Geen vette
seksscènes
Hoera, ik ben hoogbegaafd
Leni Saris beschrijft
traditionele liefde
Marga
Schouten
doet een
boekje open
reportage zaterdag 5 oktober 1996 29
Leni Saris bij haar boekenkast waarin de 105 romans van haar hand staan. foto Cees Zorn
eens in de machine. Als ik een dag van huis
ga, neem ik alle tekst mee want ik ben als
de dood dat ze die bij een inbraak meene
men."
Talent
Aan een computer begint ze niet meer,
waarom zou ze. Het gaat al bijna zestig
jaar goed zo. Nee. haar leeftijd verklapt ze
niet. daar komt enkel „leeftijdsdiscrimi
natie" van. Ze buigt iets voorover en zegt
op verontwaardigde toon: „Mensen vra
gen me soms of ik nog steeds schrijf. Daar
word ik zó nijdig van. Alsof schrijven een
baan is. Het is een talentIk heb altijd ge
schreven en zal het altijd blijven doen."
Op de lagere school al kreeg Leni hoge cij
fers voor haar opstellen. En toen ze chef
de bureau was op een Rotterdams notaris
kantoor en 's avonds moe thuis kwam van
het werk ,,en die springerige meiden",
kroop ze tot diep in de nacht achter de
schrijfmachine. „Als ik een boek af had,
dan liep ik weer naar de dokter, want was
ik echt aan valium toe."
Sinds 25 jaar legt ze zich volledig toe op
het schrijven van boeken. Zo'n twee per
jaar. Boeken met spanning, een geheim
vaak, misverstand, romantiek en bijna al
tijd een goed einde. „Ik hoor of zie iets en
daaromheen ontspint zich een heel ver
haal. Zo ben ik vorig jaar naar Fins Lap
land geweest. Daar gebeurde iets waar
door mijn hele verhaal sluitend werd. Het
was een vrij moeilijk boek om te schrijven
omdat ik me echt heb verdiept in de ren-
diertrek. Alles moet kloppen."
In nagenoeg alle honderdvijf boeken ze
geviert de liefde. „Laat ze elkaar maar
krijgen. De ellende hebben ze al gehad".
Liefde zonder seks wel te verstaan. In Sa-
ris' boeken kussen en omhelzen man en
vrouw elkaar. „Bij mij geen vette seksscè
nes. Het is tegenwoordig net alsof alles al
leen maar om seks draaitHeel veel televi
sieprogramma's zijn zo plat. Ik hoef het
niet te zien. Ik heb er niets mee."
Verkering
Saris heeft nooit verkering gehad. „Ik
was wel in de gelegenheid, maar heb nooit
een relatie aangeknoopt. Ik heb alle man
nen afgewezen omdat ik in geen van allen
de ware zag. En eerlijk gezegd, maar dat
gelooft niemand, heb ik ook nooit zitten
jammeren om een man of kinderen. Ik heb
ook nooit moeite gedaan om een man te
vinden. Ben niet naar een dansclub ge
gaan of een huwelijksbureau en heb geen
advertentie gezet. Als ik een man en kin
deren had gehad, dan had ik nooit kunnen
doen wat ik nu heb gedaan. Ik kan abso
luut niet schrijven als er iemand in huis
is".
Al haar liefdesverhalen zijn de verhalen
van anderen of ontsproten aan haar fan
tasie. Saris' enige liefde woonde tegen
over haar „Maar hij was van een ander
geloof. We hebben niets met elkaar gehad
Na de oorlog heb ik hem nooit meer terug
gezien. Hij was Joods. Zijn familie is uit
geroeid" Haar werk is haar grote liefde.
En de huisdieren. Aan de muur hangen fo-
to's van Yorkshire-terriërs, de hondjes die
Saris zo node heeft gemist.
Het zijn voornamelijk meisjes en vrouwen
die de boeken van Saris' verslinden, man
nen vinden de boeken veelal te roman
tisch en zoetsappig. „Ach, mannen lezen
mijn boeken ook, alleen durven ze er niet
voor uit te komen. Ik ken mannen die mijn
boeken achter andere verstoppen in de
boekenkastWant natuurlijk zijn mannen
ook romantisch. Ze zijn alleen wat door
geslagen. Tegenwoordig durft een vrouw
toch geen relatie meer uit te maken? Je
wordt zo aan het mes geregen!
Echte Liefde, daar gaat het Saris om,
maar daar is volgens de schrijfster steeds
minder van. „Het is allemaal seks. Men
sen ontmoeten elkaar, drinken wat en
hupsakee, ze belanden in bed. Dat is toch
niet normaal? En als ze gaan trouwen zeg
gen ze al bij voorbaat dat ze niet weten of
het voor het hele leven is. Geen wonder
dat er zoveel echtscheidingen zijn. Men
sen zien alleen maar geld en seks."
In de prins op het witte paard gelooft ze
evenmin. „Je moet geven en nemen. Dat is
liefde. Maar veel mensen tegenwoordig
zijn zo egoïstisch en onrustig. Ze hollen
van het een naar het ander. Nog niet terug
van vakantie, boeken ze al weer een vol
gende. Geen wonder dat de tijd dan snel
gaat. Leef nü in plaats van voortdurend
achter de toekomst aan te hollen".
Puistje
De traditionele normen en waarden van
Saris klinken door in haar werk, dat door
jong en oud wordt omhelsd. Toen Saris het
waagde in één van haar boeken een man
en vrouw te laten samenwonen, werd ze
prompt door een trouwe lezeres op de vin
gers getikt. „Of ik van mijn geloof was ge
vallen". Sindsdien wordt er nauwelijks
meer gehokt in Saris' boeken. „Er is ook
eens fan geweest die me vroeg waarom er
nooit iemand een puistje op z'n gezicht
heeft. Mijn mond viel open. Echt, ik was
sprakeloos. Een puistje... Ik had er ge
woon nooit aan gedacht. En weet u waar
om niet? Ik heb zelf in m'n hele leven nooit
één puistje gehad".
Monique de Knegt
Ze heeft nooit een relatie met een man gehad, maar verhaalt er al
haar hele leven over. Bijna acht miljoen boeken van haar hand
gingen over de toonbank. Leni Saris scoort zonder „vette seksscenes"
Onrustige ogen achter grote brillengla
zen. Ze is op haar hoede. Vermoedt
achter elke vraag een dolksteek. Eerder is
ze op laffe wijze neergesabeld door „een
vrouwmens van de Vai-a-radio" die ie
mand uit haar werk liet voorlezen. Ie
mand met een heel ordinaire stem. „Ja.
dan kun je zelfs de Bijbel verpesten."
Het is lang geleden, maar de herinnering
eraan doet nog steeds pijn. „Het was zo
kwetsend en zo gemeen. Mijn werk werd
gekleineerd ten overstaan van mijn fans.
Ik ben er twee maanden van slag van ge
weest. Intens verdrietig was ik".
En dan die mannelijke journalist, die
voorovergebogen zat op haar bloemetjes-
bank en zonder haar aan te kijken mur
melde dat-ie op weg naar Rotterdam voor
het eerst „een boekje" van haar had gele
zen in de trein. Het verkeerde boekje nota
bene, want niet door Saris geschreven,
„maar één of ander flutromannetje".
Lapland
Ze heeft meer boeken verkocht dan menig
gelauwerd auteur: acht miljoen. Haar
105e boek 'Het Stille Volk', geïnspireerd
op een reis door Lapland, verschijnt bin
nenkort en het manuscript voor haar vol
gende boek ligt al weer klaar. Tienduizen
den fans van twaalf tot tachtig jaar
verslinden haar pockets, zoeken de plaat
sen op waar haar verhalen zich afspelen
en schrijven brieven, maar nog altijd gaat
Saris in de verdediging als mensen haar
werk aanvallen. „Mijn werk is mijn leven.
Dan doet het pijn als mensen, bijvoor
beeld van die docenten Nederlands, je in
een hoek willen drukken. Waarom ben je
minder als je geen literatuur schrijft? Wat
is dat trouwens, literatuur? Ik lees het wel
eens, want ik lees iedere letter die los en
vast zit, maar ik zie het niet."
„Goede ontspanningslektuur" noemt Sa
ris haar boeken. „Mensen beschouwen
mij als vriendin en vertrouwen mij hun
problemen toe. Ik krijg stapels brieven.
Sommige fans schrijven jaren achter
een..." Haar stem stokt. Achter het glas
van haar bril glinsteren tranen. „Ik heb
een afscheidsbrief gehad van een fan. Ze
was ongeneeslijk ziek. In haar laatste
brief schrijft ze dat ze heel veel aan mijn
boeken heeft gehad... Tja, dan valt alle
kritiek weer in het niet."
Tientallen ingelijste foto's, schilderijtjes,
Haar huisdieren en het schrijven zijn de
grote liefde van Leni Saris.
kunstbloemen, porseleinen beestjes, klei
ne glaasjes, gebloemde banken en sche
merlampen. Versiering is heel belangrijk
voor me. Zo ben ik geboren. Daarom
schrijf ik ook niet graag korte verhalen.
Daarin kun je niet alle emoties en versie
ring kwijt."
Uitzicht
Het mooiste schilderij in de huiskamer is
het grote raam dat het verstilde uitzicht
over de Bergse Plas omlijst. Een mooie
plek om te schrijven, zo lijkt het, maar Sa
ris werkt er nooit. „Ik moet mensen zien
als ik schrijf, dus werk ik aan de straatzij
de." Trams, auto's, fietsers en om de ha
verklap een ongeluk. „Ik woon al twintig
jaar in deze straat. Eerst aan de overkant
en nu hier". Twee angorapoezen soezen de
tijd weg op het gezoem van de installatie
die hun dwarrelende haren opzuigt. In de
huiskamer mogen ze niet komen omdat ze
alles omver lopen. Voor het raam staat een
eenvoudige tafel met daarop een elektro
nische typemachine. „Ik schrijf op een
heel wonderlijke manier, ik doe niets met
pen en papier maar verwerk een boek in
>7
Bollebozen weten wat het is zich onbegrepen
te voelen door de massa, uitgerust met een
minder scherpe geest. Een diepzinnige
gedachte, ontwikkeld vanuit een hoog IQ, kan
namelijk met gemak een reactie oproepen als:
'Wat die zegt, gaat me boven de pet'. De opperste
vorm van miscommunicatie. Binnen het
verenigingsverband van Mensa International
zitten de superintellectuelen geheel op eikaars
lijn. Een halve eeuw knappe koppen onder
elkaar, hetgeen deze week stemmig werd
gevierd in het Haagse Ockenburgh. Marga
Schouten uit Hoofddorp is een van de ruim 1550
leden die het gemiddelde IQ van 100 verre
ontstijgen. Op die bijeenkomst werd haar boek
Hoera, ik ben hoogbegaafd gepresenteerd,
waarmee ze haar debuut maakt als schrijfster.
Voorwaar een uitbundige titel, maar wel voor
discussie vatbaar.
Had ze maar eerder van haar hoogbe
gaafdheid geweten. Dan zou Marga
Schouten veel innerlijke onzekerheid be
spaard zijn gebleven in haar leven. En re
ken ook maar dat haar maatschappelijke
loopbaan een gans andere curve had aan
genomen. Freelance-correspondente van
Het Witte Weekblad in Haarlemmermeer
is ze nu. En als vertaalster Portugees
hoopt Marga op een mooie opdracht. Met
alle respect voor haar bezigheden, ze had
gezien haar natuurlijke aanleg meer kun
nen bereiken.
Ze laat een stilte vallen. Zegt dan dat het
voorwoord van haar boek in feite een
klaagzang is over de late onderkenning
van haar schranderheid. „Had ik het
maar eerder geweten dan op m'n veertig
ste, ja."
Op de kop af drie jaar geleden kwam ze er
achter hoogbegaafd te zijn, nadat ze de
Grote Mensa-test met goed gevolg had af
gelegd. Eerder al mocht ze vernemen heel
hoog te hebben gescoord in tal van sollici
tatietests. „Vandaar dat ik wel benieuwd
was hoe het met mij dan wel zat."
Slimmer
Vooralsnog laat haar denkvermogen zich
niet in het exacte getal van het intelligen
tiequotiënt uitdrukken. Minstens 148, zo
veel is inmiddels wel zeker. Anders was
Marga ook niet door de Grote Mensa-test
gekomen, zeg maar de ballotage om lid te
vanaf zijn. Lekker gaan werken. Om wat
geld voor mezelf te hebben".
Op de middelbare school ging ze onder
presteren. Meer hoogbegaafde jongeren
kampen daarmee, zodra de puberteit aan
breekt. In de tweede klas bleef ze zitten,
de motivatie haar best te doen ontbrak.
„De stof ervoer ik als te moeilijk voor mij.
Vond mezelf niet verschrikkelijk slim.
Dom soms. In elk geval naïef. Goedgelo
vig. Maar dat kan een mentaliteitskwestie
zijn".
Na drie klassen liet ze de Hogere Burger
School voor wat die was. Marga zocht en
vond een baan. Studeren deed ze na werk
tijd. Eerst avond-havo, daarna de avond-
vwo. „Ging heel goed, moet ik zeggen. De
tweede en derde klassen van beide scho
len deed ik in een jaar. Had heel goede cij
fers".
Gesjeesd
Hoewel gesjeesd als hbs'er, verbaasden
die goede prestaties haar niet zo. „Want
uit een sollicitatietest was ik wel als een
dikke hbs'er naar voren gekomen. Dat
had bij mij nogal wat verbazing gewekt.
Maar eenmaal daarvan bekomen, raakte
ik ervan overtuigd die Avond-havo en
Avond-vwo wel te kunnen halen".
Om en nabij twee procent van de Neder
landse bevolking heeft bij het uitdelen
van de hersenen vooraan gestaan, maar
moet zichzelf niet zelden terugvinden
achteraan de file van het intermenselijk
verkeer. Marga Schouten zegt dat een en
ander voor haar niet opgaat. De neiging
zich af te sluiten voor conversatie met
normaal begaafden, heeft zij niet. Anders
dan anderen, maar toch heel gewoon.
Haar intellect pleegt geen censuur als ze
wil kijken naar laagdrempelig tv-amuse-
ment van het merk 'soap'. Daarentegen
schreef iemand met het IQ 170 dat veel
van wat de grote meerderheid van Neder
land beroert, ver van hem staat.
„Hij beweerde dat converseren met ande
ren alleen mogelijk is bij gelijke intelli
gentie. Zo ervoer hij dat althans. En zo
schreven er meer niet met anderen te kun
nen communiceren. Hoogbegaafdheid
kan leiden tot eenzaamheid. Daarom is
het voor dergelijke mensen goed dat Men
sa er is, kunnen ze ook eens in een groep
ondergaan. En het praat wel makkelijk,
als er over en weer meteen begrip is. Datje
niet alles wat je bedoelt uitputtend moet-
uitleggen."
Ze komt met een 'wellicht vermeldens
waardig feit' uit de privésfeer. Anderhalf
jaar nadat zij haar Grote Mensa-test ver
standig had ingevuld, legde haar partner
'm ook af. Die is nu ook lid van Mensa.
Terwijl de een niet wist hoe slim de ander
was toen ze verki kkerd op elkaar raakten.
„Ik wist dat niet eens van mezelf, toen we
elkaar ontmoetten, laat staan van hem".
Hebben die het even met elkaar getroffen.
Gerard van Putten
mogen worden van de club van hoogbe
gaafden. „Het kan meer worden, al denk
ik persoonlijk niet zo veel slimmer te zijn.
Maar dat zal een nog meer in diepte gaan
de test moeten uitwijzen. Daarvoor moet
je naar het buitenland. Ik heb 'm aange
vraagd, maar tot op heden nog geen reac
tie uit de VS ontvangen".
Als ze destijds geweten wat ze nu weet,
had Marga Schouten als slimme meid
haar toekomst anders voorbereid. Was ze
niet zo snel van school gegaan. En zou ze
minder contactuele strubbelingen heb
ben gehad. Daar had ze, zo bedenkt Mar
ga nu, gewoon omheen 'gefietst'. „Mijn
zelfvertrouwen is gesterkt door de weten
schap hoogbegaafd te zijn. Nu pas heb ik
het gevoel alles aan te kunnen. Als ik nog
een studie zou willen volgen, kan die ook
met goed gevolg afgemaakt worden. Daar
ben ik nu wel van overtuigd. Maar ik wil
me verder richten op het vertaalwerk. En
wie weet ga ik nog eens een boek schrij
ven."
Hoera, ik ben hoogbegaafd. De titel van
het werk („Verzonnen door Karei Jur-
gens, ex-bestuurder van Mensa) waarmee
Marga Schouten als schrijfster debuteert,
had welhaast niet uitbundiger gekund.
Met recht vindt ze zelf. In zekere zin, al
thans. „Want je krijgt die hoogbegaafd
heid eigenlijk als cadeautje mee bij de ge
boorte. Daar heb je niets voor hoeven te
doen, dus is er geen enkele reden ver
waand door het leven te stappen."
Toetsing
Bondig samengevat is haar boek min of
meer een toetsing van haar levensverhaal
aan dat van andere hoogbegaafden. Haar
oproep in Mensa-berichten, het maand
blad van Mensa International, lokte in to
taal 31 schriftelijke reacties uit. „In niet
minder dan 25 brieven las ik dezelfde er
varingen die ik heb opgedaan."
Ook die personen raakten zich op latere
leeftijd pas bewust van hun denkvermo
gen op hoog niveau, dat een IQ van 140 als
ondergrens kent. Waarbij vrijwel meteen
het plotse besef van gemiste carrièrekan
sen opdoemde. Neem als extreem voor
beeld maar de hovenier, die Marga Schou
ten zijn levensverhaal toevertrouwde. Hij
haalde op de lagere school alleen maar la
ge cijfers, met het gevolg dat alles en ie
dereen in hem een domoor zag. Onge
schikt bevonden voor de mulo, kwam de
knaap op de lagere tuinbouwschool te
recht. Een ongemeen lage dunk had-ie
van zichzelf. Het kwam er later zelfs van
dat hij zich een testboekje aanschafte om
z'n eigen domheid te meten.
„En wat gebeurde? Hij haalde een resul
taat dat volgens hem onmogelijk kon
kloppen. Zó hoog scoorde hij. Hij smeet
Marga Schouten: „Mijn zelfvertrouwen is gesterkt door de wetenschap hoogbegaafd te
zijn." foto De Boer
het boekje eerst weg, maar later vroeg hij
toch een Mensa-test aan En vervolgens
vernam hij van z'n hoogbegaafdheid Tja.
wat gaat er door zo iemand heen?! Rond
de dertig was hij toen. Er is niets mis met
het beroep hovenier, maar er had voor
hem meer ingezeten dan in de tuin wer
ken. Hij is eind dertig nu. Inmiddels
schijnt de man een aantal diploma's te
hebben behaald. Zodat hij alsnog op de
goede weg is."
Hoera, ik ben hoogbegaafd, 't Is maar hoe
je het bekijkt. Er zijn anders legio verha
len over superslimmeriken in omloop,
met als strekking dat het lang niet altijd
zo prettig is om beduidend scherpzinniger
te zijn dan zo vele medemensen. „Dat
heeft inderdaad zo z'n nadelen. Dat komt
ook in m'n boek tot uiting. Vooral over de
lagere-schooltijd heeft menigeen nega
tieve opmerkingen gemaakt. Dat ze in de
klas in een isolement verkeerden. Vaak
werden ze gepest. En dan waren er
natuurlijk ook de contactproblemen van
wege uiteenlopende interesses. Een
achterstandspositie, ontstaan door een
voorsprong in woordkennis. Sommige
briefschrijvers hadden ook te kampen ge
had met de leraren op school. Die gaven
het hoogbegaafd kind geen beurt. 'Omdat
jij het toch wel weet'."
„Het heeft grote gevolgen hoor, als je
hoort hoogbegaafd te zijn. Want ja. je gaat
er natuurlijk over lezen. En dan kom je
ook dingen van jezelf tegen. Wat je vroe
ger niet begreep, wordt ineens helder. Je
gaat dan de problemen die je ooit had, re
lativeren. Als je eenmaal weet hoogbe
gaafd te zijn, leer je te accepteren dat er
wel eens communicatie op verschillende
golflengten kan ontstaan."
Ze heeft absoluut niet dat pinnige van een
wijsneus. Onder het blonde krullende
haar een gezicht dat alleen maar op be
minnelijk staat. Haar ogen hebben de nei
ging naar onbestemde verten te wijken,
als ze praat. Ze houdt de stem gedempt,
elk woord zorgvuldig formulerend. Hier
en daar klinkt een aarzeling door in haar
betoog. Alsof ze in onzekerheid verkeert
over wat ze zeker weet, om het enigszins
cryptisch uit te drukken.
Maar wat voor de meesten onder ons als
een bijzonderheid geldt, is voor haar een
abc'tje. Een vanzelfsprekendheid. Vraag
stukken die gewone stervelingen hoofd
brekens kosten, lost zij in een handom
draai probleemloos op. Alpha en Beta zijn
in haar verenigd. Afgestudeerd letter
kundige, maar tevens een wiskundeknob
bel. Haalde op het examen van het avond-
vwo het hoogste cijfer van alle kandida
ten.
Onopvallend
Marga op jonge leeftijd viel voornamelijk
op door haar onopvallendheid. Goed op
de lagere school was ze dan wel. maar al
les behalve een uitblinkster. „Mijn vader
wilde graag dat ik naar de hbs ging. Ter
wijl mijn oudere zussen naar de mulo wa
ren gegaan Had ik eigenlijk ook gewild.
In drie jaar die school doorlopen en er dan
