Honderd dagen Bibi Netanyahu Stembureaus een uur langer open Robin Hood opinie Israëlische premier kan moeilijk kiezen tussen ideologie en harde werkelijkheid zaterdag 5 oktober 1996 van onze correspondent in Tel Aviv Ad Bloemendaal Benjamin Netanyahu is in drie maanden tijds veranderd van een conservatief in een gematigd politicus, meent dr. Dore Gold, zijn naaste adviseur. Een beleefd com pliment waarmee hij wil zeggen dat de 47-jarige premier al doende leert. Na honderd dagen - in Ameri ka de magische termijn voor de vuurdoop van een president - is het nog te vroeg voor een vernietigend oordeel. Maar zelfs onder de vaste aanhang van de Israëlische pre mier staat niemand echt te juichen over zijn prestaties. De koppigheid van de Likud-leider bij de topconferentie in Washington heeft in ultra-nationalistische kring voldoe ning gewekt. Maar dat soort bewonde ring viel destijds ook Jitschak Shamir ten deel als deze in het buitenland weer eens een staaltje lijntrekkerij ten beste had gegeven. Netanyahu is vastbeslo ten de Likud een nieuw en dynamischer aanzien te geven, maar zolang hij oude wijn in nieuwe zakken blijft verkopen zal de argwaan om hem heen niet afne men. Hoe is het zover kunnen komen dat Jo sef Lapid, een populaire conservatieve commentator van het dagblad Ma'ariv, over Netanyahu's beleid schrijft dat het niet slechter kan? Waarom begint de conservatieve Jerusalem Post ineens een kritische toon aan te slaan als het gaat om het regeringsbeleid? En om welke reden werkt de naam „Netanya hu" bij de Palestijnen en elders in de Arabische wereld als een rode lap op een stier? Frustraties Niet alles laat zich verklaren uit de po litieke blunders die de nieuwe premier heeft begaan. Het is vooral een kwestie van gefrustreerde verwachtingen aan alle kanten. Links is de verkiezings strijd ingegaan in de vaste overtuiging dat Shimon Peres en Yossi Beilin de kans zouden krijgen na mei hun karwei voort te zetten en af te maken. Voor de Arbeiderspartij en de liberale Meretz is Netanyahu een hoogst onwelkome blokkade op het spoor naar vrede met de Arabieren. Rechts is teleurgesteld in zijn toenadering tot Jasser Arafat, hoe voorzichtig ook, en in zijn openlijk ver klaarde bereidheid de door de vorige regering gesloten overeenkomsten met de Palestijnen uit te voeren. De premier zelf wekt de indruk dat hij maar moeilijk kan kiezen tussen zijn reactionaire ideologische overtuiging - de revisionistische richting in het zio nisme - en de werkelijkheid in het Mid den-Oosten, die een aanzienlijke dosis pragmatiek voorschrijft. Hij lijkt ge neigd de ideologie voorrang te geven tot het moment waarop hijdoor de om standigheden en de Amerikanen ge dwongen, niet anders kan dan een stap Voorwaarts zetten. Wat dat betreft is hij een goede leeiiing van zijn politieke ge loofsgenoot Jitschak Shamir. Hersenschim Als het gaat om het vredesproces kan iedereen precies vertellen wat Ne tanyahu niet wil. Hij is tegen een Pales tijnse staat, tegen de ruil van grondge bied voor vrede en tegen een Israëlische terugtrekking uit Libanon. Hoe hij dan wèl vrede met de Palestijnen en de Ara bische wereld wil bereiken is minder duidelijk. Diep in zijn hart lijkt hij er van overtuigd dat vrede tussen Israëli's en Arabieren niet mogelijk is en dat het daarom beter is alles bij het oude te la ten dan tijd te verspillen aan' het naja gen van een hersenschim. Netanyahu stelt voor de huidige situatie in de Ga- zastrook en op de Westoever te handha ven en hij noemt dat een plan," scham perde ooit Jitschak Rabin. Hij had hetzelfde kunnen zeggen over de op vattingen van de Likud-leider over de Golan-hoogte. Als het gaat om de relaties met de Ara bische wereld is voor Netanyahu hand having van de status quo het devies. Pas nu ervaart hij wat dat kan beteke nen voor zijn persoonlijke status. Kort na zijn aantreden spreekt hij in Cairo met de Egyptische president Hosni Moebarak. Hij belooft hem dat hij het vredesproces zal voortzetten en de door de vorige regering met de Palestijnen gesloten overeenkomsten zal uitvoe ren. Maar naarmate het duidelijker wordt dat de nieuwe Israëlische rege ring heeft gekozen voor een vertra- gingstaktiek, groeit de irritatie in de Arabische wereld. Moebarak gaat zelfs zo ver een uitnodi ging van de Amerikaanse regering voor de top in Washington van de hand te wijzen, uit vrees dat zijn volk hem op de televisie met de gehate Netanyahu om de tafel zal zien zitten. Zijn populari teit in de Arabische wereld stijgt on middellijk. „De sfeer die is geschapen door de dwangmatige leugenaar Ne tanyahu was voor president Moebarak aanleiding weg te blijven," schrijft het pan-Arabische dagblad Al-Hayat. En Moebaraks vriend en spreekbuis, Al- Ahram-hoofdredacteur Ibrahim Na- fei, meent dat er sterke twijfels waren aan een positief resultaat „zolang de minister-president van Israël, de ver waande Benjamin Netanyahu, erop staat de wereldopinie uit te dagen". Het rijk alleeen De plotselinge uitbarsting van antipa thie wekt bijna de indruk dat Netanya hu het afgelopen voorjaar uit de lucht is komen vallen. In werkelijkheid heeft hij vier jaar serieus en in alle openheid gewerkt aan zijn verkiezingssucces. In 1992, als de oude Jitschak Shamir is verslagen door de bijna even oude Jit schak Rabin, heeft Netanyahu in feite het rijk alleen in-de Likud. Shamir ver telt alleen nog aan iedereen die het ho ren wil dat de nieuwe premier er goed Netanyahu, geflankeerd door Arafat, tijdens de deze week mislukte topontmoeting in Washington. foto Doug Mills/AP Palestijnse vrouwen passeren een post van de Israëlische politie, die gezien de botsingen tussen Palestjinen en Israëli's op al les voorbereid zijn. foto EPA aan zou doen de Likud-politiek uit te voeren. Op het ministerie van buiten landse zaken heeft David Levy het roer overgedragen aan de energieke Shi mon Peres. Ook Levy lijkt uitgeteld. Andere kanshebbers voor de opvolging van Shamir, zoals Moshe Arens en Ben ny Begin, hebben iedere interesse in een politieke carriere verloren.. Netanyahu werpt zich fanatiek en Amerikaans op het electorale hand werk. Hij bespeelt de internationale media, knoopt banden aan met de in ie dere coalitie onmisbare religieuze par tijen, haalt geld binnen van Ameri kaanse Likud-aanhangers voor de in ademnood verkerende kolonisten en voert campagne voor de hervorming van de kieswet. Met dat laatste zal hij vier jaar later zijn voordeel doen. Koppig en soepel Netanyahu ziet als oorzaak voor Sha- mirs verkiezingsnederlaag een gebrek aan democratie in de Likud, die wordt geplaagd door elkaar bestrijdende fac ties. Hij pleit voor voorverkiezingen, naar Amerikaans voorbeeld. Dat de Li kud is verslagen omdat de kiezers me nen dat Shamir niet bereid was het vre desproces verder te helpen, gaat er bij hem niet in. Op de Likud-benadering was immers niets aan te merken. „Men zag in de wereld de Israëlische regering als een dwarsligger, en dat is uitste kend. De Arabieren wisten dat we kop pig waren, maar soepel. En er was be weging, langzaam en geleidelijk, naar overeenkomsten die de veiligheid van Israël met m gevaar zouden brengen," zegt hij in een interview in de zomer van 1992. Netanyahu meent dat de onderhande lingen zich niet moeten richten op de Palestijnen, die Israël niet direct in zijn vooilbestaan bedreigen, maar op Syrië en Jordanië. Alleen als die landen er van kunnen worden overtuigd dat er geen alternatief bestaat voor vrede kan het Palestijnse probleem worden opge lost. Vrede met Syrië en Jordanië kan alleen worden bereikt als Israël zich militair en diplomatiek onverzettelijk vertoont, want Arabieren leggen con cessies uit als overgave. Op den duur zal Syrië zich noodgedwongen neerleg gen bij een duurzame Israëlische bezet ting van de Golan terwijl Jordanië het Palestijnse probleem zal gaan oplos sen. Netanyahu is altijd een aanhanger ge weest van de 'Jordanië is Palestina'- formule: er kan maar één Palestijnse staat bestaan en die staat heet Jorda nië. Dat Israël geen aanspraak maakt op het rijk van koning Hussein is in zijn revisionistische visie al een enorme concessie. De ruil van grondgebied voor vrede - de grondslag van het hui dige vredesproces - wijst Netanyahu van de handDoor de hele Sinai terug te geven aan Egypte heeft Israël ruim schoots voldaan aan zijn verplichtin gen volgens Veiligheidsraadresoluties 242 en 338, meent hij. In maart 1993 wordt Netanyahu met grote meerderheid gekozen tot opvol gervan Shamir als lei der van de Likud. Dat gebeurt ondanks een schandaal van eigen makelij, een paar maanden eerder. Een geëmotioneerde Netanya hu verschijnt ongevraagd voor de tele visiecamera's om een buitenechtelijke affaire op te biechten. Zijn Sara, zijn derde vrouw, zou zijn opgebeld door een afperser, die dreigt een videotape met het bewijs van Netanyahu's on trouw naar de televisie te sturen als Benjamin zich niet als kandidaat voor het Likud-leiderschap terugtrekt. Hij beschrijft de zaak alsof terroristen hem voor een vuurpeloton hebben gezet. „Een misdaad zonder precedent in de geschiedenis van de democratie," meent hij. „Als je oog in oog staat met afperserij van deze soort, als ze een pis tool tegen je hoofd zetten, dan heb je twee keuzes: je kunt weglopen en je er gens verstoppen, of je kimt naar buiten gaan en voor jezelf opkomen. Ik loop niet weg en ik verstop me niet." Ne tanyahu vertelt de kijkers dat hij pre cies weet wie er achter de affaire zit: Iemand die is omgeven door een bende misdadigers, iemand die een belangrij ke functie vervult in de Likud". Ieder een weet dat hij doelt op David Levy, een van zijn rivalen in de strijd om het partijleiderschap. Netanyahu's videotape-affaire is mis schien wel de merkwaardigste gebeur tenis uit Israèls politieke geschiedenis. Of de videotape echt bestond weet nog altijd niemand en van enige bemoeienis door David Levy is nooit iets gebleken. Wel kwam de Israëlische pers met een aantal andere buitenechtelijke avon turen van Netanyahu op de proppen. Politieke commentatoren begonnen zich af te vragen of Netanyahu wel uit het juiste hout was gesneden voor Li kud-leider, om nog maar niet te spre ken voor de functie van premier. Hij was immers snel in paniek geraakt en had in een pathetische poging zijn ge zicht te redden niemand ontzien, zelfs niet zijn vrouw die toch het belangrijk ste slachtoffer van de affaire was. Tus sen Netanyahu en Levy is het nooit meer goed gekomen. Remmen Los Als 'Bibi' eenmaal is gekozen tot leider van de Likud gaan alle remmen los. De voorbereiding van zijn premierschap heeft gedeeltelijk plaats in de Verenig de Staten, waar hij is opgegroeid. Zijn vader, de revisionistische historicus Benzion Netanyahu, doceerde er aan de Cornell Universiteit. Benjamin zelf studeerde architectuur en handelswe tenschappen aan twee prestigieuze Amerikaanse instellingen voor weten schappelijk onderwijs: het MIT en Har vard. Hij was in de jaren tachtig tweede man op de Israëlische ambassade in Washington en later VN-ambassadeur in New York. In de opmars naar het premierschap komt zijn Amerikaanse ervaring hem goed van pas. Hij kan rekenen op een vaste schare bewonderaars, onder wie rijke joodse zakenlieden en invloedrij ke Congresleden die eigenlijk niet be grijpen waarom 'Bibi' niet al lang premier is. Ze voelen maar weinig ver wantschap met de oude garde Israëli sche politici. Als bij de Congresverkiezingen van 1994 de Republikeinen een ruime meerderheid behalen, rijst ook de ster van de Israëlische oppositie in de Ame rikaanse hoofdstad. Netanyahu en an dere Likud-aanhangers weten Con gresleden ervan te overtuigen dat Rabins bereidheid tot concessies aan Syrië zal leiden tot de stationering van Amerikaanse troepen op de Golan- hoogte. Het geeft de republikeinen ex tra munitie in hun strijd tegen Bill Clinton, die ze beschouwen als hope loos naïef. „Dat hele vredesproces is bedriegerij," zegt senator Jesse Helms voor CNN. „De Syriërs willen de Golan en ze willen een greep doen in de porte monnee van de Amerikaanse belas tingbetalers." Belangen Drie jaar later staat het Congres als één man op voor Benjamin Netanyahu, voor het eerst op bezoek in Washington als premier van Israël. Onder daverend applaus verklaart hij dat zijn land bin nen een paar jaar op eigen benen zal staan en dan de Amerikaanse economi sche hulp niet meer nodig heeft. Priva tisering en deregulering zullen ervoor zorgen dat de Israëlische economie on der zijn leiding een enorme groei gaat doormaken. Weg met de bureaucratie. Het is precies wat Amerika's conserva tieve meerderheid wil horen, maar Ne tanyahu's eigen medewerkers staan met open mond te luisteren naar plan nen waarvan ze nooit hebben gehoord en die, naar later blijkt, ook niet be staan. Onmiddellijk na zijn aantreden zegt Netanyahu dat de economie bovenaan zijn politieke agenda staat. Hij weet al dat er voor hem aan het politieke front - het vredesproces - geen spectaculaire successen zijn weggelegd. Maar het duurt niet lang voor Netany a- hu er achter komt hoe sterk de geves tigde belangen in Israël zijn. In zijn eer ste toespraak als premier kondigt hij aan dat hij een Raad van Economische Adviseurs in het leven gaat roepen, die een spectaculair nieuw economisch be leid moet uitstippelen. Israëls nationa le bank en het ministerie van financien voelen zich gepasseerd en ijlings trekt de premier zijn voorstel weer in. Een Nationale Veiligheidsraad - naar Ame rikaans voorbeeld - ondergaat hetzelf de lot als het ministerie van defensie dwars ligt. Op personeelsgebied vergaat het Ne tanyahu al weinig beter. Hij benoemt de gouverneur van de nationale bank, Yacov Frenkel, tot minister van finan cien omdat hij het tijd vindt dat een technocraat en niet een politicus dat departement gaat bezetten. In de Li kud schreeuwt men moord en brand. Al na twee dagen wordt Dan Meridor Frenkels opvolger. De enige andere niet partijgebonden minister, Yacov Ne'e- man op justitie, moet in de kortste ke ren het veld ruimen omdat hij een sus pecte rol zou hebben gespeeld in de fraudezaak tegen oud-minister van binnenlandse zaken Arte Deri. Tot de dag van vandaag moet Netanyahu het stellen zonder chef de bureau en zonder een permanente juridisch adviseur. Donkere Wolken Het Israëlische publiek is misschien bereid Netanyahu gebrek aan vooruit gang in het vredesproces te vergeven, als de economische groei maar onver minderd voort gaat. Maar ook daar pakken donkere wolken zich samen. Het begrotingstekort blijft oplopen en de kans op forse bezuinigingen is al even klein als die Qp privatisering en deregulering. Netanyahu's coalitie be staat uit partijen die meer weg hebben van belangenorganisaties voor religi euze groepen en immigranten. Zonder uitzondering hebben ze in de verkie zingsstrijd hun aanhang niet minder maar meer beloofd. De econoom Pinchas Landau schrijft in The Jerusalem Post dat de economische politiek niet werkt, voornamelijk om dat de regering haar gezag niet kan op leggen aan het parlement. Israël dreigt daardoor Italië achterna te gaan. „Die toestand, op zichzelf al onheilspellend genoeg, wordt ernstig verergerd door het gebrek aan ervaring en kundigheid dat de minister-president en zijn be langrijkste adviseurs laten zien," meent Landau. Tumult aan het vredesfront heeft een negatieve invloed op de economie. Het toerisme, Israëls op één na belangrijk ste bron van harde valuta, is het eerste slachtoffer. Als de onrust lang genoeg duurt zullen ook buitenlandse inves teerders hun interesse verliezen. Netanyahu's reclame-achtige uitspra ken voor buitenlandse televisiestions hebben hem de reputatie opgeleverd van een hol vat. Die verdient hij niet. Uit zijn boek 'A Place Among the Na tions' blijkt dat zijn 'soundbites' wel degelijk zijn gebaseei'd op denkwerk. Maar ook wordt duidelijk dat hij er een ideologie op nahoudt die het Midden- Oosten van 1996 weinig te bieden heeft. Met de erfenis van de vorige regering als uitgangspunt moet hij proberen die ideologie aan te passen aan de werke lijkheid. Tot nu heeft hij met desastreus resulaat precies het omgekeerde ge daan. Toen Netanyahu woensdag in Was hington afscheid nam van een teleurge stelde koning Hussein, zei hij bemoedi gend: „We zullen u verbaasd doen staan". Het is een uitdrukking die hij kort na zijn aantreden ook al eens ge bruikte op een persconferentie. Maal ais hij echt een konijn onder zijn hoge hoed heeft, dan wordt het tijd dat hij het beest tevoorschijn tovert. Bisschop Muskens van Breda heeft een steen indi Haagse Hofvijver geworpen. Dat geeft rimpel lingen. De bisschop kwam de avond voor Prinsf jesdag met krachtige verwijten aan het adres van de po] litiek, die zijns inziens te makkelijk voorbijgaat aanhe; feit dat in Nederland mensen in grote armoede verkei ren. Muskens zorgde aldus voor een weinig montere aanvulling op de boodschap dat het heel goed gaat me: het land. Deze week wakkerde hij de discussie aan. Vanuit eer! gul gemoed verleende hij absolutie aan mensen met eer lage uitkering die zwart bijklussen. Ook poetste hij de katholieke moraal op volgens welke het hongerendenu toegestaan een brood te stelen. 'Het leven is sterker dar de wet', zo vatte hij zijn visie samen. De opmerkingen van prelaat vinden hun grondslaj stellig in oprecht mededogen met minder bedeelden ir de samenleving. Daarom doen ze bij eerste beschou-j wing ook sympathiek aan. Muskens verwijst naar de christelijke opdracht de hongerende naaste te voedet en de dakloze te huisvesten en volgens zijn redenering faalt de samenleving in dat opzicht. Als de zaken er zo voorstaan, is bijklussen of stelen van primaire levens behoeften niet of nauwelijks meer verwijtbaar, meen| hij. De bisschop gaat echter voorbij aan het feit dat zijn vi sie, consequent in praktijk gebracht, voert tot maat schappelijke chaos. Want wat moeten de bakker en de groentenboer als ze het niet meer kunnen bolwerken doordat hun schappen en kisten zijn geledigd door pro letarisch winkelenden? Zijn zij bij voorbaat veront schuldigd als ze met de inhoud van het offerblok uit de kerk van Muskens aan de haal gaan, omdat zij toch óófc moeten eten? En hoe zal die kerk dan op lange termijnic staat zijn charitatieve taken te vervullen? De moraal waarop Muskens zich beroept, kon wellicht ooit zonder dat er al te grote brokken werden gemaakt,' geëffectueerd worden. In onze gecompliceerde samen-' leving is ze niet straffeloos tot gelding te brengen. Muskens doet er wijs aan terug te keren naar waarbij begon. Hij heeft in eerste instantie politici op hun plich ten gewezen. Zij dienen de samenleving zo in de richtec dat daarin ook plaats is voor zeer kwetsbaren. De Bredase aanhanger van Robin Hood heeft eind deze maand een afspraak met minister-president Kok. Di premier is niet ingenomen met de gedreven doch weinif doordachte benadering van Muskens. Het is te wensei dat hij over zijn bezwaren in dat opzicht kan heenkij ken. Opdat tussen de kerkelijke en wereldlijke leider! een zinvol gesprek kan worden gevoerd over het armoe-j deprobleem dat wel degelijk gesignaleerd en opgelos; moet worden. van onze parlementsredactie Files en langere afstanden tussen wonen en werk ma ken het noodzakelijk dat stem bureaus een uur langer open zijn. Het kabinet heeft hiertoe gisteren besloten, op voorstel van staatssecretaris Kohn- stamm van Binnenlandse Za ken. De sluitingstijd verschuift van zeven naar acht uur 's avonds. Kohnstamm kondigde vorig jaar augustus zijn voornemen al aan in een brief aan burgemees ter Peper van Rotterdam. Die had bij herhaling om ruimere openingstijden van de stembu reaus gevraagd. De bewinds man onderschrijft de noodzaak en stelde in de brief dat er ook volop mogelijkheden zijn. Zo wordt er steeds meer met behulp van de computer waardoor de uitslag sneller bt- kendis. Het kabinet besloot ook de vas stelling van de datum van ve kiezingen te versoepelen. Vc der wordt het vereiste vi ondersteuningsverklaringen, dat een politieke partij moetic leveren om te mogen deelneme: aan verkiezingen, verhoogd va: 10 tot 50 handtekeningen pe kieskring. Alleen bij raadsvei kiezingen in hele kleine ge meenten (beneden de 10.00) inwoners) blijven 10 ondersteu ningen voldoende. Het kabine wil hiermee lichtvaardige kan didaatstelling tegengaan. Verder maakt het kabinet mo biele stembureaus mogelijk. D( regering wil hiermee gehand! capten en ouderen, die slechtte' been zijn, terwille zijn. ANP Directie: K Scherphuis, W. F dePagteren F. van de Velde. Hoofdredactie: A. L. Oosthoek M. van Zuilen (adjunct) Vlissingen: Oostsouburgseweg 10, Postbus 18. 4380 AA Vlissingen. Tel. (0118) 484000. Middelburg: Markt 51 4331 LK Middelburg Tel. (0118) 681000. Goes: Voorstad 22, 4461 KN Goes. Tel. (0113) 273000, Terneuzen: Axelsestraat 16, 4537 AK Terneuzen Tel. (0115) 694457. Hulst: Servicepunt: Boekhandel Duerinck, Gentsestraat 12, Tel. (0114) 314058. Axel: Nassaustraat 15, 4571 BK Axel Tel. (0115)568000 Zierikzee: Oude Flaven 41 4301 JK Zierikzee. Tel. (0111)415380 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur. Openingstijd Zierikzee 8.30-17.00 uur. Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10 30 uur. Centrale redactie: Postbus 18, 4380 AA Vlissingen, Tel. (0118) 484000; Redactiefax: (0118) 470102. 's avonds op zondag t/m vrijdag: vanaf 19.00 uur. in het weekeinde: verwijzing via de telefonische boodschap op de kantoren. Bezorgklachten: maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 14.00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen. Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22.00 uur en zondagavond van 20,00 tot 22.00 uur: Tel. (0118) 484000. Fax(0118)470100. Abonnementsprijzen: per kwartaal 91,00, franco per post 119,00; per maand 33,00; per jaar 350,00, franco per post 460,00; bij automatische afschrijving per termijn 1,50 korting; losse nummers maandag t/m vrij dag 1,60, zaterdag 2,50 p.st. (alle bedragen inclusief 6 pet. btw) Postrek.nr.: 3754316 t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen. Advertentietarieven: 176 cent per mm, minimumprijs per advertentie 26,40; ingezonden mededelingen 2,5 x tarief. Voor brieven bureau van dit blad 7,- meer. Volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw). Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V Vlissingen PZC-ombudsman: C. van der Maas. Telefonisch spreekuurmaandag t/m vrijdag 9.30-12.00 uur. Tel (0118)484401. Auteursrechten voorbehouden Uitgave PZC

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1996 | | pagina 2