui
zenden Rwandese Hutu-vluch-
telingen in Zaïre heeft afge
speeld is alleen te achterhale
door gesprekken met diegenen
die na 2,5 jaar eindelijk besloten
Zaïrezen proberen met stokslagen hongerige vluchtelingen bij het kantoor van de UNHCR in Goma weg te houden.
foto David Guttenfelder/AP
hebben naar huis terug te gaan.
In het doorgangskamp Nkamira
nabij Gisenyi zijn er de laatste
paar dagen ongeveer 1.250 aan
gekomen.
Hun voettocht in de richting van
Rwanda was lang en bar. Velen
haalden het met en stierven
langs de weg. Vooral vrouwen en
kinderen. De overlevenden zeg
gen allemaal lijken gezien te
hebben onderweg. De naar
Rwanda teruggekeerde Hutu's
zijn allen afkomstig uit de noor
delijk van Goma gelegen kam
pen Kibumba, Kahindo en Ka-
tare.
„Ik was op zoek naar voedsel
toen de beschietingen van het
Kibumba-kamp begonnen",
vertelt Francis Karikezi (50).
„Wie er schoten wist ik niet. La
ter hoorden we over de
Banyamulenge. Ik kon niet te
rug naar het kamp en sloeg
daarom op de vlucht. M'n vrouw
en vij f kinderen heb ik achterge
laten. Hoe het met hen is weet ik
niet. Misschien zijn ze vanwege
gebrek aan water en voedsel wel
dood". Charles Vienuhamwe
(40) komt uit het Katare-kamp
en liet drie kinderen achter.
John Demascene liet zijn vrouw
en vier kinderen in de steek en
rende voor zijn leven. Veel man
nen zijn alleen gekomen. „Het
was ieder voor zich" zegt Eliah
Hategekimana, een van de wei
nigen die goed Engels spreekt.
Maar hij dacht in ieder geval
nog aan zijn vrouw en kinderen
die nu ook in Rwanda zijn. Eli
zabeth Ikimanizanye (20) smeet
al haar bezittingen op de grond,
greep een van haar kinderen en
zette het op een lopen. Haar
jongste zoontje raakte ze kwijt.
Ze trok vijf dagen door het oer
woud alvorens Ruanda te berei
ken.
De meesten liepen tussen de
twee en vijf dagen door het bos
of langs de weg zonder veel
voedsel en met alleen maar wat
water uit beekjes of plassen die
zich na en regenbui vormde.
Sommigen hadden het geluk
wat voedsel te krijgen in de
dorpjes waar ze onderweg langs
kwamen. De verwondingen die
ze aan voeten en benen opliepen
zijn een gevolg van scherpe rot
sen waar ze onderweg op stuit
ten.
In de verlaten kampen zagen ze
onderweg veel doden die sporen
van schotwonden vertoonden.
Door niet te ver het bos in te
gaan hebben ze uiteindelijk ge
red, meent Eliah Hategekima
na. „Hoe het met degenen zijn
die achter zijn gebleven kan ik
niet zeggen. Vele duizenden
mensen uit Kibumba zijn diep
het oerwoud ingetrokken en zijn
verloren. Die zijn niet meer te
bereiken. Die gaan allemaal
dood van de honger".
De vluchtelingen zeggen alle
maal dat ze niet door hun gewa
pende leiders (Interahamwe) bij
elkaar werden gehoutien maar
vrij waren welke kant ze op wil
de vluchten. Ze bestrijden ook
dat er vanuit de kampen werd
teruggeschoten op de naderen
de rebellen. Dat laatste stellen
ze echter met weinig overtui
ging-
Maar waarom zijn ze niet eerder
naar Rwanda teruggekeerd.
Eensgezind antwoorden ze dat
ze bang waren vermoord te wor
den in hun vaderland. Dat is wat
hun leider hen steeds voorhiel
den. „Ze zeiden dat het nog
steeds oorlog was en dat alle
Hutu's gedood zouden worden",
verklaart Karikezi. „Bovendien
hoorden we van journalisten
dat de condities heel slecht wa
ren in de gevangenissen en dat
gevangenen met salpeter over
goten werden. Er werden door
de VN wel video's getoond
waarin werd meegedeeld dat
het veilig was in Rwanda maar
dat geloofden we niet".
Hategekimana stuitte onder
weg op soldaten die waarschijn
lijk uit Rwanda kwamen, want
terwijl ze hem schopte vroegen
ze hem waarom het zo lang ge
duurd had voordat hij naar huis
kwam. „Ze zeiden dat ik stom
was dat ik zo lang in het buiten
land gebleven was" Nu ze ein
delijk wel terug in Rwanda zijn
en zien dat het inderdaad veilig
is zijn ze reuze opgelucht en blij
Het besluit om terug te gaan na
men ze vanwege gebrek aan
voedsel en aanhoudende be
schietingen in Oost-Zaïre. „We
dachten, als we dan toch door
kogels moeten sterven, dan lie
ver in ons eigen land".
Dat een meerderheid van de Hu-
tu-vluchtelingen echter nog
steeds niet naar Rwanda is te
ruggekeerd heeft volgens
kampleider Emanuel Mujim-
berere vooral met hun schuldge
voel te maken. „Veel Hutu's heb
ben in 1994 mensen gedood. Ze
zijn erg bang hiervoor vervolgd
te worden. Vooral de leiders zijn
erg bang en komen niet naar
huis".
Plastic
Of degenen die zijn terugge
keerd ergens van beschuldigd
zijn wordt in hun woonplaats
uitgeplozen. Bij aankomst in
Gisenyi wordt alleen gekeken of
ze geen wapens bij zich hebben.
Omdat ze vanwege hun abrupte
vlucht uit Zaïre veel van hun be
zittingen zi j n kwi j tgeraakt kri j -
gen in het doorgangskamp Nka
mira een emmer, een jerrycan,
wat voedsel en een stuk blauw
plastic waarmee ze in het geval
dat hun huis vernield is een tij
delijk onderkomen kunnen
bouwen.
Bussen van de VN-vluchtelin-
genorganisatie UNHCR rijden
voor om de mensen meteen naar
hun dorp en steden terug te
brengen. Iedereen lijkt blijEr is
volgens de kampleider niemand
die niet naar huis durft.
„Ik heb lang op dit moment ge
wacht", zegt Eliah Hategeki
mana. „Ik ben nooit bang ge
weest voor het huidige regiem in
Rwanda. Maar mijn schoonou
ders hebben mijn vrouw steeds
tegengehouden met de kinderen
terug te gaan. Toen de strijd na
bij de kampen in Zaïre begon
zag ik mijn kans schoon. Ik ben
heel erg blij dat ik weer naar Ki
gali kan. Ik heb daar zoveel
vrienden. Iedereen die in Zaïre
is achtergebleven zal moeten
horen dat het leven in Rwanda
weer goed is". GPD
Niets en niemand ontziend was het rapport dat
de parlementaire enquêtecommissie opspo
ringsmethoden begin februari van dit jaar uit
bracht. Vrijwel alles en iedereen ontziend is uiteinde
lijk de reactie van de ministers Sorgdrager van Justitie
en Dijkstal van Binnenlandse Zaken geweest. Het diep- j
gaande onderzoek van de commissie-Van Traa leverde
een beeld op van een ernstige crisis in de opsporing, van
cowboy-achtig optreden van de politie en falend gezag
van justitie. In willekeurig welke onderneming zouden
soortgelijke uitkomsten leiden tot krachtdadige her
structurering en invoering van andere mores. Zo niet
bij de BV Nederland. De problemen zijn met name voor
minister Sorgdrager te taai gebleken. Zij ziet geen kans i
de bezem effectief te gebruiken.
Vanaf de verschijning van het rapport van de enquête
commissie bestond het risico dat aan de janboel bij een i
deel van politie en justitie slechts met grote moeite iets
viel te veranderen. Van Traa en de zijnen gaven aan dat j
sprake was van collectieve schuld. De eerstverant
woordelijke ministers hielden onvoldoende greep op de
organisaties, de Tweede Kamer had de windslieden niet
voldoende gecontroleerd en nam niet genoeg initiatie
ven om kaders aan te geven waarbinnen politie en justi-
tie zich mogen bewegen. Uit de gezamenlijkheid van de
schuld is voor een deel te verklaren dat de Tweede Ka
mer het liet bij gemor.
Minister Sorgdrager is in de strik geraakt die de poli-
tiek zelf heeft gespannen. De rechtspositie van officie
ren van justitie en politiemensen is ongewoon sterk en
ze zijn erin geschoold die tot gelding te brengen. Wat 1
dat betreft hebben ze een voorsprong op de gemiddelde 1
burger die zijn recht wil halen. Het gevolg was, dat gro
teske voorwaarden werden geaccepteerd. Zo werd j
korpschef Wiarda verkast naar de politie Haaglanden
maar hij mag in Bilthoven blijven wonen omdat hij het
daar zo naar zijn zin heeft. Soms gingen overplaatsin-
gen van mensen die faalden, gepaard met aan promotie.
Wat resteert zijn strakkere afspraken en regels voor de j
opsporingsmethoden vande politie. Als sprake is van
het toelaten van doorvoer van veel drugs of wapens,
wenst de minister van Justitie het laatste woord te heb
ben.
De vraag is, of naar die nieuwe regels gehandeld zal
worden. Ze moeten worden gehanteerd door dezelfde
acteurs wier optreden door de commissie Van Traa ern
stig werd gelaakt. Een veeg teken: er zijn sterke aanwij- i
zingen dat in Zuid-Limburg onverdroten is doorgegaan j
met onderzoekstechnieken die de minister verbood.
De uitkomsten van de parlementaire enquête zijn scha
mel. Er is geen echt reinigende werking van uitgegaan; 1
er is schade berokkend aan het rechtsgevoel van veel
burgers; het lancet van de enquête is tot een bot instru
ment gemaakt; er is twijfel gerezen over het gezag van
de direct betrokken ministers en het aanzien van de po
litiek is verminderd.
Gezicht op Urk.
van onze verslaggever
Theo Haerkens
Een familie in Urk weigert
al sinds eind augustus
zijn kinderen naar school te
sturen. Dat gebeurt uit pro
test tegen de Wet gelijke
behandeling die twee jaar
geleden werd aanvaard. De
familie wil niet het risico lo
pen dat de kinderen les krij
gen van een homoseksuele
leerkracht.
Feitelijk betreft het twee ge
zinnen die de leerplicht ont
duiken. In het ene gaat het
om drie meisjes, een tweeling
van zes en een meisje van vijf,
die niet meer naar de basis
schoolgaan. Een jonger kind,
dat niet leerplichtig is, wordt
eveneens thuis gehouden. In
het andere geval gaat het om
een meisje van veertien, een
jonger zusje van de vader van
de andere kinderen.
De familie - vader en zoon
drijven samen een smederij -
beleeft het geloof op geheel
eigen wijze. Ze leeft zeer ge-
isoleerd en is zelfs niet bij een
kerkgenootschap aangeslo
ten. Op zondag worden in
huiselijke kring preken gele
zen.
Directeur R. Post van de re
formatorische Johannes Cal-
vijn basisschool stelde ver
baasd vast dat de kinderen
niet meer verschenen. Te
meer daar de Wet gelijke be
handeling, die discriminatie
van homo's verbiedt, alweer
twee jaar geleden werd aan
genomen. Toen kwam de fa
milie niet in het geweer
De familie vindt dat geen
punt: „Je verandert in de
loop van de tijd wel eens van
gedachten", zegt een vrouw
voordat ze het gesprek beëin
digt 'omdat de telefoon al de
hele dag gaat'
Een onderwijzer slaagde er
ondanks herhaalde gesprek
ken niet in de ouders van ge
dachten te doen veranderen.
De vader van de kinderen
kwam door het lezen van een
preek tot de conclusie dat hij
deze stap moest zetten.
Sindsdien zijn de kinderen
thuis. Helemaal nieuw was
dat niet, omdat de man zelf
het voortgezet onderwijs niet
mocht bezoeken Zijn leer
plichtige jongere zus mag dat
nu evenmin.
Wethouder
De leerplichtambtenaar ving
bot. Maandag probeert wet
houder W. Baarsen het nog
eens. Lukt dat niet, dan zijn
er voor de gemeente - verant
woordelijk voor naleving
van de leerplicht - twee mo
gelijkheden. Na proces-ver
baal wordt de zaak aan de
rechter voorgelegd, of de
Kinderbescherming be
noemt een toeziend voogd die
kan ingrijpen
Volgens de Vereniging van
Leerplichtambtenaren komt
het weimg voor dat ouders
hun kinderen doelbewust
thuis houden. ..De meeste
mensen willen dat ze later
vooruit kunnen in de maat
schappij". De problemen met
islamitische meisjes van een
aantal jaren geleden, zijn
grotendeels de wereld uit,
aldus penningmeester H.
Velthoen. „Dreigen met een
proces-verbaal was meestal
voldoende".
De Leerplichtwet kent
slechts uitzonderingen voor
leerlingen met ernstige li
chamelijke of psychische
problemen en voor mensen
met bezwaren tegen de le
vensbeschouwelijke richting
van het onderwijs. In de
praktijk onthouden maar
weinig ouders hun kind
scholing. GPD
van onze verslaggever
Hans Leber
Overleg in het Haagse 'Toren
tje' tussen de meest betrok
ken ministers leidde in 1991 tot
een militair plan voor ingrijpen
in Suriname. Plaatsvervangend
chef-defensiestaf Van den Bree-
men maakte een opzet, het zoge
heten 'worst case'-scenario.
Toenmalig minister van Defen
sie Ter Beek beschrijft in zijn
boek 'Manoeuvres' verder niet
hoe het plan er uit zag.
Volgens de huidige commissaris
der Koningin in Drenthe was
het destijds voor de Nederland
se regering de vraag of Desi
Bouterse, voormalig legerleider
en coup-pleger, de macht van de
pas gekozen regering-Vene-
tiaan zou accepteren. In Den
Haag beraadde de regering zich
op een eventueel verzoek van
Venetiaan om het gezag van de
wettig gekozen regering in Suri
name te herstellen
Volgens Ter Beek zinspeelde
toenmalig minister van Buiten
landse Zaken Hans van den
Broek met 'gespierde taal' op
militair ingrijpen. Ter Beek
vond dit als minister van Defen-
sieonverstandig omdat een der
gelijke operatie moeilijk was.
Hij gaf daarom openlijk tegen
gas aan de door Van den Broek
publiekelijk gedane uitlatin
gen. De verhouding tussen de
beide ministers is een van de ve
le kijkjes in de politieke keuken
die Ter Beek in zijn openhartige
relaas naar buitén brengt.
Moeilijk wennen
De val van de Berlijnse muur, de
Golfoorlog en het ontstaan van
Nederlands militaire betrok
kenheid in voormalig Joegosla
vië zijn de onderwerpen die Ter
Beek eveneens aan de orde stelt.
Daar tussendoor speelt het ge
vecht met (met name) een aantal
(Advertentie)
landmachtgeneraals. Zij waren
opgevoed met de Koude Oorlog
en een groot dienstplichtigenle-
ger, maar konden moeilijk wen
nen aan de nieuwe militaire rea
liteit, schrijft Ter Beek.
De oud-minister laat met na
zeer regelmatig te laten blijken
achteraf de juiste visie te heb
ben gehad. Hij beschrijft op in
dringende wijze ook zijn eigen
'ommezwaai'. De Nederlandse
sociaal-democraat die de
dienstplicht hoog in het vaandel
droeg, besefte al snel dat dit 'an
dere leger' alleen met beroeps
militairen zou kunnen. Vooral
omdat de krijgsmacht vervol
gens overal ter wereld in brand
haarden moest ingrijpen.
Ter Beek zelf speelde op verzoek
van de Amerikanen nog in mei
1990 een rolletje toen de DDR op
ineenstorten stond. Washington
vroeg hem zo snel mogelijk naar
Oost-Berlijn af te reizen. Daar
moest hij de Oost-Duitse minis
ter van Defensie Eppelmann,
die een leidende rol in de Oost-
Duitse vredesbeweging had ge
speeld, ervan overtuigen dat het
nieuwe verenigde Duitsland lid
van de NAVO zou moeten blij
ven. Tot Ter Beeks verbijstering
kwam de Duitse minister met
het voorstel Mient Jan Faber, 'de
leider van de Europese vredes
beweging'. aan te stellen als zijn
kabinetschef. De gebeurtenis
sen gingen daarna zo snel dat
niet meer te achterhalen is of de
missie van Ter Beek succes heeft
gehad. Van Fabers benoeming is
'daarna nimmer iets vernomen.
Anekdotes
Ter Beek lardeert zijn boek ook
met een fors aantal anekdotes,
die de leesbaarheid ten goede
komen. Zo zat de benoeming
van Berend-Jan van Voorst tot
Voorst als CDA-staatssecretaris
van Defensie een aantal CDA-
defensiespecialisten niet lekker.
Op de vijftigste verjaardag van
het CDA-Kamerlid Van Iersel
bood Van Voorst tot Voorst het
CDA-Kamerlid Gualthéne van
Weezei aan om ook voor hem een
bordje van het koude buffet mee
van onze verslaggever
Mare Peeperkorn
Voormalig VVD-staatssecre-
taris van Sociale Zaken Ro
bin Linschoten (40) treedt per 1
december toe tot het manage
mentteam van verzekeraar
Interpolis. Interpolis is een
dochteronderneming van de
Rabobank en in grootte de vijf
de verzekeringsmaatschappij in
Nederland.
Linschoten krijgt bij de verze
keraar een baan voor twee a drie
dagen per week. Zijn salaris
voor deze halve werkweek be
draagt een kleine 350.000 gul
den per jaar. Daarnaast wordt
de deze zomer afgetreden oud
politicus binnenkort benoemd
tot Kroonlid van de Sociaal-
Economische Raad (SER), wat
hem één dag per week kost.
De werkzaamheden van Lin
schoten bij Interpolis gaan voor
een groot deel over zaken waar
hij als staatssecretaris nauw bij
betrokken was.Zo krijgt hij de
verantwoordelijkheid voor de
verkoop van WAO- en ziekte-
geldverzekeringen. GPD
Ter Beek hijst zich ten tijde van zijn ministerschap in een oefenvliegtuig op de vliegbasis Woensdrecht.
foto Willem Mieras
te nemen. Op het moment dat
Van Voorst tot Voorst het bord
had opgeschept, betrad premier
Lubbers de Scheveningse
strandtent waar het gezelschap
zich bevond. Zonder te aarzelen
draaide Van Voorst tot Voorst
zich om en overhandigde aan
Lubbers de voor Van Wëezel be
stemde gerechten. Van Voorst
tot Voorst werd vanaf dat mo
ment zéér kritisch gevolgd door
zijn partijgenoten in de Tweede
Kamer.
Overigens kreeg Ter Beek even
zeer te maken met rancuneuze
opmerkingen van gepasseerde
partijgenoten. Zowel na zijn be
noeming als na zijn terugtreden.
Over de verhouding militair -
sociaal-democratie citeert hij
de vroegere Duitse bondskanse
lier Willy Brandt. Die zei ooit:
„Een sociaal-democratische
militair heeft twee problemen.
In de krijgsmacht moet hij uit
leggen waarom hij sociaal-de
mocraat is. En in zijn eigen par
tij waarom hij militair is..."
GPD
Directie:
K Scherphuis,
W F dePagteren
F. van de Velde
Hoofdredactie:
A L Oosthoek
M. van Zuilen (adjunct)
Vlissingen:
Oostsouburgseweg 10.
Postbus 18.
4380 AA Vlissingen
Tel (0118)484000
Middelburg: Markt 51
4331 LK Middelburg
Tel (0118)681000
Goes: Voorstad 22
4461 KN Goes
Tel. (0113) 273000.
Terneuzen: Axelsestraat 16
4537 AK Terneuzen
Tel. (0115) 694457
Hulst: Servicepunt
Boekhandel Duerinck,
Gentsestraat 12.
Tel (0114)314058
Axel: Nassaustraat 15
4571 BK Axel
Tel (0115)568000
Zierikzee: Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee
Tel (0111)415380
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8 00 tot 17 00 uur
Openingstijd Zierikzee
8 30-17 00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8 00 tot 10 30 uur
Centrale redactie:
Postbus 18,
4380 AA Vlissingen,
Tel. (0118) 484000,
Redactiefax. (0118) 470102
's avonds op zondag t/m
vrijdag vanaf 19 00 uur
in het weekeinde,
verwijzing via de
telefonische boodschap
op de kantoren.
Bezorgklachten: maandag
t/m vrijdag, op de kantoren
gedurende de openingstijden,
zaterdags tot 14 00 uur
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
verwijzing op te volgen
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20 30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20 00 tot 22 00 uur
Tel (0118)484000
Fax(0118)470100
Abonnementsprijzen: per
kwartaal 91,00, franco per post
119,00. per maand 33,00. per i
jaar 350.00, franco per post
460,00,
bij automatische afschrijving per
termijn 1,50 korting,
losse nummers maandag t/m vrij- j
dag 1,60.
zaterdag 2,50 p st. (alle
bedragen inclusief 6 pet. btw).
Postrek.nr3754316
t n v. PZC ab.rek Vlissingen
Advertentietarieven:
176 cent per mm; minimumprijs
per advertentie 26.40:
ingezonden mededelingen
2,5 x tarief.
Voor brieven bureau van dit blad
7 - meer
Volledige tarieven met
contractprijzen op aanvraag
(alle advertentieprijzen
exclusief 17,5 pet btw)
Giro: 35 93 00. Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B V I
Vlissingen
PZC-ombudsman:
C van der Maas
Telefonisch spreekuurmaandag i
t/m vrijdag 9,30-12.00 uur. Tel
(0118)484401
Auteursrechten voorbehouden
Uitgave PZC
